Tarian Y Gweithiwr

COLEG CAERDYDD-Y FARTHING SCHEME. Dylasai y glowyr fod wedi cael gwybod yn gynt fod Cynghor Coleg Caerdydd wedi pabio penderfyniad er ys wythnosau, y mae yn debyg, i'r perwyl nad yw y glowyr, ar ol cyfranu at gronfa y ffyrKngod, i gael penodi eu trustees eu hunain, canyBy mae y cynghor eisioes wedi peuodi trustees. Paham na wnaed y ponderfyniad hwn yn hysbys yn gynt ? Y gwir yw, nad yw Saeson ac Ys- gotiaid Caerdydd yn prieio dim am y Cymry, dim ond ein tynu fel cenedl dan ein dwylaw i drosglwyddo iddynt hwy 150,GOOp. o arian sychion, iddynt hwy gael ou trafod fel y gwelant yn dda. Un gair yn mhellach at fy nghydwladwyr, peidied dichell eatroniaid Caerdydd eich tarfu oddiwrth yr amcan clodwiw o wneud cronfa i'ch plant, ond ysgydwch pobl Caerdydd i ffwrdd oddiwrth yr holl drafodaeth fel gwiberod, a pheidiweh, ar un cyfrif, a gadael y gronfa fyned dan lywodraeth neb ond eich hunain. Nid yw y bobl sydd wedi eich hud-ddenu hyd yn hyn yn deilwng o'ch ymddiried. Un gair arall, peidiwch, ar un cyfrif, a chylymu yr arian wrth un coleg neillduol. Cyn bo hir, bydd Technical College yn cael oi gychwyn yn Abertawe, a'r ffordd oreu i chwi yw casglu cronfa, goreu i gyd po fwyaf, er rhoddi ysgolor iaethau i'ch plant, a gadael iddynt fyned wedi hyny i'r coleg sydd yn fwyaf tebyg o ateb eu chwaeth. Rhagora un coleg mewn ieithyddiaeth, ac os yw y bachgen am fyned yn weinidog, gadewch iddo fynod yno; rhagora coleg arall mewn gwyddoniaeth, ac os yw y bachgen am fod yn feddyg, gadewch iddo fyned yno. Afresymol i'r eithaf yw i chwi rwymo dyn ieuanc i fyned i Goleg Caerdydd gan nad beth fyad ei alwedigaeth. Digon tebyg y bydd i Goleg Caerdydd ragori mewn gwyddoniaeth ar golegau ereill Cymru, ond gwyddis yn mlaen llaw na ragora yn mhob peth. Gan hyny, na rwymwch yr arian wrth un coleg neillduol, ond rhodder rhyddid i'ch plant fyned i'r sefydliad sydd yn tebyg o wneud mwyaf o les iddynt yn ol y galwedigaethau a fwign-dant ddilyn. Os rhwyrcwch yr arianwrth 8-a^rdydd Hyddwchyn rhwystro eich piaxu i yiieci i'r London University do., er y byddai hyuy yn enill annhraethol iddyut,-GOH.

YR ALCANWYR. Gyda'r eithriad o un hen gyfaill yn Pont- ardulais, ac un o gynffonwyr Trick a Hutchings, yr ydym wedi derbyn diolcb r.arwch ein cydweithwyr yn gyffredinol am gyhoedcli dirge! fwriadau y ddeuddyn brad Virus hyn sydd yn ceisio hud ddenu alcan- wyr Prydeinig i wlad estronol i'w dirmygu am y gweddill o'u hoes. Am Dafydd, cynghorell1 of i farnu yn fanwl y cam pwysig v mae yn bwriadu ei roddi, Ni fydd gwiw iddo gwyno iddo gael ei dwyllo. Cof ied fod pwnc America yn wybyddus i bawb alcanwyr yma. a thu draw i'r dyfroedd; ond par- aetbpwyd i Ffrainc, gelHd ymesgusodi yn herwydd anwybodaeth. Dywedwn eto wrth Dafydd am feddwl seithwaith cyn gwoithrcdu unwaith. Am yr hwn a ysgrifenai o America, nid yw ei lythyr yn werth ein sylw, am mai rhesymol yw i gynffonwr ffugio fel y gwua ynbu, Nid oes ynddo ddigon o ddyn i roddi i ni ei enw a lie ei breswylfod, ac nid yw yn gallu sillebu enw'r dref y dywed ei fod yn hanu o honi. Rhydd olwg wael ar gyraeriad un sydd wedi ymfudo i'r America, a dywed iddo ddweyd yn nhy Hutchings yn y Mumbles y byddai iddo ymfudo i America ar bris Cymru. Os darfu i'r cyf&ill ddy wodyd hyn, yr oedd yn dwyllodrus i'r eifchaf; a gwyddom am rai o'r pethau a noda yn hanes yr un dyn eu bod yn ber. ffaith fel y darfu i ni eu gwrando yn Meiin- crythan naw mlynedd yn ol. Ond am ei ddanodiad mai ar ran cyflogwyr Prydain y gwa.harddwn weithwyr Prydeinig i fyned i America o dan bris, y mae yn deilwng o ysgrifenydd ffugenw, a neb arall. Pa niwed fyddai i ni, pe byddai i'r oil o alcanwyr Prydain fyned drosodd i'r wlad y darllenwn gymaiat am eangder ei therfynau, ei ohyf- lawnder, ei hadnoddau, a rhyddid ei thri. golion ? Ai tybed nad allom fod yn gystal dmesydd yno ag yma, a cnaei cymamti parch yno ag un na fedr ysgrifenu enw'r dref y ffugia iddo gael ei fagu ynddi yn gywir ? Neu ynte beth am y rhai a wyn galcha, onid allwn droi mewn swyddau cyfuwch â,'r ddeuddyn Trick a Hutohings ? Mae enw y oyntaf yn adnabyddus tu allan i'r Beaufort; ac am yr olaf, er fod iddo enw gwell, nid yw fymryn gwell oranei wybod- aeth am y gangen o gelfyddyd y mae am i'r Americaniaid blygu clun o'i flaen ynddi na Wilkin Trick ei hun. Ymrwymwn sylwi ar lythyrau pawb a yagrifenant o dan enw a chyfeiriad priodol. Diolch i'n hen gyfaill Ffrwdwyllt am gopi o'r Wasg yn cynwys y llythyr a gy. hoeddwyd genym ni yma yn Gymraeg a 8aesonaeg mewn oynifer o newyddiaduron, ao am lythyrau oddiwrth D. M., J. J., a J. Thomas. Bydd iddynt gael ein sylw mwyaf manwl a chymaint cyhoeddusrwydd fel y byddo pob gweithiwr Prydeinig a ym- fuda i America yn hollol ddiesgus am fyned yno, ao mai gweithio o dan bris fydd ei unig amcan wrth fyned, os na fydd iddo gy. meryd sylw o'r rhybudd. Os daw copi o'r DARIAN am yr wythnos hon i America, ceis- ied rhywun fyned a'i ddarllen i Trick a Hutchings a'u cynffonwyr a bydded i bob Cymro, ie, a Phrydeiniwr, i ddarllen y llythyr a ganlyn, wedi ei ysgrifenu gan yr Harford County {Maryland) Canners As sociation:—1 Tra y mae yr American Tinplate I .Association yn gwneuthur yr esgusion mwyaf i gael y Senedd i basio oyfraith am drethi uwch ar Iafnau alcan a allforir i'r wlad hon, gallai fod yn adeiladol i ni sylwi fod y rhai a ddefnyddiant y cyfryw lafnau yr un mor egniol yn erbyn hyny. Mae y rhai a fynant eu galw yn wneuthurwyr Americanaidd yn y Taleithian yn crlo yn ucbel yn erbyn y golled o brynu llafnau tramor, tra mae yn bosibl (meddent hwy) eu gwneuthur yn rhatach ao yn well yn America. Gwrth- dystiant yn erbyn y ddiffindoll bresenol fel un niweidiol, ie, fel un sydd yn llofruddio y gangen hon o fasnach y wlad, a gofynant am o leiaf 2 cent y pwys, fel y byddo i lafur Americanaidd gael ei ddyogelu yn erbyn llafur a gyfiawnxr am yn agos i ddim yn Mhrydain.' Mae y corff lluosog o'r rhai a ddefnyddiant y llafnau yn cymeryd golwg wahanol ar y cwestiwn, a dywedant mai hunanelw syad wrth wraidd personau unig- ol. Mae aelodau y gymdeithas fiaenaf yn cymeryd golwg synwyrol ar sefyllfa pethau, ac wedi parotoi adroddiad i wrthwynebu y blaid hunan geisiol yn y Senedd nesaf. Yn ol yr adroddiad, cawn fod Harford County yn nhymhor 1882 wedi defnyddio 1,600,000 cases, neu 34,000,000 cans o ffrwythau fel afalau, taniatoes, &c.; a gweithid y blyohau cauedig hyn mewn tri chant o law-weithfa- oedd yn rhoddi gwaith i oddeutu 16,000 o bersonau. Yn nhyfiant y grawn a'r tomatoes yn unig, yr oedd 15,000 o erwau o dir wedi ei orchuddio, ac ynoostioamlafuramaeth- yddol 200,000 o ddoleri, neu oddeutu 40,000p. I wneuthur y 36,000,000 cans i'r ddau brif amcan, defnyddiwyd 130,000 o flyohau o lafnau alcan, a'r t&l am eu gwneuthur yn 135,000 o ddoleri, neu 27,000p. Yn y drin- iaeth ar y ffrwythau, megys llenwi y cauad- flychau, rhoddi blychnu coed eto o'u cyloh, a'u trosglwyddo i longau, &c., mae traul ychwanogol o 900,000 o ddoleri, neu 180,000p. Dealler fod y ffigyrau hyn yn gyfyngedig i ran fechan o Dalaeth Maryland, ao heb gyffwrdd â. rhanau ereill o'z dalaeth, nac a changenau ereill o lafurwaith, megys gwneuthur llestri alcan, toi, &c., sydd i'w ganfod dros bob rhan o'r Talcithiau. Yn California, Oregon, Maine, ac ereill o'r tiriogaethau a'r taleithiau, mae gwneu- thuriad blychau ffrwytliau o'r llafnau aloan o'r pwys mwyaf; felly, nid yw y ffigyrau o Harford County i'w cymeryd ond i arwyddo rhai Ilawer mwy mewn manau ereill. Mae y bobl hyn yn yohwanegu drwy ddangos iddynt, ar y llafnau a ddefnyddiwyd yn 1882, dalu treth o un ddoler a 23 cent; neu, mewn flSgyrau llawn, swm o 160,000 o ddoleri; ae os bydd i'r ychwanegiad a ofynir gael ei ganiatau, bydd y dreth ar yr un nifer o flychau yn 260,000 o ddoleri; felly, yn gwneuthur cost dwsin o flychau mwyaf cyffredin eu maint. (rhif 8) yn 4! cent yn fwy nag yn bresenol. Yn mhellach, bydd o gylch 23 o bwysau o'r 112 a bwysa pob blwch yn myned yn ddiwerth; a byddai i'r ychwanegiad ar yr oil gyrhaedd y swm o 59.000 o ddoleri heb un ad daliad o gwbl. Pan yn rhesymu oddiar y safie hon, gwrth dystia y gymdeithas yn erbyn yr ychwaneg- iad i d Alu 2 cent y pwys ar y tir QaDlynol 1. Nafl yw yu amddiffyniad ar lafur, ac yn syrtnio yn fyr o'r hyn a amcenir gan y ploidwyr. 2 Ei bod yn dreth afreidiol ac afresymol ar nwydd anorphenedig, ac i'w mwyhau fyddai yn annhegwch parhaol. 3. Os mynir hyn, y bydd iddo leihau y gangou o gau ffrwythau mewn blychau o Iafnau alca,n yn agos i haner yr hyn ydyw vn bresenol. Ac it y deisebwyr hyn mor bell a gofyn ar fod i'r 1 cent y pwys presenol gael ei dyn?.! i lawr i'r haner, gau roddi rhesymau j cyfiawn dros byny-yn benaf ar y tir fod j llafnau alcan yn gwerthu er 1875 ar gyfar- taledd o bedair doler y blwch, ac ni fyddai y dreth ar werth pob blwch ond 3s yn y i bunt. J Heblaw hycy, dadleuant fod y llafn | alcan yn nwydd anorphenedig, ac y dylent fod mor rhydd ag sydd boisibl ar y cyfrif hwnw. 1 Sylwant hefyd nad ydynt yn erbyn i'r fascach gael ei chario yn mlaen yn y Taleithiau ond os na all y gwnonthnrwyr cartrefol fod yn enillwyr, ar fod i'r Llyw- odraeth daiu blaenclal i'r cyfryw wneuthur- wyr ar eu cynyrchion, yn hytrach na threthu yr holl gorff a ddefnyddiant y llafnau a'r ffrwythau. Mao svnwyr yn hyn; ond uwchlaw'r cwbl, pa synwyr sydd mewn fod i weithwyr Prydeinig fyned yno hyd nes y gall y rhai a honant fod yn wneuthurwyr dalu iddynt yn ol y cyfartaledd a delir i weithwyr ereill yn y wlad bono ? Bydded i'r cynffonwyr, a phawb ereill, gofio mai dyma'r graig y rhoddwn ui ein sylfaen ami. Cawn fod bschgyn Pontardawe yn gwingo Ily 9 o dan wialen Atcanwr' yr wythnos cyn y ddiwoddaf, a'u bod yn beio y rhai fuont yn cadw eu cyfrifon pan oeddynt mewn undeb am eu bod wedi eu camddefnyddio. Pa- ham na fuasent hwy, fel pobl ereill, yn cy. meryd mwy o afael yn y gwaith, yu lie gadael i ryw ddau neu dri i wneuthur fel y mynent. Daiufoner i ni eu henwau, fel y mae gweithfaoedd ereill yn gwneud, yn nghydag enwau y rhai fydd yn gwrthod talu eu dyledion, a chant, nid yn unig eu cyhoeddi yn y cyfarfod cyffredinol nesaf, ond eu hargraffu, a'r lladron eu oospi, os dyna fydd panderfyniad y brodyr. Mae yn dda genym i bob peth yn ein cyfarfod dosbarthol yn Ystalyfera droi allan i fod yn fuddiol i bawb oeddynt yn bresenol. Paham y llecha gwyr Pontardawe, ynte, yn pghysgod rhyw hen fwgan a all fod yn foddion gostyngiad cyflogau iddynt ? Nid yw y gwir yn waeth er ei ohwilio. De'wch allan fel un gwr, a myner yr hyn sydd ddirgel i oleuni. Gallem ysgrifenu llith llawer meithach ar yr holl faterion sydd ger ein bron; ond teimlwn na fyddai yn deg ynom beidio sylwi ar hysbysiad a welsom yr wythnos ddiweddaf am wneuthur tysteb i dywysog y JSliding Scale yn mhlith y glowyr. Er cymaint ein traiferth ni gyda chwi, mae ynom awydd i roddi parch i'r hwn y mae parch yn ddyledus; ac wrth y pwyllgor yma dywedwn, 'Arian ac aur nid oes genym, ond yr hyn sydd genym, hyny a roddwn' i chwi o wirfodd ein calon. Os bydd ein presenoldeb, ysgrifenu, neu ar. eithio, yn eich barn, yn rhyw les i hyrwyddo y madis-d gwir deilwng hWID, yr ydym at eich gwasanaeth. Gweithier, ynte, yn ddyfal ao mewn trefn, ac nid ydym yn petruso na cheir canoedd o bunan.—LEWYS AFAN.

ADOLYGIAD. 'Hanes Eglwys Ebenezer, Aberafon, a'i Chyaylltiadau, o'r flwyddyn 1650 hyd 1883, yn ei pherthynas 4 rhai agweddau yn Hanes Foreuol y Bedyddwyr yn Mor. ganwg.' Gan LI. Griffiths, Cwmafon. Y mae yn hyfrydwch mawr genym gael y cyfle presenol i alw sylw darllen wyr lluosog y DARIAN at y llyfr gwerthfawr a dyddorol uchod. I Feayddwyr Morganwg, y mae yn llyfr nas gallant yn hawdd fforddio bod hebddo. Er mai banes eglwys Ebenezer ydyw, eto y mae yn dal perthynas hanesiol agos a phwysig &'r holl eglwysi cylchynol; yn sicr, mae hanes y farn yn dderbyniol a dymunol gan ei merohed ei hun. Y mae rhywbeth yn anwyl neillduol mewn rhoddi trem i'r gorphenol-caeI ymgom gyda'rhen dadau, y rhai a ymladdasant ac aenillasant ein brwydrau; Ïe, y rhai, gyda brasder eu cnawd cysegredig, a enillasant y rhyddid sydd yn nefoleiddio ein hoes bresenol ni. Yn y llyfr hwn, nid yn unig cawn hanes y Bedyddwyr yn Aberafan a'r cymydogaethau, ond cawn olwg gryno ac eglur hefyd ar hanes eu dechreuad yn Morganwg. Y mae y llyfr wedi ei drefnu i tua deuddeg o ad. ranau, a'r adranau hyny draohefn wedi eu dosranu i amrywiol benodau, fel mai gwaith hawdd ydyw i'r darllenydd gael hyd i unrhyw gyfnod neu amgylohiad neillduol heb ond ychydig iawn o drafferth. Y mae llafur mawr a chwaeth dda wedi cydgyfar- fod ynddo, a manylrwydd a threfnusrwydd fel efeilliaid yn rhodio ei dudalenau. Gall yr awdwr gallu og edrych ar ei waith gyda boddhad a llawenydd. Ar ddiwedd y llyfr, cawn benod o I Am- rywicn Hanesyddol,' y rhai yn sicr a ddar. llenir ac a werthfawrogir gan filoedd. Nodwn ddau neu dri:— UN 0 HEN CHWIORYDD EBENEZER. Nodwedd amlwg iawn mewn rhai o hen chwiorydd a brodyr yr eglwys hon oedd eu ffraethineb—parodrwydd eu hatebion. I Pa fodd yr ydych chwi heddyw ?' meddai hen chwaer wreiddiol wrth siopwr yn y T-, fiynyddoedd. yn ol. lWeI, gweddol,' ebe yntau—' rhywbeth haner yn haner, rhwng y ddau yma.' I Felly'n wir,' ebe hithau; I rho ddiolch i'r Pen mawr na baet ti rhwng pedwar ar dy ffordd tua Margam,'—i'r gladdfa!" BEDYDD IAWN. I Wel, dyna fi wedi fy medyddio yn iawn, beth bynag,' ebe T. wrth Mari ei wraig; • ond,' ymhelaethai, nis gwn beth a wnaf ar y ddaear eto am weddi.' I Feallai yn wir,' ebe hithau, lied debyg i ti ddodi'r cart o flaen y ceffyl—ymostwng.' SIENCYN PENHYDD YN FEJJYDDIWR I Yn y Bedyddiwr am y flwyddyn 1849, ymddangosodd gohebiaeth rhwng Dr Emlyn Jones, y golygydd, a'r Parch W. Bowen, Baglan ac Aberafon. Clywodd y Dr i Mr Bowen ddweyd mai Bedyddiwr oedd Sien- oyn, yn ol ei farn grefyddol, ond nad oedd ei gofianwr yn crybwyll dim am hyny yn hanes Siencyn. Dyma fel y rhed y traddod- iad am fedydd trochiad Sienoyn, o enau mab i Mr Rees Tasker, Taibacb, colliery agent, yr ameer hwnw yn y lie o dan yr English Copper Co., 1780- J 830 I Y mae yn fwy na tbebyg i John Owen a Siencyn, fel cyd-frodyr yn nghyfraith, siarad llawer am fedydd trwy drochiad fel y dull ysgrythyro! o gyflawni yr ordinhad hono, acfod Siencyn fel gwr difrif-ddwvs vu ei ddirgel fyfyr- dolau, yn rhoddi llawer o le i hyny yn ei feddwl. Pan yn byw yn y Goitre, Margam, lie y bu am fiyiiyddoodd, aeth allan un diwrnod, efe a'r gwas, ac aeth i mewn i lyn yn yr afon Ffrwdwyllt, a gorchymynodd i'r gwas i'w ddodi i lawr a'i gccli o'r dwfr. Nacaodd y gwas, ond cydiodd Sioncyn ynddo, a thyncdd ef i mewn, ao awd trwy V bedydd trwy droohiad felly, yn ffordd a threfn Siencyn. Ebo'r patriarch, Dyna, mae wedi ei wneud yn iawn bellach.' GWEINIDOGION FEL MASNACHWYR. Nid yn gyffredin y 11 wyd da gweinidog- ion, fel masnachwyr, i roddi y Thames ar d&n. Felrheol, troi yn fethianty byddant. Profa ystadegau eu bod yn llwyddo fel ffermwyr, ond yn aflwyddianus fel masnachwyr. Nid ydyw i'w ryfeddu am hyjay chwaith. Mae masnach yn debyg iawn i grefydd. Gofyna y fiaenaf, fel yr ol&f, hollol a thrwyadl hen. anymwadiad gwirioneddol cyn y llwyddir. LIef yr olaf yw, Pwy bynag a'm dilyno i, ymwaded ag ef ei hun, cyfoded ei groes, a chanlyned fi.' Y mae bron yn anmhosibl i weinidog allu ymwadu ag ef ei hun i'r graddau y gofyna masiiach iddo wneud, ao iddo hefyd gadw urddas gweinidog a'r weinidogaeth i fyny. Dyma bum' engbraifft yn profi geirwiredd fy ngosodiad—dwy yn perthyn i'r enwadau ereill, nid pell o Aber afon, a thair o'n henwad ninau yn mhlith pobl Aberafon. Profodd Jonathan Davies, Castellnedd, ei bun yn weinidog da, ond siopwr gwael! Treiodd D. Thomas yr experiment yn Aberafon fel siopwr, ond aeth yr hwch trwy'r siop mewp ychydig amser I Ond John Morris, hen weinidog parchus Llysfaen (Llwynhendy cyn hyny), oedd y siopwr rhyfeddaf o bawb. Daeth i Aber- afon yn ymyl haner can' mlynedd yn ol, ac agoroddfaelfapernwyddau yma. Uwoh- ben ei ddrws ar ei arwyddfwrdd, argraffodd y geiriau hyn,—• Pay to-day and trust to morrow.' Gelwid ei siop wrth y motto yn siop Pay to-day,' &c. Ond er ei threio hi yn Pay to day,' &o., methiant truenus fu y diwedd!" Barnwayn gydwybodol na fydd yn edifar gan unrhyw un sydd yn hoff o lenyddiaeth, yn neillduol llenyddiaeth hanesiol, i newid swllt am y llyfr dyddorol a gwerthfawr! hwn. Hyderwn y oaiff ei awdwr talentog ei dalu ar ei g&nfed am ei anturiaeth. Yr oeddem wedi dysgwyl er's peth blynyddau am gyfrol o'i farddoniaeth; a gobeithiwn y bydd i'r gefnogaeth adderbynia yn ngwerth. iant y llyfr hwn ei symbylu eto i'n hanrhegu a'r hyn yr ydym wedi bod yn dysgwyl cy hyd am dano. Dioloh yn fawr iddo am yr anrheg hone.

HANES BBYNAMAN, o'r flwyddyn 1802 hyd y flwyddyn 1881, yn nghyda bywgraffiad o'r diweddar Dafydd William ('Newyrth Dafydd), Owmgarw, gan Enoch Reaa, Brynaman, y ddau yn fuddugol, sef y traethawd dan feirniadaeth Watcyn Wyn, a'r bywgraffiad dan feirniadaeth D. L. Moses, Brynaman. Clywsom lawer o son am y traethawd yn adeg yr eisteddfod yn 1881, ond ni feddyl- iais am dano ei fod haner cystal ag ydyw mewn gwirionedd hyd nes i mi gael golwg arno yn y wasg yr wythnos ddiweddaf gan Mr E. Bees, Ystalyfera. Dywedodd Mr Rees y buasai yn barod o hyn i Nadolig. Gobeithiwn o galon y caiff ei awdwr bob cefnogaeth ei ddwyn ef alian yn llwydd ianus. Yr wyf yn sicr y bydd yn dda gan ganoedd o drigolion Brynaman a'r cylch- oedd i gael golwg arno, gan ei fod wedi sylwi yn fanwl ar bob blwyddyn o 1820 hyd 1881, gan ddangos yn eglur yr adegau y mae y gwahanol bethau wedi dygwydd, yn nghyda'r dull rhyfedd a dyddorol oedd gan hen bobl y 3wter Fawr o fyw a gweithio, &c. Gan mai hwn yw yr unig hanesydd- iaeth sydd wedi cael ei chofnodia'i argraffu am y lie uohod, gobeithiwn y caiff yr awdwr bob oefnogaeth yn ei anturiaoth o'i ddwyn ef allan. LLYGAD DYST,

COLEG CAERDYDD. LLYTHYB VI. Y PARCH E. DAVIES. MBI GOL.Yr wyf wedi darllen y llythyr hwn yn lied fanwl, fel y byddaf yn gwneud bob amser a chynyrchion ysgrifeil y Parch E. Davies. Wrth fyned dros y llythyr y tro oyntaf, yr oeddwn yn methu yn deg a deall amoan ei awdwr; ond pan gyrhaedd- ais y tair llinell olaf o'i ysgrif deallais mai dryeu y coleg oedd yr amcan. Dyma fel v diwedda y llythyr, Gan hyny, fy nghyd- wladwyr, cedwch eich arian a'oh plant oddi wrth y coleg.1 Nid oes dim tywyllwoh o gwmpas y llinellau uohod beth bynag. Wedi darllen a darllen eilwaith ac eilwaith er ceisio dyfod o hyd i resymau Mr Davies dros y fath apel at ei gydwladwyr, tybiwyf fy mod wodi darganfod yn ei ysgrif dri rheswm, os ydynt yn rhesymau hefyd. Y cyntaf, fy mod i ac ereill wedi cael ein siomi yn effeithiolrwydd adran y pedwer- ydd, i'w gwneud yn anmhosibl i'r cynghor byth i ymyraeth & golygiadau crefyddol yr athrawon. Fel hyn yr ysgrifena, I Gellid meddwl wrth edrych ar wyneb yr adran ei fod yn cau allan o bob posiblrwydd fod golygiadau unrhyw broffeswr, neu athraw, neu efrydydd, yn nghylch crefydd, i fod mor bell oddiwrth yr efrydwyr a phe byddai y proffeswr yn ei fedd, ac oblegyd byny, y byddai yr adran yn sicrhau na byddai y cynghor yn ymyraeth byth & golygiadau unrhyw athraw. Ond eisioes y mae Mr Idris Williams ac ereill, y rhai ydynt wedi rhoddi ymddiried yn sheet- anchor yr adran uchod, wedi cael en siomi.' Os ydwyf yn deall ymresymiad Mr Davies yn y fan bon, golyga uad oes darpariaeth o gwbl yn yr adran gyda golwg ar rwystro y cynghor i ymyraeth a golygiadau crefyddol yr athrawon, ond ei bod yn darparu gyda golwg ar rwystro yr athrawon i ymyraeth & golygiadau crefyddol yr efrydwyr. Sylfaena ei ymresymiad ar y ffaith fod I y cynghor eisioes wedi ymyraeth a golygiadau ere. fyddol un o'r athrawon.' Yr wyf yn barnu fod Mr Davies yn too far fetched yn y fan hon, oblegyd nid yw y ffaith fod dyn yn tros. eddu deddf yn un prawf fod y ddeddf yn wan, onide buasai y deg gorohymyn yn ddiwerth, oblegyd fod pob adran o hono wedi ei throseddu, ysywaeth, gan ddynion. Nid ydyw fod lladron yn ymosod ar y Milner's safes yn un prawf nad ydyw yr eiddo sydd ynddynt yn hollol ddyogf i eyhyd y galu.iit resistio eu hymor^.ci ic n i'w dinystrio. Felly yn union adraa y v.yer« I ydd. Nid ydyw fod rhai o aelodau y cynghor yn ymosod arni yn un pravo nad I oes ynddi ddigon c allu i ddyogeli p; J" iith ryddid crefyddol i'r myfyrwyr, y proic :swr- iaid, yr athrawon, &c. Ac eid oes uv; i yn well prawf o byny ca'i bod wedi d«,I mos. odiad nerthol y pum' Cymro (a plieJv.'ar o honynt yn weinidogion Ymneiilduol; "i yn ymosod arni er dwyn allan o honi ryddid barn y proffeswr Tarsner. Gwna Mr J avies ddefnydd mawr o'r ffaith fod wyth y <n o ddau ar bugain o aelodau y cynghor xvsdi pleidleisio dros roddi tri mis o ryi u ld i Mr Tanner; ond gofala Mr Davies gadw oddiwrth y darllenydd eu bod am roddi notice to quit iddo heb roddi unrhyw .reswm paham y gwnae.nt hyny. A paham ? Dim ond fod adran y pedwerydd yn sefyll ar ei ffordd i roddi y gwir reswm iddo, sci d fod yn Atheist. Ffordd e&mwyth iawn 1 gael gwared o unrhyw athraw neu efrydydci. A phwy a wyr nad oedd yn mryd y Deon Vaughan, yr Archddiacon Griffiths, Louis Tylor, a Lacelles Carr—Gol. y lVcstem Mail-rbywbryd yn y dyfodol, i wncod yr un fath a'r Principal Viriamu Jone4, ssf ei ddiswyddo heb roddi unrhyw reswm dros byny, yn unig am ei fodyn YmneillduTy-r, a chadw llythyren y pedwerydd adran. Ac, yn wir, pe cawsai y ddau offeiriad, y pedwar gweinidog Ymneiilduol, a'r ddau Egiwyswr, eu ffordd, buasai sail dda i apel Mr Davies; ond gan iddynt fethu, nid wyf yn gallu gweled unrhyw sail i'r fath apel mwyach. Yr ail reswm sydd gan Mr Davies ydyw, fod y council yn cael eu wneud. i fyny o wahanol genedloedd ac o amrywiol gredoan crefyddol. Fel hyn yr ysgrifena ar y pen yma, I Beth a ddengys hyn, sef fod wyth o ddau ar-hugain wedi vto gyda Deon Vaughan ? Dengys yn ddiamheuol nas gall Ymneillduwyr Cymru ymddiried i awdur- dodau Coleg Caerdydd y byddant yn sicr o gadw at lythyren rhyddfrydol yr adran. Y maent wedi dangos eisioea eu parod- rwydd i esbonio yr adran fel y gwelont yn dda i ateb eu golygiadau crefyddol.' Os bydd y cynghor yn y dyfodol i ym. ddwyn fel y gwnaothant yn y gorphenol, GALL Ymneillduwyr Cymru ymddiried y bydd y cynghor yn sicr o gadw at lythyren ryddfrydol yr adran, oblegyd bob tro y maent wedi eu galw ati y maent wedi profi yn ffyddlon iddi. Nid ydyw yn deg mesur yr boll gynghor wrth lathen wyth. Dywed yn mhellach, I Ac yr wyf fi wedi ymresymn o'r blaen mai ofer yw i Ymneillduwyr Cymru osod ymddiried yn ngeiriad rhydd- frydig yr adran uchod os yw Saeson, Yggotiaid, Eglwyswyr, a Phabyddion yn y cynghor i drefnu pob peth mewn cysylltiad a'r ooleg.' Y mae Mr Davies yma yn osgoi adran y pedwerydd ac yn dwyn i mewn pob peth mewn cysylltiad a'r goleg.' Dichon ei fod wedi parotoi ei lythyr cyn y voto ar gwest- iwn Mr Tanner, ac felly ei fod yn gweddu yn well iddo osod brawddeg gyffredinol fel yna i fewn yn lie adran y pedwerydd, oblegyd pe ysgrifenasai yn ngoleuni y pleid- leisio hyny fel hyn yr ysgrifenai:—«Ofer yw i Ymneillduwyr Cymru osod ymddiried yn ngeiriad rhyddfrydig yr adran uchod os yw Cymry o waed coch oyfan, fel Arch- ddiacon Griffiths, Castellnedd, a'r Parch Nathaniel Thomas, Caerdydd; Dr Roberts, Pontypridd; D. Edwards, Casnewydd, a D. Young, Caerdydd, yn y cynghor i drefnn yr adran fel y gwelant hwy yn dda,' oblegyd nid oes neb a wyr yn well na Mr Davies mai i estroniaid ao i'n cenedl yr ydym i ddiolch am fod rhyddid barn wedi ei ddyogeli i efrydwyr ac athrawon Coleg Caerdydd. 0 ganlyniad, anfoneddigaidd a chamarweiniol ydyw ymosod yn barhaus ar estroniaid ar y council, tra y maent hyd yn hyn wedi gweithredu yn fil mwy cyson â golygiadau rhyddfrydol ein gwlad a'n cenedl nag ydyw rhai o'r aelodau hyny ydynt yn Gymry ac yn Ymneillduwyr, 0 ganlyniad, ymaith a'r fath nonsense trug- genedlgarol. Y trydydd reswm yr wyf yn weled yn ysgrif Mr Davies dros ei apel ydyw, gwaith y council yn darpar lleoedd addas i'r myfyr- wyr i letya ynddynt. Beth ydyw cynwys. iad y ddarpariaeth ? Dim mwy na llai- hyd y gwn i-na bod y cyfryw byny fydd yn gvfleus iddynt letya myfyrwyr i registro eu lleoedd ar register y coleg, modd y gallo y council recommendio rhieni i anfon eu plant i'r lleoedd hyn fel lleoedd addas i fechgyn ieuaine oddicartref. Ni fydd rhaid na rhwymau ar neb i fyned i'r lleoedd hyn os byddant yn dewis myned i leoedd ereill. Diau y bydd llawer o'r Methodistiaid yn apelio at y Parch E Davies fel gwr c'yfar- wydd i'w cyfarwyddo i letya at Fethodist. iaid, a diau hefyd fod Iluaws o'r Method- istiaid lletygar Aln benwau ar register y coleg. Ond y mae miloedd yn Nghymru na wyddant ddim am hyd yn nod gwr o enwogrwydd Mr Davies y bydd yn gysur iddynt deimlo fod y lie y lletya eu plant tra yn y coleg yn Ie respectable, moesol, a gweddaidd, i'r dosbarth hyn. Y mae dar- pariaeth v council yn rhagorol. Nid ydwyf yn deall Mr Davies pan ddywed, Cofied pawb nad yw yr adran uchod yn nghvnllun y coleg yn dweyd dim yn nghylch addysg yr efrydwyr, dim ond fod yr athrawon ac ereill i fod yn rhydd oddiwrth unrhyw ymholiad yn nghylch eu crefyddhwynt.' Yn sicr, y mae MrDavies wedi anghofio ei gyfieithiad ei hun o'r adran, oblegyd yno, fel y gwelir, enwir yr EFRYDWYR yn gyntaf oil. Fel hyn y cyf. ieitha Mr Davies yr adran:—• Y mae yn amod hanfodol (amod sylfaenol yn ol papyr wythnosol arall) yn nghyfansoddiad y coleg na byddo cais yn cael ei wneud fed efryd- ydd, proffeswr, neu athraw, neu unrhyw swyddwr arall, nen berson fyddo mewn cysylltiad a'r coleg, yn datgan beth yw ei olygiadau crefyddol, neu ymostwng i un- rhyw brawf o honynt, ac na dderbynir un. rhyw rodd neu waddoliad tuag at amcan. ion duwinyddol neu grefyddol, neu yn gysylltiol ag amodau duwinyddol.' Fe wel y darllenydd fod yr adran yn dyogeli yr efrydydd yn llawn cymaint ag y dyogela yr athraw, neu yr housekeeper, De'Q y boots, mewn gwirionedd, rhyddid cre. fyddol ydyw llais hyglyw yr adran. Nid oes eisieu i Ymneillduwyr Cymru ofn;" anfon eu plant a'u harian i Goleg Caerdydd, oblegyd gofelir am danynt fel pe byddent gartref. Gwneir y council i fyny o ddynion ydynt yn earn ein gwlad a'n cenedl, ac yn parohu ein Ymneillduaeth a'n Rhydd!ryd. iaeth, ac yn ormod o VQlltààivwn ac yn rhy

asant i'r Talaethau Unedig 20 mlynedd yn ol o Aberdar, Deheudir Cymru, gan ymsefydlu yn Minersville. Daeth yr ymadawedig i'w ddiwedd yn annysgwyl- iadwy fel y canlyn :-Ar y 29ain o Hydref, fel yr oedd yn dyfod oddiwrth ei orchwyl yn y bane glo, gan fod tua -milldir neu ragor i ddyfod allan at enau y bane o'r fan lie yr oedd ef yn gweithio, asth of ar un o'r ceir glo er Jpwyn arbed cerdded, ac mewn rhyw fodd yn ddam- 6 weiniol cafodd ei wasgu rhwng y glo ar y cerbvd a'r top, fel y bu farw boreu dranoethtuadeg o'r gloch. Claddwyd ei ran farwol yn y Pomeroy Cemetery, a chafodd angladd tywysogaidd—mor lluosog ag un a welwyd yn y lie. Gad- awodd weddw a chwech o blant i alaru eu collcd ar 01 priod ffyddlon a thad gofalus.