Tarian Y Gweithiwr

FT7T WNAETH EGLWYS -V A A LOEGrR ? LLYTHYR IV. Rbait: od i Eglwys Loear ddecbreuad a .Wr yn rbywie a rhywbryd, fel i &,h net' ,iad arall yn ein mysg. Ni.1, v; cbwyl aunyddorol fydd gwneud yiucbwii):-d ir pfthau hyn er edrych a wn fl; i i foddlonrwvdd y naill a'r llall. ^ymer<„ dadl boeth Ie rai blynyddau yn of perthyr-its i'r Eglwys Sefydledig. Lti a clerigwyr ei thynu yn rhydd 'jdJiv-.Tli: ymcsodiadau y dadgysylltwyr. h y ladl oedd, Nad yw Eglwys Loegr wei vne,,i d iia'i tbalu gan y Llywodr- -'aotb.' mae y fath honiad yn ffol ac yn boilol hwynebol i ffeithiau hanesyddol. >3 v. yr rhai sydd yn gydnabyddus a radau cyhoeddus yn yr unfed anm if 7mtheg i'r EgIwys L6egr bresenol .'< ci 'ydlu y pryd hwnw. > a ond yn unig awgrymu y ffeith- ■ gwrthwynebiad i'r haeriac1 nad yw Fgi Loegr yn 'Eglwys y Llywodr. ■K.eih ■. wtdi ei gwneud gan y Llywodr- tM'iih.' Vsf-ac 1 Llywodraeth Lloegr oddiwrth (kvdutd«j y Pab trwy weithrediad unol y brt-mn. arglwyddi, a Thy y Cyffredin. Y t" ■ yn ffait h illor adnabyddus mewn "ae fel mai gorcliwyl afreidiol ydyw waneg na'i chrybwyll yn unig. nesaf a nodwn ag sydd yn dal ji.j -iad a'r un flaenorol yw bon:- Trwy Jló. tdf Seneddol (26 Henry 8, c. i.) enin Harri VIII. yn unig Ben uehaf 7YS Loegr, a elwir Amjelicana (i, !a 'chyflewn awdurdod a gallu, amser, i yniweled, darostwng, j ygio, trefnn, cywiro, atal, a [ lmi, cyfeiliornad, camdrin- ae ysgelerder, o ba Latur K'-Xv:, u dylent gael eu diwygio,' &e. ii y eddf hon rhoddodd y Wladwr. ■ Irs" 'r Eglwys. A rhaid i bawb ¡:ddB! It on yn ffuiiio elfen bwysig o'i »\r»i'anbo.' ad. Dar-t'u »ded.lf Seneddol a basiwyd yn 1 0; osf. yr Eglwys i dderbyn amryw r-ijodiadtw itbrawiaethol, er mwyn di. c_.lynj.ri i. ywiaeth barnau mewn rhyw rtbynol i'r grefydd Gristionog- (L Ot J ;uaH«i waeth i'r Senedd fod yn ionydG. "rwyJd parbau ac ar gynydd y aeth barnau ynddi o hyny hyd SH Ðyma. un rheswm mawr dros oyu.i'o offuiriaid wedi eu taflu i gar- j s.;< a;A y iau prescuol. Hwyrach fod j qx-fcUa* v-; iriaid wedi gwneud mwy dros cy "y mu y ^.j«dgysylltiad na phob poth arall yv r--qlivcL '] nvy I/.k Idf Seneddol (1 Edward G. c. i.) •i'orch¥»nv,r.'P"vd fod i'r civpan yn y sacrament iiopl ei 1(1,{i iWlhyyu yr. Nid ymgynghor- 11 o'r ^irlvvys yn y mater Seneddol yma, ■,n'wyi o oidilo y gallu gwladol neu y ■,n'wyi o oidilo y gallu gwladol neu y J Wja 'w rra; yn ucig ydoedd. Ov. R -i-odd y ddeddf nesaf ar fod I | ■$'¥* ;o eu henwi gan y brenin, ac fod jwxii V. it laeth yn y Llysoedd Eglwysig iaflieg y.r< 6iiw y brenin. T)yjri ir-i: h bwyt ig arall ag sydd yn .i ar y ddadi, I Pwy wnaeth A D jdviyd$Gwamnucth Ordeinio i mewn ysj n' fod .ii r Eglwys Sefydledig trwy g iwdardou r el Pawr. Gorchymynodd y 1 -,(,I ei diefnyddio, a thraddod- ;yu Ksgcb W rcester i garchar y Llynges o narwydd I yn gyndyn wedi gwrtbod as y L fr i wneud esgobion ac ofieir- — ii lodd rhyw gjulicuaeth yn iheyruab.ad Lza.hdh mewn peitbynas i T yr a roddasld try y gwasan :l ".ViU iiw 7naed datganiad mewn Sen- j, id ddih 1 LIyfr yr ordeiniad yn cael I ei ystyried fel rhan o'r Llyfr Gweddi Cyff- redin, ac er mwyn clirio pob amheuaetb neu ddadl a allai godi ar y pwnc hwn, datganeut hwy, trwy adolygiad, yn dda, ac .,ddiwrth yr adolygiad hwnw yn y Ddeddt Seneddol. rhoddwyd adran cyffe.yb yn yr eruhyal.' (liwel Burnet ar y 36^ertbygl). Yr oedd y gwasanaetb hwn weai ei osoa gaa y Wladwriaeth; y raawriaeua udat- j/„uod'1 fo-S >r ordeiniadau dano yn nda, a'r Wlniwriaetiu orchyixiyn^1 bar i^a j gv/as auatttb. Pa brawl' cry/acli sydd eisieu o'r ffaith fod yr Eglwys wedi ei gwneud gan y Llywodraeth?' 0 Weie yn canlyn gyfres arall o gytnewid- iadrtu a wnaed trwy ddeauf yn nghyraeriad yr Eglwys.—■ Dilvnodd Mati Edward VI. ar yr orsedd; ac yn"oycar yn ei theyrnasiad anercliwyd y frtii bines gan ddau Dy y Senedd. Yn yr anerchiad hwn cyfaddefant,' Gan eu bodyn euog o'r gwrthgiliad a'r siom rnwyaf dy- cbrynllyd oddiwrth yr Esgobaeth Apostol- aidd, eu bod yn awr, yn y modd mwyaf calonog, yn edifarhau am hyny ac fel ar- wydd o'u hedifeirwch, eu bod yn barod i ddadwneud yr boll ddeddfau a wnaed yn erbyu yr Eagobaetli hODO.' Erfyniodd y Seuedd hon yn mhellach ar y frenhines i eiriol drostynt ar genad y Pab i roddi iddynt ollyngdod, a'u derbyn drachef a i fynwes yr Eglwys.' Rhoddwvd gollyngdod i'r Senedd, a darfu i genad y Pab eu hadferyd i gymundeb yr Eglwys Sauctaidd,' a diddymwyd y deddfau a'r cyfreithiau oedd wedi dwyn yn mlaen y Diwygiad. Yr oedd yr Eglwys yn awr dracbein yn hollol Babyddol, a gwnaed y cyfnowidiad trwy ailu y Senedd. Ar ol i deyrnasiad byr Mari ddarfod, aal- iodd Elizabeth awdurdod y Llywodracth, a rhoddodd hi yn fuan arwyddion o'i. bwriad i wrthdroi Gwladlywiaeth Eglwysig Ttwy gyhoetldiad b«mnol gorobymynoM Elizabeth ar fod i't Oworei f Def Gorchymyn, Gweddi yr Aiglwydd, a r Credo S en darllen yn yr Eglwysi hyd nes y b|ddai i'r Senedd benderfynu ar was- anLth irefyMol i'r bob Dyma gyfnew.d. iad mawr arall, ac fe'i gwnaed yn gwbl trwy Gyhoeddiad Breninol. Yr oedd yr esgobion yn holiol wrtlncynebol i symudiadau y frenhines, a gwrthodasant oi chynorthwyo yn ei choroniad; trwy an- hawsder mawr y cafwyd un (Oglethorpe o Carlisle) i wasanaethu yn y seremoni. Yn awr, cyfarfyddodd y Senedd, ac ar. feriryd yn ol i'r goron ei Huwchajiaeth mewn materion Eglwysig, a phasiodd I Ddeddf er Unfiurfiaetb Gweddi Cyffredin a Gwasan. aeth yn yr Eglwys.' 1 Y ddwy ddeddf yma,' medd Hollam, I ydyw y dolenau mawr sydd yn cysylltu yr Eglwys Seisnig a'r Cyfan. soddiad Gwladol, ac yn sefydlu israddoliaeth a dibyniaeth y cyntaf.' Yn y trefniad hwn nid ymgynghorwyd dim a'r Eglwys. Pan oedd Deddf yr Uchafiaeth ger bron Ty yr Arglwyddi, pleidleisiodd pob esgob yn ei her- byn, pan y mabwysiadwyd Deddf Unffurfi- aeth mewn gwrthwynebiad i gynllun croes oedd wedi ei basio gan y clerigwyr yn y Cynghor Eglwysig. Digon yw crybwyll y pethan hyn, y maent yn ddigon i'n hargyhoeddi na rodd. odd Elizabeth un caniatad na gallu i'r Eglwys i ffuiffc ei chyfansoddiad ei hun. Hi a'r Senedd a wnaeth y cwbl, ac a'u gwthiodd drwy orfod ar yr Eglwys. Cawn ddychwelyd at y mater hwn mewn rhifyn dyfodol. Trecynon. J. IV )

ARHOLIAD BWRDD YSGOL CWM- BWRLA. YSGOL Y BECHGYN. MRI. GOL.Nid ydym wedi gweled gair o hanes yr ysgol uchod ar dudalenau y DARIAN oddiar ei dechreuad hyd yn awr, er ei bed yn dair blwydd ood bellach, er yr ar- holiad diweddaf. A chan mai y DARIA.N ydyw prif newyddiadur y cwm hwn, nid anfuddiol fyddai gan drigolion y lie i gael ychydig o'i hanes o'i chychwyniad hyd yn bresenol; pa fath gymeriad y mae wedi enill iddi ei hun a'i meistr yn yr arholiadau. Y mae hi wedi enill cymeriad rhagorol yn y tri arholiad sydd wedi bod arni, ac mor belled ag wyf yn gwybod, y mae hi eleni yn uwch yn ei phereentage nag un ysgol arall dan y bwrdd. Y mae ei phercentage eleni yn bedwar ugain a deunaw (98), ac y mae wedi enill grant o 19s Ie. ar gyfer bob pen yn yr ysg.ol. Felly, Did oes eisieu i ni ddweyd dim am gymwysder a gallu Mr Morgan Jones fel ysgolfeistr, oblegyd mae y cylrifon uchod yn siarad yn eglur wrthym i'od the right man in the right place. Am hyny, dylem ninau fel rhieni y plant sydd dan ei ofal fod yn falch o liono, gan roddi parch i'r hwn y mae parch yn ddyledus, ac dan ei ofal fod yn falch o hono, gan roddi parch i'r hwn y mae parch yn ddyledus, ac anfon ein plant i'r ysgol yn gyson, er man- tais iddynt hwy ac anrhydedd i'w meistr. Dyma ddyfarniad yr arholwr eleni am yr ysgol hon yn ei eiriau ef ei hun ■— Cwmbwrla Boys' School.—This school has passed a remarkable good examination in the elementary subjects, grammar, and geography., The results produced in three years in this Welsh speaking district reflect very great credit on the master." Gwron saif yn goron i'w swydd—ydyw Jones, rhed i enwogrwydd Ar hyd hydred diwydrwydd, A i wen Ion dywyna 'i Iwydd. Hir oes i Mr Jones i wasanaethnBwrda Ysgol Cwmbwrla ydyw dymuniad—UN O'R CWM.

AT YR ANNIBYNWYR. MI GOL.,—Trwy eich caniatad chwi, y man i 1111 air a'm brodyr, a phawb sydd yn teimlo dyddordeb yn yr achos, ac yn credu mewn chwareu teg i bawb Yr hyn wyf am 8 ato yw ein DYDDIADUBON. Y cyntat wyf yn g0g0 ydoedd eiddo y di- weddar Pugh_Mostyn. Cyfododd y Glym- blaid Ddyddiadur yr Annibi/nwyr,' a gwth- iwyd y^ an ^nmbynol o fodolaeth. Yn mhen rhai blynyddau oybooddwyd Dyddiadur Anmbynol gan swyddfa, newydd yn Ffestin- iog. am yr .jyn y cyfododd y Glymblaid waedd am annhegweh y weithred, fod un Dyddiadur yn ddigon, ac nad oedd hyn yn dtlitu end oais i rwygo yr enwad, a sicrheir in own leoedd uchel taw Michael Jones oedd yn ei ddwyn allan, pan nad oedd un rhith ° sa^ i hyny, end yn nychymyg rhai a garant anwiredd, fel y mae y celwydd soleu hvn yn eglur er's blynyddau bellach. Y Dydoiadur hwn a gyhoeddir gan H, Evans, Bala, ac a olygir gan Mri D. Evans, Caerfyrddin, a Stanley Davies, Llanfyllin yn awr. Onid oedd gan Mri Evans a Jones, Ffestiniog, yr un hawl i godi eu Dyddiadur ag oedd gan y Glymblaid i ddwyn yr -eiddyit hwy i'r farchnad i ladd un Mr Pugh ? Cawn fod eiddo y Glymblaid weui newid ei lvwodraethwyr a'i argraffwyr am- ryw weithiau. Argraffir ef er's araryw flynydébu bcllach yn DoJgelly, a throir ef allan yn dda. Ei oiygwyr yw Mri B. Wil- liams, Canaan, a R. W. v'ritnthSi Bethel- Mr W. yn gofalu am y Deheubarth, a Mr G. jam y Gogleddbartb; ond y mae digon o brofion fod y blaemd yn trawslywodraethu ar etifeddiaeth yr olaf. OLd y mae yn hynod fedrus i wneud bwch diaugol o'i gyd, olygydd, fel y proiir yn banes Llanrwst, Trawfynydd, &c. Gelwir hwn Dyddiadur yr Annibynwyr, a gellir meddwl mai y ddau wr hyn sydd yn meddu yr hawl i benuer- fynu pa eglwysi xlnnibynol sydd yn gwneud i lyny yr Annibynwyr, a phwy rai o'r gwein- idogion sydd i gael eu cydnabcd yn y Dyad iadur, a ph wy sydd i gael eu gadael ahan. Pwy a'ch gosododd chwi yu farnwyr i rwygo yv enwad ? Ouid dyicaswy<Jcl gol- y«wyr yw ymestyn at gywirdeb trwy osod i Sawr y fleithiau ? Eglwys newydd yw eiddo Ebenezer, Llanrwst, wedi mynec1 allan o'r hen eglwys am nad oeddynt yn eydweled am garlo yr achos yn mlaen, a chydnabyddir heddyw yn gyuredinol mai hwy oedd yn agosaf i'w lie. Yr haf di weddaf urddwyd gwr lenanc o gymeriad pur, yn Annibynwr o'r Annibynwyr—iirdc.- wyd ef gan wei'nidogion yr enwa-d AnUl bynol ond er byny ui chai ei euw fod yn I Nyddiadur yr Anmbynll:yr' am y rJieswm nad oedd wedi ei dderbyn i'r CyWeb, yn ol llythyr Mr Williams ato. A dywed yn mhellach, Ac wrth eich gosod yn y Dydd, iadur tu cefn i'r oyfundeb, rhoddwn dram- ewydd i luaws.' Pwy yw y rhai hyn, tybed, yr ofnai Mr W. eu tramgwyddo? Ai y rhai a geisiasant newynu yr achos cyn i Mr Phillips ddyfod yno, neu ddoniau L'erpwl fu yn dywedyd na chaent neb i bregethu iddynt a fu yn fiji perswadio i fyned yn ol, pan yr oedd yr ysgorpion fawr wedi cael tynu ei cholyn. Hefyd nid oedd ei gydolygydd yn foddlon i Mr W. ei osod i mewn, ond yn bender/I/IIGI na chai fod nes y j &rbynir chwi gan y cyfundeb. Bravo, y Bresbyter o Bethel!! Dyma i wyr y South olwg ar ein clymbleidiaetli ni yn y Gogledd. Cynghorwn y gwr cul, main, Presbyteraidd o Bethel i gofio ei bod yn ormod o'r dydd i wneud llawer o weithred oedd fel hyn, os nad gwas bach ydyw Dywed y Parch T. Talwyn Phillips, B.D., yn ei lythyr yn y TystPan yn gweled y rheol yn cael ei chymwyso ataf fi yn unig, yr wyf yn barod i ofyn, Pa ddrwg a gyflawn, ais fel y mae yn rhaid i'r golygwyr hyn fy esgymuno o blith gweinidogion anwyl fy enwad ? Pa dduw a ddigiais ? Pa orchymyn a dorais ? Paham y tynwyd fy urddiad o blith urddiadau y flwyddyn ? Paham y taflwyd y gwarthrudd hwn ar y pedwar gweinidog ar ddeg oeddent yn bresenol yn fy urddiad ? A ydynt hwy yn fwy pechad- nriaid na gweinidogion ereill, &c. ? Unig drosedd Mr Phillips oedd peidio cydymffurfio a rheol fach a dorir bob blwyddyn gan y golygwyr hyn. Dangosa Mr Phillips hyn yn achos eglwys Pontnew- ydd, Morganwg, yr hon oedd yn y Dydd. iadur cyn cael ei derbyn i'r cyfundeb. A gallasai ychwanegu ei chymydoges, eglwys Bedlinog, wedi bod ar y Dyddiadur am flynyddau cyn ei derbyn i'r cyfundeb, ac hefyd eglwys Victoria Hall, (Tabernacl) Hirwaun, a aeth allan mor afreolaidd ag y gallasai eglwys fyned, ac nid yw yr aelodau wedi cael llytbyrau gollyngdod o Nebo hyd heddyw, a gwyddai Gol. y Dyddiadur hyny pan y gosododd y split yn ei lyfr bach, pan nad oeddent wedi eu cydnabod fel eglwys gan y cyfundeb. Yn mha le a pba bryd y derbyniwyd Ebenezer, Llanelli, i'r cyfun- deb ? Ond ceir hi yn y llyfr coffadwriaeth. Y mae yr achos o hyn yn eglur, canys Rhyddfrydwr yw ysgrifenydd y cyfundeb Y rheol yw rhoddi eglwysi a gweinidogion i mewn oni fydd y cyfundebau wedi ymwrth- od a hwy, a cheir enwau rhai heb adael y colegau os byddant wedi cael galwadau. Nid yw yr ymddygiad at eglwys LlaiJrwst a'i gweinidog; ond un o gostiau clym- bleidiaeth i lethu Annibyniaeth gyaulleid- faol er dyrchafu clymbleidiaetli, Awn eto i'r Gogledd i weled pa fodd y mae y Gol. goaleddol wedi cario allan ei reol, Y mae wedi bod mor afreolaidd aphe buasai tad y celwydd wrth ei benelin Cymerer yr enghraifft a ddefnyddia Mr Phillips Yno cawn yr hen eglwys Anni- hynal wedi ymrann, aeth y gweinidog a nifer c'i gyfeillion allan, ymranasant yn afreolaidd, a dechreuasant achos newydd fel y mae yn Trawsfynydd ddwy eglwys, yr hen yu y cyfundeb er ei ildeebreuad ond wedi ei thynu allan o'r Dyddiadur, a'r new- ydd (y i mewn heb ei derbyn i'r cy fun- deb. Dvuia beth yw troi yr etifedd ahan, a rhoddi ci le i'r bastard. TVeil donet dyma ei gwneud hi o'r diwedd At hvn cawn eglwys Lack Brook, Sc. Caer, a aeth allan oddeutu pum' blynedd yn 01 o hcrwydd anghydweleaiad un o aelodau yr eglwys yn Albion Park a r gweinidog; ond nid yw wedi cael lie yn y Dyddiadur, a gwrthodwyd hi i'r cyfnnaeb yu lie tiamgwyddo yr heddycl101 ffyddlon- iaid.' Cawn eto eglwys y Town Hall yn Ngliaergybi a aeth allan yn berffaith reol- aidd o'r Hen Dabarnacl, a phe buasai Robert W Griffiths wedi cario allan ei reol Drawsfvnyddol yma, buasai y Town Hall i mewn a'r Hen Dabernacl allan, neu yn ol rheol y Bala, yn tynu yr hen goleg allan a gosod y nowydd yn ei le 1 Ond rheol clym; bleidiaeth yw afreoleidd dra, rhyw ffordd i gael gwcithio y cynlluniau clymbleidiol allan r Nid gwaith damwain yw yr uclicd. Y mae y lleoedd sydd wedi eu gadael allan, neu wedi eu troi allan, yn mysg y lleoead y mae v Glymblaid wedi eu niarcio allan i w A sici,),Vt'o,l vn goleg ac eglwysi! Fd hyn, ddarllenydd, Y maey Glymblaid yn dwyn yn mlaen ei Dyddiadur, ac nid trwy ffyddlondeb i ffeithiau fel y gwea y Dyddiadur Annibynol, ar He y maegwally mae yn ddigon eglur mai camsynied vw, ac nid gweit-luad ailan gycllun clymbleidiol, a da nad yw y gallu yn llaw y bobl hyn neu bydda-i yma dori penau etc. Cawn" enghraifft arall o gynlluaiau y Glymblaid yn hanes urddiad gwr leuar-c o Goleg Aniiibynol y Bala (Hen) yu Waen ffwr, Arfon. Clymbleidiwyd o Bethesda, Tanymarian, Cana, a'r cynffonwyr clym- bleidiol yn nghylchoedd Arfon, l beidio dyfod yn agos er eu gwabodd yn serchog- A oedd y bcbl a wahoddasid wedi dywedyd gormod o I gelwydd am wr oeddi gymeryd rhan yn y cyfarfod, fel nas gallaut edrych yn ei wyneb? Dyma gynliun newydd i ladd y coleg. Wedi methu ei newynu gwrtbod cydnabod y gwyrieuainc, a rhoddi pob dylanwad ar eu ffordd i gael galwadau, a'u licwynu allan o fodolaeth fel progeth- wyr 1 Y mae yn bryd i'r eglwysi Annibynol Cyiiuheidfaol agor eu liygaid, acnid cymer- yd eu dailu gan ysbrydyddion clymbleidiol sydd fel bieiddiaid Y11 rhodio yn ngbrwyn dexaid Wedi caow yr hen goleg yn fyw ac yn xach er gwaethaf y Glymblaid, coned yr eglwysi fod y myfyrwyr yn gweithiodan anhawsderau, ac mai y cynlJun clymbleidiol yw tori eu penau wedi eu cael allan. Gobeithiaf na chamddealla y darllenydd fi, nid wyf yn awgrymu fod pawb nacl ylynt yn cydolygu a mi ar y peth hwn, yn cario pethau allan i'r cithafion yna; ond yr wyf yn hollol sicr mai dyna y cynllun clymbleid- iol, a gweithir ef allan yn ffyddlon vn rnbob man y gellir. 0 mor ddall y mae clym- bleidiaeth yn gyru pobl, a phobl dda yn cael eu llusgo iddi. Nid wyf wedi ysgrif. enu yr uchod heb deimlo fy ng'ayfrifoldeb i Dduw am bob gair Dywedir y gwna peth fel hyn niwed i grefydd. Nid ydwyf o'r un farn a'r cyfryw. Y HIH e crefydd yn egwyddor dragywyddol, yn wixionedd byw a goreu pa. gyuted i ddangos yr efrau sydd yn tyfu yn y mats, a dyna ein hamean. Y mae y cwbl wyf wedi ei ysgrifenu yn syllaeneilig ar ffeithiau. Er gweled anghysocdeb I Dyddiadur yr Annibynuyr cydmarer ym: ddygiad y golygwyr mewn pertliynas i Lanrwst a Thrawsfynycld. Y mae mor groes i'w gilydd a goleuni i dywyllvch- Neu cydmarer Hirwaun a Cbaergybi Nid I yw Ebenezer, Llanrwst, a'i gweinidog yn meddu nawdd y Glymblaid; am hyny gwrthodwyd hwy, ond diareddlasant Eben- ezer, Trawsfynydd, am i split fyned allan o honi, a hwnw yn un clymbleidiol!! Ofer rhoddi tramgieydd i luavs' gaerodd enw Mr Phillips allan. Ai dyna. y rheol sydd yn lly wodraetliu y Gol ? Onid oedd rhoddi I Victoria Hall, Hirwaun i mewn yn 1 dram gwydd i luaws,' ac yn neillduol i hen eglwys Nebo a'i gweinidog ffyddlon, a thrwy hyny sathru y rheol oiygyddol!! Ond wrth edrych cawn na ddarfu i weinidog Nebo blygu ar bob amgylchiad i'r ddelw fawr, ac yn mhlith ereill cropiryd' ef o lyfr coffad. wriaeth coleg y Glymblaid, a chawn fod un o arweinwyr yr ymraniad rheolaidd yn Nghaergybi wedi bod dan yr un oruchwyl iaeth yr un pryd. Ai damwain yw peth tel hyn, wys ? Gwn y dywedir nad oesdim yn hyn ond Hid a chenfigen, ac amcanion dryg- ionus ond yr wyf yn ddigon cyfarwydd a phethaa felly. A gwell genyf I rodtli tram- gwydd i luaws na gadael y gwirionedd dan draed. Diolch i chwi, Mri Golygwyr, am roddi drws agored i ddwyn ychydig o'r gwir i'r goleu pan y mae pobl wedi dyfod i sefyllfa i'w dderbyn, ond ambell un. NID MEROS.

l Beth mewn bywyd sydd fwy arddercbog na gwynebau dynol dedwydd ?

AT BLEIDLEISWYR PLWYF BED- WELLTY. ANWYL GYBBLEIDLEISWYR.—Y mae yn bysbys i ni bellach fod amser pleidleisio dros gael arolygwyr (guardians) i edrych ar 01 tlodion y plwyf. Fel y gwyr llawer o'n dynion proliadol, y mae hon yn sicr o fod yn un o'r swyddi mwyaf pwysig, sef gofalu am y tlawd a'r anghenus, er gwneud chwareu teg a hwynt i'w hymgeleddu ac ar y Haw arall, i beidio gwneud cam ag arian y plwyf. Nid wyf yn dweyd fod yr un o'n guardians presenol wedi gwneud yr un camsynied. Barned ereill am hyny. Y peth sydd genyf mewn golwg yw, cael dyn- ion craffus, gonest, haelfrydig, moesol, a chrefyddol. Nid wyf yn credu mewn dynion am eu bod yn gyfoethog, ac yn talu llawer o dreth- oedd. Ni ofala y cyfryw ond am y capital. Gadawant y tlodion, druain, heb y sylw dyladwy. Nid oes wahaniaeth pa un a fydd tipyn yn y pen ai peidio, ond cael y llogell yn Hawn o synwyr. Nid feily, gyfeillion anwyl, ond dynion a'u synwyr yn y lie priodol. Peth lied wrthun fyddai gosod tafarnwyr mewn swyddi o'r fath yma. Pa reswm, mewn difrif, fyddai gosod dynion sydd yn dal y swydd iselaf, mwyaf dinystriol, i lywodraethu ereill, ynenwedig, y bobl sydd yn dysgwyl llawer o gydymdeimlad a thy- nerweh, heblaw arian, 0 ba le y cafodd y gwyr hyn yr addysg a ddysga gydym- deimlo a neb ? Nid mewn gwerthu pethau meddwol, yr hwn sydd yn dyrysu meddyl- iau pobl, heblaw stripio eu Jlogellaa o bob ceiniog, a'u danfon allan yn y top taps fel ciell; ie, wedi iddynt dderbyn arian rhyw un fydd, hwyrach, ya berchen gwraig a phlant, wedi eu darostwng i'r tlodi iselaf trwy gyfryngau y dafarn; ie, llawer o'r cyfryw yn marw yn anamseroi trwy effaith y gwlybwr meHdigedig hwn a'r sawl sydd yn eu gwerthu yn dal y swydd o guardian, ac yn dadleu, hwyrach, yn erbyn llawer i weddw a phlant amddifaid a fu ef yn offer- yn anuniongyrchol i fyned a bywyd y tad. Gobeithiaf y bydd i ni fel voters fod yn ddoeth, mewn cael dynion moesol a chref- yddol, yn llawn synwyr a theimlad at y tlodion. VOTER.

COFGOLOFN ISLWYN. Cynaliodd y pwyllgor sydd mewn cysyllt- iad a'r mudiad hwn gyfarfod ddydd Iau diweddaf, yn nhy E. Beddoe, Ysw., Nelson, pryd yr oedd yn bresenol Mr Beddoe (yn y gadair); y Parch E. Davies, Rhymni; Mr Twynog Jeffreys, Rhymni; Mr W. Morgan, Pant; Mr Lewis, Machen (trysorydd); y Parch Rees Evans, Merthyr; Mr Henry Jones, Dowlais; y Parch W. Jones, Beau- fort y Parch Mr Griffiths, offeiriad, Myn- yddislwyn y Parch Jeremiah Davies, Tre- degar Junction. Derbyniwyd llythyr o Lundain oddiwrth Dyfed, yr ysgrifenydd, yn hysbysu Dad 11 allai fod yn bresenol y tro hwn, ae vn ei absenoldeb, dewiswyd Mills, TARIAN Y GWEITBIWR, i gymeryd cofnodion y dydd. Y pwnc cyutaf oedd derbyn adroddiad y personau a apwyntiwyd i ymweled a Dewi ya ben»ydd yr ychydig annealldwr- laeuU oedd rhyngddo ef a'r pwyllgor irewn cj'syilt.ad a pbwnc neu ddau perthynol i'r mudiad. Cafwyd yr adroddiad gan y Parch Mr Griffiths, Mvnyddislwyn, ac E. Beddoe, Ysw.; bwm a sylwedd yr hwn oedd ei fod wedi derbyn yr arian canlynol tuag at y mudiad, ond ei fod yn dysgwyl i'r pwyllgor dynu rhyw ychydig allan o'r account gyf- erbyn a rhyw fan dreuliau yr aeth efe iddynt gyda y gofgolofn:—Oddiwrth Mr John Rowlands, Ysgol y Bwrdd, Llanelli, 3s 6c; Abram Fardd, Merthyr, 2s; Cabin, Llanelli, Ip 10s; Miss Rowlands, 5p 3s; cyfanswm, Gp 18s 6c. Wedi derbyn yr ad. roddiad, a'i ystyried, penderfynwyd foci y pwyllgor yn tyma allan o'r account uchod Ip ar gyfer y miin dreuliau yr aeth Dewi Wyn iddynt, a'i fod i gyflwyno y 5p 189 6c i'r trysorydd o hyn i'r pwyllgor nesaf, fel y gellir dwyn y mudiad bellach i derfyniad. Pasiwyd fod diolcligarwch gwresocaf y cyfarfod i'w gyflwyno i'r Parch Mr Griffiths, E. Beddoe. Ysw., a Mr Lewis, Maohen. am gyflawni y noges at Dewi Wyn mor amserol a boddhaol. Derbyniwyd amryw symiau ychwancgol at y gofgolofn yn y cyfarfod, ac yn eu plitb y canlynol:—Oddiwrth Ysgol Sabbothol Nazareth, Aberdar (trwy ddwylaw J. Mills) 10s; Ysgol Sabbothol Soar, Cwmaman (trwy yr un) 138 Eijc ilyfr Mr Henry joues, grocer, Dowlais, 4p 128 60; Nazareth, Troedyrhiw, Merthyr, 5s; y Parch E. Davies, Rhymni, 5s; Titus Lewis, Ysw., Ip 5s y Parch Jer- I emiah Davies, 2p; y Parch Mr Griffii 5s yr oil yn dros 90p Penderfynwyd yn nesaf fod Mr 1 Machen, trysorydd y gofgolofn, i ohe. \i Vv Parch Edward Mathews o barthed y op dderbyniwyd ganddo oddiwrth G Chili tuag at y aysteb, ac i dderl n w cyfryw ar ran y pwyllgor, yn nghyda' l trwy fod Mr Mathews wedi rhoddi i yn yr ariandy pan y derbyidodd cyfryw. Fod y pwyllgor i,esaf i'w gynal yn ille dvd(I lati, yr 8ied o Fawrth. am o'r gloch pryd y cauir i fyny y dryscr i rhodclir archeb am y gofgoloin, &c.

ETHOLIAD BWRDD YSGOL PLWYF LLANWONNO. MRI. GOL, Y mae yr ymrysonfa uchod drosodd beilach, Yr hyn ai hynodai yn benaf oedd mai ymdrechfa personau ydoedd, ac nid ymdrechfa egwyddorion. Mor bell ag yr oedd a fynai egwyddorion a'r achos, nid oedd dim pen bys bach o le i ddewis rhwng y naill ymgeisydd a'r llall, gyda'r unig eithriad fod un Eglwyswr yn eu mysg, 11 yr hwn sydd yn ail ar restr y buddugwyr. Nid oes eisieu Hygad barcud i ganfodfod i'r ymrysonfa hon ei hochr ddigrifol. Yr oedd gweled cymainto Ymneillduwyr yn rhedeg mor bybyr, a chymaint o'r un enwad yn rhedeg yn erbyn eu gilydd, i ni yn ddifyrus i'r pen; ac oni buasai cofio faint oedd y y chwareu yndebyg o gostio i'r trethdalwyr, a bod fwlturiaid y gyfraith, fel arfer, yn myned a'r rhan oreu o'rl. ysbail, buasai ein mwynhad yn berffaith, Yr oedd pump An. nibynwr yn cynyg am fyned i fewn, pump Bedyddiwr, a dau Fethodist. Aeth tri An. nibynwr i fewn, tri Bedyddiwr, un Method- ist, &c un heb fod yn perthyn i unrhyw enwad. Drwg genym am rai iddynt erioed ddyfod allan, pan y gallasent wybod nad oedd eu rhagolygon ond tywyll ar y goreu; ond gan eu bod wedi mynu ymgyndynu, nid yw eu gorchfygiad yn peri nemawr o ofid a siomedigaeth i neb ond hwy eu hunain. Dyna y Parch John Howell, Mountain Ash, allan, ac nid oes fater am hyny fel tase chwaith. Adwaena yr ysgrif- enydd Mr H. er's blynyddau, acni bu erioed am foment yn coleddu un teimlad amgen na da tuag ato; oud drwg dros ben oedd ganddo iddo roddi ei hun yn offeryn yn Haw ter- fysgblaid (faction) ddirmygedig, i geisio taflu allan hen aelod profedig a wnaethai gymaint dros achos addysg, ac yn business man o'i goryn i'w sawdl. Yr oedd yn foddhad nid bychan i mi weled ddarfod i'r ystryw fethu yn ei hamcan gyda mwyafrif mawr yr etholwyr. Y mae hi yn raddol yn dyfod yn rby oleu i ddynion allu defnyddio etholiadau cyhoeddus yn offerynau i foddio nwydau dialgar, a Hwyddo. el Dyna Pontypridd heb un cynrychiolydd y tro hun eto. Dylasai fod wedi deall ei north yn well, a ohanolihwnw ar un, yn lie ei wasgaru ar ddau i ddim dyben. Yn yr ystyr hyn bu Blaenilechau yn fwy ffodus. Un ymgeisydd oedd dros y lie, a dychwel- wyd hwnw, gyda rhoddi cymborth sylwedd. 01 i rai o leoecid ereill. Clywais y teimlir cryn anfoddlonrwydd yn y lie hwn oblegyd y dull yr erne yd yr ymgeisydd. Os na chain- bysbyswyd li, niwyddai dros drineubedair o bersonau y bwriedid ei ddwyn yn mlaen o gwbl, hyd nes yr oedd yn rhy ddiweddar i enwi neb arall. Sicr yw na chynlaaliwyd un math o gyfarfod cyhoeddus i roddi wautais i gynyg ymgeisydd. Ni wyddai y trethdalwyr yn gyffredinol ddim am y mater, nes y daeth dynion, bob yn ddau a dau, wedi eu hanfon gan yr awdurdodau gorueliel, l ctya am eu pleidleisiau i'r dyn oedd wedi ei ddewis ganddynt hwy, a hwy yn umg. Yn awr, nis gall ysgrifenydd y lhnellau hyn uno yn y lief ddiystyr a godir yn erl)YU i?("tctgers iel y cyfryw; creda eu bod yn dciynion sydd mewn sefyllfa brofed- igaetlius lawn. Oiid Kid y ffordd ddiogelaf o lawer iddynt i gynyddu ymddiried eu gweithwyr ynddynt yw anghydnabod eu bodOiaetn hwy, a phawb ereill, ar achlys suron fii hyn, hyd nes v bydd eisieu eu pleidieisiau. Na, y mae ffordd mwy rnagorol ac anrhydeddus, pe mynent weled nyny. Alao yr ymddygiad y cyfeiriwn ato yu sawru yn rhy gryf o unbenaeth, a dweyd y lleiaf am dano. Ceir ychwaneg os gwelir y bydd eisieu. SCRUTATOR.

Y BARDD INDEX. Mm GOL.Byd(lwcli mor gared'ef a I goddef i'r ychydig huelIau canlynol iym ddangos ar y testyn uchod Y ma.e y bardd aweugar, Index, wedi llwvddo i gipio y prif wobrwyon yu ein Heisfceddfotlau Ccnedl acthol yn -»>eruhyr, Dinbych, ac eto ar y libretto yu Nghaerdyad, a phoh tro y mae wedi derbyn y ganmoliaeth uchelaf gan ein prif fi Credwn y gellir gosod ei gyfansoddiadau yn y rfces flaenaf o emau barddoniaetb Cvmru. Ond y trueni yw, fod pwyllgorau ein bc-,istecld:o,au mor esgeuius. Nid oes breidd un ymdrech o gwbl yu cael ei gwneud i ddyfod a chyfan- :1 syddiadau ein prif ddynion i'r golwg. Y mae y clod a deiir ilc awdwyr ar ddydd yr Eisteddfod fel fuachiad mellten—yn goleuo ychydig ar y pryd, ond yu fua.n yu ymgolli yn y tywyilwch. Ouid oes modd i ni gael diwygiad yn hyn ? Y mae y bardd Index wedi enili fel y canlynol, ac eto, nid oes yr un o'r cyfansoddiadau wedi gweled galE-u dydd :-—Pryddest, 'Enaid,' yn Nhreherbert, 10 gini; drama, Owain Glyndwr,' yn Aber- uar, 10 giui; Eisteddfod Genedlaethol Mer- tiiyr, 10 gini a thlws; Eisteddfod Genedl- ai 7 Diubyeh, 20 gini a thlws; ac yn 0 at, y n Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd, oliK- ? }'et gllll. Heblaw y rhai yna. ouir enwi liuaws o wobrwyon ilai, meWs. \Lmcilctyd,' yn LIundain,° tri nm-div40UaU/r Ddilysrwydd y Beibl,' (aid- ° i 11 i T ?U-,G ellington' yn y wasg, a bydd hysbysiad yu y DARIaN ar fvr Gooeicnio y rhoddir derbyniad gwresoe "i'r Dec, gan y credwn fod Index, drwy ei ly thy ran ar Farddoniaeth Cymru,' wedi gwneud cymaint, os nad mwy, nag un yn ein gwlad i ddyrchafu ein barcicioniaeth i fyd uwchlaw cynghanedd ac odl. B. B. D.

ETHOLIAD BWRDD YSGOL MEET TYDFIL. Fy ANWYL GYDWEITHWYR,—Mae yn hys i ni oil fod yr etholiad uchod 8.r.y < Maddeuwch i mi am .alw svlw ato, a. pwysigrwydd i ni fel d02bath i hsT-iio cynrychiclaeth gyfiawn a theg ar y cy fwrdd. Nid wyf yn credu mewn dirt neb persouau, ond nis gallaf ymatal nodi un boneddwr sydd yn deilwng o'n cefnogaetb ni fei dosbarth o'r n tj dalwyr. Nid wyf yn ofni unrhyw v wynebydu gwrthsefyll yn llwyddi pan yn dywedyd fod Mr Joseph Owen, Vale House, wedi gwneud mwy drosoi fol desbarth. a thros ad "ysg yn gyffrcd na nemawr i un o'i gyd ymgciswyr sedd ar y bwrdd dyfodol. Bellach, we wedi gosod i lawr wirieeedd ag y dysg ar dir cyfiawn i mi i'w ategu gyda ffeith yr hyn a wnaf ar fyrr eiriau. Cof gen; rhyw ddeuddeg mlynedd yn ol,pan ffurfi' y Bwrdd, fod Mr Owen a liaw gyhodC iawn mewn cael dyn cymwys i'n CYllr) ioU fel dosbarth arno. Gweithiodd egniol a diymhengar dros y cyfryw sicrhau iddo sedd. Nid oes rbaid enwi y gellir, cofier, pwy cedd y cyfryw Hefyd, hysbys i ni oil am ei ymdrech gl wiw I sierhau ysgol yn Abercanaid. C< iodd hyn i'n cyfailllafur mawr a brwyd cejyd, ond gwnaeth y Cyfan heb ofni e neb o r gwrthwynebwyr. Ni wrandawal lais neb ond llais uchel a digamsyircl c wybod yn y mater hwn; ac fel coron ei j drech cafwyd ysgol yn Abercanaid. A cb iwn gydag edmygedd am eiriau y cadeirj pan yn agor yr ysgol grybwylledig, fo. ffaith fod y fath adeilad i'w gael yn At canaid i'w briodoli i raddau mawr i y drechion ein cyfaill gwirioneddol Mr Ow Yn awr, heb ychwanegu, apeliaf atoch dosbarth gweithiol, onid ydyw bonedd o'r fath yn deilwng o'n cefnogaeth ? E sydd bob amser yn barod a boddlawi wneuthur pob peth o fewn cylch ei d< lanwad yn ein ffafr, ac wedi gwneutl hyny ar hyd y blynyddoedd; ac y mae w ymgartrefu yn ein plith ac yn ein cefn fel dosbarth yn mhob ystyr, nid yn 11: mewn addysg end hefyd yn fasnachol. hyn a feddyliwn wrth ei gefnogaeth i ni dosbarth yn fasnachol, ydyw y ffaith gl, wiw o'i eiddo yn anturio i agor gwaith < ■ ein tref ag sydd yn sicr o fod yn elw m nachol i ni fel dosbarth ac i'n tref yn g redinol, yr hwn waith sydd bellach w. dyfod yn ffaith-y m. ae y melinan yn c- lymu, a'r peirianau yn gweithio, a thr hyny luaws o weithwyr yn cael bywioliat ly gysurus. Adlewyrcha hyn gryn glod wrthddrych ein hysgrif, a gesyd ef fel ger ein bron, fel dosbarth o weithwyr, sydd yn deilwug iawn o'u cefnogaeth lwy a ffyddlonaf yn yr ymdrech bresenol. Gf em ddadleu hefyd ei haelionusrwydc" dylodion y cylchoedd, yr hyn, yn ddiau fu, ac hefyd sydd, ar lawer eangach cy] nag y dychymygodd neb o honom. Nid ( tuedd yn Mr Owen i udganu o'i flaen, o gellir dweyd am dano ef fel am ei feistr flaen, Ni waedda,' ond cyfrana ei h ddeheu elusen i'r tlawd heb fod ei law as1 yn gwybod am hyny. Wei, bellach, y m wedi dyfod yn adeg i ni ddangos ein par a'n hedmygedd o'r boneddwr uchod E wedaf, gwn awn hyn yn ddibetius heb o:. neb. Cofiwch oil fod y ballut yn berffai ddirgel; heb eich bod chwi a minau ■ dweyd ein hunain ijid oes rhaid i neb o yr Hwn a wyr bob peth a ninau wybod s y pleidlasom. Cofier mai tri ar-ddeg o b< sonau sydd i gyfansoddi y Bwrdd uchc felly y mae tri ar-ddeg o votes gan bob tret dalwr. Gall y cyfryw un eu rbanu neu rhoddi oil i'r un person, a dywedaf eto ddibetrus, os am sicrhau sedd i Mr Owe- rhodder y tri-ar-ddcg fote iddo ef; hyny y plumper dros gyfaill gwirioneddol y gveit wyr a'r tlodion, a dyn sydd yu mhob yst o'r gair yn llenwi y syniad o i'oneddwr aelod o'r iawn rywoFwrdd Ysgolobwysi rwydd bwrud em tref ni, HEN WEITHIWE.

BETHEL, GOWER ROAD. Cynaliwyd eisteddfod' gan Fethodistia Dosbarth Abertawe yn y capel uchod n Sadwrn, Chwefror 17eg, Clorianwyd cantorion gan Mr Thomas Davies, A.( Aberafon y farddiomaeth a'r traethaw gan Mr James, Penclawdd, a vir Saml Williams, Gowcr Boa, i; yr adroddlad gan Mr Rowl- nas,ysgoifei--tr, Waunarlwyd Y canlvnol sydd fraslun o waith y cyfa fod. Adroddiad, I Y Dymbestl Olaf' (I lwyn); saith yn cystadlu, a rhanwyd wobr rhwrg John Thomas, Gower Road, j" un o'r Babell. Y dtugain llinell adrod. iadol ar Farwolaetb Aosalom a,mryw ymgeisio, ond lbanwyd y wobr rhwi Pabellwyson a Gwyro^ydd Tracthaw Y pwysigrwydd o gyflawni ein haddewi ion;' amryw i fewn, goreu, Pabellwyso Canu, 0 angeu, pa le mae dy golyn (* -^ntboDy); dau gor yncystadlu—gore cor o'r Babell. Ur,awd i denor, Yr ene- ddall;' goreu, W. Thomas, Babell. Unay i I)a)-ito)ie, I Brenin y dydd (Gwilym Lon dau yn cystadln, a rhanwyd y wobr rhyn ddynt. Yn nesaf daetbpwyd at brif wa11 y cyfarfod, sef datganu Pebyll yr Ar wydd pedwar cor yn cys: dlu, sef Moria Casllwchwr Penuel, Casiiwcbwr; I5abe a'r Crwys. CRfwyd cystadlenaetk dd. ond y goreu oedd yr ola.f, dan arweiniad I Evans lEos Rbiaian). un o ddysgvblion J- p, Jones. Tebyg mai hwn yw y try dye tro iddynt yn ddilynol i enill ar PebylI Arglwydd.' Cafwyd cyculliad da, a chred fod y cyfan wedi troi allan yn llwyddiai perffaith yn mhob ystyr.—UN OEDD YNO.

tS* Gellir cael Envelopes yn Swyddfa .Darian' am geiniog y packet-25.

"'<t"Ç- V, CYN.-Ioiawr 16, yn 63 oed, Mr Tb"n .s Watcyn, yn Hyde Park, yn dra P> v o glefyd y galon. Erbyn pryd- '«• r lydd Gwener, y 19eg, deuwyd a'l rp' w gladdu i Morris Run. Yn y e J t n ei gyfarfod yr oedd Cymdeithas Odyd- ol vn dorf yn barod i'w hebrwng ;r fv:. pent. Aeth p wyd a'r corff i gapsl vr ii,: ibynwvr, lie yr oedd yr yrnadaw- edig v idi bod yn aelod am flynyddau, v pregethwyd ar yr amgylchiad, i I C) dorf iVwr o'i hen gyfeillion, plant a r o n., yh'-rt.j ynasau, gan y Parch D. P. Jones, Run, ac yn y fynwent gan y brodvr Odyddol y gweinyddwyd fel arier Yii PeiiN,il-71-.t. Mynwy, Dehcudir (;rw y treuiiodd Watcyn y rhan wyú. o'i ddyddiau boreuol. Bu yn :1elot: dyddlon gyda'r Wesleyaid, a iUeih i'r wlad hon tua 19eg mlynedd yr; fe a'i deulu. Yr oedd yn hynod gyfv ).vY-dd a gweinidogion y Wesleyaid vr 1.}.1: Wlad yn ei amser. C 1,1 L ,ELYN --lonawr 23, yn Oakland, f.Ja'u'O: ida, David, priod amvyl a char- t ■ ,nnah Llewelyn, a brawd 1 Kees Lleweivn, perchenog y Columbia Foun- ■ rys 8, i Francisco, yn 47 mlwytr. ced. ii^ol ydoedd o sir Morgan wg D8k,ir Cymru. Gadawoad briod hcH U' amryw blant i alaru eu colled ar ol y i 1 tyneraf ar priod serchocaf a hüadh 1 anadl erioed. Deuwyd a'i wec71111 on marwol o Oakland i San ,o i'w ciaddu, a chafodd gladd- edkaara hynod o barchus.