Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
LIVERPOOL.
LIVERPOOL. DIFYRWCH Y SAESON—CYFADDBF DBYGIONI —YSBRYDIAETH—DYDD GWYL ST. VALAN- TDiE-ETHOLIAD DIWEDDA9 YN PRESTON —Y RBYDDFRYDWYR A MR. GDADSTONE. Yr hyn sydd wedi difyru y Saeson yn benaf yma yr wythnos hon ydyw rhedeg- feydd own yn Waterloo, ac y mae hyny hefyd wedi tynu amryw o ddyeithriaid i'r ddinas. yn enwedig y dosbarth betyddol. Gan fod y tywydd wedi bod ychydig yn an- ffafriol rai o'r dyddiau, y mae yn ddiau fod amryw o'r rhai hyn wedi colli yn eu ham. canion, a myned adref a'u llogellau yn llawer ysgafnach. Pe byddai i'r Saeson fel gwerin o bobl feddwl mwy am addysg a diwylliant meddwl, dichoii y byddai gwell trefn ar ein gwlad. Yn lie hyn, y mae yn resyn meddwl, mae rhywgampau o ddifyr- wch ydyw dyddordeb nifer helaeth o'r boblogaeth; ie, gwaith mor annynol a'r gystadleuaeth saethu colomenod yma Saydd Mawrth diweidaf. Yr adar diniwed yna yn disgyn wrth yr ugeinian gan nerth pylor a drylliau, i ddim ond i foddio cyw- jreinrwydd a gweled pwy oedd y saethwr goreu, ac enill gwobr. 0 flaen yr ynadon ddydd Mawrth di- weddaf traddodwyd un William Shimmins i sefyll ei brawf yn y frawdlys nesaf ar ei addefiad ei hun, ei fod wedi rhoddi ystorfa ar dan ddydd Sal, y 5ed, cyfisol. Yr oedd yr ystorfa yn perthyn l Gwmni Camlas Leeds a Liverpool, a difrodwyd gan y tan 1,000 o bales o gotwm, a 4,000 sachaid o wenith, yr oil yn werth tua £ 4,000. Yn mhen dau ddiwrnod wedi i'r tan gymeryd lie, darfu i'r dyhirin roddi ei hun i fyny i'r be,ddgeidwaid, a'r unig reswm aroddaidros gyflawni y weithred, oedd ei fod "wedi gwneud byny o gythreuldeb." Pawb am roddi y bai ar y cytbraul ar ol gwneud rhywbeth ond byddai yn dda i lawer ofyn iddynt eu hunain, ai nid bwy eu hunain ydyw y cythraul mwyaf ? Yr hen anian heb ei phuro trwy ras. Nid yn y Deheudir yn unig y mae ys. brydiaeth yn cael sylw llawer o bobl, a rhai mor benwan a cbredu yr oil a ddywedir am allu a phresenoldeb ysbrydion: Ond y mae Mr Stuart Cumberland wedi bod yn Hoyse Hall yma amryw o nosweithiau yr wythnos hon yn dynoethi twyll ysbrydol. iaeth. a Syr J. A. Picton yn llywyddu yn un o'r cyfarfodydd. Gwnaeth Mr Cumberland amryw o weithredoedd ag y mae rhai yn «u priodoli i ysbrydion, ac ar ol gwneud hyny unwaith, dangosai i'w gynulleidfa pa fodd yr oedd yn gwneuthur hyny, a dywed. ai mai ei allu of ei hun ydoedd, ac nid gallu ysbrydion. Beth pe byddai i chwi anfon am y boneddwr hwn i roddi taith trwy y Deheudir i ddangos y gwirionedd, ac egluro twyll rhai pobi ? Nid oes un man, y mae yn debyg, yn talu mwy o sylw i ddydd gwyl St. Valan- tine na Liverpool, na neb o blant Cupid yn rboddi mwy o waith i'r llythyr-gludwyr ar y dydd yma ag y mae trigolion y ddinas hon yn' ei roddi. Ymddengys oddiwrth adroddiad meistr ein prif lythyrfa yma, fod 123,317 ovalantilles wedi eu rhoddi yn y llythyrfa yma ar y 14eg o'r mis hwn, a bod 153.632 o'r cyfryw bethau wedi eu dos- barthu hyd y ddinas yma gan y llythyr gludwyr ar yr un dydd. Cynydd o 21,000 ar y flwydd) n o'r blaen. Y mae hyn eto, debygwn i, yn dangos sefyllfa y wlad yn well nag ydoedd pan oedd Toriaeth yn teyrnasu, gan fod gymaint yn ychwaneg:yn gallu gwario eu harian am y fath bethau a valantines. Dygwyd un o Doriaid Preston o flaen yr D 11 ynadon yn y dref hono ddydd Mercher diweddaf, am wneuthnr uiwaid i un o bleidwyr Mr Simpson ar ddydd yr etholiad a gymerodd le yno yn ddiweddar. Profwyd ef yn euog, er i'w gyfreithiwr wneud llawer o esgusodidn ar ei ran a dirwywyd ef yn drwm. Ymddengys befyd fod Mr Simpson, yr ymgeisydd aflwyddianus, am ddyfod ag un o aelodau Toriaidd y Cyngor Trefol yn Preston, i gvfraith am ryw gamwri a ddy- wedir ei fod wedi ei wneud ddydd yr ethol- "iad. Y mae yr achos i ddyfod yn mlaen yn fuan. Cynaliodd y GymdeithasRyddfrydol yma gyfarfod brwdfrydig alluosog nos Fawrth diweddaf, i ystyried gweithrediadau y Senedd-dymhor presenol, ac hefyd i'r am- can o gefuogi y Prif Weinidog yn ngwyneb y rhwvstrau mawrion sydd ar ei ffordd yn brdsenol i ddeddfwru er lies ei wlad. Yr oedd y cytarfodynun gwir ddylanwadol, Ac ar y llwyfan yr oedd amryw o wyr blaenllaw y ddinas yn yr achos Rhyddfryd- ol. Pasiwyd amryw o benderfyniadad gydag amcan y cyfarfod, gyda eu bod oil i'w hanfon i'r Prif Weinidog, ac ereill o aelodau y Weinyddiaeth. Bydd hyn yn sicr o fod yn galondii i Mr Gladstone i fyned yn mla.en yn y llwybr y mae wedi ei gymeryd i ddiwygioy wlad a'r Senedd-dy. Beth ydych chwi; Rbyddfrydwyr Morgan- wg, ac ereill o sirioedd y Deheudir, yn ei wneuthur ar hyn o bryd ? Yn sicr, y mae yn bryd i ddeffroi, pan y mae eisioes Twystrau yn dechreu cael eu taflu ar draws deddf mor briodol a cbyfraith Cau y Taf- arndai yn Nghymru. Deuwch allan yn eich nerth, a chefnogwch eich haelodau Seneddol yn mhcb amcan teilwng. Amryw bethau ar hyn o bryd yn galw am fy sylw, felly, amser a balla i mi ddweyd ychwaneg y tro hwn; gan hyny, rhaid gadael ar hyn yn bresenol, gydag addaw ychwaneg eto. Yr eiddoch, &c., J. D. PIERCE.
EISTEDDFOD LLWYNYPIA.
EISTEDDFOD LLWYNYPIA. AT lAGO AP RHYS. SVR,-Gan nad wyf yn dygwydd bod yn ddarUenydd cyson o'r Merthyr Express, buasai eich nodyn enllibus wedi cael myned heibio hab yn wybod i mi oni buasai i gyfaill i mi dynu fy sylw ato. Yn enw pob peth sydd yn rhesymol, pa beth a'ch cymellodd i ysgrifenu i'r wasg Seisneg ar bwnc Cymraeg fel hwn ? A ydych yn ys. tyried eich hun yn lenor rhy goethedig i ymostwng i ysgrifenu i'r newyddiaduron Cymreig, a hyny ar bwnc eisteddfedol ? Neu, a oeddych yn meddwl y buasech yn llwyddo i wneud mwy o niwed i mi o her- wydd fod dosbarth gwahanoloddarllenwyr, i'r ddwy wasg ? o herwydd y mae yn am. lwg i bawb mai ceisio gwneud niwed i mi -oedd eich amcan. Yr wyf am i chwi -egluro hyn drwy ddwyn allan eich rhesym l' .&u paham y gosodwch y peth allan fel Eis- ieddfodic scandal ? Yn sicr, nid yw dysg- awdwr fel chwi yn ffurfio barn frysiog ar Unrhyw bwnc, heb fod genyoh ddigon o res- ymau tu cefn. Yn awr, syr, allan ahwynt, gadewch i'r wlad gael cyfle i'w mesur a'u pwyso. Os nad ydych yn hoffi ymostwng i ysgrifena i'r wasg Gymreig, cyfarfyddaf chwi ar eich tomen eich hun,"—yn y fan lie yr ydych wedi dechreu ymosod arnaf. Aethum i'r eisteddfod (wedi darllen, ac yn ystyried fy mod yn deall yr amodau yn drwyadl) gan ystyried fod genyf berffaith hawl i'r wobr os buasai fy nhraethawd yn deilwng ac yr wyf yn hollol yr un farn eto. Dyma gyfle i chwi brofi yn wahanol. Cofiwch mai profiac nid haeru sydd yn angenrheidiol. Dywedweh hefyd fod Staff Clydach Vale yn cael eu gwahardd i gyatadlu. lvonsenS8 I Pwy oedd a hawl i'w gwahardd? Nid oedd yr amod ary program yn eu can allan; felly, pwy, neu pa awdurdod arall oedd a hawl i wneud hyny ? Beth oedd a fyno y cystadleuwyr a Staff Clydach Yale ? Onid y program oedd y rheol ? Dywedwch hefyd fod y staff uchod yn ddynion profiad- ol, ac yn likely o enill y wobr pe buasent yn eystadlu. Pa fodd y daethoch chwi i wybod eu bod yn fwy profiadol, ac yn fwy likely o enill y wobr na rhywrai ereill ? Bosh i gyd, syr. Dywedwch eto ei fod wedi ei wneud yn hysbys diwrnod yr eisteddfod mai nuaiager oeddwn. Do, yn siwi, gwnes hyny fy huran. Gellid meddwl oddiwrth eich hysgrif fer, wyntiog, fy mod wedi myned a'r wobr mewn rbyw sneaking way. Prof- wch, os gellwch, fy mod wedi gwneud rhywbeth yn debyg i hyn. Pwy y feddyl. iwch, neu, i bwy y perthyn y gair they yn y frawddeg ganlynol ?—" They have just come to the conclusion that they would have another adjudication." Crugaanwiredd noeth, syr. Y mae y frawddeg uchod yn awgrymu i mi, a dylai rhoddi yr hint i chwithau. os ydych yn ei ddeall, ei fod yn fwy cydwedd- ol a'ch safle chwi fel lienor, i chwi fod yn foddlawu ar ysgrifenu tipyn yn hen iaith eich mam, a gadael yr iaith fain i rai sydd yn ei medru. Yn ddiweddaf, yr ydych yn ceisio fy nychrynu drwy fy nghynghori i ddychwelyd yr arian i'r trysorydd. Y peth cyntaf a wnaethum ar ol darllen y sylw pwysig hwn oedd canu Not for Jo." Nid yw pethau fel hyn yn fy nychrynu. Cofiwch fy mod wedi fy nwyn i fyny yn rhy agos i'r coed i gael fy nychrynu gan swn y ddallhuan. Cwmaman. DD. E. DAVIES.
LLITH SCLEMIN.
LLITH SCLEMIN. Dyddiau hynod ydynt y dyddiau hyn yn hanes Cwm Rhondda. I greadur adenawg, haner-awyrawl, achaner-daearawl o'm bath i, gorchwyl go anhawdd ydyw penderfynu ar ba bwnc i sefyll. Ar gongl heol yr Ynyshir, y nos o'r blaen, safai trwp o ddynion a ymddangosai i mi mewn penbleth ofnadwy. Gellais fyned yn ddigon agos atynt i ddeall mai testyn yr ymddiddan oedd esgeulusdra o eglwys y Porth i fyned a chyfarfod gweddi i dy un o'r henohwioryddyn Nhroedyrhiw. Myned i'r gyfeillach oedd y brodyr fel y deallais wrth yr ymddiddan. Dyn gweddol dal oedd un o honynlj. Cyfeiriai at y Bedydd- wyr yn awr ac eilwaith, yr hyn a awgrymai i mi naill ai ei fod yn bwriadu myned dros- odd i olchi ei hun yn nyfroedd gloew yr afon, neu yute ei fod wedi bod trwy bant yr oichfa yn barod. Ef« oedd y speaker penaf. Bum i yno,' ebe fe, gan gyfeirio at y cyfar- fod gweddi, a darllenais i benod, ac aethum i weddi goreu y medrwn.' Pwy oedd yr hen chwaer?' ebe gwr a gymerai fod yn an- wybodus o'r amgylchiadau. Atcbwyd ef gan ddyn main, tal, teneu, a ymddangosai fel pe newydd adael y coleg, Ond- mam- yn-nghyfraith. mistr oedd hi. Peth od fod nhw yn gadael hono heb gwrdd o bawb. Ma' meistr a'i wraig wedi teimlo yn ofn- atwy iawn ta beth, Fe alwa i sylw y gyf- eillach at y peth lieno ar y diwedd.' Na, na, paid, facbgen, pwy hawl sy' geni ni i ymyraeth ag eglwys arall?' ebe dyn syn- wyrol a safai yn eu piith. Ac yn wir, beth sydd geni ui i wed wrth neb ? Edrychweh ar ein heglwys ni yn rhifo rhwng pedwar a phump cant o aelodau, ae, fel y gwyddoch, fod ein cyrddau ni yn amal heb ddigon o frodyr i gael pedwar i weddio ynddynt.' Ebe'r cyntaf, Wi yn synu fod rhai o'r bro- dyr a arferai fod yn ffyddlon gyda ni wedi myned mor esgeulus wedi iddynt ymadael. Dyna ———— a ———— a ———— a ———- (gan enwi pedwar neu bump o'r brodyr, tybiwn a arferant fod yn ffyddlon). Peth od am deni nhw nabasa nhw yno, ta pwy fusa yn isha.' Ond, ebe'r nesaf, 'pwy ods i ni am dani nhw ? Dy nhw ddim yn perthyn i ni. Gadewch i ni ddechreu diwygio gartre', ac yna fe fydd rhyw synwyr i ymyraeth & materion eglwysi ereill. Ac yn wir, a materion eglwysi ereill. Ac yn wir, a dweyd y cwbl i ch'i, ond chanm i ddim i'r peth fyn'd o mjhetiau i iglusta mistir, wi yn gwel'd y brodyr yn ddoeth iawn. Mi fum i pwy nos mewn cwrdd gweddi gyda nhw yn nhy a ch'i wyddoch nad o's dim teulu tlotach yn yr holl gymydogaeth na'r teuluhyny ac yn wir, fe lonodd fy nghalon i wrth weled y brodyr a'r chwiorydd mor ffyddlon i dd'od at deulu mor dlawd. Dim mistir na mistres yn perthyn iddynt o'r nawfed ach. Er hyny, dyna lle'r o'dd y brawd enwasoch gynta', ac er ei fod yn troi mewn cylch pwysig, ac yn meddu cryn gyfoeth, eto dyna fe gyda'r tlawd a'r anghenus, fel pe buasai y tlotaf yn y lie 0, nn splendid o'dd e yn arfer bod. Y gwir am dani, oni basa fe ac Edward Rees fe fusa llawer o gyrdda wedi myn'd yn fflat lawer gwaith ar hyd y tai yn y cymydog- aethau hyn.' • Gadewch i fi gwpla, os gwelwch yn dda,' ebe'r cyntaf. 4 O cewch, cewch; awch yn mla'n.' Y peth o'wn i am alw sylw ato o'dd y parodrwydd anarferol sydd mewn rhai aelodau gyda ni i fyned i gyrdda gweddio i dai y bobl cyfoethocaf, ac i esgeuluso y tlodion.' 4 Dyna, tewch,' ebe'r cyntaf. B'le cewch ch'i neb lawer tlotach na'r hen chwaer a enwais ?' Conwch hyn,' ebe'r gwr pwyllog, nid beio am fyn'd at gyfoethogion w' i, ond beio am esgeuluso y tlodion. A gadewch i fi gwpla cyn fy rhwystro. Dyna'r hen wr hwnw yn gweddio yn y ty a enwais. Chlywais i ddim y fath weddi ddar ganed fi, Yr oedd yn nghanol y nefoedd mewn mynyd.' 0 ie, hen Eben,' ebe'r dyn arall,1 nid yn amal y clysfch neb fel hwnw. A'r dyn od hwnw ensoch ch'i, yn wirionedd o'dd hwnw yn dda afnatsan yn nghanol ei holl bethau od. A'r gwnidog bach yna, chlywais i ddim gwell darllenwr yn fy mywyd a hwnw, ac fewedodd gwpwl o'r gira mwya' striking a glywis i 'rio'd.' I Wel 'nawr, ma'r amser yn pasio. Beth nawn ni heno ? Galwn ni sylw at y mater ?' I Na, na, gadewch iddo, ma'r hen chwa'r yn credu nad os dim cystal dynon yn y byd a nhw, yn enwedig Mr O'dd Margad ei merch fel un o'r plant yn y ty hyny, a 'dyw gwraig mistr, a mistr hefyd, ddim pell o fod yr un feddwl am dano.' Gadewch lonydd i'r peth.' O'r gore, ond fi wetach i, ni allwn godi'r peth yma yn ein plith heno er mwyn d'od o hyd i rai o'n haelodau ni.' Fi ginta clyw Mr y gwein. idog, a gall fod yn foddion i symbylu yr eglws gyda ni at ei gwaith yn fwy nag y mae hi yn bresenol. De'wch, de'wch, de'wch i ni fyn'd, mae yn ugain mynyd wedi saith.' Yna torodd yr ymddiddan i fyny, ac aethant i'r cwrdd. Beth wnaeth- ant nis gwn. Gorfu arnaf fyned i fan arall. Nos Sadwrn wythnos i'r diweddaf, yr oeddwn wedi myned ar daith awyrawl tua Phontypridd, ac ar fy ffordd adref oddeutu wyth o'r gloch, mi dybiwn, dyna grash dcly. chrynllyd, fel pe buasai dwy engine yr ex. press trains mwyaf cyflym wedi boltio y naill i'r llall. Cythryblwyd yr awyrgylch drwyddi oil. Bum bron a dyrysu gan yr ysgydwad. Rhwygai'r meini, crynai'r ddaear, Duai'r wybren dysglaer fry,' 0 gan nerth ofnadwy yr elfenau, a'r sulphur a godai i fyny mewn canlyniad i'r danchwa yn mhwll y Coedcae, yr hon erbyn hyn sydd wedi ei chyhoeddi drwy yr holl wlad. Dacw ddau ddyn ar foreu ddydd Sul yn sefyll gerllaw y pwll. Ebe un o honynt wrth y llall,1 Beth wyt ti'n feddwl am ddi. wedd y byd yn ngwyneb peth fel hyn? Wyt ti yn credu y gall yr hyn ddywed y Beibl fod yn wirionedd y bydd i'r ddaear gael ei llosgi, y m6r i ferwi, a'r elfenau i gydymdoddi ?' P'am,' ebe'r llall,1 beth sydd yn neillduol yn yr amgylchiadau hyn sydd yn tueddu i arwain eich meddwl y ffordd yna ?' Hyn,' ebe'r cyntaf,' ch'i glywsoch y nos o'r blaen y siarad yn smoking room y Butchers ? I ch'i yn cofio J abez Evans yn dweyd nad oedd dim digon o dan i gael 1 losgir ddaear, a phe caed digon o dan at hyny, nad oedd dim digon o le yn y gwagle i'r mwg o'r ddaear, a'r steam o'r afonydd a'r moroedd mewn canlyniad i'r fath gyfnewidiad?' Wi yn cofio, dyn,' ebe'r ail, dywedodd hefyd na fu dim diluw erio'd; nad odd dim digon o ddw'r i gael at y fath beth ag y desgrifia'r Beibl. At hynyna yr oeddwn am gyfeirio eich sylw meddyliwch am y pethau yna erbyn y ewrddom y tro nesa' yn y Butcher's, i gael barn Jabez a Jacob Morgan, Moses Cule, a Morien wrth gwrs, ar y mater.' 1 O r goreu, brain y fach i, fe 'naiff Jabez lawer o ddadleuwr ar y pync- iau hyn, ond iddo fe gael siarad y cwbl, a Morien y-gweddill. Bore da, bore da. Y Blue Ribbon Army a'i weithrediadau y tro nesaf, os byw ac iach. 0 ie, ai tybed y gallaf godi damage ar gadeirydd Bwrdd Iechyd Pontypridd am ysigo fy aden nos apwyntiad swyddogion Chamber of Trade l'ontypridd ? Ofnwyf y bydd raid cael amputation. Cofiwch fi at Awstip, druan, a'r Disclaimer. SCLEMIN.
YR ALCANWYR.
YR ALCANWYR. Cawsom gyfarfodydd da, y bobl o unfryd fod yr adeg wedi dyfod er cael y gostyng- iad yn ol. Aberearn ac nid Abercombe ddylasai fod enw y lie yn eich rhifyn di- weddaf, lie yr aeth y ddau shingler, a bwy yn gaffers ar eu twrn, i berswadio y bobl i ddilyn Staffordshire. Condemniwyd eu hymddygiad gan y bobl yma fel un lliweid- iol i brisoedd yr oil o honoch. Cedwir cof- nod o'u henwau. Siaradwyd yn gynes ac i bwrpas ar lawer o bethau buddiol i chwi i'w mabwysiadu. Y prif, i'n tyb, oedd dwyn yr arferiad ffol ac ynfyd o weithio gyda phlanc fel ail-ddwylo bydd hyn yn achos yn ami i'r cvflogwyr gymeryd man tais i ostwng eich cyfiogau. Y mae eich bod chwi yn trachwantu yn eich calon i enill ychydig o sylltau yu ychwaneg yn peri iddo yntan ymdrechu am danynt yn y man. Gwnewch waith eich hunain, bawb o honoch, a byddweh yn gallach, cyfoeth- ocach, a mwy hirboedlog, Yn Ngogledd Llocgr, ni bydd y gweithwyr yao yu gwneutliur dim and yr byn a berthyn iddynt; pan yma, bydd rhai o honoch chwi yn gwneuthur gwaith y labrwyr a'ch hun- ain. Pa ry edd, gan hyny. eich bod yn cael eich cyfiogau i lawr. Pan nad ydych yn golalu am eich bteiniau eich hunain, pwy dybiwch chwi a all ofalu am danynt drosoch ? Y mladdodd y dynion yn Lloegr am i'r Sabbotb gael bod fel yr ordeiniwyd ef i fod, sef yu ddydd o orphwysiad oddi- wrth bob llafur; ond byddai rhai o'r cyf- logwyr yno mor gyfrwys nes eu treehu drwy roddi rhoddion o Is. 6c. neu 28. 6c. yr wythnos yn ychwaneg iddynt am repario dydd Sul, a gweithio dydd LInn, pan yr ydych chwithau, o angeurheidrwydd, yu gorfod gweithio dydd Llun, a dysgweh gy- maint o ddyt ifchriaid, fel os na fydd ichwi ufyddliau, y ceir digon yn eich lie i'ch cadwyn segur fel cosb am wrthod. Siaradai un o'r cynrycliiolwyr yn dda ar y pen hwn. (Jarwn eich gweled yn astudio eich lies drwy ddwyn ffaeleddau fel yma i w gwynt- yllu yn eich cyfarfodydd. Diwygiwch, yute. Beth ddywedwch chwi yn Brynam- an, Pontardawe, &c., am areithio ar bync. iau fel hyn ? Bydd copi o'r apel wedi ei danfon i bob cyflogwr o hyn i boreu dydd Mercher. Byddwch yn barod oil i'w cyfar. fod; ac as na ellir dyfod i delerau drwy deg, nid oes ond ceisio ffordd arall, a gwyr pawb eich bod yn ddewrion pan yr ymgod- wch at hyny ond gwell yw arfer y ffordd dyner o arwain gwr ag edafedd sidan, pan y mae yn rhaid pastynu llawer arno cyn ei gael i ufydd-dod. Yn awr, ceisiwn eich hymgydnabyddu a sefyllfa masnach :-0 America ceir fod y llafnau coke wedi gostwng 5c. neu 10 cent y blwch, a'r charcoal 2t cent Adroddiad arall o'r un wlad yw eu bod heb gyfnewid dim yn eu prisiau. 0 Canada, Toronto, cawn fod llafnau yn gwertliu yn uehel a bywiog (firm and strong.) Montreal, cynydd teg, heb ddim cyfnewid. Victoria, Melboarna,-y mae y galw yn foddbaol- prisoedd ychydig yn is. Sydney yn dawel —cokes 19s. America (gohebiaeth neill. duol) ychydig yn wanaidd, heb newid neill- duol mewn prisoedd. Un arall a ysgrifena am farchnad dydd Gwener:—Dim eyf. newidiad penodol; ac un arall a ysgrifena fod charcoals yn lie. y blwch, a'r ookes yn 5c. yn llai; ond dysgwyliad pawb yw am archebion mawrion y Gwanwyn. Yr oil sydd yn eisieu yw, rhwymo gwyr y gwaith mawr, yna daw masiiach iach, prisoedd cymedrol, a chysuron llawn i deuluoedd yr oil o honoch. Wel, paham na wnewch ? Onid am eich bod yn ynfyd ? Meddyliwch am weithwyr tin-house Llangenech yn gweithio rhyw 12 a 13 o oriau yn y dydd, ac yn difa eu cyfansoddiad wrth hyny; ac nid yw yn darfod fan yna, ysbeilir y pryn- wr a Uofruddir y fasnach. Y mae gweith- wyr sydd a rhywfaint o barch iddynt eu hunain yn gwrthod gwneuthur hyn. Mewn manau ereill, mae melinwyr ao alcanwyr mor ffol a gwrando ar cyflogwyr a gaffers i ddigio wrth eu gilydd, a gyru am 0 y mwyaf, a phan daw y daflen goch i'r golwg, byddant mor onest a chyfaddef a lleihau tra byddo yr ystorm yn rhuo; cred- wch chwi mewn pryd ai peidio, fechgyn, mae yn d'od, ac nid oes neb wedi hyrwyddo ei dyfodiad yn fwy na gwyr y gwaith mawr. Clywsom am gyflogwr yr wythnos ddiweddaf, er dychrynu y forgemen i ofyn am eu pris, yn atal dwy felin o chwech, ac fel y mae y diafol yn talu ei weision, torodd un arall, fel bu rhaid iddo gadw'r tair yn segur. Cenfigenai y melinwyr hyny wrth y jorgelMIt am eu bod yn gofyn am eu hen brisoedd. Golyger fod y melinwyr wedi colli eu cyfiogau, ouid dysgwyl cynorthwy y forgemen a wnaent hwy er adenill eu cyf- logau, ac mid dysgwyl eu Hid a'u gwrth- wynebiad. Tra mai rhai yn ffugiodrwg masnach, mae ereill yn gyru arni am fywyd, gan lanw yr ystordai a digaloni gweithwyr, a gwylio ychydig godiad er llanw eu coffrau eu hunain. Er cymaint o dodges o'u heiddo a ddangosir i ehwi, ni fynwch gredu llai nad gonest y dodge diweddaf bob tro. Pa bryd yr agorir eich llygaid, a pha bryd y dysgwch garu eich gilydd, heb wahaniaeth rhwng un ganghen a'r llall yn mhob gwaith ? Yn y South Iflates Daily Veics am heddyw, yn hanes llys man Pontypridd, gwelaf fod Mr Simons o Ferthyr, wedi rhoddi title uchel i Mabon drwy ei alw yn litipiring genius of this case.' Pwy oedd 'Inspiring genius' y troseddwyr, tybed? Simons, wrth gwrs. Cydnabyddai fod ganddo Some nleasure of intelligence' ei hunan, ond nid 'genius.' Paham mae yn rhaid i gyf- reithwyr daflu eu llysnafedd fel yma er ceisio cario dylanwad y barnwr ? Y dydd o'r blaen, gwnaeth un arall yr un peth a ninau; diau eu bod yn fynych drwy hyn yn achos o wyro barn. Ar gais yr alcanwyr yn Mhontardulais, ac o barch calon i David George fel hen gydweithiwr, yr ydym yn galw eich sylw at ei achos. Mae David yn afiach er ys rhai blynyddau, ac yn cael ei boeni gan dcliffyg anadi, ac am yn agos idairblynedd bellach, mae wedi methu dilyn ei orchwy!, a bwiiad y pwyllgor yno yw cael Drawing ar yr Art Union style; y wobr fydd Aa. cordian ardderchog, yr hwn ellir ei weled yn siop Miss Thomas, Pontardulais. Mae ein cyfaill Mr Thomas Williams, Commission Agent, o'r un lie, wedi addaw bod yn or- uchwyliwr rhad dros ei gymydog cystudd- iol a'i deulu. Byddwn yn hoff o'r cyfle i'ch cymhell i weithredoedd cariadus fel yma, a dymunwn i'n brawd gael swm anrhydeddus er ei gynaliaeth ef a'i deulu. Pa fodd y mae wedi ymgynal am dair .Y blynedd sydd yn syndod i ni. Mae .amryw o ddynion cyfrifol wedi addaw dosbarthu y cardiau, 6c. yr un, gyda Mr Williams. Prynwch yn helaoth, chwi sydd a plilant; rhai heb blant yn helaethach; ond am y bechgyn ieuainc, peidiwch cymeryd llai nag o ddeg i ugain yr uu; cewch werth eich harian trosodd athrosodd, ac uwchlaw y cwbl, cofiwch fod yr hwn a gynorthwya y tiawd a'r anghenus yn rhoddi benthygi'r Argiwydd. Cadwn chwi eto mewn cof am ein cyiaill. LEWYS AFAN.
Y GLOWYR A'R GYMDEITHAS DDARBODAWL.
Y GLOWYR A'R GYMDEITHAS DDARBODAWL. MRI. GOL. Ymddangosodd erthygl odan y penawd uchod yn eich rhifyn diweddaf, ac y mae yn debyg wedi ei chodi allan o'r Cardiff Times. Ni fnm mor ffodus a'i gweled yn y papyr hwnw, ac nis gwyddwn ddim am ei bodolaeth hyd nes ei gweled yn y DARIAN, onite buaswn yn teimlo yr un ddyledswyddi wneud rhyw nifer o sylwadau ami vn y papyr hwnw ac yn yr eiddoch chwithau. Dichon mai felly y bydd eto os na fydd yn rhy anamserol i'r sylwadau gael ymddangos. Nid yw yr buddygl cellweirguoawl a deflir at gynghorwyr y gweithwyr parthed eu gwaith mewii pen ddysg (theory) yn gwneud pob peth a allent i atal cynydd y gym- deithas Ddarbodawl yn gymwysedig i mi. Gwyr pawb o ddarllenwyr y DARIAN a'r South Wales Daily News i mi gynghori i'r gwrtliwyneb. Rhwng y cyfeillion a wnaeth hyny a'r cwestiwn, er mai honiad go eithaf- 01 ac anhawdd ei bron ydyw. Cyhudda y cyfeillion hefyd o esgeulusdod mewn par otoi unrhyw fesurau i sefydlu unrhyw drys- orfa er galluogi y glowyr neu eu perthyn- asau i gael, mewn o achos o ddamwain, eu hiawnderau o dan Ddeddf Cyfrifoldeb y Meistri," ac "mai wedi i'r gweithwyr gael allan nad oedd dim mesurau yn cael eu cymeryd i sefydlu y drysorfa amddiffynol fwriadedig y dechreuasant ymuno a'r Gym- deithas Ddarbodawl." Ouid priodol gofyn i'r awdwr anghyson a difeddwl hwn Pa drysorfa amddiffynol fwriadedig yr oedd y gweithwyr yn edrych am dani, gan nad oedd, yn ol ei osodiadef, unrhyw fesurau pa bynag wedi eu cymeryd i sefydlu trysor- fa o'r fath ?" Ai posibl fod y proffwyd hwn mor gibddall fel na all weled fod ei enau ei hun yn ei gondemnio ?" Rhyngddo ef a gweddill cyughorwyr y bobl am y mater hwn. Y mae yn rhaid i mi symud i dir mwy cysegredig. Wedi y pethau byn, cawn ganddo fod y rhai a wrthwynebent y Gymdeithas Ddar- bodawl wedi gweled fod yn rhaid gwneud rhywbeth I" Felly ar y 4ydd o Orphenaf diweddaf, wedi ystyriaeth ofalus ar y pri- odoldeb o godi trysorfa i ddwyn yn mlaen achosion o ddamweiniau angeuol a fuasent, yn ol barn y pwyllgor, yn dyfod dan Ddeddf Cyfrifoldeb y Meistri, penderfynwyd fod y pwnc i gael ei osod gan bob cynrychiolydd yn y cyfarfod o flaen y rhai a gynrychiol- ent, a bod adroddiad i'w wneud ar y mater yn y cyfarfod nesaf. Y mae yn agos i saith mis wedi myned heibio oddiar hyny, eto nid oes dim wedi ei wneud," &c., &c. Beth bynag all fod amcan gwirioneddol ysgrifen. ydd yr erthygl hon a'i chyfieithydd nis gwn, ond y mae yn amlwg ar ei gwyneb mai un o'r amcanion ydyw taflu huddygl ar draws y rhai a alwant hwy yn gynghor- wyr y bobl." Ond gwybyddant, os y gall. ant lwyddo yn eu hamcan iselwael mewn rhyw ran arall o'r wlad, mai ofer fydd eu ceisiadau wrth ysgrifenu anwireddau o'r fath hyn am lowyr Cwm Rhondda. Os yw glowyr y cwm a'u gwasanaethwr, neu eu goruchwyliwr, yn barnu yn wahanol ar deilyngdod y Gymdeithas Ddarbodawl, cofient hwy fod yn gymaint rhan o'r or- uchwyliaeth iddo eu hamddiffyn ar dudal. enau newyddiaduron pan y camgyhuddir hwynt fel hyn, yn ogystal a'u hamddiffyn yn ngwyneb ymosodiadau gormeswyr yn mhlith y meistri. Nid yw o un gwahan- iaeth iddo ef pwy a fyddo yn ymosod ar. nynt, pa un ai y meistri neu eu gweision. Ymosodiad yw ymosodiad, deued o'r lie y delo, a'i ddyledswydd yntau yw amddiffyn yn ngwyneb pob camgyhuddiad parthed eu cynlluniau gweithfaol. Felly fy nghyngor i'r cyfeillion hyn ydyw Hands off. Os nad oeddem yn cydolygu gyda golwg ar fabwysiadu y Gymdeithas Ddarbodawl, fel y "gallu effeithiolaf i wneud "y daioni mwyaf i'r rliif fwyaf o bersonau," ac ymuno A hi ar y tir hwnw, dealled y cyfeillion hyn, ein bod yn cydolygu i drwch y blewyn gyda golwg ar yr angenrheidrwydd o |4 sefydlu trysorfa i ddwyn yn mlaen achos- ion o ddamweiniau angeuol, a fuasent, yn ol barn y pwyllgor, yn dyfod o dan Ddeddf Cyfrifoldeb y Meistri;" a bod yr ymhoniad nad oes dim wedi ei wneud yn y mater," mor bell oddiwrth y gwirionedd ag ydyw y Dwyrain oddiwrth y Gorllewin. Ydynt, y mae glowyr y Rhondda, y rhai a berthyn- ant i'r gweithfaoedd undebol, wedi myned mor bell yn y mater, a myned i'r drafferth o argraffu Rheolau yr adran o'r newydd er mwyn cael y pethau angenrheidiol i fewn i gael hwn yn un o amcanion y Gymdeithas; a hyny wedi ei benderfynu er ys chwe' mis yn ol! Ac y mae yn hen bryd fod pob dos- barth a wrthwynebant y Gymdeithas Ddar. bodawl wedi gwneud yr un peth. Y mae yn dra dyeithr hefyd fod neb yn bresenol yn meddu cymaint o hyfdra mewn anwir- edd, ac i ysgrifenu, na chyfieithu, y fath ymhoniad. Oblegyd pwy o ddarllenwyr y DARIAN na'r South Wales Daily News, sydd heb glywed am achos E. G. Wall, y bach- gen a gollodd ei fraich, ac a fu agos colli ei fywyd, yn nglofa Abergorci ? Fy nghynghor i'r cyfeillion yw hyn:—Defn- yddiwch gymaint a alloch o wirionedd i ateb eich dybenion. Peidiwch a mentro cymaint ar anwiredd eto, rhag y gall y tro nesaf y bydd i chwi syrthio i ddwylaw a fo gwaeth. Bydd pob anwiredd o'ch eiddo yn debyg yn y diwedd o greu i chwi fwy o elynion na chyfeillion, os nad gelynion o'ch cyfeillion. Gyda'ch caniatad Mri Gol., bydd i mi ddychwelyd at y mater hwn wedi i bethau ostegu dipyn. MABON.
ART UNION PRIZE DRAWING, ABERDAR.
ART UNION PRIZE DRAWING, ABERDAR. Wele yn canlyn rhestr o rif y llyfrau sydd wedi dyfod i law, fel y gallo pawb sydd wedi prynu tocynau ar gyfer y Drawing weled a ydyw yr agents wedi gwneud eu dyledswydd ai peidio. Mae y pwyllgor wedi dewis tri o arolygwyr i edrych dros y llyfrau a'r tocynau, er mwyn sicrbau fod pob tocyn i fewn yn y tyniad, yr hwn a gymer le dydd Iau, y 23ain cyfisol. 1 80 153 219 335 416 2 81 154 220 336 417 3 82 155 221 337 420 4 83 156 222 338 423 5 85 157 223 339 424 6 86 158 224 340 426 7 87 159 225 341 428 8 88 160 226 342 429 9 91 163 227 343 430 10 92 164 228 344 440 11 93 165 232 346 441 12 94 166 234 349 442 13 95 167 236 350 443 14 96 168 237 351 444 16 97 109 239 352 447 17 98 170 241 353 448 18 99 171 243 354 449 20 100 172 245 355 450 21 101 173 246 357 451. 22 102 174 247 360 452 23 103 175 251 362 453 24 104 176 260 363 454 25 105 177 261 364 455 27 106 178 2G7 365 456 28 107 179 268 366 457 29 108 180 269 367 459 30 109 182 270 369 460 31 111 183 271 370 461 32 114 184 272 373 463 33 115 185 273 374 464 35 116 186 274 375 465 36 117 187 275 377 466 38 118 188 279 379 467 39 119 189 281 380 468 40 120 190 282 381 469 41 121 191 283 382 471 42 122 192 284 383 472 46 123 193 285 384 473 47 124 194 286 385 474 48 125 195 288 386 475 50 126 196 291 387 476 51 127 197 292 388 477 53 128 198 293 389 478 54 129 199 294 390 479 55 130 200 295 391 480 56 131 201 296 392 481 57 132 202 297 393 482 58 134 203 301 394 483 60 135 204 302 395 484 61 136 205 303 396 485 62 138 206 304 397 486 64 139 207 305 398 487 66 140 208 306 400 488 68 141 209 310 401 489 70 142 210 311 402 490 71 144 211 313 403 493 72 145 212 315 404 494 74 147 213 316 405 495 75 148 214 325 406 496 76 149 215 326 407 498 77 150 216 327 410 499 78 151 217 329 411 500 79 152 218 330 415 501 Yr ydym ui sydd d'n henwau isod wedi edrych yn fanwl dros y llyfrau a'r tocynau ar gyfer y Drawing uchod, ac yn sicrhau y bydd pob tocyn a ddaeth i law i fewn yn y tyniad. JENKIN PARRY. DAVID DAVIES. tRIClulW MORQA*.
Advertising
• M6r o Gan yw Cymru gyd.' SALEM, LLANGENECH. riYNELffi EISTEDDFOD GADEIRIOL V yn y lie uchod dydd Llan Sulewyn. Mai 29ain, 1882. 6 J Prif Destynau. Caniadaeth—I'r CÓr heb fod dan 50 o rif, a gano yn oreu I There is beauty on the mountain,' by Sir John Goss, published by Novello, gwobr ^12 a chadair dderw i'r arweinydd. Barddoniaeth-Am y Bryddest oreu ar \Drugaredd,' 200 o linellau, gwobr Xi ls. Beirniaid: y traethodau, barddoniaeth, Ac., Parch. B. Thomas (Myfyr Emlyn); caniadaeth, Eos Morlais. Y mae y programs yn awr yn barod, yn cynwys rhestr gyflawn o'r testynau, ac i'w cael am lg. yr un; trwy y post, lie., gan yr ysgrifenyddion,—David Bevan Ironmonger, John Thomas, Cornhwrdd, Llangenech, R.S.O. ° 'Dan nawdd Duw a'i dangnef.' 4 Duw a phob daioni.' Eisteddfod Gadeiriol Castellnedd. CiYNELIR y chweched Eisteddfod flyn- yddol yn Fachnadle y Dref, Gwener y Groglith, E brill 7fed, 1882. Jjlywydd.—D. DAVIES, Ysw., Maer y Dref. Arweinydd a beirniad y cyfansodd- iadau,-WATCYN WYN. Beirniad y canu,— MR. HUGH DAVIES (Pencerdd Maelor), A.C. I'r cõr a gano yn oreu 4 The Heavens are Telling,' Novello's Edition, gwobr .623, set £ 20 i'r cdr, a X3 i'r arweinydd. I'r cor o'r un gynulleidfa a gano yn oreo 41 bwy y perthyn mawl,' Pencerdd Maelor, gwobr X3 3s., a baton i'r arweinydd. I'r parti a gano yn oreu 'Cydgan y Chwareiwyr,' JenJtdns, gwobr £210s. I'r hon a gano yn oreu 4 Ffarwel,' M. W. Griffiths, gwobr 10s. 6c. I'r Tenor a gano yn oreu Mae 'Nghalon yn Nghymru,' A. N. James, gwobr 10s. 6c. I'r hwn a gano yn oreu I Y Dymhestl,* R. S. Hughes, gwobr 10s. 6c. I'r ddau a ganont yn oreu Aweloa Eryri,' gwobr 12s.. Am y Bryddest Farwnadol oreu i'r diweddar Barch. John Matthews, Castell- nedd. Ffeithiau hanes ei fywyd i'w cael gan yr ysgrif enydd. Gwobr M 3s. a chadair C) yr eisteddfod. Am yr 8 penill (8 llinell) coffadwriaethol goreu i'r diweddar Mr. David Jenkins, Ty- ilwyd, blaenor parchus yn Bethlehem, Green, ac Ysgrifenydd Ysgolion Dosbarth Castellnedd am lawer o flynyddau, gwobr 41 Is. Am y Traethawd goreu ar 'Abraham James Garfield, ei nodweddion, a gwersi ei fywyd,' gwobr 15s. For the best Essay on 4 The Blue Ribbon Army as the means to enhance the Tem- perance Cause,' prize 7s. 6d. Am y pedwar Englyn goreu ar 4 Ymwel- iad Tywysog a Tuywysoges Cymru ag Abertawe, ilydref 1881,' gwobr 6s. Am yr erthygl oreu ar unrhyw Hen Gymeriad Cymreig; gwobr, cyfrol o Gyfaill yr Aelwyd, cyfres 11 wedi ei rhwymo, pris tis. 6c. Oyhoeddir y buddugol yn Nghyfaill yr Aelwyd. Am y traethawd goreu ar 4 Wragedd yr 0 Efengyiau" (nodiadau byrion a chynwys- fawr ar bob un a ddysgwylir). Gwobr, cyfrol o'r lfrythones wedi ei rhwymo, pris 3s. 6c. I'r sawl a adroddo yn oreu yr I Enfys,' W. Wyn, gwobr 5s. For the best Freehand Pencil Drawing of any ornamental outline. For conditions of the competition, see programme. Prize 10s. 6d. Am yr Antimacassar goreu. Beirniadi- Mrs. D. Davies, Maer. Gwobr 7s. 6d. Cynelir cyngerdd yn yr hwyr, pryd y gwasanaethir gan Miss Sarah J. Morris, Llanelli; Miss Lizzie James, Mountain Ash; Miss Annie Jones (Blodwen Myrddin); Pencerdd Matior, ac ereill. Programmes i'w cael am y pris arferol oddiwrth yr Ysgrifenydd,—E. WILLIAMS, 20, BritOn Ferry Road, Neath. TRYDYDD EISTEDDFOD FLYN- YDDOL GLYN NEDD. CYNEL1K iii EISTEDDFOD uchod dan uctwad Cyfrinta y 4 Gwir Frodyr,' yn yr YagOidy Hryta-uaddd dydd Gwener y Grogiitii, i8t>2, pryd y gwobrwyir yr ym- geiswyr liwyddianus mewn caniadaeth, barddoniaeth, &c. Beirniad y canu,—Mr. M. O. Jones, Tre- herbert. Beirniad y farddoniaeth,-Mr. G. <Phillips, B.B.D., Board School, St. Clears. Caniadaeth. I'r cor heb fod dan 30 mewn rhif, a gano yn oreu 'Their Sound is gone out' o'r Messiah ktiatdel), gwobr £4. I'r cor o biant heb fo i dan 25 mewn rhif, na thros 15 oed, a gano yn oreu 4 Iesu o Nazareth sy'n myn'd heibio,' o Swn y Juwbiii, gwoor 15s., a 5s. i'r arweinydd. Caniat, ir cuwech mewn oed i gynorthwyo. I'r Fife Band a chwareuoyn oreu unrhyw dair alaw Cymreig, gwobr XI. I'r parti o 12 a gano yn oreu Awn tua'r Cadfaes,' gau. H. Davies (Pencerdc Maelor), A.C., gwobr liiti. Am y chwech penill goreu ar Cydym- deimlad,' gwof.r 10s. Programs i'w cael gan o MOKGAN WILLIAMS, Ysg., Ivorites' Row, Glyn Neath. 4 Yn ngwyneb haul a llygad goleuni.' SARDIS, WAUNARLWYDD. 0YNELIR Eisteddfod yn y lie uchod dydd Gwener y Groglith, Ebrill 7fed, 1882. pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol mewn caniadaeth, &c. Beirniad y canu,—Eos MORLAIS. Cyfeil- ydd,—MR. J. HAYDN PARRY, Abertawy. Caniadaeth. I'r c6r, heb fod da.n 60 o rif, a gano yn oreu 4 Lift up your heads,' Messiah, Handel, gwobr X12 a Metronome hardd i'r arweinydd I'r cÔr, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu 4 Ar lan Iorddonen ddofn,' Dr. Parry, gwobr £3. I'r parti, ddim dan 16 na thros 20 o rif, a gano YJ oreu 'Come, bounteous May,' Spofforth, gwobr £1 5s. Proems i'w cael gan yr ysgrifenyddion am y pris arferol. Ye^u.,—John Griffiths, Joiner, Waunar- lwyd i, a Thomas J. Williams, Gorwydd Terrace, Waunarlwydd, near Swansea.