Tarian Y Gweithiwr

iir" T I-' i-I. ■- Cpf" ?r Dylei fel pobputi am y riueewmhwu v jn w iceisio uu^. n caneuon rhai o ben-beirdd y bryddest, a'u cydmaru a rhai o'r hen weithiau awdurol y mynir eu dibrisio. Barned y darllenydd I, pwy sydd gywir. Pell wyf o godi fy llais yti erbyn y newydd, fel y cyfryw. Nid wyf heb wybod mai symud a newid ydyw rheol bywyd. Ar bob cyfrif deued y dylanwad- au nefol a'r awelon hyfryd i gynhyrfu yr Awen Gymreig. Nis gallwn fyw ar yr hen. Ond nis gallaf ddadleu yn rhy gryf yn erbyii bod yn ddibris o ffurf mewn barddoniaeth. Faint bynag ydyw g werth cynhenid y gynghanedd, rhaid cydnabod iddi fod o wasanaeth dirfawr fel dysgybl- aeth i feirdd ieuaine. Os oedd weithiau yncyfyngu tipyn ar ddrychfeddyliau hedeg- og, mae'n ddiameu ei bod hefyd wedi llindagu ami i fympwy erthylaidd yn ei fabandod. Nid gwiw gwadu fod peryglon neillduol yn llechu yn y mesurau rhyddion. Edrychant mor hawdd fel y denant rai na anadlodd yr Awen erioed arnynt, i dybio y gellir beirdd o honynt yn rhwydd a diym- droi. Hefyd, oamarweiniant lawer o fechgyn gobeithiol i gredu nad oes eisieu iddynt ddysgyblu ond y nesaf peth i ddim arnynt eu hunain mewn ffurf nac arddull. Mor hoff, onide, ydyw ein beirdd ieuainc o ryngu ar y mesur diod1! ond rhyfedd mor ychydig o honynt sydd wedi agos ei feistroli! Anturiaf awgrymu fod y dysgybl-fardd lawer yn rhy barod i rhuthro i gyhoedd ei gynyrchion cyn iddynt addfedu haner digon. Gwyddom erbyn hyn fel y darfu i Tennyson ymddiofrydu i fod yn ddystaw am ddeng mlynedd er mwyn ymberffeithio yn llwyr yn ei gelfyddyd a phwy na wel y ffrwyth ar ei holl waith? Beth hetyd oedd arfer y tri bardd Rhufeinig sydd ers dwy fil o flyn- yddoeddd bellach yn aros yn ddrych o'r cain mewn barddoniaeth ? Bydded Tenny- son yn dyst :— < Old poets foeter'd under friendlier skies, Old Virgil who would write ten lines, they say, At dawn, and lavish all the golden day To make them wealthier in his reader's eyes; "And you, old popular Horace, you the wise Adviser of the nine years pondered lay, And you that wear a wreath of sweeter bay, Catullus, whose dead songster never dies." Ie, gallai Fyrsil hyfforddio diwrnod ar ei hyd i gaboli deg llinell; a mynai Horas roddi ei ganig o'r neilldu am naw mlynedd i addfedu fel sudd y winwydden. Ond wele ymgeisydd am Goron yr Eisteddfod yn ymffrostio ddarfod iddo gyfansoddi pryddest o fil o linellau mewn ychydig o wythnosau, ac yn brysio i'w chyhoeddi I ddwyn hyn o lith i ben, rhoddaf gryn- hodeb o'm ewynion yn erbyn y Bardd Nowydd. (1). Nid yw yn meithryn ei ym- deimlad o brydferthwch (artistic sense) i'r o graddau y dylai; ae oherwydd hyny y mae ei farddoniaeth yn colli cryn raddau mewn swyn. (2). Nid yw ei briod-ddull na'i arddull ychwaith yn dwyn digon o nodwedd Gymreig, (3). Nid yw'n cadw rheolaeth dyladwy arno ei hun cana yn llawer rhy j faith a rhy ami i gadw ei newydd-deb a'i ddyddordeb i fyny. (4). Mae ei afiaeth ] newydd-anedig am yr ysbrydol a'r I cyfrin yn ei yru i eithafion afresymol, ac yn peri iddo gau ei lygad ar y bywyd a'r prydferthwch sydd o'i amgylch. (5). Y mae yn rhy dueddol i efelychu dulliau dau j oeu dri o feirdd a elwir yn ami i':Il fainc j f feirniadol, a hyny er jnwyn dim ond enill gwobrau. Mwy o wreiddioldeb yw un o angenion mwyaf y Bardd Newydd. (6). Er ei holl ymdrafodaeth a'r byd anweledig, anaml y mae yn arddangos crebwyll cryf. Ei greadigaethau uchaf ydyw ffiloreg ddi- ystyr yn nghylch engyl," "enfysau," "blodau nefol," "chwaon o gysawdiau pell," a'r cyffelyb. I'm tyb i, goreu crebwyll, Anian; goreu bardd, bardd bywyd. Un peth arall yn nglyn a llenyddiaeth ddiweddar yn Nghymru ag y dylwn alw sylw ato yw y ffaith fod y to newydd o feirdd wedi codi bron yn ddieithriad o'r pwlpud. Nid oes genyf fath yn y byd o wrthwynebiad i bregethwr fod yn fardd ond a dweyd fy meddwl yn ddiamwys gwell genyf i fardd beidio pregethu. Ond anodd yw dwyn dyn oddiar ei dylwyth. Nis gall Deb sydd wedi talu sylw i'r pwnc wadu nad oes gormod o lawer o bregethu yn y farddoniaeth newydd, Pan fyddai yr hen feirdd yn siarad ffolineb ni fyddai dim pall ar y gwawd a'r dirmyg bentyrid arnynt; ond pan fyddai y Bardd Newydd yn tywyllt dylif o respectable platitudes dros y wlad, ni faidd neb gymaint ag estyn ei fys. Mae ei glebar mor barchus fel y mae yn fater crogi i neb yngan dim yn ei erbyn ond parchus neu beidio, debar yw er hyny. Y nodwedd hon barodd i olygydd adnabyddus ddatgan, dro yn ol, fod mil- flwyddiant yr Awen Gymreig bron gwawrio am fod yr Ysgol Sul wedi ymuno a'r Eisteddfod Hyn hefyd sydd yn cyfrif am y tebygolrwydd undonog sydd yn gwneud ein barddoniaeth bryddestol mor ddiflas y dyddiau hyn. Dim gwahaniaeth pa un ai Tennyson ynte Esaiah fyddo'r testyn, yr un yw y farddoniaeth. Os ydyw ein beirdd ieuainc yn chwenych ymryddhau oddiwrth hualau y mesurau cynghaneddol, rhwydd hynt iddynt, o'm rhan i, os gallant wneud yn well bebddynt. Ond nid heb boen a llafur y llwyddant. Yr oedd dysgu y mesurau cynghaneddol yn gofyn ymarferiad ac ymroddiad nid bychan ond wedi i'r bardd eu meistroli fe rodiai yn rhwydd ddigon hyd lwybrau sathredig ac adnabyddus. Mae mwy o ryddid, ymron bob amser, yn gyfrifoldeb. Yn y mesurau rhyddion, fel y rhai cyng- haneddol, fe ddylai y bardd ddewis ei fydrau fel ag i gydweddu yn y ffordd oreu a'i feddyliau. Ond heblaw hyny, bydd galwad arno yn ami i ffurfio mesurau newyddion yn ol ei angen. Os nad yw yn dymuno cynghaneddu wrth reol, yr ydym, er hyny, yn gofyn am berseinedd a thlysni yn ei linellau. Faint bynag fo mawredd ei feddyliau, rhaid iddo wrth arddull uwch- raddoL Beth sydd yn rhoddi gwerth ar arddull sy bwne nad yw mor hawdd i'w egluro. Ond gallwn fod yn sic-r o hyn— mai nid cymylu synwyr a phentyru brawddegau amleiriog, chwyddedig, a thrystfawr ydyw. Mae yn eglur ddigon fod cyfnod newydd wedi gwawrio ar lenyddiaeth Gymreig. Gwelais yn ddi- weddar rai caneuon a barant i mi gredu fod yn mysg y to ieuengaf o'n beirld amryw fechgyn yn berchen talentau o radd uchel ac yn 11 awn o addewid am y dyfodol. Ond bydd eu llwyddiant yn dibynu ar y drafferth a gymerant i feathrin eu dawn, y gofal a arferant i arbed gwas- traff, a'r pwyll a ddefnyddiant i osgoi y tywyllweh, y rhysedd a'r rhodres eydd yn gwneud cymaint o'r 'farddoniaeth fwy ysbrydol" mor ddiflas i bob dyn chwaeth. ELPHIN.

t ""TT"'T. ermani yu .d iiag unrhyw .de nyd yn nod am. ei wasanaethwyr teuluol yn meddu dyddordeb iddo ef. Gofynodd un- waith i'w valet, "A ydyw eich gwraig yn bwriadu cael rhagor o blant ?' I'r hyn yr atebodd y gwasanaethddyn yn ddyryslyd, 4 Os boddlona eich mawrhydi.' Y gyflog uwchaf a dderbynia unrhyw ganwr neu gantores mewn cor yn America ac Ewrop yw yr un a ga Miss Clementine de Veer, y brif Soprano yn Eglwys Dr Paxton, New York. Ei chyflog ydyw £900 y flwyddyn. Mewn atebiad i lythyr a anfonodd Mr E. Kentish, o Beading, at Mr Chamberlain, yn nghylch k Cynllun y gyflog i oedranus dywed yr olaf ei fod yn gobeithio y gwna yl Llywodraeth bresenol gymeryd y pwnc fyny yn ddifrifol, a phenodi pwyllgor neu gomisiwn i wneud ymchwiliad manwl o berthynas i'r cynllun, gan ei ddwyn i ym- arferiad boddhaol. Traddododd Mr John Morley araeth bwysig yn Torfar, Ysgotland, yr wythnos ddiweddaf, yn yr hon y daroganai nad oedd llwybr dyfodol y Weinyddiaeth Dori- aidd mor glir a dyogel ag y mynent hwy honi. Y r oedd efe (Mr Morley), yn argy- hoeddedig na wnai pobl Lloegr, Ysgotland. yi Iwerddon, a Chymru eistedd i lawr yn dawel tra yparhaai y fath gyfansoddiad wrth y Uyw. Y mae y Llywydd Harrison wedi gwrth- od caniatau i'w enw gael ei osod gerbron y Gyngorfa Werinol sydd i benderfynu pwy fydd ymgeisydd y blaid hono am y gadair lywyddol. Mewn erthygl a gyhoeddwyd yn yr Eclair, newyddiadur Ffrengig, hysbyswyd am fwriad Ymherawd^r Germani i dalu ymweliad a'r Riviera. Dywed, os hysby^a yr Ymherawdwr awydd i fyned yno, y bydd i'r Llywodraeth Ffrengig gynllunio esgus i beidio cydymffurfio a'i ddymuniad. Fel hyn y terfyna erthygl yr Eclair :—' Y di- wrnod y bydd i'r Ymherawdwr osod ei droed i lawr ar dir Ffrengig, bydd perygl am ryfel; a chan fod yr Ymherawdwr yn awyddus am heddwch, sier yw na ddaw." Marion Butler, o Ogledd Carolina, Unol Dalaethau America, ydyw yr aelod ieu- angaf yn Senedd y wlad hono. Nid yw ond 32ain mlwydd oed. Y mae genym fwy nag un o aelodau Seneddol yn y wlad hon o dan yr oedran hwnw. Cymer coroniad Ymherawdwr ac Ymher odres Rwssia le yn mis Mai nesaf, ac ym- ddengys fod yr Ymherawdwr wedi ysgrif- enu at y Frenhines i ofyn am bresenoldeb Tywysog a Thywysoges Cymru ar yr am- gylchiad pwysig. Dywedir nas gall y Frenhines lai na chaniatau y cais, ac felly bydd i'r par brenhinol fod ymaith o'r wlad hon am yspaid o dair wythnos. Bu Mr A. J. Balfour yn anerch cyfarfod o Undebwyr yn Bryste, yr wythnos ddi- weddaf, a erwnaeth gyfaddefiad hynod ddi- grifol. Dywedai nad oedd am ymosod ar bolicy ac egwyddorion ei wrthwynebwyr, oblegyd ni wyddai efe beth oeddynt." Y mae y fath gyfaddefiad, ac yn dyfo I o enau un o safle Mr Balfour, yn swnio yn chwith- ig, os nad yn chwerthingar iawn. Cawn wybod yn ddiau yn ddigon buan beth fydd policy y blaid Doriaidd o leiaf byddant yn dechreu ar eu gwrhydri yr wythnos hon, a bydd i'w symudiadau gwleidyddol ?ael eu gwylio yn fanwl gan bob dosbarth 1 gradd. Y mae rhif y fyddin Abyssiniaidd yn )5,000, ac yn parhau i warchae ar yr Ital- iaid yn Makalle ond nid yw eu rhuthr- jyrchoedd yn llwyddianus hyd yn hyn. <

O'R GADAIR WELLT. HELYNT DEHEUDIR AFPRIQ. Wedi ymgyrch Dr. Jameson, y mae llygaid y byd gwareiddiedig wedi bod yn gyfeiriedig tua Lloegr. Er fod gweriniaeth y Transvaal yn meddu pob awdurdod ar ei holl amgylchiadau tufewnol, y mae yn ddarostyngedig i Loegr am bob peth a fyddo yn dal cysylltiad a'u hachosion allanol. Dyna yr achos i'r llywydd Kruger drosglwyddo Dr. Jim' a'i gydffaudwyr i ofal swyddotjol y Llywodraeth Brydeinig. Y mae yn lied debyg fod prif ddynion y Cape Colony, yn ogystal a phrif swyddwyr y Chartered Company. yn eydymdeimlo ag ymsefydlwyr newyddiongwlad yr aur, acyn ddigon parod i gpdi Ilewis y sawl a fuasai yn ddigon anturiaethus i geisio tori ewinedd y Llywydd Kruger. Ond yr oedd yn orchwyl lied beryglus i wneud hyny, am fod gwe- riniaeth y Transvaal o dan nawdd y Llyw- odraeth Brydeinig. Yr oedd rhai yn aw- grymu fod Mr Rhodes, Prif-weinidog y Cape, wedi bod yn gynorthwy i ysbardynu meirch Jameson ar eu hymdaith ddinystr- iol. Wrth gwrs, yr oedd awgrymu fod gwr o'i safle ef yn euog o yru mintai o feirch-filwyr dros ben un o ddeddfau Prydain, yn ddigon i'w gollfarnu fel un annheilwng i weinyddu cyfiawnder hyd yn nod yn y wlad benrhydd hono. Wedi clywed ei fod yn cael ei ddrwgdybio o fod a Haw yn musnes Dr. Jameson, taflodd ei swydd i fyny ar unwaith, a chymerodd docyn gyda'r llong gyntaf oedd yn ymad- ael am Loegr. Glaniodd yn y wlad hon bethefnos yn ol, ac ymaith ag ef ar ei gyfer tua noddfa y Trefedigaethau. Yr oedd gohebwyr y newyddiaduron yn rhed- eg am y cyntaf i'w gyfarfod, er mwyn cael allan beth oedd ei fusnes fwyaf neillduol gyda Chamberlain. Gwyddent mai efe oedd y dyn mwyaf pwysig yn Neheudir Affrig, ac mai efe a fuasai y dyn tebycaf o ddylanwadu ar Chamberlain i geisio ewifio y Boer. Llamai y gohebwyr i fwrdd y Hong, fel rhai ar dori eu gwynt, i geisio tynu allan gynwysiad ewdyn cyfrinion Mr Rhodes. Ond er cyfrwysed oeddynt, yr oedd cwdyn yr hen ysgolhaig yn seliedig iddynt, ac nid oedd un ddyfais yn tycio iddynt gael y gyfrinach leiaf allan o hono. Nid oedd yn malio am foddloni gohebydd, mwy na boddio rhyw chwiliwr clecs cytf- redin. Yr oedd yn ddigon gwybyddus mai un o ddau beth oedd wedi ei ddwyn ar ffrwst i Loegr-naill ai i wrthbrofi y cy- huddiadau oedd wedi cael eu dwyn yn ei erbyn, neu i ddadleu hawliau yr ymsef- ydlwyr yn Johannesburg a manau ereill yn y Transvaal. Y mae yn ddigon natur iol iddo ddwyn ei achos personol o flaen Chamberlain y peth cyntaf ac erbyn hyn, y mae lie i gasglu na fu yn ol o gofio am y bobl hyny sydd yn teimlo eu bod yn rhy debyg i gaethion o dan lywodraeth Kruger. Gan nad beth am hyny, y mae ya ffaith na fynai Mr Rhodes gymaint a chyfarch i neb nee cael ymgom a Mr Chamberlain. A dyna lie y bu y dyn pwysicaf yn Neheudir Affrica, a'r dyn pwysicaf yn Lloegr, yn trin ac yn trafod pynciau digon pwysig i siglo dau gyfandir, a hyny heb fod neb yn cael siw na miw o'r ymddyddan. Dyma y gneuen galetaf a fu dan gtlddanedd y go- hebydd newyddiadurol erioed. Nid llawer o gnau sydd wedi eu darganfod na fedr ef eu difasglu gyda rhwyddineb. Ond beth bynag oedd ceaadwri Mr Rhodes, cyfarfu ft llwyddiant neu aflwyddiant mewn ychydig amser. Mewn llai o amser nag a gymerai i'r Bachan Ifanc a minau i ysmygu blych- aid o fydroleni Havanna, yr oedd Mr Chamberlain ac yntau wedi dyfod i gyd- ddealldwriaeth. Ac ni fu y Llundeinwyr nemawr frasach o'i ymweliad. Ni thalodd ond un ymweliad a'r eilliwr cyn ei fod yn siglo Haw am y tro diweddaf a Mr Chamberlain, ac yn mono ymaith tua chartref o dan chwiban. Barna rhai y galiai aros gartrefyn ddigon hawdd, gan fod 'cen- adwri' o eiddo Chamberlain wedi pasio heibio iddo ar ei daith-eenadwri yr oedd ef wedi dyfod ar ffrwst i'w cheisio. Nis gellir awgrymu fod Chamberlain wedi cael ei brynu gan Mr Rhodes, am fod ei gen- adwri' wedi ei phellebru i Syr Hercules Robinson, Uchel-ddirprwywr y Cape, dri- diau cyn ei laniad yn y wlad bon. Y mae amgylchiadau y misoedd diweddaf fel yn chwareu i ddwylaw Chamberlain. Y mae pob gweithred o'i eiddo yn nglyn a'r Tref- edigaethau wedi eu nodi a llwyddiant cyn fod y eyhoedd wedi cael amser idynu allan y llinyn mesur. Y mae yn cael ei ddweyd nad oes dim yn llwyddo yn debyg i lwydd- iant, ac y mae Chamberlain wedi deall hyny. Y mae yn ddigon tebyg mai ef-e yw gwladweinydd poblocaf y deyrnas ar hyn o bryd, a hyny yn unig o herwydd ei fedrus- rwydd a'i lwyddiant yn nglyn a'r cweryl Americanaidd, a chynwrf y Transvaal. Y mae efe wedi tori ar draws hen arfer y cynddiluwiaid swyddogol. Yr hen arfer oedd, cadw pob busnes gartrefol a thramor yn ddirgel, os na fuasai y Senedd yn eis- tedd. Ond yn awr, y mae Chamberlain yn gadael gwybod i'r byd sut y mae cynffon y Hew Prydeinig yn ysgwyd cyn gynted ag y oyddo efe wedi rho'i y swmbwlyn ei gnawd iberi iddo ruo. Nid yw o wahaniaeth pa un a fyddo y Senedd yn eistedd ai peid- 10. Y mae y oyhoedd yn cael gwybod sut y mae efe yn myned i weithredu, a dyma ddirgelwch ei boblogrwydd presenol. Ond yr oeddwn yn myned i son am ei 4 geaad- j wri' at Syr Hercules Robinson, Uchel-ddir- prwywr y Cape. Y mae y genadwri' hon yn profi fod hen law' wedi bod yn ei threfnu. Y mae ynddi fel a wermod, halen ac olew. Er mai at yr Uchel-ddirprwyr mae wedi ei chyfeirio, y Llywydd Kruger sydd 1 w chymeryd at ei ystyriaeth, a cheisio gwneud allan pa un ai cydymffyrfio ft ni neu beidio fyddai oreu ar ei les. Gwneir y genadwri' i fyny o'r hyn a eilw Chamber- lain yn awgrymiadau,' end wrth ddarlien rhwng y lknellau, ni fydd eisieu i Kruger wisgo ei spectol i gael allan mai gorchym- ton ydynt. Feallai, wedi y ewbl, nag gellir beio llawer ar sefydlwyr newyddion y Transvaal am wingo o dan iau y Boers, ac nad yw yn rhyfeddod yn y byd fod cenad- wri Chamberlain yn debyg o fod yn fel ar frechdan y bobl hyny oedd yn dymuno am lwyddiant ymgyrch Dr. Jameson. Y mae yn rhaid i boblogaeth byth-gynyddol Pryd- ain Fawr gael He i nesu hwnt:o hyd ac y mae yn rhaid i'r fasnach Brydeinig gael Weusydd newyddion. Yn ngwyneb y pethau hyn, rhaid yw cydnabod mai efeng- yl yw awgrymiadau' ChamberJain i Lywydd y Transvaal. Nid oes synwyr cadw dyn, teilwng o'r enw, heb gael llais yn neddfwriaeth y wlad, yn neillduol os bydd yn talu ei gyfran am y chwibanogl. Nid yw o un gwahaniaeth o ba le y daw dyn i'r wlad hon cyn gynted ag y byddo yn dy-ddaliwr, a'i enw ar y gofrestr, dyna ei le mor hyglyw a neb yn neddfwriaeth y Deyrnas ond am y Transvaal, y mae yn ofynol i estron haner farw o henaint cyn y ca hawliau dinesydd yno. Yn 'nghenad- wri' Chamberlain, gosodir allan gysyllt- iadau y Llywodraeth Brydeinig a'r Werin- iaeth. Eglura yn fanwl y berthynas rhyngddynt, ac awgryma yn ddigon eglur na wiw i un Llywodraeth arall wftn ei thrwyn rhyngddynt. Eglura hefyd beth yw dyledswydd y Boers at y newydd- idyfodiaid. Y mae yn lied gellweirus pan yn proffwydo nad yw yn mryd un gallu arall ymyraeth a'r berthynas rhwng y Transvaal a Lloegr; ond noda megys rhwng cromfachau na fyddai un gallu ar ei enill wrth feddwi am hyny. Wedi codi ychydig ar y Boers, y mae yn trafod hawl- iau yr ymsefydlwyr-yr Uitlanders, fel eu gelwir; ac nid yw yn ol o ro'i ar ddeall i'r Boers fod hawliau y bobl hyny yn deg a rhesymol. Wedi hyn, y mae yn dweyd gair yn nghlust Kruger, ac yn awgrymu iddo sut y mae i weithredu, os ydyw am gadw ar delerau da u John Bnll. Awgryma y priodoldeb i Lywodraeth y Transvaal gadw y gyfran amaethyddol o'r wlad yn unol a'i deddfau presenol, a rhoddi math o Freinlen i'r sefydliadau newyddion i ffurfio deddfau i ateb yr amgylchiadau presenol. Awgrymid y gellid ffurfio Llysoedd Sirol neu Ddinasol i drafod mat- erion Ileol yn unig, a bod yn ddarostynged- ig i'r llywodraeth yn Pretoria am bethau y tuallan i reolaeth y cyfryw lysoedd, fel y mae ein llysoedd Sirol ni yn ddarostynged- ig i ddeddfau y Senedd. Noda hefyd y gallu a ddylid roddi i'r llysoedd hyn, yn nghyda pherthynas y cyfryw a'r llys uwchaf yn Pretoria. Mewn gair, nid yw ei awgrymiadau i Lywydd y Transvaal yn ddim amgen na gosod peirianwaith y Cyfansoddiad Prydeinig i reoli hawliau yr ymsefydlwyr newyddion o dan faner y j Transvaal. Noda y byddai cydymffurfio a'r awgrymiadan yn foddion i sefydlu heddwch ar sylfeini sicr yn y wlad, ac i dynhau y berthynas rhyngddi a'r Llywod- raeth Brydeing. Yn ddiweddglo i'w 'genad- wri,' y mae Chamberlain yn ddigon cyf- rwys i fynegu ei fod yn awgrymu yr holl bethau hyn, nid mewn un ffurf o fygyth- ion, eithr mewn modd cyfeillgar a hedd- ychol tuag at y Llywydd Kruger a'r Werintaeth. Nis gwn sut y bydd i'r 4 awg- rymiadau ddygymod â, chwaeth y Boers. Os oes ganddynt dipyn o ddynoliaeth, a thoraeth gweddol o synwyr cyffredin, bydd iddynt dderbyn athrawiaeth Cham- berlain heb geintach. Os nae. feallai mai gorchymynion fydd cynwysiad 'cenadwri' neaaf Chamberain iddynt. Y mae Chamberlain wedi gofyn yn ol defod y beirdd, A oes heddweh.' Beth fydd ateb y Boers? Yr eiddoch, WMFFBA HUWS.

DIRWEST. "Though I am am old, yet I am hale and hearty for in my youth I did not apply strong and rebellious liquors to my z' blood. "-Shakespeare. Er fod y testyn hwn yn hen, ac wedi ei drin a'i drafod ar hyd y canrifoedd, y mae yn parhau, wedi'r cyfan, i f Jd yn newydd, ac i fod yn barhaus yn bwnc pwysig ym- driniaeth yn mhob oes, ac yn mhob dos- barth o gymdeithas. Y mae baner Dirwest heddyw yn chwifio yn uwch nag y bu erioed o'r blaen yn hanes y byd. Ceir ei phleidwyr a'i dilynwyr yn mysg holl gen- edloedd y byd gwaweiddiedig. J Wrth gwrs, y mae yn anmhosibl i ni beidio sylwi hefyd ar gynydd byddin Baachus, yr hon, yn ol ffeithiau darpared- ig gan awdurdodau ein gwlad, sydd wedi tyfu i faintioli anghyffredin, ac yn parhau i ddinystrio eneidiau ar bob llaw. Ond ein pwnc yw Dirwest. Y mae achos Dirwest wedi sefyll; ac os syrthiodd mudiadau ereinflYdag amcaniou cyffelyb, saif Dirwest fel crnig o hyd-y mae i sefyll. Purodd Dirweat gymdeithas yn yr oes- oedd boreuol, purodd gymdeithas y canol- oesoedd—parha i buro cymdeithas a'r hil ddynol, i sefydlu egwyddorion sobrwydd, ac i argyhoeddi cydwybodau o dwyll, dinystr, ac anghlod y fasnach feddwol, yn nghyda'r condemniad tragwyddol ddilyna i'w phroffeswyr a'i dilynwyr. Gwat- warns yw gwin, a therfysgaidd yw diod gadarn pwy bynag a siomir ynddi, nid yw ddoeth." Un o amcanion penaf Dirwest yw gosod allan yn bendant fod sobrwydd yn gweddu Un o amcanion penaf Dirwest yw gosod allan yn bendant fod sobrwydd yn gweddu y rhai a garant achos y Gwaredwr, ac nad yw yn bosibl i ddyn na dynes fod yn eg- wyddorol a gonest, tra ar y naill law yr hyrwyddant y fasnach feddwol, ac ar y llaw arall yr ymdrechant ymddangos eu bod o du yr Hollalluog. "A anghofia gwraig ei phlentyn sugno, fel na thosturia r wrth fab ei ehroth ? Ie, hwy a allant ang- hofio" wedi meddwi. Gyda graddau, y mae ymdrechyn rhoddi gwrolder, a phrofiad ffydd. Y mae yr ym- drechion gwrot a wnaed o blaid Dirwest yn mhob dosbarth o gymdeithas wedi enyn gwrolder yn ei phleidwyr yn ngwahanol ranau o'r byd heddyw, a gwelir ffrwyth eu Uafur yn sefydliad y mil a mwy o gym- deithasau, temlau, ac adeiladau ydynt heddyw, nid yn unig yn Mhrydain Fawr, ond mewn gwledydd Tramor, y rhai ydynt yn goiofnau byw a fynegant y lles a'r llwyddiaat a wnaed, ac a wneir gan Ddirwest. Aelwyd heb feddwdod Y mae yn gar- trefle dedwyddwch, yn chwareule cysuron, yn drigle mwynhad, ac yn deml tangnef- edd. Chwyddai ein hysgrif fer i hyd anfes- urol bron pe nodem i fanylrwydd y lies a ddeillia i'r hil ddydol trwy Ddirwest. Pe diwreiddid pren Upas meddwdod o'r tir, cyd-dyfai heirdd rosynau sobrwydd a rhin- wedd yn ein gwlad, nes ei gwneud fel gardd paradwye—nofiai yr hil ddynol mewn mor o fwyniant digymysg—dylifai ffrydlif o dangnef a mwynhad i'n preswylfeydd, a llenwid ein haelfrydedd gan beroriaeeh felus rhieni a plant. Canwyd i Ddirwest gan feirdd pob oes, ac hawdd y gallant, yn wir, ganu i destyn mor ardderchog ac ar- benigol. Os am fyw yn hir, y mae yn ang- enrheidiol i ni arfer Dirwest yn y byd hwn; ond pa faint mwy ydyw gwerth yr arferiad hwn, pan yr ystyriom ei fod yn un o han- fodion y: cymeriad i enill yr ystad dra- Y. gwyddol yn nheyrnas nef Gweddiwn am lwyddiant Dirwest dros yr holl fyd. Aberaant. OGAI.

LLYTHYRA NEWYDD. GAN FACHAN IFANC. MISHTIR Y DARIAN,—Ta yn bwy shap y byddweh chi byw yn y byd hyn, da ne ddrwg, ymdrechol neu esgeulus, fyddwch chi na fina ddim byw heb fod rhw gom- plaints yn yn erbyn ni. Dos neb yn y byd fel yn teimlo'n satisfeid os na fydd gyta fe rhwpath i weid, ne neid, fydd yn profoco yrun nesa ato fa. Triwch chi rhw boint ddar o'ch chi'n grotyn bach, fe ffindwch chi fod yn philosphy i yn reit yn y pwynt hyn. Wrth mod i'n meddwl am bethach fel hyn, fe ddath stori hen wr byneddig o' ni yn napod yn net i'n ngho i, a dyma hi:- I Pryd o's i yn grotyn bach,' medda fe, oddy cotsh mawr yn rytago un lie i'r llall, cyn i'r trains ddod i fodolath, a odd yr un yspryd yn y plant pryd hyny ac sy nawr am fynd yn mlan, a'r ffordd gynta i fyn d mlan odd mynd gyta'r cotsh a beth o ni yn neid er mwyn mynd yn mlan odd jwmpo ar gwt y cotsh; ond odd ambell I hen grotyn stiff yn ffaelu c&l gafal yn i gwt ] a, a'r ffordd odd gyta hwnw i gal dicyn o blesar idd i ened (neu'r lie y dyla ened ] fod), odd gwiddi, If nd,'i dynu y 1 rhai odd wedi llwy ■' dod lawr run man a fe. Ma'n ir ion i yn lied < hir y tro hyn, ond fc ;h yn cydym- ( deimlo yn net a fi ar < < id be sy wedi J ala'r gwaew arno i. I ohi yn cofio pryd dechreas i sgrifenu i'r DARIAN, fod y 'Bachan sy'n labro'r nos' wedi rhoi ticyn o help i fi i neid pishis o ganu, a nawr w i wedi d'od i allu gneid nhw munan ao achos bod fi wedi d'od lan felna, ma fa. wedi ala'r llythyr hyn atto i :— Y Pwll Glo, Chwefror 17eg, 1896. Bachan,-Fysa'n dda gen i allu dy gyf- arch fel 'Anwyl Fachan,' ond ma dy acsh- wns di yn doti tfwl stop arno i i neid hyny, heb acto rhagrithiwr. Pryd o ti a fina yn y slwdj a'r baw, o ni yn bartnars piwr, a odd dim dicon o gompliments genti i fi yn y DARIAN am beth o'n i yn neid drosot ti. Ar y nghefan i dest i mMan, ac ar y nghefan i wyt ti wedi byw. a nawr dyma ti yn troi dy gefan arno i. Ma dy dric di yn udicsn i ala fi i weid na na i ddim dros un bachan ifane arall Yr hen snot diddiolch. Ma llawar o dy short di yn y byd, fel ma'r gwitha'r modd. Ar ol i ni fel gwithwrs ych pwsho chi lan, i chi yn anghofio o ble i chi wedi d'od, a fe ddylach gal ych boddi i gyd. Ond bai i fi roid start i ti i neid pishis o ganu, fysa ti ddim yn gallu wafo fel wyt ti gyta'r beirdds. y big guns, a'r Royal Family, aswagro dybishis dy hun- an o flan y byd. Ond cer di mlftn yn dy bomp, a fe watsha i shawns i dy dwmlo di rhw getyn. Gan obitho aliff y nodyn hyn dieon o waew yn dy fasged fwyd ti, os nag wyt ti yn rhy ddigonshuns i ddim, y terfynaf, Yr eiddot yn wroi, LABRWR NOS." Welsoch chi shwd impiwdants ariod ? Wedi i fi'i ddarllan a, fe dampas ar y nhrad, a fe ddotas yn het ar y mhen, a 6s. 8c yn y mhocad, a fe atartasi ddishgwl am Morgans y cyfreithiwr, i gal libal arno ond fe gitshws y fenyw He w i'n yn lodjo yn gwt y nghot i, a fe nhynws i nol. Cym- har bwyll, bachan,' meddai, y mae'r dyn yn dweyd cetyn mawr o wir am danot ti a llawar arall, a ma fa wedi bod yn bartnar piwr, ac yn eitha trwmpyn i ti, trw wpot i fi a darllenwrs y DARIAN." Dymahiyto, meddwn ina, yr un hen ysbryd ag sy yndo ni fel Cymry ddar y dechra, a ma fa'n para o hyd. Tynu yn gilydd lawr bob am- ser yw motto'r Cymry, yn lie cwnu'i gilydd fel cenedlodd erill. Os daw rhw Gymro lan trw anfanteishon, dyna ni yn pwvnto'n bysadd ar i ol a, a gweid, 4 Welwch chi fe, shwd slebyn ma fa wedi myn'd, a os dim llawar o amsar ddar pryd odd a'n tori glo, ne yn weelo whilbaiv Bethyw'r ots beth odd a ? Beth yw a nawr yw'r pwnc a beth sydd isha gwiddi, Whip behind,' achos fod a wedi dala cerbyd llwyddiant. Fe fydda'n ffitach lawer bod ni'n gwiddi, hip, hip, hwre!' gyda'r boys sy'n cwnu yn y byd o'n plith nl fel gwithwrs. Falla bod yn well i fi bido tynu libal y 4 Labrwr Nes' y tro hyn, ond iddo fihafio'i hunan o hyn i mas' GWRONIAID Y PWLL GLO. Ma'n dda gen y nghalon i weld ticyn o gyffro yn y wlad bothti dangos parch i'r bechgyn dewr sy'n mentro'u bywyta i achub u oydwithwrs yn amsar exploshon. Odd Judge Owen yn gweid fod y dynon hyn yn haeddu cal medals llawn cystal a sowdjwrs a sailors, am risco'u bywyta dros erUl a ma pob sens yn gwoid hyny hefyd. Dos dim nn o'r damweinia hyn yn cymryd le yn yn gwlad ni, nag os dieon o engreifft- ia o'r dewrder mwyaf arwrol, ond ni roddir dim iddynt i adgofio y gweithredoedd dyn- garol hyn. Yn lie fod y mater yn cwympo i'r llawr. fe ddyla arweinwyr y glowyr, a'r Permament Relief Committee, gymryd y path mwn Haw ar unwaith, i gefnogi dewr- ion ein glofeydd, yn eu beiddgarwch dief- elydd yn rhuthro i wyneb angeu'i hunan i waredu eu cyd-ddynion o grafangau dych- rynllyd y danchwa! O! na enid rhyw ddarganfyddwr dyngarol a fedr osod ffrwyn seians i atal carlamiad dinystriol yr ellylles ddifrodawl hon. Y mae ymddygiad y rhai sy'n beiddio i ogofau angeuol hon I ddu dwll He ni ddaw dydd—o'r haul Fyth rhwng ei barwydydd Un oes a nos yno sydd, Yn rhyw gaos tragywydd, a hyny tra mae anadl y danchwa heb oeri, er achub eu cyd-ddynion, mor deilwng o 4 Victoria Cross, ag un milwr a'i gwisgodd erioed. A phwy sy'n esbonio yr atnod gan- lynol yn well na hwy-I Gwell angeu na gwarth.'

YR ORSEDD. r EB I'R PROFFESWR J. MORRIS JON. Yn y Manchester Guardian am y dydd o'r blaen, mae ysgrifenwr galluog yn ateb arthygl y Proffeswr J Morris Jones yn y Cymru o berthynas i'r Orsedd, mewn dull dyddorol a hynod o deilwng. Tra yn cydnabod dysgeid iaetb. y Proffeswr, dywed nad yw wedi gwneud dim amgen nag ymhelaethu ar hen bwne, a dengys fod y diweddar Tom Stephens o Ferthyr, Gwerinydd ap Rbys, ac eraill, wedi profi ers llawer o flynyddoedd beilach mai beirdd Morganwg yn yr unfed ganrif ar bymtheg sydd yn haeddu y clod neu yr anghlod c ddyfeisio yr Orsedd a'i defodan. Am hyny gofyna, beth oedd yn galw am i'r Proffeswr droi magnelau el ddysg ar ddrychiolaeth o'r fath? Yna mae yr ysgrifenwr yn myned yn mlaen i wneud dau osodiad sydd yn ei farn ef yn meddu mwy o bwysigrwydd yn y ddadl hon na jjhynafiaeth yr Orsedd. Yn gyntaf. y mae a barddas Gymreig fel cyfundrefn yn bynafol iawn ac yn beth hollol ar ei phen ei hun. Sonia Strabo (O.C. 44) am dri dosbarth oedd yn derbyn anrhydedd mawr yn mhlith yr hen Frutaniaid, sef y Beirdd, y Daroganwyr, a'r Derwyddon. Oyfeiria Julius Caesar atynt oil o dan un enw "Derwyddon." Dywed Lucan (O.C. 65) mai gwaith y beirdd oedd canu clodydd y dewrion a syrthiasant mewn rhyfel, ac awdurdod arall a ddywed eu bod yn arfer canu gyda'r delyn. Tybir fod Derwyddiaeth fel crefydd wedi ei difodi gan y Rhufeiniaid yn y ganrif gyntaf, ond daliodd barddas ei thir. Y lenyddiaeth hynaf sydd genym yn yr iaith Gymreig ydyw caneuon ivneurin, Taliesin, a Llywarch Hen, y rhai a berthyn i'r chwaehed ganrif. Torodd barddoniaeth ein gwlad allan gyda rhwysg a nerth adnewyddol yn y deuddeg- fed ganrif, ac o hyny hyd yn awr y mae wedi cadw ei hunoliaeth i fyny yn ddidor. Felly nid gormod ydyw dweyd mai y beirdd. mewn ystyr lenyddol, ydyw dysgynyddion a chyn- rychiolwyr yr hen Dderwyddon. Yna defn- yddiau yr ysgrifenwr eiriau y Dr Kuno Meyer, yr ysgolhaig Celtaidd o Brifysgol Llynlleifiad, am ffrwyth yr awen Gymreig :—" Mewn oes pan nad oedd ysgolion na phrifysgolion yn bod. meddai y Cymry, yn eu eyfundrefn farddol gywrain, ddarpariaeth o addysg a diwylliant, yr hon, drwy feithrin eu barddoniaeth a'u. miwsig, a lanwodd swyddau y sefydliadau diweddar hyny." Yr ail osodiad yw mai brawdoliaeth o feirdd a wnaeth y Eisteddfod yr hyn ydyw, ac nad oes gan ddieithriaid hawl i gymeryd eu awdur- dod oddiarnynt 'Mae yn anhawdd deall,' meddai, pa fodd y gall neb edmygu yr Eistodd- £ od a gwawdio y beirdd.' Dengys fel y bu yr hen sefydliad yn ymladd a phob math o ragfarn a rhwystrau nee dod yn wyl fawr genedlaethol teilwng o edmygedd y byd. Gwnaed IIL ymdrech gan Gymry Llundain i gymeryd awenau o ddwylaw y beirdd, ond yn ofer yma. Ai ymgais cyffelyb ydyw hwn ar :-r graddedigion y prifysgolion Seisnig? Llwyddai J Morris Jones, 0 M Edward; Giwenogfryn Evans, i dynu yr Orsedd i la pa beth a roddent yn eu lie ? Gwneler cyn medd yr ysgrifenydd hwn wrth derfynu ;ynal Eisteddfod Genedlaethol, heb osteg o lydd a blwyddyn, ac heb y defion prydfertl *ynwysir yn ngweddi'r Orsedd, y cledd Idadweinir, a'r gadair farddol. ae ni fy Seddwoh' mwy yn ngwlad Taliesin.