Tarian Y Gweithiwr

.<■ MARWOLAETHAU. jC:r. —Rhagfyr 25, 1882, tarawyd M;. r, n Jones, gwraig i Mr William '7, «•••» Nortonville, California, gynt o Ystia alais, Deheudir Cyrnru, yn glaf ,^an v phoid fever, a chafodd gystudd 'Ixizd /& nes i angeu wneud ei ym- f/ ian', id ar y pedwerydd dydd o Ion- U-Avr. • addwyd hi ar y 7fed, pryd y ;:thwydgan y Parch D. Hughes. f1'¡" Lira Jones ei thori i lawr yn oo.v d dyddiau, pan nad oedd on 2-> mivv dd oed. Gadawodd dn a blant bv £ «* i alaru ar ei hoi. Mae hyn wedi p».-i fceiMlad dwys trwy y He, o her wydd v- oor Mrs Jones yn un o gymeriad pur tu: r. 'doges, ac yn cael ei hoffi yn UVA iobaithio y caiff ei gwr tyner &fif- b 7rthsefyll y tro hwn, a iechyd i <l-i r:\ rhai bachain amddifaid i fyny. Mo doedd Mrs Jones i William ac Ar c Davies, gynt o Bontypridd. it i'r wlad hon tua deuddeg lu; v I yn ol. :g.—Yn Nanticok, Pennsylvania, BJ.ar' 31ain, bu farw Mr John O. L> vi' yn 39 oed. Ei ddolur ydoedd ?jk~.H'i'. pneumonia. Dydd Gwener, y ;2; v 1merwyd ef YR glaf gyntaf, ond tahai yn anhwylus ychydig cyn hyny. N? ity yliai efe ei hun na neb arall fod ■ ajw lyd ogwbl yn beryglus hyd ddydd Tjj'ur.- Yr oedd y dolur a enwyd wedi o?af*ei > I ynddo yn ei holl nerth, a thua "y'L'u', o'r gloch y boreu a nodwyd yr.f- vodd y wreichionen fywiol, a J. 0 1 '• ies nid oedd mwy. Mab ydoedd yx .■ t- iawedig i William ac Ann Davies, Cc. l, Deheudir Cymru. Bu i'w un-ar-ddeg o blant,-pump o f-3 i a chwech o ferched, a John OJ 1 j bachgen canol. Daeth ein i America ychydig dros flwyddyn rA. x»:v r yn ol, o ardal Pembre, sir Gaer- i, Deheudir Cymru. Pan ymad- 'J.wod;; a Chymru yr oedd yn gadael ar q' g a thair o ferched. Wedi cyr- hwdd yma, nid hir y bu cyn derbyn y Xi« ■' d fod un o'r rhai bach wedi marw, L'i oea yno heddyw ond mam a dwy f^reh gael y newydd torcalonus hwn. Yc fJt, Ld y brawd wedi meddwl dychwel- yd at si deulu ddechreu y flwyddyn hon, A I- y teulu yn dysgwyl yn hir am ilv. Daeth llythyr oddiwrth ei anwyl fti i.od wedi ei gymeryd ef yn sal, yn yr kvrn dywedai un o'r plant, Mi garwn pe i. 1i fy nhad gyda ni heddyw ar ond nid oedd ac ni fydd \(, yith. T;; )MAS.—Ionawr 8fed, 1883, yn mceville, Pennsylvania, Margaret E as, o'r darfodedigaeth, yn 60 oed. iili ddyoddef blin gystudd amlawer > G^-oedd, ymddangosai yn berffaith f^5.l iwn a thawel i'w chyflwr. Ym- ii-J ii idai ei hun yn hollol i ofaleiGwar- "dvvi, a gadawodd dystiolaethau dda ar It H I ei bod wedi huno a'i phwys ar fyr ses ei Harglwydd. Yr oedd yn LciT iawn o glywed gair Duw yn cael ei :I\ilien, ac yr oedd llawer o hono yn diyvoredig yn ei chof a'i chalon. Di- •il.:]iiiii lawer i'w Tliad ncfol amei thros- -h'yddo at ei phlaut, yn hytrach na Ih i yn unig yn yr Hen Wlad, a phobl d^lyoithr yn gweini arni. GMIWyd •••. hddvych yr ysgrif hon mewn lie a ■ if Corseynon, plwyf Llangyfelach, ac v'-i 3glwys Fforest Each, Grower Eoad, U:< lwchwr, y derbyni'w yd hi yn aelod f;.tn yn ieuanc gan y Parch Mr Davies, yn 30 oed ymbriododd a Daniel J-.>nes. Adnabyddid hi wrth yr enw gi 'Rhodyn Foel, am mai hyny oedd i'liv y fferm lie yr oeddynt yn i. Gweithiodd yn egiiioi ac yn galed 5 ■. iwyn ei phlant i fyny yn grefyddol in anrhydeddus o dau gryn dipyn o anteisioa, o herwydd pan oedd y at eto yn ieuainc bu farw eu tad, gan ■ gadael yn amddifaid. Y u mhen amsor 3dodd eto ag un William Thomas. ,v mt yn byw yn Forest Each, Cas- H shwr, ac yn Clydach, ac yn ystod yr ser hwnw bu farw "YViiiiam Thomos, i ei gadael yn weddw.

3ymerodd tan mawr le mown aAailad Iwid y Cambridge, yn East G4.feh St., :-w w Yoi V dydd Marcher diweddaf. Ilodd d\s y foneddiges eu bywydau.

ETHOLIAD BWRDD ADDYSG ABER. DAR. AT Y TTKTHDALWYK. BONBDDIGESAU A BONEDDIGION, Y mae deuddeg mlynedd ar fyned hcibio oadiar pan y cefais yr anrhydedd genych o seud ar y Bwrdd Addysg. Cefais fy ethol i'r Bwrdd cyntaf,^ a phob tro eilwaiuh hyd yn bresenol. Yr wyf unwaith yn ycuwaiiegol yn apeiio am eich cefnogaeth a ch pieidlais os tyb- iwch fy mod yn parliau yn eich yinddiried- aGNid wyf i*10* ffol a thybied fy mod wedi rhoddi boddlocrwydd llwyr a hollol ibawb. Hwyrach fod ambell weithred o eiddo y Bwrdd wedi gwasgu yn drwm ar ral o houoch yn awr ac eilwaith. Rhaid i mi addef nad wyf wedi boddloui fy hun ar bob amgylehiad, felly, y mae yn wrthyni i mi feddwl fod ereill wedi eu boddloni. Lie byddo Bwrdd yn cael ei wneud i fyny o 13 o bersonau, gwelir ar unwaith na felh pob un wneud fel y myno. na chael ei ffordd ei hun—rhaid i'r ycbydig os byddant yn gwahaniaethu roddi fforcld i'r mwyafrif— htb. hyn, anmhoaibl cario yu miaeu weith- rediadau uurhyw Fwrdd. Pan fyddo mesurau dipyn yn galed yn cael eu gweinyddu, y mae yn angharedig ac yu annheg dal y Bwrdd hwn yn gyfrifol. Dylai y trethdalwyr wybod nad yw Bwrdd Addypg Abcrdar, mwy na Byrddau ereill, ond <yyfrymjau i gario allan gynllun iau a deddfau y Local Board yn Lluudain Ymddengys i mi fod y ffaith bwysig yma yn cael ei angbofio, a byny i fesur helaeth iawn. Gresyn dal y Bwrdd hwn yn gyfrifol, tra y bydd Bwrdd Llundain yn tori allan fesurau iddo i'w cario allan. .1 1: -;J II' n Yr wyf wedi bod yn dal cyayuciau hysgolion dyddiol bellach am oddeufcu dS miyaedd, ao j mae geuyl fy mod wedi gweifehio yn galed, wedi cyf- c i,„inofh n'm hamsor a m mead- dros 20 mlyn edd cyn i'n By'ddau Addysgol gad eu ( sefydlu. Brwydrau celyd a ymladdwyd r. cyn llwyddo i sefydiu Ysgolion Brytanaidd. Cymerais fy rhan yn y brwydrau hyny. fel y gwyr hen drigolion Birwaun yn dda Rhaid i mi ddweyd eilwaith fy mod wedi gweithio yn galed, &c mor anal yn nghyfar- fodydd a phwyllgorau ein Bwrdd Addysg ag un o'r aelodau pwy bynag, Yr wyf yn crybwyll y pethau hyn yn benaf oheiwydd I fod trethdalwyr newyddion I wedi cynyddu ac amlhau yn ddirfawr odiaeth' yn ystod y 35 mlynedd a grybwyllais, Y rhai ni adna buaaant mo Joseph.' Peidied neb a bod r mor anfrawdul a dweyd mai myjiaeth yw peth felly I Fe ganiateir i mi hefyd ddweyd y deil Bwrdd Addysg Aberdar ei gydmaru ag un Bwrdd Addysg yn Nghymru a Lloegr pan gymerir y boblogaeth i ystyriaeth,—ar gyfrif ei radlonruyad ac t'ffâthiolrwydà yr addysg a gyfrenir yn ein hysgolion. Y mae y ffaith hon i'w chanfod yn Blue Book y Llywodraeth ar Addysg, a phe buasai hamdden a gofod yn caniatau, gallaswn nodi amryw ff eithiau o hono i'r perwyl yma. Ond fe ganiateir i mi nodi yn fyr ychydig ffeithiau am Aberdar a chyfartaledd ysgol- ion Lloegr, a Chymra. I bob plenty n Average attendance Aberdar 0 17 4 Lloegr a Chymru 0 15 91 Cyflogau Aberdar 1 5 Of „ Lloegr a Chymru 1 12 2t Treuliau Aberllar 1 10 1 Lloegr a Chymru 2 1 6 Mewn treth i Abt.rdar 0 0 8^ 11 Lloegr a. Chymru 0 16 11 Beth ddywed y darllenydd am y gwa- haniaethau orfawr yna 1 Un gair mewn ffordd o gymhariaeth & Merthyr eto, gan fod y ddau le mor debyg i'w gilydd. Yn y flwyddyn ddiweddaf nid llai na ^64,750 a gymerwyd allan o drethi y plwyf i gynorthwyo ysgolion Merthyr, tra na' chymerwyd ond £2000 i gynorthwyo ysgolion Aberdar Y mae y ffeithiau hyn a'u cyffelyb a allasem nodi yn siarad dros tynt eu hunain ac yn siarad yn gryf iawn yn ffafr rhadlonrwydd Bwrdd Addysg Aber- dar! Y mae y darllenydd yn cofio i ni fel Bwrdd anfon pamphletyn allan yn Gymraeg a Seisneg ar y 14eg o Ragfyr, 1876, yn euluro Deddf Addysg Elfenol1876. Deal!er fod Deddf 1880 wedi gwneud hono yn ddi rvm, fel y cawn syiwi yn fuan. Nis gallaf wneud dim yn well yn bresenol namabwys iadau geiriau olaf y pamphletyn er fod deddf 1876 wedi ei dileu".—■ Tra y bydd yn ddyledswydd ar v Bwiua Ypgol i orfodi cydymffurfiad manwl a d:xr pariaethau y Ddeddf, y maent yn aymuuo galw sylw neillduol rhieni a gwarcheidwaid plant, nid yn unig at eu dyledswyddau a'u rhwymedigaethau, ond hefyd at y manteis- ion gwertbfawr a ddeilliant o angenrheid rwydd oddiwrth eu bod yn gofaiu am addysg fortuol y plant, trwy eu hanfon yn rheolaidd i'r ysgol Crefaf amynedd y darllenydd am ychydig yn ycliwanegol i ymdrin a'r hyn a fu yn faen tTamgwydd i luaws, a'r hyn hefyd a osododd y Bwrdd mewn profeuigaethau lluosog, a bu'm braidd a dweyd calon rhwygol. Y safoc a benodwyd gan ein Deddf gartrefol (Byelaw) yu 1872 i alluogi plentyn i weithio haner amser • ydoedd Arholiad (Standard) IV., ac Arholiad V. i'w alluogi i weithio yn gyflawn. Eithr o dan Ddedclf Addysg Elfenol 1876 Arholiad graddedig (pro/iciatey) yn hawlio trwyddcd i blentyn fyned i weithio ydoedd y IV. Y mao 4ydd ddosran Gweithred 1880 YlØ diddymu yn llwyr ddarbodion Gweithred 1870, ac yn atal plentyu rhwng 10 a 13 oed i gael ei gyflogi oni fydd wedi pasio Arlwl- iad rhyddhad sydd wedi ei nodi yn Neddfau Cartrefol y gylchdaith, i ryddhau pleiityn o r oedran yn rhanol neu yn hollol ifynycilu xT^?Ii~a'r a r Y. Arholiad ydynt yn INeddf-gartrefol Bwrdd Addysg Aberdar. Fe welir ar unwaith o dan y Dedddf gartrefol bre.enol fod y Bwrdd yn gwbl d. icerth ac analluog i roddi trwydded i blant fyned i weithio, oni fyddant wedi pasio yr irholiad sydd weai ei benodi gan y Ddeddf gartrefol; ac fod unrhyw gais at BwyUg°r Cynghor Addysg am ostwng yr Arholiad gyda'r amcan i alluogi pientyn o ■'dan IB oed i fyned i weithio,—wedi cael hyd yn hyn ei wrtbod, a hyny yn bur ddisorem- oui. A chan fod y Cynghor yn awr yn gwrthod i Ddeddf gartrefol gael ei gwneud, a benoda Arholiad is nag Arholiad rhydd- ha. I,—felly ni ellir rhyddhau pientyn o'i rwymedigaeth i fynychu ysgol. Yn mis Medi diweddaf cynaliwyd Cy- nhadledd o wahanol aelodau Byrddau Addysg perthynol i'r gylchdaith, yn ngbyda chynrycbiolwyr dros y gweithwyr, pan y cytunwyd ar reolau i ostwng yr Arholiad er mwyn galluogi plant i fyned i weithio. ac hefyd i alluogi pientyn iN gael trwydded ¡. liaiur, os buasai wedi pasio dwy o'r tair R. (Wrth y tair R y golygif Da, tUn, Y'sgrifenu. a Wufyddu). Darfu i'r Bwrdd anfon y pen- deri:ymadau hyn at Argiwyddi Cynghor Addysg gyda ihaer erfyniad ar iddynt gan iatau eu gosod jnewo grym yny gylchdaith, Atebodd yr Arglwyddi drwy Mr Mundella yn bur fyr a digon sarug na fuasai iddynt i ystyried y cais. Felly fe welir nad oes gan y Bwrdd hwu un dewisiad yn y mater; ac os gwrtliodant osod mewn grym ddarbodion Ddeddfau Addysg Eifenol, gall y Department wedi iddo wneud ymehwiiiaa i holl gysyliciadau yr achos ddatgan fod y Bwrdd yn esgeuius (in default). a golyga Lyny ddiswyddo yr aelodau a phenodi ereill yn eu lie gyda/r bwriad i gario allan i'r liythyren ddarboaion Deddf Addysg, ac i dalu i'r cyfryw aelodau am eu trafferth tra yn gwasanaethu felly) ac fod y eyfryw gyduabyddiaeth mewn tal yn dtilliaw iddyut allan o drethi y plwyf Sect 65. Act of 1870. Dyma i chwi fyr nodiad o'r Ddeddf, yn nghyda'r gospedigaeth nea y ddirwy am ei throseddu. Hwyrach y dywedirfod Byrddau Addysg cyiclioead ereill yn gwneud yn wahanol i Ill; os fellv, y maent yn gwneud yn wahanol i'r (jyfraith, gan mai yr un Ddeddf sydd i'r Liaill fel y hail o'n Byrddau. Hyderaf na ddaw hyn i glustiau yr Awdurdodau yn Llundain, o herwydd gall y darllenydd wybod bellach buth fydd y canlyniadau. Yr wyf wedi ymdrechu egluro y mater poenus hwn mor fyr, cywir, a chryno ag oedd yn ddichoitadwy i mi wneud, a hyny mewn cylch mor gyfyng. y Yr wyf yn apeiio atcch fel trethdalwyr ystyxbwyll i fttidwl, cofio, a myfyrio ar y ffeithiau a nodir genyf, ac os tybiwch yn gydwybodol y gellir cael diwygiad mawr ar y Bwrdd Addysg, drwy newid yr aelodau preseuol, y mae y gallu yn gwbl yu eich dwylaw chwi. Beliaeh, nid oea genn f ond dweyd, os caf yr anrhydedd o'ch gwasanaethu am dair '■ blynedd yn ychwanegol, addawaf wneuo. fy rhan, yn mhob ystyr, i hyrwyddo ymudiad addysgol yn y plwyf. Ydwyf, eich nfyddaf was JOHN WILIIAMS. 47, Harriet street, Trecynon.

EISTEDDFOD BETHEL, NA.NTY- MOEL, Y GROQLITH. Dymunir cydnabod derbyniad y cyfan. soddiadau canlynol ar gyfer yr eisteddfod uchod:— Traethawd ar I Amcanion Sefydliad Israel yn Ngwiad Canaan.'—Ruth, Aron, Egwan, a R. M—4 40 llinell, I Y darn Haw ar galchiad y pared.'—Timotheus, Ymgeisydd, Un o'r Llanciau, Daniel, Bardd Teitbiol. Ofnus, B. Mon, Gwylaidd o galon, Nos Wyliedydd, Caldead, Abednego, Betesassar, Arthur ac Abednego-14. Dau Englyn i'r Gomet a wnaeth ei hym- ddangosiad yn Hydref a Thachwedd, 1882. —Gogleddwr, Arsyllydd, Owain, Ymgeis yael, Siaspar, Shirgar, Dafydd, Egwan Un o'r Beirdd. Old Father Newton, Ser. yddwr. Hwutw mhell o Nantymoe!, Sion Dafydd Rhys, Bugail a Proctor-15. Tybiwn fod rhagolygon yr eisteddfod yn dra liewyrebus a boddhaoi— NATHAN WYN.

+-- BWRDD YSGOL ABERDAR Y PAECH B EVANS A Mit D. P. DAVIES. 1 ^0I"i—Gyda eich cenad, gwr.af ychydig nodiadau ar lythyr y Parch B. Evans yn y 1JARIAN, Mawrth yr 8fed mewn perthynas i bwnc y Standards. Y mae yn dda. genyf weled ei enw wrth y llythyr hwn, gan fod hyny yn dwyn y mater o fewn cyleh y gellir ei beaderf'ynu yn laan. Hyd a lied y cybuddiad a ddygid yn fy erbyn oedd i Mr Evans 1 fethu caul eilydd i'w gynygiad, a gorfod iddo felly syrthio i'r llawr: Nis gallwn gymeryd arnaf roddi cyfrif am bethau fuont dau sylw mewn cyfarfodydd flwyddyn neu ddwy yn cl, o;-d yn unig drwy ryyitihorth y cofnodlou ytfgrifenedig am y pethau hyny. Y mae y cofnodion a wnaed ar y pryd, ac a gadarnLeir gan y Bwrdd y naill gyfarfod ar ol y L'all yn sylfaen safadwy i adeiladu ami. Felly, mewn atebiad i'r cyhnddiad rhaddais gerbron yn y llythyr diweddaf, (gwel y DARIAN, Mawrth laf), grynodeb o og fnodio (minn utes) ysgrifenedig y Bwrdd mewn cysylit iad a'u Standards, gan ddechreu gyda Mai y 5ed yua Mehcfia yr Sail a'r idtg, ac yu diweddu gyda Gorphenaf y 7fed. Dywedaf etc ntai dyna holl hanes ym gyrch y St:nnkvds yn ol cofnodion ystrifen i.dig y Bwsdd. Nid yw Mr Evans' wedi beiddio dweyd nac awgrymu nad ydyut yn berffaith gywie. Oud y mae Mr Evans yn cymeryd naw lMnell or Merthyr Express i broli ei fod efa minau yn y Bwrdd ar Mai y 19eg. Nid oedd angen iddo gymeryd y fath drafferth i brofi hyn. Y mae coi'nodion y Bwrdd yn eithaf awdardcd ar v pwnc. Dangosaat ei fod ef a minau, yn ngbydag wyth eieill yno y diwrnod hwnw. Ond nid oes yn nghdf- nodion gweithrediadau y dydd uu yalr o soa am bwnc y Standards feily nis gallaswn nodi eisteddiad y Bwrdd ar Fai y i9ag mewn perthynas i hyny. Os oes angen am ragor o dystiolaeth ar y mater, gosodaf Mr Evans ei hun yu y box. Rhag gwneud cam a'i eisiau, ? r ioattaf y frawddeg ganlynol o'i lythyr yn y gyflawn _gex bron Mewn canlyniad i ddarileaiad y Uyfehyr uchod (st>f y llythyr n Fr Ed^on Depart Jut yn y Bwrd^ yr 16eg, cafwyd dadieuaeih ar y&c., agohiriwyd fy nghynyg iad drachefn hyd y Bwrdd di.ynoh Yn y Bwrdd Gorphenaf y 7fed, gosodais ger hro- lechres {scheuuU)o resyraaudrosfy nghyr>For iad. Ond er i ddadleuaeth gael ^ehar-fo yu mlaen am gryn amser ar y mater, ni oiiiodd neb y cynygiad felly nId oedd dim i'w wneud ond ei dynu yn ol,' Dyua dystiolaeth Mr Evans ei hun ar y mater. Dywed fod de"dleua..tb. wedi bod ar y pwnc Mehefin yr 16eg, ac wedi hyny ar Orphenaf y 7fed, pan y cafodd y cynyg iad ei dynu yn ol, oblegyd Dad eiliedd neb ef.' Feliy, yn 01 geiriau Mr Evans ei huu, ar y diwrnod hwn, sef y 7fed o Orphenai, y syrtbi&dd y cynygiad i'r llawr, ac nid ar y 19cg o FAl Yn awr, y mae y ddadl mewn cylch bJ ohan iawn. 1. Dywed Cofnodion y Bwrdd mai ar Fehefin yr 16eg a Gorphenaf y 7fed y bu pwnc y Standards dan sylw y Bwrdd. Y mae M. Evans hefyd yn dweyd yr un peth yn gywir. 2. Y mae y Cofnodion yn dweyd nad oedd Mr D. P. Davies yn breaenol yn y BwrtiJl yn un o'r ddau gyfarfod byn. Dywed Mr Evans hyny hefyd. Aoyn mhellach, y mae Mr Evans yn cyftirio at yr achos o hyny, 4 Mr Davies,' meddai, I yn glaf yn ei wely ar y plyd.' Dywedir mai yn ngenau dau neu dri o dystion y bydd pob peth yn safadwy. Di olchaf, gan hyny, i Mr Evans am roddi tystiolaetk imor gyflawn a chywir i gadarn. [ hau yr hyn a ddywedais yn y llythyr blaen- orol. Y mae amryw betbau ereill yn llythyr Mr Evans ag y gallesid sylwi arnynt, ond ofnwyf gyfyngu ar eich colofnau. Felly gorphwysaf, yr eiddoch yn gywir, D. P. DAVIES.

LLYTHYR O'R WLADFA GYMREIG. MKI. GOL.,—Teimlwyf chwant i anfon gaÍJr bach i'ch papyr clodwiw ar ol yr oedia.d meddwl o wneud hyny o hyd, ond rhywbeth yn dyfod ar fy nhraws i'm lluddias; eto gobeithio y bydd yr ychydig hyn o liuellau yn dderbyniol genych. Nid wyf yn gwybod yn gywir pa le i ddechreu, rhag ofn dweyd rhywbeth ag wyf wedi ei grybwyll o'r bla^n. Wel, rhoddaf ychydig o helyntion y lie i chwi, o herwydd yr wyf yn gwybod fod canoedd o'r darllenwyr am wybod ein sef yllfa ni yma, pa un ai myned ar gynydd MY neu myned yn ol vr ydym o ran ein sefyilfa. Gallaf eich sicrhau mai myned yn y blaen yr ydym yn bwyllog. Os ydym yn celli mewn rhai pethau, yr ydym yn enill mewn pethau ereill. Cofus genych fy mod ya dweyd wrthych am argae yn cael ei gwneud yn y lie a elwir y Geiman, i godi yr afon er i ni gael dwfr i'r tir pryd y mynom Cwbl- hawyd yr argae ar ol llawer iawn o waith a chost-gwerth tua dwy fil o bunau Útwng llafur ac arian. Daliodd ei thir yn dda am ychydig amser, a chododd y dwfr i tua dwy lath o uchder, ac yr oedd wedi creu y llaw- enydd mwyaf yn y ffarmwyr oeddynt yn meddwl cael y budd odciwrlhi, ac yr oedd yLt wedi dechreu toli camksi i gario y dwfr oddiwrthi i'r tiroedd, gan gredu eu bod yn ddyogel bellach, am gynhauaf bob blwyddya ond cododd yr afon yn uwch, a chan ein bod heb sierhan digon ar sylfaen yr argae, a chwymp y dwfr mor certhol yn disgyn mor sydyn ar ei gwaelod, difaodd y dwir o dani, a thorodd yn ei chancl, nes tori gobeithion dysglaer pawb oeddvut yu dysgwyl wrthi. Ond ni syrtbiodd i'ffwrdd i gyd, oblegyd y mae yn gwueud yn agos i lathen o wahauiaeth rhwng y ddau ddwfr Felly, y mae y ffosydu syad yr ochr uchaf idai yn derbyn tipyn 0 fudd oddiwrthi, nes y mae llawer iawn o weriith vn cael ei godi yma eleni drwy ei dy'anwad"hi, 0 herwydd y mae codiad by chan i ni wedi ei gatl yu yr afon eleni. Baom oli bron a rhoddi i fyny yr ysbryd am dani eleni eto. Bu tua dau lis yn fwy diweddar nag arfer heb godi, a thua haner cymaint ag arfer u godiad a gawsom, ac y mae yn myned i lawr eto yn gynt Dag arfer, nes y mae llawer o wenithau oeddynt wedi eu hau heb gael digon o ddwfr, a thrwy hyny, ni cheir haner cliwd, ond y mae yma lawer iawn o wenithau da a gawsant eu hau gyda fod yr afon yn codi. o Y mae yma gynyg arall wedi ei wneud am gael dwfr parhaus i'r tiroedd, sef aamias fawr o ben y dyffryn cehaf, a» yr ochr ogleddol. Y mae hon yn dyfod i r wyeel# yu mhen tua dwy fiilti.r o r genau, ac o ddwy droedfedd i lathen oddwir JllCWl pan y mae yr afon iselaf. Y mae hon yn dwydd ianus hyd yn hyn. Y mae y dwfr wedi rhedeg trwyddi am o naw i adeg mihtir, ac yn dal yn dda. Y mae i fyned do am tuag wyth milltir cyn ei ardwysiacty* ol 1'J afon, a bvdd tua. chant 0 ff^rmydd yn derbyn budd oddiwrthi. Nid oes llawwi. 0 wesiith wedi ei hau oddiwrthi eleni, 0 herwydd ei bod cyhyd heb ddyfod yn barod, end y mae amryw ganoedd o erwan wtdi tu hau kefyd oddiwrthi. Yr ydym yrn teimlo yn eithaf hyderus am hon y deil hi ei thir. Y maent yn bwriadu ei gwneud hi yn hollol barod erbyn y flwyddyn nesaf. Y mae yma gwmni am gychwyn ffos arall-yr un fath a'r un a nodwyd-yr ochr ddeheuol i'x afon, er caei dwfr parhaus. Os gwneir hi, bydd yn ..4 oddeutu pymtheg milldir o hyd. Y itlae yma wyddonydd i lawr yma, o dan y LlýW. t odraeth, yn lefeli camlesydd trwy y ddatt i ddyffryn, ac y mae yn bwriadu rhoddi dwy argae ar yr afon, ond nid ydym ni yn ym- ddibynu llawer ar y Llywodraeth, o her- wydd y mae wedi addaw lawer gwaith o'r blaen. ac h?b gyfiawni ei haddewidion, nes I ein gwnerjd ni yn ddilydd ynddynt, Felly, yr ydym ni yn ceisio rhwyfo ein cychod em j hunain, goreu y gailwn ni. i-an hYAY, chwi welwch ein bod ni yn myned yn mlaen t yn fwy nag yr ydym yn myned yn ol yn y cyfeiria 1 hwn. Y" mac yn gwneud haf iwym iawn yma eleni—yn dwymach nag arferol. Nid wyf fi yn gwybod beth yw yr achos o hono, os f n td am fod y bianed G wener yn croesi yr ¡ haul, a chymerodd hyny 10 ar y 6ed o Rag- f 3* ac y mao seren ryfedd iawn wedi ym* daauges yma eleni, Ref eereu a chynffon I ganuai, a hwnw yn fwy o lawer nag un a weiodd neb sydd yma erioed. Yr oedd yn coiu yn nechreu Hydref am oddeutu pedwar 0 r gloch y i-oreu yn y dwyrain, a'i chynffon yn myned tuag i fyny, ac yn Iledu fwy fwy hyd ei flaen, nes oedd goIwg ramantus droa ben ami Y mae erbyn hyn yn llawer llai ei gohvg, ac yn codi am oddeutu deg o'r gloch y nos, Y mae yma amryw seryddwyr f o Ffraiac yn ei gwylied hi a'r bianed Gwener yn croesi yr haul. Diamheu y cewch fwy o'i banes gyda'r seryddwyr hyn ar ol iddynt gyrbaedd gartref. Y mae yma fwy o farwolaethau wedi bod ex ys blwyddyn a haner nag sydd wedi bod yma oddiar y decLreu. Yr oeddem wedi myned i gredu na fyddai yma ond ychydig o farwolaethau, nes y bydciai marw yn eithriad yma, ond erbyn hyn yr ydym yn gorfod credu y gair rna, 44 Gan farw ti a Ond y mae llai eleni yma nag oe<,idy ^yeedd. Yr oeddem yn credu mai y yioawyr^newyddion oeddynt yn dyfod & rayw glefydau gyda hwy^t o Buenos Ayr§s. 1 e Pe gallasem ni ddyfbd yma o r Hen V.lad heb fyned trwy Buenos Ayres. j Nid oes llawer o cldyfodwyr newyddion yn dyfod yi-a ar hyn o bryd, o herwydd clywed am fttliiant y cynhauaf y Ilynedd ond, yn ddiamheu, y cwyd y Bocwr M. D. Jones lawer o awydd mewn lluaws toto i udyfod yma. Yr wyf wedi gweled un Uith o'i eiddo yn y Faner am Hydref yr lleg. ao y mae yn dechreu yn o dda o ddyn o'i saga ef. Yr wyf fi yn methu gwybod beth sydd a wnelo William Hugh William fel dyn yn cadw ty i letya. dynion &'r cymeriadau y mae ef yn dweyd anrdauynt o'r Wladfa. Y mae tbaid y wlad wrth y rhai yma, ac y maent yn gwneud llawe* iawn o ddaioni i'r wlad, ac y mae yn rhaid i'r rhai yna gael ilety yn rhywle. W. H. William sydd wedi bod yn ddigon gonest i ddweyd wrth M. D. Jones ei fod wedi dweyd ceiwydd am y Wladfa, ond y mae degau yn dweyd hyny y tu cefn iddo. Nid wyf fi yn dweyd fod mudwyr y Wladfa wedi dweyd celwydd o'u bodd, ond yr wyf yn dweyd fod gormod o lawer wedi ei ddweyd am y Wladfa. Byddai yn fwy doeth i'r Bonwr M. D. Jones i roddi llai o finegr yn ei inc. Y mae yn rhyfel wleidyddol yn awr rhyngom &'r prwyad sydd yma o dan y Llywodraeth. Y mae efe yn hawlio gormod o awdurdod yn ol ein barn ni, yn ei swydd. Y mae efe yn dweyd mai yn ei law ef mai gwneud fel y myno efe a ni; nad allwn ni ei wrthwyncbu ef mewn dim; mai efe yw y prwyad. yr ynad heddwch, y pwyllgor, y postfeistr, ac, o ran hyny, pob swydd yn y Wladfa. Felly, chwi welwch mai Lid mewn gweriitiaeth yr ydym ni yn byw, ond o dan ymerawdwr, Yr ydym ninau wedi teimlo ychydig, ac anfonasom genad i fyny i Buencs Ayres gyda'r Bonwyr M D. Jones a D Rees, Capel Mawr, i ofyn beth oeddynt ein hiawnderau ni o dan y Llywodraeth. Cawsom bob addewid deg ganddynt ar dafod—y cawsem ni ddewis ein bynad ein hunain, ein pwyllgor ein hunain, a phob peth ein hunain; ond hyd yn hyn, heb gael dim, a'r prwyad yn ohwerthin am ein penau. Gobeithio y cawn ni rywbetb heb fod yn faith. Yn awr, y mae yu rhaid i mi sychu y pen. Y mae fy lath wedi rhedeg yn faith heb yn wybod i mi. Cofion cymhes atoch, Mri Goiygwyr, a holi ddarllenwyr y DARIAN, ac at fy n^bydrabod a'm ffryudiau, yn neill- duol. Byddwch wycb hyd y tro nesaf, JAUES HARRIES. Llety Iago, Rhagfyr yr lleg, 1882,

—————————— I ACHOS ATALBWYSWR Y DDINAS. Y mae yu 1-awtid deal' fod byn wedi peri cryn gynbyrfiad nid yn unig gyda ni yn y ddinas a'r gymydogaeth, ond hefyd ranau hetaeth 05r byd, Trwy eich caniatad, Mri Coi. bwnad\v\f wDeuel ychydig t-ylwadau gyca r unig amcan o ddangos y mater ysia hwn yn y goleuni priodol. Y mae yn eithaf amlwg mai diffyg ym. ddiried o du y gweithwyr yn ngonestrwydd y meistri a rcduodd fodolaeth i'r swydd a'r swyudog hwu. Gtllir dywedyd gyda phriod- oldeb am y swydd a'r swyddog hwn fel y dywcuwyd ar fater pwysig arall, "Mai o I btarwydd troseddau y rhoddwyd hwy yn ycLwaneg Y llisey pethau canlynol i'w hwn:— I dwys ystyried yn eu cysylitiad a'r swyddog Nad yw ri fod wedi cael bodolaeth drwy ddiffyg cydwelediad yn un rht-swm dros i neb edrych arno yn wrthddrych atgas am cad ydynt yn hollol o'r uu golygiadau a'i g 'fnogwyr. O r tu arall, y mae yn rhaid iddo yntau gofio mai ei brif waith ef ydyw gwyded na fyddo y glowr yn cael cam yn ei gysyiltiad a thrafodaeth ei lo. neu beth bynag a. bwysir iddo, ac os gwel efe ryw- leth yn cymeryd lie a fyddo yn tueddu i niwc-uiio y glowyr, ei ddyledswydd arbenjg y'iy- gwneud hyny Y11 bp'hys i'r swyddog cyetaf a btrihyn i'r cwmni a ddelo i gy- fiyrddiad ag ef, neu anfon rhywun 1'15 by abysu fod ei bresenoldeb yn anhebgoro1 angenrheidiol, a hyny* yu ddioediad. Os daw, a gwneud y ,4g\vyr yn uniawn," net addaw ei wneud ar yr adeg gyntaf y bydd< byny yn bosibl heb atal y gwaith, megys fcivio machine y pwll, neu, ynte, machine j • JJiiy, y mae yn rhaid iddo ofalu fod hyn yi cati ei wneud, ac y mae yn rhaid iddi yntau hefyd beidio a bod yn dramgwyddns trwy beidio cydi-ynio s.'r cjTnlIun goren hy< neu y ceir amser cyfaddas i wneud po' peth i foddlonrwydd. "Pob peth sýd, dros ben hyn, o'r drwg y mae." Y swyddog hwn, a r gwaith a berthy iddo, a gaiff ein sylw yn benaf yn y Iht hwn. Hefyd, yr hyn a wnaeth yn y Ddine na pberjhynai iddo, ac yn Jr herwydd b r

EISTEDDFOD TREALAW. Daeth y cyfansoddiadau canlynol i law Y Traethawd.-Un a garai ddringo'n uchel, Profiadol, John Frost, Pryderus, Llanc, Excelsior, Ewyllysiwr Da, Sunplic ius, Hen Draethodwr, Coch y Berllan, Scrutator, Talfab, Dyfrig, Callimarchus, Max, Hen Gymro, H.G.R., Pererin Blin, Un mewn hyder, Hunanddiwyllydd-20. Galargan i Mrs Davies.—Brysiog, Ewyll- ysiwr Da. Mara, Deigryn, Llyn Dagrau, Lief o'r Fynwent, Deigryn Adgof, Cydna- bod, Awel y Bedd—9. Galargdn i Mrs Lewis,—Pruddfab, Sylw. edydd, Galarwr, Iorwerth Goch, Llais o'r llu, Y Beddargraff .-Alltud, Coch y Berllan, f Tylorian, Cymydog, Gwlithyn Hiraeth, Deigryn, loan Ddewr -7. Y Ga,n Gymreig.—Selal. Gwynfardd Hen, Ewyilysiwr Da, Glynwr wrth drefn Rhag luniaeth, Evan Osai, John Butler, Adel phos.-7. Pontardawe. THALAMUS.

MEDDIANAU YR EGLWYS. LLYTHYR VI. Ami iawn y bydd cffeiriaidacEglwyswyr yn awtyd, paham yr ydyek chwi yn cwyno mewn perthynas i dreujiau yr Eglwys, nid oes dim yn dyfod o'ch liogellau chwi, aciiid yw ei meddianau yn perthyn i'r Llywodr- aeth chwaith ? Wel, atolwg, o ba le y daetb y meddianau erfawr sydd yn ac wedi bod am ganrifcedd yn ei meddiant ? Y mae meddianau vr Fglwys, fel pob meddianau ereill, wedi deilliaw o rywle. Myn yr Eglwyswyr i ni gredu eu bod wedi deilliaw yn debyg i yn I nele loin* Cabin Pan ofynwyd iddi o ba le y uaetu atebai, I spoxe I grew, Os oe. rhai o ch darllenwyr yn ddigon hygoelus i gredu pe^h felly ymdrechwnnodi rhai ffeithiau, gyda r amcan i egluro ychydig ar y mater hwn. I bwy y pertliyna y xnoddiar.au hyn? Ni i'r Esgobion, nid i'r Deans and Chtipters, nu i Convocation, ac nid i'r offeiriaid, yn ber soj..ol nac fel cyfangorff. Sylwer nad oe.s gan rm o'r rhai hyn ond budd bywydol ynddynt, ac ni all ant gyffwrdd k cheimog o'r 'arian nac erw o r tir heb ganiatad y Wladwriaeth. Fe weiir ar unwaith fod meddianau yr Eglwys yn wahanol i feddianau ereill, gan na ellir tropglwyddo y meddianau hyn fel mod, iaraii ereill o dad i fab. I Pei thyna meddianau yr Eglwys i'r Wladwriaeth' ebo Arylu-ydd P^iiersion, 'Does bosibl natt oedd of yn g^ybod beth yr oedd yu gylch pan yn sial ad ar y mater hwn. 1, phertliyn y degwm a'r meddianau tirol ydynt yn nwylaw yr olloiriaid iddynthwy; rhan ydynt '4'v meddianau Gwladwriaethol,' ebe Argluydd Mdboarne, Dywedir nad yw y Wlaciwriaeth erioed wedi gwaddoli yr Eglwys, ac nad yw ychwaith yn rhoddi arian yn bresenol i'w I chynal. Goiyna yr effeiriad ffroenuchel, Cyfeir. iweh fi at y weithred Soneddol, yna bydd terfyn ar bob dadl ? Ac yn wir, ebe fe, cyfeiriwch ti. at unrhyw bleidlais flynyddol yn yr Amcangyfrifou biynyddol at yr Eglwys. Ce)siwn gan Esgobion ac ereill i atob y gofyniadau hyn Dyleut hwy wybod o ba le y daeth y cyfoetih a'r muddiunau iddynt r Hyderat fad y darllenydd yn ddigon cyiarwydd yn ei Feibl i WYbod fod y Degwm ar y cyutaj yu dalitu] gwr-rfodd+l, and gwnaed e £ yn daiiad gorfodol gan Ddeddfau S.n- eddol gauriioedd yn ol.. Y mae sefydiiad I degwm yn ein plich wedi bod drwy gyf. reithiau henaiU a diymwad y wlad.'—Argl- icydd Coke. Caniataodd y W ladwrlacth i ni waddol- iada-u. Creadur y gailu gwladol yw seSvdl iad plwyii, a'u gwaddoliad a degwui a thir- oedd.'—JJ'sgob RttntkAph. I'r Tywysog neu i'r gyfraith y cyfadd- efwn ein bod yn ddylec-us am ein holl feddianau bydoi.'—Esgob Horsehy. Nid oes neb a ambeua nao. y w y feenhin- iaetb yn cael ei chynat gan y Wladwriaeth, er nad yw y draul yn ymddangca yn yr Amcangyfrifon Biynyddol. Yr un moad yn gywir yr Eglwys. Nid yw y naill allu mwy na'r Hail yn bvw heb dderbyu cynaliaeth wych o ry w le." Oitd y mae y ffaith i'r Sen- edd bleidleisio vn y flwyddyn 1877 GANT AC UGAIN o FILOEDD o BUXAU i'r Eglwys Wladol yu yr Ysgotland, yn yr India Orliewinol, ac at gynal offe^riaid vn y Hynges, yn y Fyudin, ac yn Jibamcs Trainor, &o. Dealler nad rhywljeth newydd yw hwn. ond gwneir ef yn flynyddol. Dyma bleid lais flynyddol o Ljaf, ac i'w gweled yn yr amcangyfrifon i'r dyhen hwn.' Y mae hon yn ffaith mor adnabyddus fel mai oferedd perifaith ydyw ceisio proli yr hyn sydd mo* eglur. Gofynir yn ami, a wna y Wladwriaetn ragor na sicrhau i'r Egiwys feddiant eyf reithiol o'r hyn a adawyd iddi, y fath a wneir a pLawb ereill. Caiff y Parch Isaac Taylor, person cy. mwya at y gwaith, ei atcb. GwnayWIad. wriaeth lawer mwy na hyn. Nid yw byth yn tori i fyny stifeddiaeth tirfeddianwyr. ac yn ei ranu rhwng ei gymydogion; ond y mae yn tori i fyny feddianau esgobol, ac yn cytnewid cyflogau offeiriadol. Nid oes yr un Ddirprwyaeth Eglwysig yn ymciria a meddianau Ymneillduoi fel yr ymdrinia ag eiddo Eglwys Loegr, a'l rbeswm yw, nad yw ei meddianau hi as y cyfan ya sefyeK. iadau aughyoedd, fel gwaddoliadau Ym neillduwyr, ond yn feddianau Gwladwr- iaethol, ao wedi ei liywodraetha gany Sen- edd mewn modd a fyddai yn hollol anghyf- addas ao anghyfiawn yn achos gwaddoliad f unrhyw gorn o Ymneiilduwyr paun bynag.' Mynir i ni gredu y telir yr Archesgobion, yr Esgobion, Deoniaid, Canoniaid, a', holl offeiriaid ereill allan o drysorfeydd paith- ynol i'r Eglwys ei hun, y rhai a. roddwyd iddi yn benaf drwy dduwioldeb personau ganrifoedd lawer yn ol. Dywedir mai hyn yw y rheswm dros fod y cyflogau yn am. rywio cymaint. Os felty, pa fodd y mae pob Esgob yn dweyd fel hyn, gan benlinio o flaen y teyrnben, Yr wyf fi. yn cydnabod ac yn cyfaddef fy mod yn dal Esgobaeth a meddiant y cyfryw yn gyfan, yn o gystal yr ysbrydolion a'r tymhorolion (as well the spiritualities as the temporalities) o honi, yn unig oddiwrth eich Mawrhycli, ac oddiwrth Goron Ymerodrol y Deyrnas hon o eiddo eich Mawrhydi!' Os yw I y trysorfeydd hyn yn perthyn i'r Eglwys ei hun, sut y mae fod y Wlad wriaeth yn penderfynu pa nifer o Esgobion, Deoniaid, a Chanoniaid sydd i fod—pa waith y maent i'w gyflawni, a pha faint o dal sydd i fod iddynt ? Pwy oedd y pe-esolrt-Li duwiol oddiwtthba rai y daeth yr holl eiddo hyn ? A all un rhyw un gynyrchu cofres o honynt, neu ddweyd pa. fodd a pha bryd y rhoddasant ef? Dyna wnB. I bonderfynll y mater.' Y mae meddianau yr Eglwys yn amrywiol-esgob aethau a phlwyfi yn gwahaniaethu mewn cyfanswm, oblegyd eu bod yn gwahaniaethu mewn maint, oblegyd fod y tir o wahanol raddau o werth, ac oblegyd fod peth o'r paeddianau wedi eu cymwyso i ddybenion lleygol. Dyma y gwir rts wm am y gwa haniaeth yn y cyflogau. Pan yn edrych ar balasau druJfavoI a gorwych yr Esgobion, yr ydym yn barod i ofyn, 0 ba le y daftl1 yr arian hyn ? Bydd yr offeiriad yn fanol yn nodi y gwahanol gyllidau gyda deheurwydd mawr. Pa wa haniaeth yw, pa un a ddaeth yr arian a wastraffwyd ar balasau Esgobion allan o'k cyfangorff neu o gyhid y wlad.' Gali y darllenydd fod yn bur sicr mai John Buil sydd yn dwyn y baich, beth bynag ddy- wedir i'r gwrthwyneb. Mewn perthynas i feddianau yr Eglwys, dywed Dr Arnold, Meddianau yr Egiwys ydynt feddianau cyhoeddua, a'r unig ffordd bosibl yn yr hon gall lladrad ar feddi.inau cybceddus fod yw drwy eu tiosgiwyudo i ddybenion anghyoedd. Wrth amrywio y dyben neiHduol i'r hyn y dt-fnyddir hwy, gall fod yna aanoethintb mawr, 0ml nid y trosadd neillduol 0 ladrad neu gysegrys beiliad.' 0 11 Y mae y degwm yn ffuifio ruan bwysig 0 gyllid yr Eglwys. Pa. 113 y dywedir Fod Duw wedi rhoddi hell ddegwm y wlad i'r Egiwys Ef-gobyddo) yn Llo(.-gt ? Nid yw Duw yn cael ei anrhyueddu trwy a ghyl :awuder, a rhoddi i un yr hyn a beri.hyn i bawb yw bod yn anghyfiawn, ac aiu hyny yn groes i'w ewyllys Ef. Hagrwch o'r fath hagiaf ydyw cyflwyno meudi;-nau a bertliyn ir Wiadwila^tb i'r Eglwys Sefydiedig o dau y ifug csgUB o cfulu am cne.diuu pawb ° Trecynon. J. tv

%Cd -gclu yr hyn a ddywedais yn 1 js^ae II Arteithiwyd hi y drydeda *%nh an- nerthwyd lii y tro hwnw i S^d y wir. Gwelodd ei phoenyd- T id ddynt yn gallu ei gorchfygu. n? ilia ellwyd hi yn llym trwy heol- S:¡a, y dJit."s, ac alltudiwyd hi am ddeng s! v ucidc1 Cawn hanes boneddiges arall a"lu yn nesaf, osyr Arglwydd a'l "ivo-