Tarian Y Gweithiwr

TAITH 0 ABERDAR I SILVER CLIFF, AC ODDIYNO I ST. ELMO, COLORADO. Mai 7fed.—Ar y bwrdd yn fcreu iawn heddyw. Y mae yr awel vn oer, ae yn gwlawio ychydig eirlaw yn y boreo, ondyn clirio tua haner dydd, a'r haul a'i belydrau yn ein lloni. Ynys Anticosti yn dyfod i'r golwg ar y tu Gogleddol, ac eira yn gor- ohuddio y cyfan. Yr oedd tywyniad yr haul arno yn hardd anghyffredin. Ynys dywodlyd yw hon yn ngwddf afon St. Law- Sance, yn nghylch 80 milldir o hyd, a 20 milldir o led yny canol. Eihunigbreawylwyr dynol ydyw dan neH dri o deuluoedd ag sydd yn gofalu am y goleudai. Cyn nos yn canfod ar y tu Dehau ddarn mawr o graig yn eyfodi o 15 i 20 Ilath uwchlaw gwyneb y m6r, a tbri o f&n ddarnau yn agos ato, ac yr oedd goleudy ar y mwyaf. Gallasem feddwl ei fod yn ysgwar, ac yn syth i fyny. Yr 8fed.—Yn codi cyn dydd er gweled a oedd hanes am dir yr America. Tua phump o'r gloch y boreu, daeth y pegwn Dwyrain ogleddol o honi i'n golwg, ac yr oedd wedi ei orchuddio gan eira. Y mae y rhan hon o dan lywodraeth Canada. Y mae yn wlad uchel, ond nis gellir ei galw yn fryniog nac ynfynyddig. Y mae llawer iawn o dai coed ar hyd y lan, ac amrai o bentrefi yma a thraw, a rhai daruau o honi yn cael eu llafurio, ond y rhan fwyaf dan goed am ugeiniau o filldiroedd. Y Ffrancod sydd yn preswylio yn y parth hwn, ac yn enill ei bywioliaeth wrth helwriaeth a physgota, yn nghyda thori coed yn yr haf. Aeth dwy agerlong heibio i ni heddyw, un yn perthyn i'r Allan Line, a'r llall i'r Dominion Line. Dywedwyd wrthym fod yr olaf wedi rhewi i fyny y gauaf diweddaf. Cynaliwyd gwasanaeth ar y bwrdd heddyw mewn rhyw ffordd ddirgelaidd iawn, fel n ad oedd ond ychydig yn y cyfarfod Yr oeddwn wedi myned i lawr oddiar y bwrdd er darllen rhanau o'r Ysgrythyr, ac erbyn i mi fyned yn ol, yr oedd y cyfan bron a bod drosodd. Yn y prydnawn yr oedd dysgwyliad am y pilot i'r bwrdd. Tua chwech o'r gloch, wele ef yn croesi atom mewn b&d bychan. Ni welwyd pawb ar y bwrdd o'r blaen gyda'u gilydd er pan y darfu i ni ymadael o L'er. pwl. Rhyfedd y lath gyffro achosedd ei dderbyniad, yr oedd mwy o sylw lawer iawn yn cael ei dalu iddo nag i'r gwr a fu yn tawelu yr ysterm ar for Galilea. Erbyn I bob peth ddyfod i'w Ie, yr oedd yr haul wedi machlud. Heno yw y noswaith olaf i fod yma, oedd testyn siarad rhwng pob dau o'r teithwyr. Awd i oJPphwys mewn gobaith am gyrhaeddyd y lan boreu dra- noeth. Y 9fed.—O J y fath gynwrf oedd yn mhell cyn dydd. Yr oedd y rhan fwyaf wedi codi cyn pedwar o'r glocb, a llawer iawn o honom ar y bwrdd mor foreu a hyny. Y mae tir i'w weled ar bob llaw heddyw. I'r Gogledd, golwg cribog, fyn- yddig, yn cyfodi yn serth i fyny, ond i'r Dehau, y mae y ddaear yn edrych lawer gwell na ddoe—yn oyfodi yn naturiol o Ian yr afon am bellder mawr o ffordd, ac yn edrych yn dir amaethyddol rhagorol. Methais a chael gweled yr oil i fyny i Quebec, gan y gorfu i ni fyned i lawr er gosod ein hunain yn barod i ddyfod allan. Erbyn wyth o'r gloch yr oeddem wedi angori wnh borthladd Pointleoi, ar gyfer Quebec. Ar ol cael boreufwyd, awd allan rhwng naw a deg o'r gloeh. Wedi cael ein baggage i'r orsaf, a'u gosod yn ddyogel, aethom i chwilio am y ferry boat er croesi yr afon i Quebec. Buom yn ffodus i gyfar. fod a boneddwr caredig, yr hwn addangos- odd i ni y parch mwyaf-tu hwnt i'n dys. gwyliad—gan un nad oeddem erioed wedi ei weled o'r blaen. Daeth gyda ni i'r swyddfa, ac wedi hyny aeth a ni i le hollol gysurus er ein lletya cyhyd ag y byddem yn aros yma. Dyma yr adeg y darfu i ni deimlo nerth a gwirioneddolrwydd yr ym. adrodd hwnw- o eiddo Solomon,—" Gwell i'w cymydog yn agos na brawd yn mhell." Y mae y mwyafrif yn arfer credu mai yr hwn sydd yn byw agoaaf atom ydyw ein cymydog, ond yr ydym wedi ein dysgu bellach mai yr hwn sydd yn gwneud cymwynas i ni ydyw ein gwir gymydog. Y mae y boneddwr hwn yn dyfod i roddi tro am danom bob dydd er gweled a ydym yn gysurns. Wel, gan ei bod yn rhy wlyb i fyned allan, nid anmhriodol o bosibl fyddai dweyd gair am afon St Lawrance, yr hon a ffurfia y ffin rhwng Canada a'r Unol Dal- aethiau. Hon ydyw yr afon fwyaf yn Ngogledd America. Y mae o'i chychwyn iad yn rhedeg drwy lynoedd Superior, Huson, Erie, ao Ontario. Ar ei thaith rhwng llyn Erie ac Ontario, y mae cwymp y Niagra, yr hwn a ystyrir y mwyaf a'r rhyfeddaf. Y mae ei boll ddyfroedd yn ymarllwys mewn cwymp unionsyth, yn gant a haner o droedfeddi. Y mae yn rhedeg i'r Gogledd-ddwyrain, heibio i Montreal a Quebec, nes yr ymgolla ei hunaniaeth yn y caincfdr o'r un enw, set Gulph St Lawrance. Y mae yn fordwyol hyd lyn Ontario, ao o'i dechreuad hyd ei arllwysiad y mae dros 2,400 o filldfcoodd o hyd. Y lOfed.—Yr oedd yn fwy anhawdd dyfod o'r gwely heddyw nag arfer, gan fod yr orweddfa lawer mwy dymunol neitbiwr nag oedd y nosweitbiau blaenorol. Wedi bod am un noswaith ar ddeg megys mewn cawell, yr oedd yn hyfryd i gael gwely clud i orphwys arno er bwrw ein lludded. Y mae cawell yn ateb i'r dim i blant, ond nid felly i rai mewn oed. Darfu i David John gysgu fel craig bob nos, heb i ddim ei aflonyddu. Y mae cael diwrnod fel heddyw yn rhodd ragorol—yr haul yn gwresogi nes adfywio ein natur; ac yr oedd yn fanteisiol i fyned allan er gweled y drefi X cyfeiriad gymerwyd genym oedd i fyny i'r barracks, yr hwn sydd ar gopa bryn 'uchel, a chraigserthodditano yr ochr at yr afon, yn 317 o droedfeddi o uchder, o ben yr hwn y Kellir gweled am _ge_ ir g filldiroedd. Buom yn anffodus am arwein- ydd. Ffrancwr oedd, w^cR'dysgu ychydig Seisnig. Yr oedd yn anhawdd iawn ei ddeall. Y mae yma amddiffynfeydd o'r radd flaenaf, a phob math o arfau ryfel wrth law pan y byddai galwad am hyny. Y mae yma 150 o filwyr ac ugain o swydd- ogion. Y mae muriau cedyrn o amgylch y lie, a magnej^u mawrion wedi eu gosod ar olwynion yn y modd mwyaf hawdd i'w gosod mewn gweithrediad, a'u cyfeiriad ar yr afon, a charneddau o fwledau wedi eu pentyru ar eu gilydd o bob maintioli, fel nad oes dim traul arianol wedi bod yn ol mewn un cyfeiriad. (I'w barhau).

DYDDIAU MARI WAEDLYD. PENOD IX. Un o nodweddion uffernol y Babaeth yw nad oes un gwrthddrych yn rby uchel na chysegredig i fod ganddi yn wrthddrych erledigaeth. Nid rhyfedd yw hyn, oblegyd y mae y Babaeth wedi honi hawl i fod yn ogyfuwch & Duw." Hona lywodraeth ar y byd tragywyddol anweledig! Yn amser Mari, yn nechreuad ei theyrn- asiad hi, yr oedd Barnwr enwog o'r enw Syr James Hale, yn eistedd ar y fainc yn y Court of the King's Bench." Gwrthwyn- ebodd efe osodiad y goron ar ben Lady Jane Grey, gan ystyried mai Mari oedd etifeddes gyfreithlon y goron. Gallesid dysgwyl y buasai y fath ffyddlondeb i Mari yn ddigon i amddiffyn y Barnwr rhag cael ei erlid gan y Pabyddion, ond gan fod Syr J. Hale yn Brotestant, yr oedd Hid Babylon Fawr, mam puteiniaid, a ffieidd- dra y ddaear," i ddisgyn ar ei ben ef. Plygu y glun i'r Pab oedd y peth mwyaf yn ngelwg anghenfilod gwaedlyd Rhufain. Nid oedd ganddynt barch i Mari na'i gor- sedd ond fel y byddai hi yn slaf at eu pwr- pas uffernol hwy. Yn ystod blwyddyn gyntaf teyrnasiad Mari, cyn dileu y ddeddf yn erbyn yr offeren, cyhuddwyd offelriad yn yr Assizes yn Kent, o weinyddu mewn cysylltiad a'r offeren eilunaddolgar. Hales oedd y Barn- wr ar yr achlysur. Ac efe a gynghorodd y jury i roddi dedfryd yn ol fel yr oedd y gyfraith yn sefyll y pryd hwnw. Yr oedd yr anghenfil Gardiner yn eistedd fel Lord Chancellor yn Westminster Hall y pryd hwnw. Galwodd efe Hales i gyfrif am yr hyn a wnaeth, Hydref 1553. Dywedodd wrtho, er fod y gyfraith fel y dywedodd Syr J. Hale, eto, y dylasai wybod beth yr oedd y Frenhines ei hun yn ei wneud gyda golwg ar yr offeren. Gwelir wrth hyn nad oes gan y Pabydd. ion un gronyn o barch i gyfraith gwlad os na bydd hi yn ffafriol at eu hamcanion hwy. Dywedodd yr anghenfil Gardiner wrth Syr J. Haele, nad oedd efe i fod yn farnwr mwy. Trowyd ef o'i swydd gan y dyhiryn Pabyddol am gadw cyfraith y wlad! Nid yn unig hyny, goaododd y dy- hiryn ef mewn carchar, lie y bu efe am chwe' mis. Cafodd ei ryddhau trwy broff- esu ei fod wedi troi yn Babydd. Ond yn fuan ar ol hyny, edifarhaodd fel Pedr, a bu mewn trallod blin iawn o herwydd iddo wadu ei Arglwydd. Collodd ei synwyrau, a cheisiodd roddi terfyn ar ei einioes ei hun. Cymerodd y dyhiryn Gardiner ach. lysur oddiwrth hyny i felldithio Protestan- iaeth fel crefydd a arweinia dynion i wall- gofrwydd. Ond nid Protestaniaeth oedd wedi effeithio ar synwyrau Hales, eithr ei bechod yn gadael Protestaniaeth, oblegyd mai crefydd y Beibl, crefydd y nefoedd, yw Protestaniaeth. Ni ddywedai un dyn yn ei synwyrau mai diniweidrwydd Crist oedd i'w feio pan yr aeth Judas i ymgrogi, oblegyd ei fod yn drallodus ei fod wedi 44 bradychu gwaed gwirion." Yn y diwedd, boddodd Hales ei hun mewn afon. Ter- fynodd ereill eu bywyd trwy hunanladdiad, o dan yr awdurdod orfodol i fod yn Babydd. ion proffesedig Er fod hyn yn profi uffernolrwydd yr awdurdod hono, eto profai y rhai a derfynent eu heinioes felly, nad oeddynt yn meddu ffydd gref merthyron. Gwnawd ymdrechion mawr gan y Pab- yddion i droi yr offeiriaid Protestanaidd at grefydd felldigedig y Pab. Buont yn Ilwyddianus mewn rhai enghreifftiau. Yn y nithiad a gymerodd le daeth y gwenith a'r fts i'r golwg. Gwadodd amryw eu Harglwydd fel Pedr, ond wylasant wedi hyny yn chwerw dost, a dychwelasant at eu Harglwydd. Un felly oedd y dysgedig Jewell. Trowyd ef allan o'i goleg yn Rhyd- ychain am beidio bod yn bresenol yn ngwas- anaeth yr offeren eilunaddolgar. Perchid ef yn fawr yn Rhydychain. Mewn moment 0 wendid, llawnododd gyffesiad ei fod yn ymwrthod & Phrotestaniaeth. Yr oedd ei sefyllfa yn waeth ar ol hyny nac o'r blaen. Cyhuddai ei gydwybod ef yn ofnadwy. A chan fod ei elynion yn gwybod mai trwy ofn y llaw-nododd efe ei gyffesiad Pab- yddol, ceisiasant gyfle i'w gyhuddo o ryw drosedd yn erbyn Pabyddiaeth. Diangodd o'r wlad i gyfandir Ewrop, lie y tystiodd ei drallod ei fod wedi gwadu ei Arglwydd mewn awr o brofedigaeth. Diangodd dau esgob Protestanaidd i gyfandir Ewrop. JBob yn dipyn, ond gyda chyflymdra aruthrol, yr oedd y Pabyddion yn gosod pob moddion o fewn eu cyrhaedd ar waith i tadarnhau teyrnasiad Pabyddiaeth ac i diwreiddio Protestaniaeth. Cymerodd yr ellyllon Pabyddol i ystyriaeth, beth fyddai y moddion mwyaf effeitbiol i'w defnyddio yn erbyn y rhai a wrthodent droi yn Bab- yddion. Am ladd yr oedd yr anghenfil Gardiner; am ddenu trwy berswadio yr oedd Credinal Pole. Yr oedd llawer yn 1554-5 o'r gweinidogion Protestanaidd yn y carchar. Credai y dybiryn Gardiner y byddai yn well gan y rhan fwyaf o honynt droi yn Babyddion na chael eu llosgi. Ac os na wnaent droi, barnai efe y byddai llosgi eu cyrff hwy wrth ystanciau yn effeithiol i gyffroi y werin i droi yn Bab. yddion. Erbyn i Mari gyrhaedd deunaw mis o amser ei theyrnasiad, yn 1555, yr oedd y deyrnas oil o dan awdurdod y Pab o Rufain. Yr oedd yr hen ddeddfau yn erbyn pawb a wahaniaethent oddiwrth Babyddiaeth wedi cael eu hadferyd erbyn y pryd hwnw. Carcharu, dirdynu, lladd a llosgi dynion oedd i fod bellach yn waith penaf yr a-w. durdodau Pabyddol. Eu tuedd oedd troi y wlad yn uffern danllyd. Ni chaniateid i'r rhai a gyhuddid o fod yn Brotestaniaid i gael dim o ffurfiau cyfiawnder i amddiffyn en hunain. Bernid hwy gan eu gelynion heb fod ganddynt reithwyr i apelio atynt. Nid oedd neb i sefyll rhwng y defaid dini- wed a danedd noethion y Hew rhuadwy. Nid oedd na chyfreithiwr na neb arall i eiriol dros y rhai a erlidid. Nid oedd can- iatad iddynt ddwyn tystion i brofi eu dini- weidrwydd. Ni osodwyd ymchwiliad cy- hoeddus ar droed i gael y gwirionedd o en- euau tystion. Gosodid dynion mewn car- charau aflan, tywyll, afiach yn gwbl ddiry- budd. Rhoddid gefynau trymion am eu cymalau yno. Cedwid hwynt yno bron marw o newyn, heb gael angenrheidiau bywyd. Wedi iddynt gael eu gwanhau a'u hurtio felly am amser maith, dygid hwynt yn ddi- rybudd o flaen yr ellyll hwnw, Esgob Bonner, neu o flaen rhyw un tebyg iddo mewn creulondeb. Yno y safai y carcharor yn rhwym o flaen yr ellyll, i gael ei farnu ganddo yn ddirgel. M ewn geiriau llidus, difriol, dirmyglyd, llwythai Bonner gy- huddiadau celwyddog ar ben y carcharor gwan, newynllyd, a dywedai wrtho, 44 Turn or burn," 44 Rhaid i ti droi at Babyddiaeth, neu ti gai dy losgi." Yr oedd hyn yn cy- nwys fod y truan i gydnabod ei fod yn cael ei gospi yn gyfiawn, ei fod i ddweyd mai celwydd oedd yr hyn y dywedai ei gyd. wybod ei fod yn wirionedd dwyfol, ei fod i fabwysiadu athrawiaethau cythreulig dyn- ion yn lie athrawiaeth iachus Gair Duw, a'i fod i ymwrthod & gobaith bywyd tragy wyddol trwy gredu yn Nghrist yn unig 1 Os gallai efe wneud llongddrylliad o'i ffydd, taflu ei enaid aï gorff i feddiant y diafol trwy droi yn Babydd, caffai fyned yn rhydd Efallai y caffai efe ddyrchafiad. Ond wedi dyfod allan o'i garchar edrychid yn fanwl ar ei ol Yr oedd yn cael ei wylied i ba le bynag yr elai. Caffai wybod i ba le bynag y byddai yn myned fod erledigaeth waedlyd yn ei aros am ddangos y parch lleiaf i Air Daw. Os na ildiai y carcharor i gais ei farnydd creulawn, anfonai ef yn ol i'w garchar tywyll, aflan, neu efe a'i condemniai i gael ei losgi yn fyw. Os gwr gwraig a tbad plant a fyddai efe, dyoddefai ei deulu yn ddirfawr o herwydd ei garchariad. An- hawdd yw meddwl yn awr fod cymaint o uffernoliaeth a hyn wedi bod yn y wlad hon.

EISTEDDFOD LLWYNYPIA—AT IAGO AP RHYS. SYR,—Nid wediymddangosiad eich llyth- yr gwyntiog diweddaf yn y DAKIAN y daethum i wybod fod eich croen yn denau. Y mae pob un a ddarllenodd eich nodyn yn yr Express yn gwybod oddiar hyny, os nad oeddynt yn gwybod cyn hyny, mai ffrwyth y gwirionedd hyny oedd y rheswm i chwi ruthro mor ddisymwth ac annoeth i'r wasg i gyhoeddi eich anwireddau—nid gwirion- eddau fel y dywedwch chwi. Dywedwchyn awr mai nid peth Cymreig oedd y traethawd dan sylw, am fod cania- tad, yn ol yr amodau, i ysgrifenu yn Gymreig neu Saesneg, a'i fod yn bosibl fod rhywun wedi ysgrifenu nad oedd yn deall Cymreig. Dyna sylw gwreiddiol, a gwir deilwng o'r awdwr. Gofynwch i mi pa fodd y gwyddwn nad oedd rhai o'r cystadl. euwyr heb fod yn deall y Gymreig ? Ond, atolwg, pa fodd y gwyddoch chwi fod pawb o'r eystndleuwyr yn deall Saesneg ? Y mae yn eithaf pofribl, ac yn eithaf tebyg hefyd, fy mod yn gwybod cymaint a chwi- au am y cystadleuwyr dan sylw, er nad wyf mor ffodus (?) a bodyn aelod o unrhyw glic. Dyma Gymro ac eisteddfodwr fel chwi yn ceisio ein bargyhoeddi mai nid peth Cymraeg oedd y traethawd dan sylw, ac o herwydd ei fod yn bosibl—nid yn sicr nac yn debyg-fod un neu ddau o'r cystadleu- wyr heb fod yn deall Cymraeg, dyma chwi, meddaf, yn ymostwng i ysgrifenu i'r wasg Seisneg i'w obligo, yn hytrach nag ysgrif. enu i'r wasg Gymraeg i oleuo (?) y rban arall o'r cystadlenwyr-15 neu ragor mewn nifer. Dyna dipyn o wladgarwoh a chenedlgarwch, onide ? Dyma y fath ddyn- ion a glywir weithiau yn dymuno 4 Oea y byd i'r iaith Gymraeg,' tra ar yr un pryd yn gwneud eu goreu i'w chael4 yn mhlith y petbau a fu.' Yr ydych yn credu eich bod yn gwneud exploit anghyffredin wrth gyfeirio at y manager yn cael y drydedd wobr. Gwydd- om am ambell un-wedi cael blynyddau o'r addysg oreu, ac hyd yn nod ambell un wedi bod yn ohebydd cyson i'r wasg Saes- neg, wedi methu dyfod i'r golwg yn y gys- tadleuaeth hon. Y mae eisiau rhyw gy. mwysderau y dyddiau hyn heblaw bal- dorddan ynbarhaus o amgylch y wlad, ac ysgrifenu crnglwyth o anwireddau a lol i'r newyddiaduron i gael stamp y Llywodraeth i fod yn manager. Pe buasai hyny yn gwneud y tro, chwi, yn ddiamheu, fuasai Oonsulting Engineer Deheudir Cymru, os nad y Greadigaeth. Yr ydych yn methu a deall paham nad ymddangosodd fy enw i yn mhlith enwau y buddugwgr. Gan eich bod mor hurt, ac mor awyddus am wybod, gosodaf chwi ar y ffordd i ddyfod i wybod. Ceisiwch gael allan a ddarfu i mi ballu rhoddi fy enw i rywun a ofynodd am dano ? Hefyd, os rhoddais enw anghywir, neu, os dywedais nad oeddwn yn fanager wrth rywun. Ond i chwi gael allan i foddlonrwydd fy mod wedi gwneud un o'r pethau uchod, cewch y 3ydd wobr yn dal am eich llafur, gan eich bod yn hiraethu cymaint am wobr, ac yna byddweh yn debyg o dewi a'ch lol. Ond dichon fod classical men fel chwiuwch- law derbyn trydedd gwobr mewn eisteddfod leol fel hon. Yr ydych yn dweyd nad oedd genych yr un bwriad i'm niweidio, ond y mae yn rhy ddiweddar i chwi ddweyd rhywbath felly yn awr, oblegyd y mae eich gtvir mean i'w weled yn rhy amlwg yn yr Express i neb i'w gredu. Nid oes dim drwg genych i'w wneud i mi wrth ddweyd y gwir, (nid oes aohos diolch i chwi am hyny), ond y mae cyhoeddi anwireddau, a thuedd naturiol ynddynt i wneud niwed. Ond yr ydych am geisio dweyd na ddarfu i chwi ddweyd anwiredd. Oni chyhoedd- asoch fod y pwyllgor wedi cyfarfod, a'u bod wedi condemnio yr overman a minau am ddwyn y ddwy wobr ymaith yn sly, a'u bod yn ein bygwth os na fuasem yn eu dy. chwelyd ar unwaith. Gwyddoch chwi, ac yr wyf finau yn hysbysu y wlad, mai an- wiredd noeth oedd hyn, wedi ei lunio genych chwi eich hunan. Beth allasai fod yr amcan daionus (?) mewn golwg genych wrth gyhoeddi pethau fel hyn ? Yr oedd y pwyllgor braidd yn unfrydol yn cyfaddef fod genym berffaith hawl i'r ddwy wobr. Nid ydych yn ymddangos yn foddlawn fy mod wedi eich cynghori i ysgrifenu yn iaith eich mam a gofynwch i mi pa fodd y daethum i wybod pa iaith oedd iaith eich mam ? Wel, gan eich bod yn gofyn atebaf chwi yn syml. Y chwi ddywedodd wrthyf, ao os bydd yn rhaid i chwi gael gwybod pa bryd a pha Ie, y mae y wybod- aeth hono wrth law. Ystyriwch yn bwyllog am unwaith. Yr ydych yn ymffrostio eich bod wedi bod yn ohebydd cyson i ryw newyddiadur Saesneg. Wel, os yw y nod- yn yn yr Express yn fair specimen o'r hyn oeddych yn arfer anfon i'r newyddiadur enwog hwnw, nid rhyfedd os yw wedi trengu yn yr angau; neu, bu yn hynod ffodus i gael gwared o honoch chwi fel gohebydd cyson. Efallai y gwnelai stwff fel yna y tro ychydig oesoedd yn ol-yn nes i'r diluw. Yr ydych am i'r darllenwyr gredu mai fel gweithiwr yr ydych yn siarad ac yn ys- grifenu, ac nid fel manager. Dear me! dyna chwi stroke, Yr wyf finau yn dweyd mai nid fel gweithiwr yr ydych yn siarad ac ysgrifenu. Y mae y gweithwyr, fel rheol, yn ddigon call i dewi hyd nes y bydd angen am iddynt siarad, a phan fyddont yn siarad, y maent bob amser yn ddigon gofalus a gonest i ddweydy gwir. Yrydych chwithau yn yr ymdrafodaeth hen wedi aiarad pan nad oedd angeu am byny, a phan ddarfu i chwi wneud hyny, nid oedd genych ddim i'w ddweyd ond cruglwyth o anwireddau, ac ymgais at ddrwgliwio ac enllibo y diniwed. Ymddygiad gwir an. nheilwng o'r gweithiwr. Unparliamentary! Syned hyd yn nod clic Tonypandy. 0 ba le y daeth y gair hwn i gyd, wys ? Wel, y mae yn rhaid bod yn ysgolor campus cyn y cawsech afael mewn gair cyhyd a hwn. 'Does neb o ddarllenwyr y DAMAN yn ei ddeall mi wn, ond eich hunan, a synwn i ddim na dder- byniweh filoeddo lythyrau oddiwrth lenor ion yn gofyn i chwi i esbonio ei gynwysiad. Nid ydych yn fy nghael yn ddigon gwreiddiol i'ch boddhau, ac yn fy nghyng- hori, os nad allaf wneud yn well nag wyf wedi ei wneud, i osodfy ffidl yn y to. Dyna sylw a glywais un tro yn ffair Caerfflli gan ryw hen wraig wrth ffraeo, felly, nid eich eiddo ehwi yw y sylw yna. Y mae digon o hen wragedd yn fyw ac yn iach a fedrant brofi yn wahanol, gan hyny, bydded i chwithau ymestyn at fwy o wreiddioldeb y tro nesaf. Byddaf yn ddystaw bellach hyd nes y byddwch wedi ymgynyg at brofi nad oedd genyf hawl i'r wobr. Cwmaman. D. E. DAVIES.

PELL AC AGOS. Yn un o'r newyddiaduron Cymr^gr gwelais ysgrif arweiniol, yr hon a ymosodai gyda beiddgarweh ar fudiad y lihnban Glas. Synwyd fi wrth feddwl fod y neb a alwai ei hun yn Gymro mor ddigywilydd, ac yn meddu ar y fath wroldeb plentynaidd fel ag i gyhoeddi J fath ensyniadau ffol ao iselwael. Gwnaeth un owemidogion parch- us yr Annibynwyr sylw o'r ysgrif mewn rhifyn dilynol o'r un papyr yn ymresym. iadol, gonest, a boneddigaidd. Cadwedd yr ysgrifenydd hwn yn ddigon pell oddi- wrth un duedd ddifriol, a bu yn eithaf gwyliadwrua ar ei ysgrifell, rhag i rith na chysgod cabldraith fyned yn ddiarwybod i'w ysgrif. GWeled fod beirniadaeth y bardd-bre- gethwr Rhosynog ar gyfansoddiadau eis- teddfod Carmel, Treherbert, wedi eijchyv hoeddi yn y DARIAN. Y mae yn fer, cy- nwysfawr ac awgrymiadol. Yn ddiweddar, clywais weinidog yn dweyd pethau rhyfedd iawn wrth gynnll- eidfa o feddylwyr. Dechreuodd gyda soa am y Cymry a breswylient gyntyn 'Galatia., Ar ol tipyn o drin a throi, a cheisio profi ychydig ar y pwnc, dywedodd fod digon e awduron medrus yn tystiolaethu i wirion- edd y ffaith. A wyddai y gwr hwn beth oedd yn ei ddweyd ? Os yw yn ffaith fod Cymry yn preswylio gynt yn Galatia, pa eisieu unrhyw awdurdod i brofi fod y ffaith hono yn wirionedd ? Ar ol hyny aeth o'm golwg i rywle-methais yn deg a'i ddilyn. Ond daeth i'r golwg yn mhen ychydig wed'yn, ac yr oedd wedi cael gafael mewn rhywbeth rhyfedd iawn, iawn erbyn hyn; I brofi rhywbeth oedd ganddo dan sylw pan oedd o'm golwg, (nis gwn beth oedd) ebe efe,—" Meddyliwch am ddyn fyddai wedi colli ei synwyrau trwy ymarfer i ormodedd a'r diodydd meddwol, ac iddo yn ei wallgofrwydd ladd un o'i gymydog. ion, ni fydd Duw yn dal y dyn yna yn gyf. rifol am weithred o lofruddio, ond am iddo yfed diod feddwol nes dyrysu ei synwyr- au." Ni ddywedaf ddim am yr enghramfc hon, ond gadawaf iddi siarad drosti ei hun. Gwelais yn ddiweddar mewn rhifyn ft gydwythnosolyn rhyw greadur gorwyntiog yn gwneud sylw o bryddest fuddugol Watcyn Wyn ar "Bywyd." Y mas yn syndod fod y Philistiad dienwaededig hwu mor feiddgar a gosod ei ddwylaw llygredig yn agos i'r fath le cysegredig. 4* Na nesa yma diosg dy esgidiau oddiam dy draed, o herwydd y lie yr wyt ti yn sefyll arno sydd ddaear santaidd." Wedi cael ar ddeall fod un o 44 Gariadus feib Ceridwen" wedi enill anrhydedd nid bychan iddo ei hun yn un o eisteddfodau yr Amerig. Gall y bardd hwnw heddyw ganu yr hen benill anwyl hwn gydag bwyl a bias:— Yn Mertbyr, cofiaf hyny byth Melldithion gefais rif y gwlith, Collais fy enw gwiw Ond buddugoliaeth fwy ei bri: Tu draw i'r m6r enillais i, Mi ganaf tra b'wyf byw. FFWL EBRILL.

AMRYWION. CYHOEDDIR fod 1,200,000 pwys o ifori yn cael ei ddefnyddio yn Lloegr yn flyn- yddol, ac mewn trefn i gael y swm uchod, rhaid lladd 30,000 o elephantiaid. Cyfrifir fod 100,000 yn cael eu lladd yn flynyddol i ddiwallu y byd ag ifori. DINYSTRIODD gorlifiad yr afon Miss- issippi, yr wythnosau diweddaf, holl eiddo 85,000 o bobl, fel y canlyn:—Yn Missouri, 2,200; Kentucky, 800; Ten- nessee, 5,000; Mississippi, 30,000; Arkansas, 20,000; a Louisiana, 25,000! Anfonwyd 8,000 o brydiau o ymborth iddynt gan y llywodraeth. HYSBYSIR fod y blaenor Indiaidd Crow Dog, yn sefyll ei brawf yn Deadwood, Dakota, ar y cyhuddiad o lofruddio y y prif benaeth Spotted Tail. Hona Crow Dog, yr hwn sydd yn 40 mlwydd oed, nad oes gan lywodraeth y Talaeth- au Unedig hawl i brofi ac euogfarnu un Indiad am ladd Indiad arall. GOHEBYDD o Columbus, Wisconsin a ysgrifena: I Y mae y bechgyn ieuainc yn mhlith yr amaethwyr yn cyflogi am 0 20 dolor i 23 doler y mis. Nid oes neb i weithio wrth y dydd i'w gael am bris yn y byd yn yr holl ardal. Y mae y dynion sydd yn gweithio o gwmpas yn byw yn gampus ac yn casglu arian." MINERSVILLE, Ohio, Mawrth 12.— Mae gweithfeydd Glo a Halen y cylch- oedd hyn yn farwaidd iawn y gauaf hwn—yn fwy felly nag y buont er's rhai jblynyddoedd, a hyny o achos anghyd- fod rhwng cwmni y gweithfeydd halen. Cwyna rhai meistri am fod y pris a delir am y glo at wneud yr halen yn rhy, uchel, o'u gydmaru i bris yr halen yn y- farchnad, a dichon fod peth sail i'w cwyn. Pe byddai mwy o undeb yn eu plith hwy fel masnachwyr a chynyrch- wyr halen, ni byddai raid iddynt gwyno cymaint am y pris y maent yn orfod talu am y glo. Yr achos fod y fasnach lo mor araf yn bresenol, yw fod gormod yn myned i'r fasnach—y cyflenwad yn fwy na'r galwad. Hefyd mai yn debyg fad y meistr am gael y glo wedi ei dori am lai o bris, tua dechreu Ebrill, ac felly nid ydynt am gael ond can lleied ar law a sydd bosibl. Ond y mae yn ddigon isel yn bresenol; canys ni thelir ond 2i cent y bwsiel am ei dori-rhy 4 !ychan o lawer i ateb i bris angenrheid- iau bywyd.

AT 44 UN 0 NHW," 0 FERNDALE. SYR,—Yn y DARIAN am Ebrill 6ed, ceir, yn mysg pethau ereill, yr hyn a ganlyn genych :—" Mae nhw yn dweyd fod rhai o weinidogion yr efengyl yn y lie hwn yn cydgyfarfod mewn dioty i yfed iechyd da i'w gilydd, a defnyddio 44 Pady's Eye Water' i'r pwrpas hwnw." Beth bynag y mae nhw yn ddweyd, yr ydych ch-wi, trwy roddi cymaint o gyhoeddusrwydd i'r enllib ag a allech, wedi gwneud eich hun yn gyf- rifol am dani. Yr wyf, gan hyny yn dy- muno eich sylw ar y ddau beth a ganlyn :— 1. Rhoddwch enwau y gweinidogion a gyhuddir, profwch yn mha Ie, pa bryd, a pha sawl gwaith y maent wedi cydgyfarfod yn ystod y flwyddyn hon i'r amcan a nodweh ? 2 Gwnewch hyny dan eich enw priodol, rhag cywilydd. Y"mae pob cyfiawnder ac anrhydedd yn galw arnoch i wneud hyny Neu, os mwy dewisol genych, deuwch ataf fi yn bersonol i ni gael ymgom ar y mater. Ond os gwrthodwch wneud un o'r ddau, peidiwch a thwyllo eich hun y cewch lon- ydd. Os ydych chwi a scandal-mongers crefyddol adirwestol y lie hwn yn canu yn bresenol oblegyd eioh bryntwaith, chwi fyddwch yn canu yr ochr arall i'ch eegau yn mhen ychydig wythnosau. Nid 'storm mewn teapot a fydd yr ymdrafodaeth, er y gallai y bydd a fyno teapot rhywbeth a hi hefyd. Ni freuddwydir gofyn i'r Golygydd am eich enw priodol, pe na feddech chwi ddigon o wroldeb i'w roddi o honoch eich hun; ond fel y dywed yr hen air,-H Y mae llawer ffordd i ladd ci heblaw ei grogi." JOHN J ONBS. 2, Albert-street, Ferndale.

EISTEDDFOD GLYN-NEDD. Cynaliwyd yr eisteddfod achod dydd Gwener y Groglith, yn Ysgoldy Brytanaidd Glyn-nedd. Beirniaid—y ganiadaeth, M. O. Jones, A.C., Treherbert; y farddoniaetb, Mr G. Phillips (Gwilym Glan Nedd), St. Clears. Llywydd y dydd, Mr Thomas Williams, Plasydderwen. Arweinydd, Mr Scourfield, Whitland. Araeth gan ▼ llyw- ydd. Canu y Solo Tenor • Adgofion Mebyd;' goreu, D. Duncan, Resolven. Araeth ar Wneud cartref ynj atdyniadolgoreu, J. Williams, Brynifor. Deuawd, Y GIowr a'r Chwarelwr;' rhanwyd y wobr rhwng D. Davies a'i gyfaill a J. D. Price (Eos Dyrun) a'i gyfaill. Ysgrifenu darn o gerddoriaeth a genir ar y pryd, gwobr gan G. W. John; goreu, G. W. Jehn. Am yr ysgrif oreu ar I Ddiwylliant y meddwl;' goren, Aneurin, ond nid atebodd i'w enw. Canu 4 Dyffryn Clwyd;' goreu, Catherine Stephen (Eos Fach Resolfen). Canu 4 Iesu o Nazareth sy'n myned heibio;' buddugol, Parti Glyn. nedd, dan arweiniad Thomas Williams.

CYFARFOD HANER AWR WEDI DAU. Araeth gan y llywydd. Canu y Solo Tenor 4 Bedd Llewelyn;' goren. Rees Wil- liams. Adrodd Y Danchwa,' ond rhanwyd y wobr rhwng D. Duncan a Thomas Wil- liams. Ysgrifenu gywiraf ddarn o Seisnig ar ypryd; rhanwyd ywobr rhwng T. E. Powell, egwyddorwas yn swyddfa'r DARIAN, a D. Jenkins, Resolfen. Canu 4 Awn tua'r Gadfaes;' parti Rees Williams yn uniglyn cystadlu, ac yn deilwng o'r wobr. Chwareu tair o alawon Cymreig ganfife bantis; un yn unig yn cystadlu, sef Band Glyn-nedd, o dan arweiniad Mr Evans, ysgolfeistr, ac yn wir deilwng o'r wobr. Canu unrhyw gontic song goreu, Thomas Hopkins, Cwm- gwrach. Canu 4 Gwraig y Cadben,' i bass, a rhanwyd y wobr rhwng Daniel Davies ac Owen Rees. Canu y 'Docking Catch ;'y buddugol, parti D. Duncan, Resolfen. Beirn- iadaeth y chwech penill ar' Gydymdeimlad,' a rhanwyd y wobr rhwng Mynach Hen a LIef o Ddyffryn Adfyd, yr olaf o'r rhai oedd D. Onllwyn Brace, Ystalyfera. Canu y prif ddarn corawl, 4 Their sound is gone out;' dau g6r yn cystadlu, a rhanwyd y wobr rhyngddynt, sef c6r Mr D. Williams a ch6r Mr R. Williams. Cafwyd eisteddfod lwydd. ianus yn mhob ystyr. Cynaliwyd cy- ngherdd yn yr hwyr, pryd y gwasanaeth- wyd gan Mr M. 0. Jones, Treherbert, ae ereill-T. E. P.

BRYNSEION, TRECYNON. Nid yn ami y ceir hanes am gyfarfod tebyg i'r un a gynaliwyd nos lau diweddaf yn y capel uchod. Bedyddiwyd saith o bersonau ar eu proffes o ffydd yn mab Duw, a dau o blant, gan gymwyso dwfr at y bedyddiedigion trwy daenelliad, gan y Parch John Jones, gweinidog y lie. Gellir dweyd am y cyfarfod fod rhyw hwyl nef- olaidd ar y cyfan i gyd, a golwg hapus, ac eto yn ddifrifol ar y dychweledigion, fel yr oedd pawb yn teimlo mai da oedd bod yno, oblegyd fod yr Arglwydd yn ddiau yn y 11a. Da genym allu dweyd fod gwedd lewyrehus iawn y dyddiau hyn ar yr achos yn Brynseion, fellY mae rhai eto wedi eu der- byn heblaw yr uchod yn aelodan cyflawn, ac ereill yn sefyll am yr uu fraint oruchel. Yr ydys yn gobeithio nad yw hyn eto ond megys blaenffrwyth i ryw gynauaf mawr. Y mae yr eglwys bellach fel cyfangorff yn berffaith unol a'u gilydd, ac yn mwynhan eymdeithas y naill a'r Hall, a chan dybied hefyd, a chredu eu bod yn dal cymdeithas a'r Tad, &c a'i fab, lesu Grist. Dnw drwy ei ysbryd a barhao i breswylio ynddi; ac os Duw a erys yn ei chanol nid ysgog hi, oblegyd Duw a'i cynorthwya. Llwyddiant iddi yw dymuniaa EWILLYSWR DA,

I EISTEDDFOD GYFEILLON. Cynaliwyd deuddegfed "Eisteddfod flyn- yddol Gyfeillon yn nghapel Siloam, dydd Gwener y Groglith diweddaf. Llywydd, Mr J. Morgans, Havod House. Arweinydd, yn nghyd a beirniad y traethodau, y farddon- iaeth, &c., Nathan Wyn. Beirniad y canu, Mr Jacob Davies (Arthur Farfog), Canton, Caerdydd. Perdonyddes, Miss Clara Ne- vello Davies, Canton.

CYFARFOD Y PRYDNAWN. Anerchiad gan y llywydd. Anerchiadaa gan y beirdd. Adrodd rhan o awdl Dyfed f goreu, E. Evans, Trehafod. Canu 4 Yr Eneth Dlawd Amddifad;' rhanwyd y wobr rhwng Miss S. E. Parker, Ystrad, a Miss. R. James (Eos Llanwyno), Pontypridd. peirniadaeth y penillion ar Hun y Gweith- lwr; goreu, Carnelian. Darllen cerddor. iaeth ar y pryd gan bedwar goreu, J. A. Lacy, Gilfachgoch, a'i gyfeillion. Cairo denawd 'Y Glowr a'r Chwarelwr;' rhanwyd y wobr rhwng Dewi DAr ac Idris Thomas, ac Eos y Llan a T. J. Jenkins, Gyfeillon* Araeth ar 4 Yr arferiad o feddwl a siarad yn gyhoeddus goreu, Mrs Jane Davies, Tre- hafod. Canu y Solo Tenor I Bedd Llew. elyn goreu, Eos y Llan. Beirniadaeth y bryddest farwnadol; goreu, D. Onllwyn Brace. Araeth ddifyfyr goreu, Mrs Jane Davies, Trehafod. Canu corawl, ',Yl' Ar- glwydd sy'n toyrnasn-dau gdr yn cys- tadlu, sef car Bodringallt, dan arweiniad W. Williams, a chdry Porth, dan arweiniad O. Howells; goreu, yr olaf. Dygodd hyn weithrediadau yr eisteddfod i derfyniad. Yn yr hwyr cynaliwyd cyngherdd fawr- eddog, pryd y gwasanaethwyd gan amryw o brif gantonon y cylchoedd, o bell ac agos. -G. [Byddwn yn ddiolcbgar am dani.—Got ]

yn gallu effeithio gwellhad gwreiddiol ac arosol arno. Ganwyd ef yn Perth- y-per, sir Forganwg, yn agos i gartrefle 1 0 y Parch. D. Harris, Chicago, a'rhwn yr oedd yngyfaillmawrhydangeu. Dywed- ai Mr Harris Ei fod yn nodedig am ei ffyddlondeb fel cyfaill, pan caffai ddyn yn ddyn." Yr oedd tad yr ysgrifenydd, D. J. Hughes, a'r ymadawedig yn gyfeillion mawr. Ymfudodd i'r wlad hon oddeutu 33 mlynedd yn ol, a bu yn preswylio mAwn gwahanol fanau o'r wlad wedi ei ymfudiad iddi. Bu am rai blynyddau yn byw yn agos i Richmond, Virginia, o'r hwn le yr ymfudodd i'r lie hwn, lie bu farw. Mawrth 7, yn 66 mlwydd oed, John Rosser, Carbon Run, Indiana, mewn canlyniad iddo gwympo ar ei wegil nes achosi enyniad yr ymenydd. Gadaw- odd fab a merch, a brawd a chwaer i alaru ar ei ol, heblaw lluaws o berthyn- asau a chyfeillion agos. Genedigol oedd o Pant Cadifor, Dowlais. Yr oedd yn y wlad hon er's tua deng mlynedd. Mawrth 2, yn ei phreswylfa ei hun, Huron St., Milwaukee, Wisconsin, o'r inflammation of the bowels, Mrs. Jane James, gweddw y diweddar David James, yn 77 mlwydd oed. Bu Mrs. James yn bur wanaidd ei hiechyd er's blynyddau, fel nad oedd gan ei pherth- ynasau a'i chydnabod unrhyw ddys- gwyliad iddi fyw yn hiv, eto ni feddyl- iodd neb y byddai farw mor ddisymwth ag y bu. Ni chafodd fwy na rhyw ddau neu dri diwrnod o gystudd cyn iddi gael ei galw ymaith, ac ymadawodd a'r fughedd hon yn byr ddiboen i bob ym- ddangosiad dynol. Ganwyd Mrs James mewn lie o'i enw Wilusog, ger Aber- ystwyth, sir Aberteifi. Wedi priodi a David James, Tynyrhos, o'r ardal hono, aethant i ddechreu eu byd ar ffarm o'r 8nw Dolegwyn, yn yr un ardal, ger Aberystwyth. Yn mhen ychydig sym- udasant o'r ardal hono i Lundain, a buont byw yno am tua deng mlynedd, ac yna ymfudasant i'r wlad hon a thir- lasant yn America yn y flwyddyn 1855. Befydlasant ar ffarm yn ardal Concord, Wisconsin, a daethant i'r penderfyniad 1 werthu allan yma hefyd yn mhen tua deng mlynedd, a dyfod i dreulio gweddill 6tt dyddiau yn Milwaukee, ac yna y gorphenodd y ddau eu gyrfa ddaearol. Bu iddynt 15 o blant i gyd, dau o'r rhai fuont feirw yn yr Hen Wlad, ac un yn y wlad yma, fel y cyfeiriwyd eisioes, sef Mrs. Edwards; ac y mae deuddeg eto yn fyw, ond yn bur wasgaredig oddiwrth eu gilydd lawer o honynt, fel y mae yn dygwydd bod gyda y rhan fwyaf o deuluoedd Uuosog.

EFFAITH GWYNT~MAWR YN VICTORIA, PENYCAE. CAPEL YR INDEPENDIAID.-Cofus gan lawer- fod y gwynt mawr a chwythodd yn mip Hydref y flwyddyn ddiweddaf, sef 1881, wedi gwneud niwed aruthrol i lawer o adeiladau. Yn mhlith ereill, niweidiwyd Bethel, capel yr Independiaid yn Victoria^ Penycae, (Ebbw Vale), i'r fath raddau, fet y costia 500 punt i'w adgyweirio. Ae: oblegyd fod yr eglwys yno yn un wan iawn. a'r baich o 500 punt yn rhy drwm i'r aelodau fod dano heb gael help y cyhoedd crefyddot, y mae y Parch T. D. Evans, y gweinidog, yr hwn sydd yn byw yn 11, Victoria Road, Ebbw Vale, Mon., wedi gwneud apel am gymorth. Y mae cyfar- fod cbwarterol Sir Fynwy, perthynol i'r Independiaid, wedi cefnogi yr apel. Felly