Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
HER EDWARD
HER EDWARD YR OLAF O'R SAESON. PENOD III. F Pan yn garcharorion yn y capel, dy- wedodd Martin, "Gadewch i ni fwyta ac yfed, ac wedi hyny, fy arglwydd, gallwch chwi gysgu ymaith eich blinder a'ch clwyfau, tra y bydd i mi wylio. Nid oes genyf rhyw awydd mawr i'r creaduriaid hyn ein cymeryd tra yn cysgu." Gorweddodd Martin yn ddystaw ar draws y drws nes iddi fyned yn hwyr, yn gwrandaw ar bob symudiad, nes i'r allwedd ddechreu troi yr ailwaith yn y drws. Cyffrodd wrth y swn, a chan gy- meryd gafael yn y person wrth ei wddf, efe a ddywedodd, "Os siaradwch un ga.irbyddwch farw I" "Na wnewch niwaid i mi," ebai llais erynedig a menywaidd, ac er ei syndod cafodd Martin ei fod wedi ymaflyd laewn merch ieuanc. "Myfi ydyw y dywysoges," ebai hi, "gadewch i mi ddyfod i mewn." "Ymwelyddes groesawgar iawn i mi," eba.i Martin wrtho ei hun; a chan ym- aflyd yn yr allwedd, efe a glodd y drws oddimewn. "Cymerwch fi at eich meistr," ebai hi, ac arweiniodd Martin hi yn mlaen, gan ryfeddu, ond yn dysgwyl rhyw gan- lyniedydd arall. 0 Y mae genych chwi fidog yn eich Uaw," ebe efe, gan gydio yn ei harddwrn. Oes. Ond pe buaswn wedi meddwl ei ddefnyddio, buaswn wedi gwneud hyny atoeh chwi i ddechreu. Cymerwch ef, os dewiswch." Prysurodd i fyny at Hereward, yr hwn a gysgai ar risiau yr allor; ymos- i tyngodd ar ei gluniau wrth ei ochr, gan ymaflyd yn ei ddwylaw, a'i alw ei gwar- edwr. "Nid wyf yn llawn effro eto," ebai efe, ac nis gwn yn iawn nad breu- ddwydio yr ydwyf. Y mae yr hyn a welaf ac a glywaf yn anhygoel." "Nid yw yn un breuddwyd. Yr wyf bob amser wedi bod yn ffyddlon i chwi. Onid ydwyf wedi rhoddi fy hun yn eich tneddiant ? ac wedi dyfod yma i'ch gwaredu, fy ngwaredwr." Y mae y dagrau a gollasoch dros o ri gorff eich cawr wedi ymddangos i sychu yn gyflym." Pa beth arall a allaswn ei wneud; dywsoch ef yn dweyd wrth yr anwar- iaid o'i gwmpas fy mod wedi cymeryd ei gleddyf. Ni fuasai fy mywyd i na bywyd fy nhad yn ddyogel oni buaswn wedi rhagrithio fel hyny." Ghwychwi, ddynion, sydd yn gallu llywio y byd gydag arfau, oni wyddoch chwi nad oes genym ni ond un arf a'r hwn i amddiifyn ein hunain a'n heiddo, sef cyfrwysder ac yn cael ein gvru genych chwi yn ddyddiol i ddweyd yr hyn nad ydym yn meddwl, ïe, yn gas genym." "Yna chwi a ladratasoch ei gleddyf?" "Do, ac mi a'i cuddiais ef yma er eich mwyn chwi!" a thynodd yr arf o'r tu ol i'r allor. "Cymerwch ef. Yr eiddoch chwi yw ef yn awr. Y mae rhyw swyn yn perthyn iddo. Pwy bynag a darawo, ni fydd eisieu ei daraw mwyach. Yn frys- iog yn awr, y mae yn rhaid i chwi fyned. Ond addawch un peth cyn yr ewch." H Os bydd i mi adael y tir hwn yn ddyogel, mi addawaf ei wneud, beth foyrmg a fydd. Paham na ddeuwch gyda mi, foneddiges, a gweled ei fod yn cael ei wneud?" Hi a chwarddodd. I- 0! fachgen ysmala, a ydych chwi yn meddwl fy mod yn eich caru yn ddigonol i hyny?" Yr wyf wedi eich enill, a phaham na ddylwn i eich cadw?" ebe Hereward dan wenu. el A ydych chwi ddim yn gwybod fy mod wedi fy nyweddio i'ch perthynas, ac, er nad ydych chwi yn gwybod fy mod ya caru hwnw ?" It Felly, mi pia yr ymladd ac yntau yr ysbail." Ysbail, yn wir chwi bia y clod -y cleddyf-ac yn fwy na thebyg, os bydd l chwi gymeryd fy nghyngor, bydd i chwi gael eich gajw gan bob boneddiges yn farchog gwirioneddol, yr hwn nad ystyria ei bleser ei hun, ond yn hytrach gweithredoedd o wroldeb. Ewch at yr hwn yr wyf wedi fy nyweddio iddo, i Waterford dros y mor. Cymerwch iddo y fodrwy hon, a dywedwch wrtho am ddyfod yn fuan i'm ymofyn, rhag y bydd iddo fy ngholli yr ail waith, a'm tolli yr adeg hoiao am byth. Y mae yn galed arnaf yma, a phe na byddai er mwyn fy nhad, gallai y byddwa yn ddigon gwan, er pob peth a ddywedai dynion, i rhedeg gyda chwi at eich per- thynas dros y mor," Ymddiriedwch ynof, a deuwch," ebai Hereward, gwaed yr hwn a dde- ehreuodd ferwi o'i fewn. Ymddiried- wch ynof, ac ymddygaf tuag atech fel fy ehwaer-fel fy Barenhines. Tyngaf i'r mefoedd i fod yn gywir tuag atoch." Yr ydwyf yn ymddiried ynoch, ond nid all hyny fod. Dyma arian i chwi ddigonedd, os oes arnoch ei angen; ac nid yw yn un cywilyddi chwi ei gymer- yd oddiarnaf fi. Ac un peth arall, dyma l chwi raffau—rhaid i chwi sicrhau iraed a dwylaw yr hen offeirred y tu mewn, ac y mae yn rhaid i chwi rwymo fy rhai inau hefyd." Dim byth," ebai Hereward. Y mae yn rhaid ei wneud; pa fedd fclb kyny y gallai & esboaio y modd y daethoch i feddiant o'r; allwedd? Gwnaethum iddynt roddi i mi yr allwedd fel yr un oedd a'r rheswm mwyaf i'ch cashau a'ch eadw yh ddyogel, a phan y deuant yn y boreu, dywedaf wrthynt y modd y daethum yma i'ch trywanu &'m dwylaw fy hun-y mae yn rhaid i'r bidog gael ei gosod wrth fy ochr—a pha fodd y darfu i chwi a'ch gwasan- aethwr ymosod arnom a'n rhwymo, ac yna ddianc. O! Mair ein mam!" ychwanegai y foneddiges gydag ochen- aid, pa bryd y daw yr amser na fydd raid i ni y menywod, druain, ddywedyd an wireddau ?" Gorweddodd i lawr, ac er gofid iddo ei hun, ymgymerodd Hereward a rhwymo ei dwylaw a'i thraed, gan eu cusanu ar yr un pryd." I I Gwnaf yn dda yma hyd y boreu," ebai hi. "Pa beth yn well a allwn ei wneud na gorwedd ar risiau yr allor yn gweddio?" Ymostyngodd yr hen offeiriad yn ddystaw i'r un dynged, ac ymaith yr aeth Hereward a Martin yn lladradaidd gan gloi y drws, ond gadael yr allwedd o'r tu allan. Yr oedd myned dros yr hen wrthgloddiau tywyrch yn waith hawdd, ac mewn ychydig fynydau yr oeddynt yn prysuro i lawr y gwastad- edd tua'r mor, a'r gwynt o'r tu ol iddynt yn chwythu o'r goglodd. Oni ddywedais i wrthych, fy argl- wydd," ebe Martin, am i chwi gadw eich melldithion nes i chwi weled pen draw y drafodaeth hon ?" Yr oedd Hereward yn ddystaw. Yr oedd ei feddwl yn gynhyrfus, a'i galon yn isel. Yr oedd meddwl am y perygl yr oedd wedi bod ynddo wedi effeithio yn fawr arno, a braidd nad oedd yn edifarhau ei fod wedi ymfalchio yn nghwymp gelyn gorchfygedig. Yr oedd yn amIwg fod rhyw ddylanwad a daioni wedi effeithio arno, ond beth fyddai y canlyniad nid oedd neb ar y pryd yn gwybod. Cyrhaeddasant y llong, ac adroddas- ant eu helynt, ac er nad oeddynt wedi llwytho yr alcan, cynygiodd Hereward dalu iddynt y gwahaniaeth os byddai iddynt gychwyn ar unwaith. Felly y bu, a phenderfynasant fyned yn union- syth i Waterford i gyflawni eu llwyth. Ond yr oedd y llanw allan, ac nis gall- ent gychwyn am o leiaf dair awr. Bu y tair awr yn wylio a gwedclio-raai yn gweddio na wnaethant hyny erioed o'r blaen, rhag ofn i'r Cerniwiaid ddyfod a'u llabyddio oil.
CYFIEITHIAD O'R KORAN.
CYFIEITHIAD O'R KORAN. GAN JOSEPH HARRY. PENOD II. Yn Enw y Trugarocaf Dduiv. Pan ddywedodd dy Arglwydd wrth yr angelion, Yr wyf yn myned i ogod cynrychiolydd ar y ddaear, hwy a day- wedasant, A osodi di yno un a wna ddrygioni arni, ac a dywallt waed? ond yr ydym ni yn cyhoeddi dy foliant, ac yn dy sancteiddio di. Duw a atebodd, Yn wir myfi a wn yr hyn na wyddoch chwi; ac efe a ddysgodd i Adda enwau bob pelJh, ac yna gosododd hwynt gerbron yr angelion, ac a ddywedodd, Mynegwch i mi enwau y pethau hyn i gael gweled os dywedwch wirionedd. I-) Hwythau a atebasant, Moliant fyddo i ti, nid oes i ni wybodaeth ond a ddysgi di i ni, canys yr ydwyt ti yn wybodus a doeth. Duw a ddywedodd, Adda, (Jywed wrthynt eu henwau. Ac wedi iddo ddywedyd eu henwau wrthynt, Duw a ddywedodd, Oni ddywedais i chwi fy mod yn gwybod dirgelion nefoedd a daear, am bod yn gwybod yr hyn ydych yn ddarganfod, a'r hyn yr ydych yn gelu? A phan ddywedasom wrth yr angelion, Addolwch Adda, hwy oil a'i addolant ef, oddieithr Eblis, yr hwn a wrthododd, ac a ymchwyddodd gan falchdar, ac a aeth o nifer yr anghredinwyr. A dywedasom, Adda, trig di a'th wraig yn yr ardd, a bwyta yn helaeth o'i ffrwythau pa le bynag yr ewyllysi; ond na chyffwrdd a'r pren hwn, rhag dy fyned o nifer y trosedd- wyr. Eithr Satan a barodd iddynt fforffedio paradwys, ac a'u trodd allan o'r sefyllfa o ddedwyddwch yn yr hon yr oeddynt. Ar hyny, dywedasom, Ewch i lawr, a bydded y naill o honoch yn elyn i'r llall; a chaiff trigfod fod i chwi ar y ddaear, a Iluniaeth am dymhor. Ac Adda a ddysgodd eiriau gweddi oddiwrth ei Arglwydd, a Duw a a drodd ato ef, canys y mae ef yn hawdd ei gymodi ac yn drugarog. Dy- wedasom, Ewch chwi oil i lawr oddi- yma; ar ol hyn daw atoch hyfforddiad oddiwrthyf fi, a phwy bynag a. ddilyn fy hyfforddiad, ni ddaw arnynt ofn, ac ni flinir hwynt; eithr y rhai a fyddant anghredinwyr, ac a gyhuddant ein harwyddion o anwiredd, hwy a gant fod yn gyfeillion uffern dan, a chant aros yno am bybh. O! blant Israel, cofiwch fy nghariad a'r hwn y'ch cerais chwi; a chyflawnwch eich cyfamod a mi, & minau a gyflawnaf r fy nghyfamod a chwithau; ac anrhyd- eddweh fi; a chredweh yn y datguddiad a anfonais i lawr, yr kwn sydd yn cadarn- hau yr hwn sydd genych yn barod, ac na fyddwch y rhai cyntaf i anghredu ynddo, ac na chyfaewidiwch ychwaith fy arwyddion am bris isel: ac ofnwch fi. Na wisgweh y gwirionedd a gwagedd, ac na ehelwch v gwirionedd yn erbyn eich gwybodaeth eieh hun; oedwch amsereedd penodedig gweddi, a thelwch eich eluaenau cyfreithlon, ac ymostwng- wch gyda'r rhai sydd yn ymostwng. A orchymynwch chwi i ddynion wneuthur cyfiawnder, ac anghofio eich heneidiau eich hunain? eto chwi a ddarllenwch lyfr y gyfraith: onid ydych chwi, gan hyny, yn deall? Gofynwch am gy- mhorth gyda dyfal-barhad a gweddi; hyn yn wir sydd galed, oddigerth i'r rhai gostyngedig, y rhai a sicr gredant y c&nt gyfarfod eu Harglwydd, ac y cant ddychwelyd ato Ef. O! blant Israel, cofiwch fy nghariad a'r hwn y'ch cerais chwi, ac i mi eich dewis chwi o flaen yr Tioll gen'hedloedd: ofnwch y dydd pan na rydd enaid iawn am enaid arall, ni dderbynir unrhyw gyfryngiad drostynt, ac ni chymeradwyir unrhyw daledig- aeth, ac. ni chynorthwyir hwynt. Cof- fiwch pan waredasom chwi oddiwrth Pharaoh, yr hwn a'ch gorthrymodd bobl chwi yn flin, lladdasant eich plant gwryw, ac a gadwasant yn fyw y banyw: Yn hyn yr oedd profedigaeth fawr oddi- wrth eich Arglwydd. A phan yr holltasom y mor i chwi ac a'ch gwared- asom chwi, ac a foddasom bobl Pharaoh pan oeddych chwi yn edrych arnynt.
NODIADAU.
NODIADAU. Creadigaeth Adda. Y mae gan y Mohammetaniaid nifer lluosog iawn o draddodiadau barddonoi (?) a dychym- ygol dros ben yn nghyleh creadigaeth ein hen dad Adda, at yr hwn amgylchiad y eyfeirir yn nechreu y geiriau uchod. Dywedant i Dduw anfon yr angelion Gabriel, Michael, ac Israfil, y naill ar ol y llall, i ymofyn saith llonaid Haw o bridd o wahanol fanau, ac o wahanol liwiau; ac oddiwrth hyn y mae rhai yn rhoddi cyfiif am yr amrywiaeth lliwiau sydd yn mhlith y ddynoliaeth. I gludo'r pridd gofynedig, dywedir i Gabriel geisio benthyg un o wilberiprydferthaceuraidd y nefoedi gan Dduw, ac iddo gael ei gais 0 10 gyda pharodrwydd a phleser mawr. Wedi hyny, cychwynodd i'w daith, gun yru y ferfa-y wilber—o'i flaen, fel un o highly-respected labourers y Goruchaf. Ar ol teithio am rai oriau heibio a thrwy filoedd o ser a phlanedau, yn sydyn cafodd ei hun a,'i ferfa nefol ar gyffiniau gwlad y ddaear. Wedi iddo gyrhaedd pen draw ei daith, dechreuodd ar y gwaith o lanw y pridd i'r ferfa, ond, er ei syndod, dyma'r ddaear yn dweyd wrthe am atal ei law, canys gwyddai, meddai hi, y buasai'r creadur a fCuriid o'r pridd hwnw yn sicr o wrthryfela yn erbyn ei Chreadwr, ac y celai hithau mewn canlyniad ei melldithio a melldith ansymudadwy. Gwrandawodd Gabriel yn wyliadwru-3 arni; ac felly dychwelodd at ei Arglwydd heb y pridd yr anfonyd ef i'w gyrchu. Gwnaeth y ddau angel arall, Michael ac Israfil, yr un modd. Ond pan welodd Duw na chyrchwyd y pridd a orchymynodd, anfonodd dra- chefn y pedwerydd angel, sef Azrail, ar yr un neges. Pan yn mesur y pridd yn ei law, dywedodd y ddaear yn gwyn- fanus yr un geiriau wrtho ag a ddy- wedodd wrth y lloill; ondni roddodd ef, fel y lleill, fywyd o glustymwrandawiad A iddi. Dywedodd wrtlii yn eon o phen- derfynol, "Cau dy ben; gwranda,waf arnat pan ddygwydd dau Sul yn yr un wythnos. Gofala am ,dy fusnes dy hun." Erbyn iddo orphen dweyd y geiriau hyti yr oedd wodi mesur saith llonaid ei law o'r pridd, ac heb oedi dim, cychwynodd adref, adywediriddo fedru gyru "e1 lwyth bob cam hyd hardd orsedd y nef heb gymeryd seibia-nt (spel) gymaint ag unwaith! Nid Itbrdd fach n 0 oedd gauddo i fyned ychwaith, oblegyd yn Arabia, rhyvvle rhwng Meca a Tayef, y cafodd y pridd yr oedd Duw yn ymofyn. Am y gwrhydri yma o eiddo Azrail, fe benododd Duw ef o hyny allan yn agent drosto i wahanu cyrff ac eneidiau dynion oddiwrbh eu gilydd, ac adnabyddir ef yn gyffredin wrth yr enw "angel mayivolo,cth." Vf el, i gael myned yn mlaen, wedi i'r angelion gymysgu y pridd, fel y eymysgir toes C) 0 gan un o hen wragodd Cymru, daeth Duw i lawr oddiar ei orsedd a ffurfiodd ef yn ddyn; ac ar ol hyny fe'i cludwyd ef gyda'r tynerweh mwyaf i wlad y ddae,ar gan ryw haner dwsin o brif angelion y nefoedd, a gosodasant ef, meddir, mewn lie agored iawn, fel y 0 gallai'r haul yn barliaus dywynu arno er ei sychu. Bu yn y cyfi wr yma. yn sychu yn yr haul, fel bricen, am ddeugain niwrnod, neu, fel y dywed rhai, am gymaint a hyny o fiynyddoedd. Yn ystod yr amser hwn, byddai Duw yn fynyeh yn anfon yr holl angelion i lawr i'w addoli ef, hyny yw, addoli'r dyn, ac yn eu plith yr oedd Eblis, yr hwn y pryd hwnw oedd un o'r angelion agosaf at yr orseddfainc wen fawr, ond wedi hyny, y diafol! Yn waha,nol i'w frodyr angelaidd, ni foddlonodd Eblis ar edrych yn unig ar Adda, eithr yn faleisus cododd ei droed a rhoddodd gic-troed- iad-asynaidd iddo, nes iddo ymrolio fel casgen o ddiod ar hyd y ddaear. A chan y gwyddai fod Duw wedi bwriadu i'r dyn fod yn uwch nag ef, penderfyn- fodd yn ddirgel nad ystyriai mo hono felly byth. Ar ol hyn, disgynodd yr Arglwydd at y dyn, ac anadlodd anadl einioes yn ei ffroonan, a'r ddelw gleuog a aeth yn greadur meddylgar-yn enaid byw; ae wedi i Dduw ei osod yn mhar- adwys, ffurfiodd Efa o un o'i asenau yn wraig iddo.
0 NEWYDDIADURON CYMREIG AMERICANAIDD.
0 NEWYDDIADURON CYMREIG AMERICANAIDD. MARWOLAETHAU. lonawr 9, 18B2, Morgan Maso., Marshall, Colorado, sef cyn pen yr wythnes wedi marwolaeth ei gyfaill # mwyaf mynwesol, David Williams. Ym- ddangosai fel yn gwella y dyddiau di- weddaf yn ngolwg ei gyfeillion; ond bu farw boreu y dydd a nodwyd yn dra sydyn, nes taraw pawb a syndod. Brodor oedd o Geredigion, wedi ei eni a'i fagu mewn lie o'r enw Blaen-nant tre-feurig, ger Salem. Arferai ef a David Williama fod yn gyfeillion mawr, a daethant allan i'r wlad hon gyda'u gilydd; ond bellach wele hwynt yn gor- wedd ochr yn ochr yn nghladdfa Boulder. Mab ydoedd i David a Mary Mason, y rhai ynghyd a brawd iddo ai rhagflaenodd i blith y meirw. Mae tair chwaer a brawd iddo wedi eu gad- ael yn yr Hen Wlad, a brawd yn y lie hwn, i alaru ar ei ol. Nid oedd Morgan ond 24 mlwydd oed. Rhagfyr 19, 1881, ar ol cystudd o ddau ddiwrnod, yn 74 mlwydd oed, Mrs. Martha Jones, Columbus, Ohio. Ganwyd hi mewn lie o'r enw Panty- mabod, plwyf Llandinam, Sir Drefal- dwyn. Ei rhieni oeddynt John a Martha Benbow. Yn 1826 unwyd hi mewn pri- odas ag Andrew Jones. Bu iddynt 10 o blant -pedwar o hoitynt ya fyw eto, a'r oil yn Columbus. Symudodd y teulu o Gynarii i'r ddina* hon yn Mehefin, 1854. Bu ei phriod farw amryw flynyddau yn ol. Yr oedd Mrs. Jones yn y cyfarfod eglwysig y nos Wenercynei marwolaeth, ac yn gwneud ei gwaith fel arferol boreu Sadwrn, ac yn huno yn yr Iesu pryd- nawn Llun. Ionawr 8, 1882, yn Oliphant, Penn- sylvania, Mrs Mary Ann Eames, anwyl briod Mr W. R. Eames, pan o fewn ychvdig ddyddiau i fod yn 21 mlwydd oed. Merch ydoedd i Mr Evan L. a Selina Evans, Moosic, Pennsylvania. Ganwyd hi yn Garnfach, Nantyglo, Ion- .9 awr, 1861. Ymfudodd y teulu i'r wlad hon yn y flwyddyn 18G9, ac ymsefydl- asant yn Oliphant, lie y treuliasant naw mlynedd, yna symudasant i Moosic, ar ddydd Calan, 1881, ymunodd yr ym- adawedig mewn glan briodas a Mr W, R. Eames. Buont byw yn Moosic hyd mis Awst, yna symudasant i Oliphant, a bu farw ar yr amser a nodwyd ar enedig- aeth ei chyntafanedig. Cafodd ei magu yn yr eglwys gyda y Methodistiaid Cal- finaidd, a derbyniwyd hi i gyflawn aelod- aeth yn Moosic yn 1878, a daliodd ei phroffes yn ddifwlch hyd y diwedd. Y DEGWM MORMONAIDD.
Y DEGWM MORMONAIDD.
Ysgrifena ymwelydd diweddar ag Utah, iddo, tra yn ninas y Llyn Hallt, weled rhes o bedrolfeni yn llwythog o gynyrchion llafur y Mormoniaid, yn myned i mewn i dy degwm yr eglwys. Rhaid i'r holl roddi y ddeg- fed ran o gynyrchion eu holl lafur i n gynal y grefydd Formonaidd, a dywedir fod swm trysorfa, neu gyllid yr eglwys t', 0 bum' miliwii o ddoleri yn flynyddol! GWneir p6b ymdrech i gadw holt* swui y degwm yn ddirgel; ond y mae prawf di- y.mwad, ei fod rai blynyddoedd yn ol yn dair miliwn o ddoleri. Arferai Brigha.n Young ddweyd fod yr eglwys Formon- aidd yn ddigon. cyfoebhog i ofalu am dani ei hun gyda'r Deddf-wneuthurwyr yn Washington. -L-
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD Y…
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD Y GWERNLLWYN, DOWLAIS. Marwnad Mrs Davies. Derbyniwyd un-ar-bymtheg o gvfansoddiadau ar y 0 ID, testyn hwn a chawsom lawer iawn o foddhad wrth eu darllen. Y mae rhai o honynt yn ardderchog. Dechreuwn gyda Galarydd. Y mae marwnad Galar- ydd yn arwyddocaol iawn o'i eoonomy. Mae wedi llwyddo i bentyru tua 140 llinell ar un dda!en o note paper Da chwi gyfaill, peidiwch bod mor gybydd- lyd gydca'h papyr. Y mae y bardd wedi canu yn farwnadol dros ben, yn ngwir ystvr hen ffasiwn y gair, ac wedi nodi ei bod i'w chanu ar Eifionydd. Dywed am Mrs Davies Hi oedd hoff gymcloges dawel, Ni cheir rawy ei bath mown dol! Dryehfeddwl newydd spon A dyma, ichwibethyw pathos ofnadwy o awgrym- iadol:— Ouq mac't lie yu wag yr awrlion, Ac ni welir mwy ei gwea, Ac naae llawer un ya gwelwi Am na.d oes dim gwaith i'w t;n!" Eto:- "O'r fath ofid i'r gvni'dogaeth Ar ol Dorcas hoff o'i bath, Nid oedd mesur ar ei chariad, 01 fath gimitf a wnaetli fath sa'th!" Y mae y ba.rdd yn dyrnu ar angeu a loitli a vengeance "S ef ei cliolli o ein hardal, 0 wrth angau r ym yn ddig 0 na f'asai yn cymeryd Rhyw un ieuane o cia gwig 4z, Y mae y dyfyniadau uchod yn enghreifftiau lied gywir o'r rhelyw. Cynghorem ein bardd i fynu meistroli llythyreniaeth y Gymraeg, ac i astudio gweithiau ein prif-feirdd. Un a'i hadwaenai. Os gwir fod y bardd hwn yn adwaea Mrs Davies, dylai gael eithaf bonclust am fod mor Ueied o'i nodweddion ganddo, ac os nad oedd, dylai gael yr un peth am ddweyd anwiredd. Y mae yn ysgrifenu yn lied reolaidd, gydag eichrio ei 'ddull gwallMlB o dol-nodi ar ol cydsain, yr hyn a wna yn fynych ac y mae a/mbell lygedyn o farddoniaeth gonddo. Ond y mae gan- ddo dir lawer i'w feddianu yn meusydd awen a chan. Glan y Bedd. Hen ocheneidiwr dych- rynllyd yw hwn. Mae yn nadu yn dor- calonus dros ben, ac nid yw yn ddigon 10 i'r bardd nadu ei hun, ond myn osod pawb ereill i nadu hefyd:- "Marw wnaeth O! mor ddisymwth galar trymlwyth dddd y fro Dychryniadau, braw, ac adwyth, poen, a gofid gydag o t" I Eto:- "Dolur deimlir yn mhob teulu trwy y dal- aeth enfawr hon, Galar oer sydd wedi greddfu yn nghudd ranau'r dynol fron!" A thry holl natur i nadu hefyd :— (I Prttddyw serigl huan fwyndeg, prudd yw'r hli, plyg ei phen, '0 Prudd yw gwingawl sigl y tonau, prudd yw'r cyfan is y nen I" Buasai yn burion i'r bardd gofio na wna y fath stwff a hyn y tro i gystadleu- aeth. Y mae gormod o'r nadu yn ei ddystrywio. Gormod o bwdyn a daga gi." Y nefoedd ddaionus a'n gwaredo rhag y nadwyr cyflogedig yma. Awel y Bedd. Y mae hwn yn fardd da. Y mae ei gyfansoddiad yn darllen yn llithrig a naturiol. Er hyny carem awgrymu fod hen syniad y bylchau" wedi gwasanaethu digon ar ei genedl bellach bwlch ar y ddaear i lanw bwlch yn y nef, &c., &c., a dylai gael gorph- wys. Pa reswm yw gyru fyth a hefyd. ar hen geffyl ? Afanwyson. Y mae hwn yn cymeryd ein hanadl ymaith ar yr ergyd cyntaf. Dechreua fel hyn :— Holl rinweddol Fair!" &c. &c. Os mai Pabydd yw ein bardd, dymun- em ei adgoffa mai nid y "Virgin Mary" oedd Mrs Mary Davies. Ni fuasai Pat yn dweyd mwy na hyn am hono. Heb- law amryw wallau sydd ganddo, y mae ei gan yn frith o ffigyrau cymysglyd. 0 Penill rhyfedd iawn yw hwn :— Tra'r a'r afon tua'r eigion Gan berseinio'i halaw mwyn (fwyn), A cliuganu ei hymylon- Penau drain a gwreiddiau brwyn (?) Mary Davies fydd yn enwog, Baban tlws (?) Penderyn fydd, Gyda'r glod fel cylch modrwyog Yn ffurfafen plant y ffydd'! 1" Pa un ai'r glod ai'r baban tlws fydd yn y ffurfafen tybed ? Rhaid fod y bardd yn cana Up in a balloon pan yn gwneud y penill uchod. Ond mae ganddo luaws o darawiadau da iawn er y cwbl. Deigryn Hallt. Y mae gan hwn gyf- ansoddiad da iawn. Y mae yn fardd- onol drwyddo; ond buasai gwell mantais ganddo i ragori pe buasai heb lyffetheirio D 0 ei awen yn hualau y cynghaneddion. 0 illae3 ymdrech am gynghanedd yn peri fod llawer gair yn cael ei wthio i fewn y 10 gallesid bod hebddynt; ond darllena yn ystwyth iawn ac ystyried pobpeth. Cyfaill Hen. Can dda a barddonol, gydag eithrio ambell benill. Dyma ben- ill heb gymaint a chorn malwen o fardd- oniaeth ynddo 0 oiypfa wnai drywann Pawb o'i theulu megys cledd Priod hoff, a mam anwylgu, Adre'n d'od yn ngwisg y bedd; Merclied hoff, a moib.yngbyfraith, Gyda'i wyron bychain cun Hi deyraasodd dymhor hirfaith Yn nghalonau rhai'n bob un. Gresyn fod bardd da yn gollwng y 0 fath erthyl dibwynt o'i law. Gwyleiriog. Can wir dda yw hon, a phrawf ar unwaith fod ei hawdwr yn un o wir feibion yr awen. SWll galar yn Sion. Cyfansoddiad rhagorol yw hwn eto. I Ei Hedmygydd. Awdl-Bryddest sydd gan y bardd hwn. Y mae ei gynghan- eddion yn gryfion ac ystwyth, a'i syn- iadau yn farddonol iawn drwy y cyfan- soddiad. Mewn getir, y mae ganddo gyfansoddiad campus, ond y mae gwell ar ol. Awenydd Hiraethlawn. Dyma ddarn rhagorol iawn eto. Y mae ei bortead o'r gwrthddrych yn ffyddlawn a dengys ei gynllun a'i weithiad allan o hono ei fod yn fardd o chwaeth goethedig. Ond nid yw arucheledd ei deithi yn gyfartal i rai yn yr ymdrechfa hon er cystal yw. Y mae y pump marwnad sydd yn el 10 dwyn y ffugenwau Dagrau Hiraeth, c Cenad Hedd, Deigryn o Garedigrwydd, Pantycelyn, a Cowper, yn gyfansodd- iad9,u gorchestol; ac y mae yn brofedig- aeth i ni ddyfynu yn helaeth o bob un o honynt; ond ymataliwn er mwyn yr awdwyr galluog, oblegyd, gwna y rhai hyn y tro i gystadleuaeth arall eto- dyna ddull y byd marwnadol, onide ? Digon yw dweyd fod portread pob un I ehonynt yn berffaith o'r gwrthddrych, a'u bod yn farddoniaeth bur drwyddynt; a buasem yn galonog iawn yn dyfarnu pob un o honynt yn wir deilwng o wobr gymaint bump o weithiau a'r hon a gynygir yma heddyw. Ond y mae rhagor C) rhwng seren a seren mewn gogoniant yn mhlith y ser llaehar hyn. Er mor ar- dderchog ydyw eiddo Dagrau Hiraetth, Cenad Hedd, Deigryn o Garedigrwydd, a Pantycelyn, eto, y mae eiddo Cowper yn rhagori ychydig arnynt yn ol fy marn i. Darllenais y rhai hyn ya fanwl lawer gwaith cyn penderfynu pa un o honynt oedd oreu, ac nid heb lawer o betrusder y daethum i'r pend3rfyniad ma.i Cowper yw arwr yr ymdrechfa hon. Mae ei gan yn glod i'r eisteddfod, a gall perthynasau ein chwaer ymadawedig fod yn sicr na chafodd neb well marw- nad na hi. Gan fod y farwnad hon yn argraffedig bellach, ac i'w chael am 2g., oddiwrth yr ysgrifenydd, Mr D. Wil- liams, 41, Mount Pleasant Street, Dowlais nid awn i ddyfynu o honi. Marwnad orchestol yw. Gwobrwyer Cowperyn llawen.—Ar air a chydwybod, CADIFOR.
Y FFORDD FWYAF LWYDI;; V I…
Y FFORDD FWYAF LWYDI;; V I ATAL DAMWEINIAU MEW GLOFEYDD. GAN DAFYDD 0 WENT PENOD IV. Yr Ail Ddosbarth o'n Qloj-uM. Gwyr pob dyn cyfarwydd a gicfeydd, mai y dosbarth yma ydyw y rn wy af peryglus, ac mai yn ngweithi: v glo ager (steam coal) ymaeydan j¡-âa.u mwyaf ofnadwy, felly, ynddyn 7 dylid cymeryd y gofal mwyaf, a dw\ 0 y cynlluniau goreu i weithrediad. Prif ddamweiniau y gweith u vma ydyw taniadau, tanchweydd {ex, trwy ba rai y mae canoedd awer 0 lowyr yn colli eu bywydau yn n vddo!, felly y peth mawr sydd yn angei heidio! ydyw cael y gweithfeydd yn rL Id o'r dygwyddiadau. uchod. Gwnawn sylw eto o swydcogi n y glofeydd yma. Y manager, dyh wci yn feddianol ar y pethau a nodw; • vn v dosbarth cyntaf, yn neillduol Ni ddylai neb gael gofal glofa < n > via yma, ond a fyddo wedi treulio I yimid- au yn nglyn a llywodraethugwi h tan- ddaearol. Nid oes modd credu i allwc gael ein glofeydd yn rhydd o'r d .awein- iau pwysig yma ond rhoddi y j; iaeth yn nwylaw dynion o fedr a pkroi iad. Gellir dwyn profion o byllc; glo yn Rhondda, Merthyr, a Dowlais, eyn. wys cymaint o nwy, neu yn c rryrchft cymaint o nwy ac unrhyw by i m ad. nabyddus, ac eto nid oes han- fod vr un ddamwain o bwys wedi c v i ? ynddynt erioed, a hyny yn un, e. bod yn cael eu llywyddu gan --dyni',n gofalus, medrus, a phrofiadol. 1, credu mewn gosod dynionieuah c I ;y v yddu glofa o'r dosbarth yma, y r. r ■;< i • mod 6 honynt yn barod, na, y erioed yn gwybod dim yn y pro v J. Nid priodol ymddygiadau rhai ogion hefyd yn nglyn a'r mat- Mynant bob awdurdod bron i'w eu hunain, pan nad ydynt yn dim am lywyddu gwaith. Nid manager yn ddim ond mewn er: sydd yn trefnu pob peth. D manager gael ei ryddid i gario a v;:K weithrediadau y lofa yn y mode y gwr.1 ef yn oreu er dyogelwch cyffrr lim gweithwyr. Gwasgir ar gefn yj;, oherwydd y costau, yna bydd y goddef ac yn goddef, gan hyder > y mis nesaf yn well a llai o got o" caulyniad yn ami yw dam wain of Dylid ar bob cyfrif gael gwaredo betLav? o'r fath, a dyogelwch y lofa bob &msei* y peth pwysicaf. Yn y dull presenol o weithio ei glo ager, teimlwn y byddai yn r, peidio gosod boundries y pyllar A „ 0 tanllyd mor eang. Byddai amr T. teision trwy hyny. Un fantais llai o nwy yn cael ei gynyrct o afiechyd yn yr awyr, llai o hen1 i'w cadw mewn trefn, llai o 10c,I 3 i nwyon i lechu, a'r ffyrdd awyr mewn gwell mantais i'w cadw mewn trefn.. Dichon y dadleuir y byddai y gost yn ormod i suddo pyllau yn amlac; o.'v1 byddai y gost bresenol i gadw y o hen weithiau yn llai, ac yn suddo y pyllau ychwanegol am !v- ddylai y pwll glo ager tanllyd yy1 •• mwy na 300 o ddynion o gwv. LJ. dylid cadw golwg arbenig ar ji./ ej yma pan y suddo y pyllau. Bellach, sylwn ar rai pethau r, i'w cyliawni o du y meistri er g Ji damweiniau, yn arbenig yn y « ). yma:- 1. Dylid gofalu fod pob level a •< yn cael eu gyru mewn lied ac -nv l 1 priodol, yn neillduol y rhai hyny v yn intakes acyn return awyrol. fod hefyd wedi cael eu gweithio yn gryl a chadarn, digen o bilerau cryfi • ",1, eu gadael o bob tu fel na bye: ymddibynu yn hollo] ar goed. 2. Dylid gofalu fod digonedd «; awyr yn dyfod i'r lofa, ac yn cael ei V • yn y modd mwyaf cyfaddas i '10- ag angen gwahAnol rauauyg a hyny yn ddosbarthiadau amryv* Ni ddylid er dim goldef gweithre 'd :hu (ffwrnes), ond y fan (gwyntyll) ? y dyogelaf. 3. Dylid eael sylw mwy ai1 /g y meistri at y dryswyr, llanciat I .a&mc fynychaf sydd wrth y gwaith yma. 01A ar bob cyfrif dylid fforddio ca rhago; o ddynion cyfrifol at y gwaith, y fed bywydau cymaint yn gorphwys ar ofai- garweh y dryswyr. 4. Dylid wrth gyflogi gwevhwx- ¡: dosbarth yma io l yn ofalus iawa. mae dirgelwch llawer damwain h* » sydd wedi peri colliad bywydau > .'Jr n yn gorphwys yn y fan yma, fedy •" ..d. bod yn hynod ofalus wrth gyfiogi y v, 0 3- wyr. Ni ddylai v manager er ? logi dyn nad ydvw yn gwybod • -•<. waith tanddaearol. Yr ydym w >.»• • 1 lawer gwaith at swyddogion p n 1'11. f" logi dynion o'r wlad a manau :rfi' y cyfryw ne. fuont erioed i lawr j pwll nac mewri level. Cyn yr au s rhoddir iddynt otal lamp gudcl yr iv-n. sydd hollol afres aol, pan yr ystvr. > perygl mawr v y dyn anwyb, yma yn gwyfi-bn arno, ac y cor r rod ar lawer adeg fywydaa o 4vr> "r«"0c bobl yn gorph vvH ar ei law H dynion o'r fata yn gyfrVedin f«. 1 i weithio y nos. G yrir y cy."i.y^ J M-I weithiau i ddal' w\no rubbish v peryglns ereill wrtnynt eu I 3, -u: yn ami nid ydyw 7 oyfryw fhLJ:¡: yti hollol rydd oddiwrth- nwy, f mai eaulyniau yrnddygiada f it* a