Tarian Y Gweithiwr

CYFLOGAU YR ESGOBION. LLYTHYB VII. Y mae traul Eglwys Loegr yn rhywbeth anferthol iawn; yn wir, gorchwy anhawdd ydyw gwneud un auicangyfrif o r treuliau vn mhob doll a modd sydd yn myned at ei chvnaliaefch. Y mae ei chrafangau hirion yo estyn i bob cyfeiriad. Nid ychydig ydyw y treuliau mewn cysylltiad A'r amser a adefnyddir yn y Senedd mewn perthynai iddi. Y mae hefyd yn dreulfawr mewn heddwch i'r genedl mewn diwygiadau gwleidiadol, ac yn wir yn gostfawr i'r GWIEIONEDD 1 Ond nid hyn yw yr holl dreuliau. Y mae swm yr arian. yn rhywbeth dyebrynadwy. Fel y nodwyd eisioes, an hawdd dyfod o hyd i'r treuliau. Gwnaed cynygiad yn y Seoedd i gael alias y treul- iau, ond gwrthwynebwyd y cais yn llwydd ianus. Rhaid fod rheswm da dros hyn, ac hawdd i'r darllenydd gasglu beth a allasai fod. Ond y mae adroddiadau swyddogol ac ereiU yn rhoddi hysbysrwydd awdurdod- edig, oddiwrth y rhai y canfyddir fod boll gyllid yr Eglwys Wlado) yn oyrhaedd dros chive* milium o bunau yn flynyddol I Heb ragymadrodddi ychwaneg, rhaid i mi ddisgyn ar y bregetb, ac yn wir y mae yn bregeth ddifrifol iawn i bob meddwl ystyr iol. Allan o'r SWID uchod y mae yr Esgob. ion vn derbyn fel y canlyn Bangor £ 4,-200 Batb a Wells 5,000 Canterbury (Arohesgob) 15,000 Carlisle 4,500 Chester ••• 4,500 Chichester 4,200 Durham ••• 8,000 Ely 5 500 Exeter 4.200 (Gloucester a Bristol. 5,000 Hereford 4,200 Lichfield 4,500 Lincoln 5,000 Llandaff 4,200 London 10,000 Manchester 4,200 Norwich 4,500 Oxford 5,000 Peterborough 4,500 Ripon 4,500 Rochester 3,100 St. Albans 4,500 Salisbury 5,000 Sodor a Man 2,000 St. Asaph 4,200 St. David's 4,500 Truro 3,COO Winchester 7,000 Worcester 5,000 York (Archesgob) 10,000 Cvfanswnii £159,000 Rhaid i ni ychwanegu at y symiau ar- utbrol uchod balasau gorwych a drudiawr yr Esgobion, yn nghydag ptifeddiaetnau tirol o werth mawr. Costiodd palas ac ystad Esgob Gloucester a Bristol y swm o 23,908p. Costiodd palas ac etifeddiaeth Esgob Rochester 28,157p.; a phalas ac eti- feddiaethau Esgob Lincoln 52,194p. Y mae gan Archesgob Caergrawnt (Canterbury) ddau balas-un yn Lambeth a'r llall yn Addington, yn Surrey. Y mae y pleser diroedd sydd yn perthyn i'r olaf yn unig yn cynwys 457 o erwi. Y mae cyfanswm blynyddol yr eiddo Cad- eiriol oddeutu 400,000p. Yr oedd canol werth eiddo yr Eglwysi Cadeiriol canlynol am y tair blynedd yn diweddu 1863 fel y canlyn:— Canterbury ..621,079 Llucdain ••• 18,480 Westminster ••• 51,440 Winchester 18686 Ely 19,809 Oxford 21,028 Durham 73,414 Rhaid ychwanegu at y symiau hyn gyf- logau y Deoniaid. Y mae Deon Durham yn d«rbyn 3,0C0p yn y flwyddyn. Ac y mae Deoniaid ereill yn derbyn 2,000p. a 1,OOOp. yr un yn y flwyddyn. Y mae y Canoniaid hefyd, y rhai nad ydynt yn preswylio ond tri mis yn y flwydd yn bob un, yn derbyn mewn rhai amgylch iadau l,000p fel y mae yn costio 4,000p. y flwyddyn i gynal Canon i breswylio yn barhaus. Y cwbl wneir ganddynt am y cyiiogau hyn ydyw pregethn yn achlysurol. Y m80 gweddill y flwyddyn yn cael ei dreulio gan Y Canoniaid yn eu bywioliaetb- I au oblegyd y maent yn dal bywioliaethau niawxion yn o gystal a Chanoniaethau. Pwy bynag fyddo yn ewyllysio gwybod ychwaneg aui y treuliau hyn, gallwn ei gyfeirio i H hzttaker's Almanack. Y mae derbyniadau yr offeiriaid plwyfol yn cyr- baedd swm o tua/>/i«m' tniliwn o bunau yn /lynyddol, ac y mae y rhan fwyaf o'r swm yma yn deiliiaw oddiwrth ardreth orfodol Y DEGWM. Y mae tegweh yn galw arnom grybwyll fod hwn yn cael ei ranu yn hynod anghyf- artal. Y mae rhai yn byw mewn plwyfi byehain yn y wlad, a chanddynt ond ychvdig i'w wneud, yn derbyn o 1,OOOp. i '2,000p. 11 yn ychwaneg yn y flwyddyn, tra y mae ereill mewn trefydd mawrion. ac felly y mae ganddant ddyledswyddau trymion, yn derbyn v cytiogau lleiaf. Ychwauegir cyilid yr offeiriaid yn flyn- vddol drwy yr Ecelexias ical Commission a Queen Anne's Bounty—dau gorff ag sydd wedi eu sefydlu trwy ddeddf Seneddol i'r pwrpas byny Ac y mae cyfanswm cyliid yr Ecclesiastical Commixswn tua niiliwn o hunan, a Q^een Anne's Bounty taa 128 OOOp., ac y mae y rhan fwyaf o'r symiau hyn yn cael eu cyflwyno i chwyddo cyflogau yr offeiriaid. Heblaw hyn, y mae yr Eglwys Sefydledig yn derbyn symiau dirfawr oddiwitb y Llywodraeth at addy-g. Y mae wedi der- byn at yr amcan yma er y flwyddyn 1839 dros UN FILIWN AR DDEG 0 BUNAU II Ddarllenydd hawddgar, a ydyw yn ileg a chyfiawn fod UN SECT yn derbyn y cyllidau gorfawrion hyn gan y genedl ? Y mae y dosbarth yma yn proffesu dilyn eu Blaenor. Yr oedd Ef heb le i roddi ei ben i lawr- hwythau yn trigo mewn palasau. Yr oedd Ef heb fodd i dalu y dreth bob iddo ei derbyn gan bysgodyn-hwythau yn byw yn helaethwych beunydd, ac yn ymdroi mown cyfoetb. Yr oedd Ef yn marchogaeth ar I ebol asyn'—hwythau yn marchogaotb meirch porthianus, a ch&el eu cludo o le i le yn eu cerbydau. Nid yn ami y gellir dychymygu am ddwy sefyllfa mwy an. nhebyg1 Trecynon. J. W.

EISTEDDFOD CAERDYDD. MRI GOL.,—Tua mis yn ol, anfonais yehydigofyniadaudrwylr DARIAN i Ysgrif- enydd Eisteddfod Caerdydd, gyda'r amcan o gael eglurhad ar rai pethau yn nglyn a'r Eisteddfod ond ni welodd yn dda wneud un sylw o honynfc. Paham, nis gwn, er fy mod erbyn hyn yn lied dybio y rheswm. Tybed nad yw yn rhan o waith yr Ysg. i roddi ar ddeall i ni y Cymry, pan yn gofyn ganddo, beth yw helynt yr Eisteddtod ? Y mae yn ffaith ag y caifl yr Eisteddfod nesaf deimlo oddiwrtbi, fody Wasg Gymreig a chenedl y Cymry wedi derbyn y diys- tyrweh mwyaf oddiar law swyddogion I an- mhrofiadol' Eisteddfod Caerdydd. Gwelaf yn y DARIAN cyn y ddiweddaf fod I EllyUiI,' (yr hyn o'i ddeongli yw, Dewi WYII), wedi dyfod ftllan yn lie yr Ysgrifen ydd. (Oh I). Ie, Oh I Pwy a ofynodd iddo ? Pa eisiau oedd at i'r Essyllt gwyn rasol bwn i anturio allan yn lie un sydd yn gallu ytgrifenu a riarad Oymraeg gyda rhwydd [ ineb, dillynder, a choethder,' (clywch, clywch). [ Clywsom ef nnwaith yn amcanu siarad Cymraeg, ao yn dweyd fod rhywbeth yn gwyddylus.' Rhoddaf wobr o fox hat i'r neb a ddywed gair o ba iaith yw cwydd- ylus' Y gyatadleuaeth yn agored i'r byd, d Dewi Wyn. Bydd yn I gwyddylus I o beth os nad aift y wabr hon i Bontypridd. Ond gan fod Essyllt yn ddigon ffol i ddyfod allan fel. y gwnaeth, serve him right, (madd. euwch dri gair Seisnig, ychydig sydd yn fy meddiant), ie, serve Aim right os bydd iddo losgi ei fysedd, a'u llosgi yn ddisprad a wna, oddieithr iddo en gwthio i'w geg gyda brve. Yn awr, gyda gwylder gweddus, a fy hot yn fy llaw, gan grymu fel bwa o flaen yr would be everthing hwn, gwnaf ridyll cy- hoeddus o'i lythyr. Hawdd iawn gwneud hyn, yn gymaint ag nadoesuncymal owir ionedd o fewn y llith. Yn gyntaf 011. geilw fi ao ereill yn I aDmhrofiadol mewn rhag drefniadau Eisteddfodol.' Rhaid fod y dyn hwn yn fit i'r gwallgofdy cyn byth y buasai yn honi ei fod yn holltcybodol. Y mae yr ysgrifenydd hwn wedi rhoddi prawf i'r byd ei fod yn gwybod mwy am drefniadau Eis- teddfodol nag Essyllt ac Ap Tudor yn nghyd. Beth wyr Ap Tudor am drefnu Eisteddfod ? A oes rhaid i ddynionprofiadol gael chwe' mis o amser i barotoi program ? A fuasai dynion profiadol byth yn breu ddwydio fod tri neu bedwar mis yn ddigon o amser i gyfansodd-ar destynau'r Eibtedd. fod hon ? Ai ni fuasai dynion profiadol yn meddwl fod angeu yr un chwareuteg ar lenorion America ag ar lenorion Cymru ? Oni ddylai program Eisteddfod Genedlaeihol fod allan mewn pryd i Gymry Australia gynyg pe dewisent ? Y mae y dynion i anitiltrofladol' y eyfeirir atynt gan fas. nachwr o'r Bont yn cymeryd golwg mor eang a hyn ar yr Eisteddfod Genedlaetbol. Dynion profiadol fel Dewi Wyn sydd yn cymeryd golwg gul a chrebachlyd ar beth- au. Dynion wedi yfed yn dra helaeth o vsbryd y frawddeg g,yffredin, I-Rho"t,ch y cwbl i V, a'r Ueill i Shoni mraud. Sylwer eto ar nerth rheswm yr holl. wybodol hwn: 'Nis gall, yr Ysgrifenydd ddwyn allan y prwygreifftiau byd om iyddo y testynau a'r gwobrwyon wedi ymatal a dylifo i fewn." Ymresymiad teilwng o r bedwaredd ganrif ar bymtheg Pe buasai y testyuau a'r gwobrwyon yn paruau ladyiou 1 fewn, yn ol yr ymresymiad hwn, EI fuasai y 1 pi wygreifftiau yn dyfod allan o gvrbi. Buasai Eisteddfod 1883 yn cael ei chynal hf b yr un pricytjraijft,' (yr hyn o'i gyfiestbu i iaith meidrolion yw, rhagdrefn, neu rag leu). Da gan amball un sydd wedi ymlaad ei b^ nan all an fy ddai hyny, er mwyn cael y masf- iddo ei bun. Yu nesai. bona fod yr Ysgtifenydd yn dra hyddysg yu y Cymraeg. Y mae bwn yn b ieriad cwyddylus.' Beth y ruao'r innth fod D Wyu yu ei amddiffyn yn piofi ? Os gallaf aiud, iiff yu fy bun mi wnaf byny er fy anrhydedd, ac ni chaiff ra lilL na g?,g 'It wneud hyny yn fy lie. Pabam y mae r 4 prwygriffb i gyd bron yn Seismg ? A ph&,ham, 'yn ol yr banes, yr oedd yu/bAid iddo gael help llcuorion Cymreigigyfieithu hyny o Gymrae-g sydd ar y prwygriftt NJ ddaliwn drwyn yr Essyllt ar y maen hwu hyd nes y cyfaddefa ei fai. Ei gasxiwedd nesaf ydyw, haeru fod y Pwyllgor wodi troi yn erbyn y Prif farad Dyfed, am ei sylw gonest ar feirniaid Dm- by ch. Naddo. Yr oedd y Fwyllgor yn gyfau. gyda'r eitbriad o un ciio, yn cyfiawn bau D) fed; a'r unnjafrif llethol oedd ar y Pwyllgor gauodd enau ei elynion pan dd&etn y cybnddiad gor bron. Yn awr. gan fod yr Essyllt wedi enwi pedwar a siaradodd yn ei erbyn, gadewch i ci weled pwy, a pha beth ydynt—yr Ysgrifenydd, dyna un. Ond a all Dewi Wyn amheu, nad pawen cath oedd yr Ysgrifenydd yn y pwnchwn ? Omd gelytiiae, h at Dyfed barodd i'r mynydd gynhyrfu wrth esgor ar lygoden ? Nou\ be cautious. Y mae rhagor y tu ol i'r lleni George Thomas, pwy yw hwnw ? Y bon. eddwr a dorodd y fathjigurefel cyfieithydd yn mrawdlys ddiweddaf Caerdydd. A wyr Essyllt ana hyn ? Os na, byddai yn werth idao wnend ymholiad. Mr Thomas, anal yticat c/ifmi.st, dyna'? trydydd. Pwy yw uwnw ? Uu yn deall cymaini am Eistedd fod ag y mae Dewi Wyn yn deall am che»nstry, hyny yw dim Methodd hwn ddarilen y cyhuddiad pAQ daflwyd ef ger ei fron. Mr Hybart, dyna'r olaf Pwy yw hwnw ? Dyn nas gall siarad ua deail gair 0 Gymraeg. Dyna r dosbarth a gvnliyrfwvd gan outsider gelyniaethus yn erbyn y Prif- I tardd ieuanc? Dylai fod cywiiydd ar wyceb dynion neillduol am ddaugos y fath eiddigedd yn barhaus toag at y bardd sydd yn eu gadael ar ol. Gadawn y gweddill o'i lythyr annoeth gan addaw ei gyfarfod ar unrhyw bwnc, mewn unrhyw le, ag eitbrio'r platform. Y mae yn rhy hyawdl i'w gyfar fod yno. ClMBO U>-IAITH

Y REDEMPTION YN ABERTAWE. Nos L'ia y 12fei1, ga.u y Choral Society, peifformiwyd y Mtdemption> gwaith newyiid ei gwblbau o e ddo Charles Gouuod, (Ffrancwr). yr bwn waith a berfformiwyd am y tro oyntaf yn y Birmicgbaui Festival y flwydd >ii ddiweddaf. Dywed yr awiiwr ei hun iddo dreulio llawor o (Ideuddeg mlynedd wrth y gwaith cyu e orpben, a byny yn benaf er mwy.i y Festival uchod. Yr oedd y dyddordeb gymaint, ac yn uwoh na dim a welwyd er perfformiad cyntaf o'r Elijah yn yr UB lie gan Mendelssohn ei hun. Dadblygiad o brynedigaeth dyn ydyw'r testyn, weili ei ranu yn driphlyg. Yn gyn taf, dioddefain* a marwolaetb ein iTiachaw dwr; yn ail, ei fywyd gogoneddus ar y ddaear o'i adgyfodiad i'w esgyniad; yn drydydd, derbvniad o'r Ysbryd hlân. ar ddydd y Pentecost, yn ngbyd a gwasgariad o'r egwyddor fawr Gristionogol i'r byd gan yr apostolion. Yn rhagflaenu y tri mater mawr yna, ceir arweiniadar yeread, cwymp ein rbieni cyntaf, yn nghyd ag addewid o Gyfryngwr. Yn y gweithiad allan o'r tes. tyn, mae'r awdwr wedi tori iddo ei bun dir newydd, ychydig o solos geir trwy y gwaith, recitt undouog i denor a babs, yn cael eu lliwio gan harmony gyfoethog yr offerynau. Y mae harmony y rhan gyntaf mor rhyfedd, nes o'r braidd, with edtych ar y copi, y gall y dychymyg, chwaithach y c'yw, ddilyn y fath symudiadau rhyfedd; am gywair (key) nid oes son am dano yn fynych, ond cyfres o anghydseiniaid yn symud un i'r llall yn y cht omatic scale, Yn debyg fel pe bad dpi yn teithio mewn diffaothweh lie na 1ihroediodd yr un bod o'r blaen, a goleuni llachav yr haul yn cael ei guddio i flwrdd, ond ei fod yn canfod gronynau bychain yn dyfod i'r golwg draw yn pellder. Fel y mae dad blygiad o'r prynedigaeth yn graddol gyr haedd perffeithrwydd, mae'r dull hwn yn rhoddi ffordd i'r diatonic scale, a melodion tyner ac effeithiol yn dyfod yn eu lie. Cymer Gounod hefyd hefyd olwg wahan 01 i Handel yn nghylch genedigaetb ein Hiachawdwr, darlunia Handel ef gydag un o'r Choruses mwyaf mawreddog yn y Mes- siah, For unto us a Child is born Mawr add ydyw ei idea ef, tra Gounod a'i darlunia fel baban bychan, prydforth, tyner, yn llawn o gariad. Mae'n ymddangos l'n fleimlad ni lod yr awdwr am dyna darlnn o'r un gwrthddrych gan sefyll mewn cyfeir iad gwahanol, a pheidio defnyddio yr un lliwiau rhag myned i'r un maes. Gyda'r addewid o Gyfryngwr, y mae theme hynod dyner yn dyfod i'r maes, sef y Redemption theme yn cael ei ohymeryd i fyny gan y strings, a'i gweithio fel llicyn o aur trwy y gwahanol offerynau yn nghwrs y gwaith, bob tro y gwna ein Hiachawdwr ei ymddangosiad aca ddiflana gyda'i epgyn iad, heb son am dani mwy. March to Calvary" ydyw un o gems y gwaitk. Oyfansoddodd y darn hwn yn gyn taf oil. Yr oedd yn rhaid fod yr awdwr yn ei weled fel clogwyn uchel yn nghanol y gwaith, yr hwn yr oedd yn penderfynu dringo i'w ben i gael golygfa ar yr oil, ac yna, hawddach cwbihau y gorchwyl. Tywyllwch y croeshoeliad a'r ddaeargryn sydd yn cael eu darlunio yn rhyfedd ganddo, y diweddaf, gyda bod y ddau hanesydd yn dweyd y gair, The earth did quake," wele yr holl offerynau fel taraufolJt yn fff gan weithio triplets yn y chronuUic scale, nes peri i'r gwrandawyr ddychymygu fod yr holl le yn dyfod ar eu penau. CJwna yr awdwr ddefnydd helaeth o'r triplets i gario allan effaith bendigedig mewn llawer rhan o'r gwaith. Mae'r Alleyretto 12-8 yu darlunio y gwragedd yn myned at y bedd, gyda united strings, yn un o'r petbau mwyaf tyner, hapus, a glywsom erioed. Mae'r chorus Unfold" yn fawreddog ac yn yr Iltr.delian style. Fel y mae y gwaith yn tynu at y terfyn, mae'r arddutl gysegredig yn dyfod yn fwy amlwg. "Lovely appear over the mountains the feet of them than preach, aDd bring good news of peace sydd yn ein harwain o'r tir uitfaeth i diroedd gwrteithiedig "Over the barren wastes shall flowers now have possession Testyn cau yr apostolion ar y geiriau, The Word is flesh become, &c bydd o gan Nazareth gan yr un awdwr. Yn can lyn, ceir Fugue subject, yr unig nn geir trwy yr holl waith, ac ychydig 'Wua'r awdwr o honi, daw ?tco strettos o'r subject pan weiih- io y cwbi i glimax gogoneddus ar hyny. Cymarwyd y rlianau unigol i fyny £ an Miss Isabel x1 asset?, [Atto). IVlcdcia hi ar lais da o douyddiaeth bi.r. Tenor, Mr Has per Ivearton. Gellir dweyd ei fed yutau yn feistroJgar iawn yn ei waith. end iod y ddau i raddau yn arnddd'ad o'r pfth byw hwnw sydd yu nodwedd srbenig 5 n em canu m fel cenedl, Aiu F Kiog. bass, mas'u ganwr ardderchog, ac yn medru tltflu yr eiiaibli liwnw mae'n dtimio yn ei galon ei hun i ercul. Am y soprano, Miss Mary Davies, ni raid iddi hi wrth ganmoii&etu, ni calywsom hi Dlt wn gweil hwyl erioed, nag ar y gau sydd i'r geiriau,— Frorc Thy love as a Father, 0 Lord, teach us to gather That Life will conquer Death They who seek things eternal Shall rise to light supernal On wings of lowly faith. O'r rhanau lleisiol, yr ydym yn ystyried hon yn gem o'r gwaith, ac yr oedd yr effaith ar y gynulleidfa yn rhyfedd, fel y gofynwyd am ail ganu, yr hyn nad ydyw yn arforiad mewn cynglierddau o'r fath. Yr oedd yn anturiaeth nid byclian i gy- meryd gwaith fel hwn i fyny, am ei fod yn newydd ac yn ddyeithr, ac heb gael ei ber- fformio yn y wlad o'r blaea. Yr oedd y Choral Society yn rhifo 250 o leislau, ac oddeutu 50 o Orchestra. Y mae'n glod nid bychan i'r gymdeithas iddynt weithio y cwbl allan gyda y fath berffeithrwydd, mewn tonyaduieth my nt giant, compactness o'r oil am rbyw dair awr o amser, a'r oil o dan arweiniad Eos Morlais, i'r hwn gydag ychydig ereill, y mae ein cenedl yn ddylecl us i raddau pell am y d'wygiad sydd wedi cymeryd lie yu yr ugain mlynedd diw- ddaf yn ein canu corawli'r safon breseuol, yr hon y mae cenhedloedd ereill yn gorfod plygu i'w cliydnabod. Brynaman. D. W. LEWIS.

FFRAE DDIDDIWEDD Y BALA. Gresyn fod pethau mor ddibwys a pa bryd y dechreuodd y ffrae, pa un ai ffrae am bersonau neu egwyddorion ydyw y ffrae,' &c., &c,, yn poenydio cymaint ar enaid gwirion Nid Meros, ac yn gwastraffu cymaint o amser y darllenydd. Gwyr p&wb o honom, o leiaf yr ydym wedi cael cyfleusderau gwych i wybod, fod wedi ei chychwyn er ys amryw ao y deg o'r ftvdd vn if In gwybod mai y Ni tu Cefn amset y flrae yD '?w er Js ccyn '1bi"d lythyr y Dr Rees, ilawdrwm ar y die'f £$ £ dacw y oadlywydd Nid Meros vn dvfnd alias i amd,li £ fyn y chief. Y maevn dv chymygu dynion gwellt a gwirioDedd a chrefydd yn ei orfodll dorehu ei lewis i'w taro i lawr. Rhyw farce felly a gynelir gan y Ni tu Cefn. I, Y mae y Glymblaid wedi gadael y maes iddynt er ys misoedd, gan edrych ar peeping. show Punch and Judy yn myned drwy eu sham fightJ J Y mae Nid Meros wedi ein hanrhegu a bywgrafliad o Mr M. D. Jones, ao yn mhlith lluaws' o rinweddau ereill perthynol iddo, dywed ei fod yn weddiwr mawr ar ei Dduw, ac nid yn ymaflyd mewn dim o bwys heb ymgyngbori ai Ddnw arnol' I' There is no accounting for taste.' Pe buasai Nid Meros yn ychwanegu, mai DuUJ 'r-hyf(lgar iawn iawn yw y Duw, nid wyf yn gwybod y buaswn yn dweyd gair ar y mater, ond fel y mae, gwarchod pawb, y mae yn codi gwrid i wyneb Llyn Tegid I Nid wyf yn amheu nad yw efe yn credu y peth a ddywed am ei Gamaliel. Y mae Nid Mevos yn gwneud twmpath y wadd yn Ben Nevis o fynydd I Gwrandawer asno 4 yn gosod celwydd yn fy ngenau fel y gwna Sterna a mi pan ddywed yn ol adaefiiad Nid Meros gwa, a meietr sydd yn nghlyn a ffrae y Bala., Yn ei lythyx diweddaf dywed, 'Gwas yw M. D. Jones i'yr feistrac yn ei lythyr blaenorol dywed mai gwa» yw,' ac 4 mai gwas i'r enwad ydyw. Ai nid nid flrae rhwng M. D Jones a'r enwad, nen, os myner, rhwng yr enwad a M. D. Jones, ydyw ffrae y Bala ? ( Os felly, ffrae rhwng gwas a meistr, neu feistr a gwat ydyw. Cofied Nid Meros dy enau dy| hun a'th gondemnia. Rhaid i'r gwr a wado hyn, rhaid, meddaf, ei fod wedi bod o dan ddylanwad trwmgwsg dros am. ryw flynyddoedd. Rhwbied Nid Meros ei lygaid a thrwsied yobydig ar ei alluoedd eneidiol, ac yna 'does bosibl na ddaw i amgyffred pethau mor syml a hyn. Wedi iNid Meros ddweyd wrthyf, mai gwas a gwas i'r enwad ydyw M. D. Jones, yn y man try ar ei sawdl a gofyna, 4 Onid hwy ydyw meistr M. D. Jones ?' Gofyned i'r plentyn pump mlwydd oed cyntaf a gyferfydd ar yr heol pwy ydywl Os mai gwas i'r enwad ydyw, rhaid mai yr enwad ydyw y meistr. Dyma a ddywed y plentyn. Y mae y gofyniad plentynaidd yma yn fy adgoiio am hen bregethwr unwaith yn holi pwne 4 Wel, fy mlant i,' ebe fe, I a fedrweh chwi ddweyd i mi pwy oedd tad meibion Zebed eua ?' Rhyw ymdroi fel hyn byth a hefyd y mae Nid MeroB fel cogwrn yn yr nn man —ie, rhyw ymgegu diadiwedd fel pysgod wragedd Billingsgate! Afreidiol iddo fy hysbysu fod 4 yn rhaid iddo chwilio am begwn newydd i'r ffrae.' Dyma mewn gwirionedd ydyw y castiau dichellddrwg ag y mae y Ni tu Cefn wedi eu mabwysiadu drwy y blynyddoedd yn nghlyn a ffrae y Bala. Dylai, yn wir, grefu eich maddeuant, Mri Gol, 'am wastraffu eich gofod gyda phethan mor ddibwys' fel yr addefa. Dealled Nid Meros nad difri aetb bersonol' ar M, D. Jones yw fy amcan, onide, yn wir, gallaswn wnend Ilawer yn v ffordd hono ar wr ag y mae blynyddoedd wedi eu treulio i ddysgwyl a gofyn yn bryderus iddo, A oes heddwch ?' Beth ydyw yr atebiad ? Beth sydd i ti a ofyn ych am heddweh Cenad ar ol cenad vn dychwelyd gan ddweyd,4 Efe a. ddaetb hijd atynt hwy, ond nid yw efe yn dychwelyd ar gyriad sydd fel gyriad Jehu, m?.b Nimsi, canys y mae efe yn gyru vn ynfyd.' D-t yw i mi ymddigio hyd angW' Gyda gwr o r fath yma, hawdd fuasai pentyrn difri aeth yn udiddiwedd. Gallaf sicrhau Nid Meros fy mod mewn tymer dda iawn, ond gWll mai pell y mae ef o aredn byny. Cyflwynir i sylw y darllenydd nid llai na chwech o ofyniadau pwysfawr, ac hwyracli y caniateir i mi eu hateb mewn ychydig eiribu. 1. Ni therfynir y ffrae tra y parhao y Ni tu Cefn i nodi I pegynau newyddion.' ^•'•"edi cytuno ar y telerau i gyflafareddu, end sy wer, wedi cyfarfod d'r pleidiau, pegwt- :o..wydd' yn dyfod i'r golwg, Orid fiyvir hyn o Ni tu Cefn? Nid gwiw siarad, Hug, rliagrith, a thwyll, yw y cwbl. Da yw i mi ymddigio hyd augeu.' 2. Y mac llawer cynyg wedi ei wneud rt heddychu, ond yu mhob amgylchiad v mao y Ni tu Cefn wedi gofalu am ddrws cefn yn agored iddynt gael llwybr c'ir i gymei yc, v traed rhag cyfanu y ffrae. 3. Y Ni in Cefn sydd yn gyfriiol am bar- had y ffrae, a hyny am y rheswm symJ rnui hwy sydd yn parhau i gludo tanwydd. 4. Nid yw o bwys pa bryd y deehreuodu y ffrae. pa brydy gorphenirhisyddbwysig. Nid yw y claf yu petruso llawer pa bryd na pha fodd y daeth yr afieehyd ag yctan i gvffyrddiad a'u gilydd. oDd pa bryd y caiff leddyginiaeth sydd b wy sig iddo. Y mae yr amser i gyfanu y ffiae i'w benodi gan y Ni tu Cefn. 5. Dyma y gofyniad yn ei byd, I Pwy yw yr enwad, a pheth yw ei reolau ?' Atebisd Annibyniaeth, ond y mae y Ni tu Cefn wed'; llwyddo i wneud Annibyniaeth yu anniben- bod o anniben. Y rheol bwysicaf yma yw, fed y ytcas yn rboddi ufydd dod i'r awdur; dodau gorucliel yr enwad, ond y mae M. D Jones wedi nachan, ac yn parhau yn gyn. dyn i nachau i roddi ufydd dod. 6 Y mae y Glymblaid a Ni tu Cefn ar yr un tir yn gywir—nid oes fwy o hawl i'* naili na'r llall—biodvr ydynt Daill na.'r llall-bJ.odyr vdvnt Y peth cyntaf a wnaeth Llywodraeth Lloegr ydoedd gosod i lawr a dal Arabi ■ Pacha cyn sefydlu heddweh. Dyma y t, gofyniadau a\hronyddol, dyfnddysg, a gor. bwysig, wedi eu hateb genyf Ai tybed ein bod yu yrpyi beddwch ? Dint o'r fath beth. Ceir gweied Nid Meros yn fnan yn sylwi amy lit drwy ei spectol. ac yn gwaeddu mai 4hymbygoiiaeth bersonol' ydynt. A oes angen gwell prawf o'r dull a'r modd yr ymdrinia a ffrae y Bala, na'r dull y mae Nid Meros yo edliw fy mod yu ei gydmaru i asyn Fel y mae y darllenydd yn cofio, cwy uo yr oedd ei fod wedi ei Insgo i'r ddadl. Dywedais iuau mewn atebiad ei fod yn hen gycenn a ffrae y Bala, ac fy mod mor sicr o hyny ag ydoedd PAT o lais ei asyTn. Dyma yr amgylchiadau, a dyma a eilw Nid Meros ei gydmaru i asyn ?' « Tori pen Michael Jones ar gam unwaifch eto! Mewn difrif, pa bryd y cawn derfyn AR «hymbygoiiaeth o'r fath. De&liGr toai Nid Meros yw y gair clasurol a grawslawn bymbygol. iaeth.' Helynt y tori pen' yw hyn :— Darfu i'r enwad, sef meistr M. D. Jones (yn ol addefiad Mid Mcros), alw pwyllgor yu yr Amwythig ar ddiwrnod penodol, a darfu i'r gwas hefyd (M. D. Jones) alw pwyllgor ar yr un diwrnod yu y Bala, a gwahndd y Ni tu Cefn iddo. Ac am hyn a'ycyffelybgast* iau, darfu i'r meistr ddiswyddo y gwas, Dyma a olygir wrth I bri pen yn yr Am- wythig.' Ac oni wnaeth y meistr vn ei Ie ? Ond erbyn hyn y mae gau M. D. Jones ddau feistr, ac y mae efe wedi bwrw el goelbren yn mysg y Ni tll Cefc. Niraid i'r -aarllenydd fod yn ddyn dysgedig iawn er deall y paham ? Y mae galw y Ni tu Cefn yn amddiffynwyr hawiiau cynulleidfaol- ,^UNFLBYA°L' yn ymylu ar fod yn ydynt ?ACEWODWYF GT° ^°FYQ PI YDYNT ? Y G^GADSAMYN ateb, ,YN I?6DD,U, DYGASEDD angeuol, ya angherddol A phoetblyd yn en difriaeth a'U cabldraethau trychfilaidd— mewn eyffro gan genfigen a dvgasf dd, yn poethu gan ddi. gofaint afradlonus a gorwyllt t t Annibyniaeth ai dyma dy amddiffynwyr 9 C Beth yw y llais a glywir ? Arglwydi daionus, gwared fi rhag fy nghyfeillion.* Mew» rhifyn dyfodol bydd i mi ymdrin ya helaethach ar rai pethan na wneir ond 18 unig eu crybwyll yma. STHRNE.

BWRDD ADDYSG ABERDAR. AT MR. JOHN WILLIAMS, TBECYNON. SYB,- Yn eich llythyr yn y DABUN Is wythnos ddiweddaf yr oedd rhai pethau I mi yn dywyll ac anhawdd eu deall. A. fyddwch mor hynaws a rhoddi ychydig O eglarhad pellach ar y pethan canlynol trwy gyfrwng y DARtAN ? Yr oeddwn wedi arfejf meddwi mai gwaith Bwrdd Addysg Aberdai ei hun oedd ei by elates ac na wnaeth Bwrdd Llundain ddim ond eu eymeradwyo a'a oadarnbau, Pa faint o ryddid oedd Deddf Addysg yn ei ganiatau mewn perthynas A', ,tandard. i'r byrddau ysgolion pan basiwycl bllelaws gan Fwrdd Aberdar ? Y mae rhai pebhau yn eich tail en gydmar. iaethol hefyd y byddai yn dda genyf gael yehydig o eglurhad arnynt; ond gadawn y rhai hyn y tro hwn, oddigerth rhyw un nea ddau o honynt. A ydyoh yu golygu fod adeiladu y sgoldai newyddion yn rhau o'r treuliau y soniweh am danynt ? Pa fo,1d y* ydych yn gallu eyfrif am y gwahaniaeth mawr sydd rhwng y swm a gymerwyd 0 drethi Merthyr i gynorthwyo yr ysgolion y flwyddyn ddiweddaf a'r swm a gymerwyd a drethi Aberdar i gynorthwyo yr ysgolion 2 A oes gan Merthyr fwy o swyddogion cyflog- edig nag sydd gan Aberdar, neu ynte a ydyw yn talu mwy o gyflog i'r rhai sydd yno ? PI. ie y mae Bwrdd Addysg Aberdar yn sefyll mewn perthynas & grant y Llywodraeth ar gyfer pob plentyn ? Paham na chaem ad. roddiad tair blynyddol o weithrediadau Bwrdd Addysg Aberdar ? Bydd ychydig o eglurbad ar y pethau hyn yn dderbyniol gan lawer heblaw fy hunan. E TBOL WR.

EISTEDDFOD BETHEL, TONYPANDY NBRILL SOAIN, 1883. DYILUNIR hysbysu y rhai hyny a fwriad. ant gystadlu ar y traetbawd a.r hrddoniaeth yn yr eisteddfod ucbod, y caniateir iddynt hyd Hydref y lOfed i anfon eu cyfausodd- iadau i law y beirniad. Hefyd y rhai a fwriadant gys>tadlu ar yr Unawd, Gyda'r. A^R> YU yr eibtedafod hon, dymunir eti T$/S7 ^'W ^)AEL YN y Gems of Welsh itiQilies, ac nid ar y Sonys of Wale*t fel y nodir ar y prwygraff. Ar ran y pwyllgor, THOMAS PUGH, |Y ROBEET MORBIS, j s^n"

REQUIEM AR OL Y DIWEDDAR MR. SILAS EVANS (CYNON). MKX, GOL -Gy(la'ch cania,t-t,it dymunwyf alw sylw y cyhoedd at y Requiem, yr hon sydd bellach wedi dyfod o'r wasg. Mae y geiriau w-di eu cyfansaddi gan y Parch, J, E, Davies, U.S B Sc., Llanelli, a'r gerddor- iaeth gau y byd-enwog Alaw Ddu, ac wedi ei tbroi i'r Sol ffa gan Mr Gnffith Anthony, A.C., Cwmbwrla. Yr ydys yn teimio yn dra diolchgar i'r tii bruwd anwyl hyn. Llafur cariad yw eu UaJLur er rnwvn coffad. wriaeth yr ymadawedig, ac elw oddiwrth hyn i'w weddw a'i blact, os gellir cael hyn wedi talu poh treuliau. Gobeithio y gwna y coran, pwyjlgorau eisteddiodau, a cbyman- iaocdft cuuu anfon ataf am yr anthem goff. aethoI bon. Y mae yn ddarn ar. dderchog. ac yn gydmaroi hawdd i'w d-lysgu. Aji ar nnwaith. ynte, fy ngbyd- gaatorion. Ei pbris yn y Soi-fta, U; trwy y Pust, S}c; Lien nodiant, ün.; t wy y Post, -i- y CT^C. Pob arcbebion, gyda bli.> }J{lat, i'w banfon fel y canlyn :-Rev, W. Samlet Wil. liams, Gower Road, Swansea.

AT DAFYDD O'R NANT. MRI, GOL.,—Caniatewch ychydig ofod i mi o'cli TAKIAN c-r cyflwyno yr ychydig ofyn- iadau hyn i Dafydd o'r Nant fel goruchwyl- iwt dosbartu glowyr Aberdar. 1. A oedd y Sliding Scale yn golygu sef- ydiogrvvydd yn y prisoedd yn ol y safon yn 70 nm.1 beidio, yr hyn oeddwn i ac ereill yn gredu bob amser ? 2. Beth ydyw y rheol, os bydd un o'r pleidia.u am gyfnewid, a ellir gwneud hyny yn ddirybudd, fel y gwnawd yu ddiweddar gan feistri gwaith a'u gweithwyr ger llaw & Aberdar? Cc A?

,;h vw 7 sefyllfa hono ar Bethany gofyn- « w • reithwyr i ddyshwelyd iddi ? Dim Idynt foddloni -r scale a sefydl HI dai y meistri tie, ou hunan-sef. vli-vi 3dd y gweithwyr) yn 1877, wedi i ( l r safon o 10s v dynell am y glo ar yilau, ac i godi neu ostwng &wHt t a bob swilt o w-ahaniaeth yn ei ■?v> "1 'archnad. IClrvr: it ar y gwahaniaeth dirfawr sydd L io a'r scale sydd yn ein Hywodr- "li ma, vr hon a sefydlir ar 7s Co y "'lva«M f b., ac nid ar henan y pyllau. a W-ow' iad buriawl o 7t y caut (md 5 y ■art.' -v 30b swllt yn y farchnad. Sut y aU iistri ni gystadlu â bwy yn march la T r.<v wvdd os bydd yu rhaid i'r gweith- wyr v i f -wn ar y ewestiwn hwn ? vn i lacb, goddefer i mi eich hysbysu • jr.: S III a. wnieth ineistri y Forest pan m riJ; idwi y buasai i'r gweitbwyr gy- r.f)fy.! v OKtvngiad wedi gostwng pris y glo a' y.\ N asnewydd swllt y dynell: a ay N bytu. ar awdurdod ucbel a sat -v, bydd i'r gweithwyr dderbyn y a,l^u 'n. V rbai y gelhd eu prtodol alw yn a >1, y mae gweithwyr Forest of •• De&rr v toilyugu ..in cymhon i union, I f'yr. ho; c vu gyuaair.t ag y bydLl 1 hyn ■' eyflooan swllt y bunt o dan yr hy>\ t o-i- iauddynt yn 1879, tra yr ydym n' z? hio ar 15 y cant, neu 3s y bunt, Zt a. hyny, y mae i'w obeithio ua I J t v it hwu yn ofer. Gadawer i bob 'r.ct a k alw yn ngbyd eu ffyrdd priodol L »n. ■=: ) weitbredu, er rhoddi ystyriaeth i Utiii i': I or. Deuwnallanfolungwrllw v i. Buont hwy yn dda tuag atom f a ,vch i ninau ad-dalu iddynt yn i ydi.'l ;^ilod« gaa goiio nad ydynt yn )■<r?, y 'r r4 j ddim ond yr hyn yr ydym ni V a ei 1 ,c, ita. Yr eiddoch, I W. ABRAHAM (Mabon).