Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
HEBE WARD
HEBE WARD Ya OLAF o'r. SAESON. Wedi i Hereward ddweyd wrth Ys- gafndroed y marchogai efe ymaith gan ei adael ar ol os na ddywedai efe wrtho ei gyfrinion, dywedodd yntau Nid mor hawdded fy arglwydd. LIe yr a y ceffyl yna, gall Martin Ys- gafndroed ganlyn. Ond mi ddywedaf i chwi un gyfrinach nad dywedais wrth unrhyw un o'r blaen, gallaf ddarllen ac ysgrifenu fel offeiriad." Tydi ddarllen ac ysgrifenu ?" Ie, a Lladin a Gwyddelig yn ddigon da hefyd. Ac yn awr, gan fy mod 0 yn eich caru, ac yn benderfynol o'ch gwas- anaethu, boddlon neu beidio, dywedaf wrthych yr holl gyfrinion sydd genyf, cyhyd ag y deil fy anadl, canys y mae fy nhafod braidd yn stiff. Cefais fy ngenu yn yr Iwerddon, yn nhref Water- ford. Yr oedd fy maID yn gaethes Saes- onig, un o'r rhai hyny yr arferai gwraig larll Godwin-nid yr un bresenol, Gyda, end yr hen un—cliwaer y brenin Canute, eu gwerthu o Loegr wrth yr ugeiniau, 0 ZD wedi eu cylymu yn nghyd â. rhaffau, bechgyn a merched, o Briste. Blinodd ei meistr, sef fy nhad, arni-(bydd i mi ei adwaen eto), a cheisiodd gael ei gwared trwy ei rhoddi i un o'i amddi- ffynlu. Ni fjnii hi hyny felly efe a'i crogodd hi i fyny, dwylaw a thraed, a llabyddiodd hi nes ei bod yn farw. Yr oedd Abat-dy yn yr ymyl, a gofynodd yr eglwys ar iddo fy rhoddi i'r mynachod, pryd nad oeddwn ond saith mlwydd oed. Tyfais i fyny yn yr Abat-dy hwnw, a dysgasant i mi fy fa, fa mi fa ond yr oedd yn well gen' i glywed canu baledi a chlywed hanesion am ysbi'ydion a swynwyr, y rhai yr arferwn en dywed d wrthych chwi. Dywedaf wrthrych ddi- gon eto o'r cyfryw pan y byddwch yn flinedig. Yna gwnaent i mi weithio, yr hyn oedd yn gas beth genyf. Yna. cur- ent fi, yr hyn oedd yn gasach fyth genyf; ond bob amser yr oeddwn wrth fy llyfrau, am fy mod yn deall fod gwybod- aeth yn nerth, canys dyna ydyw y dir- gelwch fod y mynachol yn feistri, am eu bod hwy yn gallu darllen ac ysgrifenu, a chwithau yr ymladdwyr yn ddim. Yna syrthiais mewn cariad (fel y mae tuedd ieuenctyd gwaedboeth) a merch Wyddelig, pan yr oeddwn yn 17 oed; ond pan y deallasant hyny, daliasant fi i lawr yn erbyn y llawr a churasant fi nes yr oeddwn bron yn farw. Rhodd- asant fi yn ngharch am fis, a thrwy y bara dwr, a'r tywyllwcb, bron nad aethym yn wallgof. Gollyngasant fi allan, gan farnu nad allaswn wneud niwed i na dyn na llancJs; a phan ddeallais mor broffidiol yr oedd gwirion- deb, yn wirion y parheas, hyny yn mor wirion ag y meddylias oedd ddoeth. Ond un noson aethum i eglwys yr abad- dy, ac ysbeiliais oddiyno yr hyn sydd gefiyf yn awr, ac a gaiff eich gwasan- aethu chwi a minau ZD eto. Aethum ar fwrdd llong, ac ymaith i for Norway. Ond wedi mordaith neu ddwy, aeth yt Ilongddrylliad arnom, a chardotais ffordd nes cyfarfod a'ch tad chwi, hwn a wasanaethas fel y gwasanaetha. chwi eto." Yn awr, both sydd wedi gwneud i ti fynu fy ngwasanaethu?" 0 "0 herwydd mai chwi ydych chwi." H Na ddod i mi ddim o'th ddywediadau tywyll a pharablaidd. ond siarad allan fel dyn. Both wyt ti yn weled ynwyf, dy fod yn foddlon cymsryd dy siawns gydag outlaw o'm bath? Yr wyf wedi rhedeg o fynachdy, felly chwithau; y mae yn gas genyf y mynachod, felly chwithau; yr wyf yn caru dweyd ehwedlcuon-ac wedi i ni ddeall mai gwell oedd bod yn ddystaw wrth y byd odtiiatlan, arferwn eu dweyd wrthyf fy hun trwy y dydd, ac weithiau trwy y nos hefyd; a phan y deallais eich bod chwi yn caru eu clywed, cerais chwi yn fwy. Yna, dywedasant wrtbyf am beidio siarad a chwi, a deliais fy nhafod. Gwyddwn y buaseoh yn cael eich dinoddi ryw ddiwrnod, a gwyddwn y buasech yn troi allan i ladd cewri a swynwyr, ac enill i chwi eich' hunan anrhydedd a gogoniant, a gwyddwn y buaswn yn caelfy rhan o hono. Gwydd- wn y buasai arnoch fy angen rhyw ddi- wrnod; ac y mae arnoch fy angen yn awr, a dyma fi, ac os ceisiweh fy nhori i lawr gyda'ch cleddyf, bydd i mi eich dodgo, a'ch canlyn, a'ch cloclgo drachefn, nes y gorfodaf chwi i'm caniatau i fod yn was i chwi, canys gyda chwi y mynaf fyw a marw. Nis gallaf siarad dim yn ychwaneg." A chyda mi y cei di fyw a marw, ebe Hereward, gan atal ei geffyl, ac estyn ei law i'w gydymaith newydd. Cymerodd Martin Ysgafndroed afael yn ei law, gan oi chusanu a'i llyfu bron fel y gwnelai ci. "Myfi yw eich dyn," e a L I etai efe, "a phrofd: yn ddyn gwirion- eddol i chwi cs byddweh feUy i mi." Yna aeth y tu ol i geffyl Hereward, fel pe byddai busnes ei fywyd wedi ei benderfynu, a'i f-rldwl wedi tawelu. "Mae un tebygolrwydd arall rhyng- om," ebai Hereward, wedi ychydig fynydau o ddystawrwydd; "os ydwyf fi wedi ysbeilio eglwys, yr ydwyt tithau hefyd. Beth ydyw yr ysbail sydd genyt sydd yn ddigon i'ch wasanaethu di a minau?" Tynodd Martin allan o dan ei grys a'i wregys fwyell ryfel fechan, gan ei hestyn i fyny at Hereward. Yr oedd yn offeryn yr oedd Heroward wedi gweled yn iyn- ych ei bath o ran llun, ond nid erioed o ran tlysineb. Yr oedd ei choes yn rhyw bymtheg troedfedd o hyd, wedi ei gwneud o whalebone du, ac wedi ei rhwymo ag arian ac ivory. Yr oedd yn amlwg ei bod o wneuthuriad celfyddydwr hen- afol. Ond pwy oedd wedi gwneud ei phen ? Yr oedd yn rhyw wyth mod- fedd o hyd, a. min da ar un ochr, a bach pigfain ar y llall. Yr oedd o'r dur goreu, wedi ei haddurno ag aur pur- wedi ei gwneud y mae yn debyg gan ryw Circasiad, Tartariad, neu Bersiad. Edrychwch arni," ebai Ysgafndroed "y mae swyn ynddi. Mae yn rhaid iddi ddwyn ffawd i ni. Mae yn sicr o ladd bob amser yr amcenir gwneud hyny a hi; gwasanaetha yn lie unrhyw allwedd i agor cloion o bob math. Peid- iwch a'i thrafod ormod, canys y mae cythraul ynddi, a'ch gorfoda chwi i'm lladd i, canys bob tro y trafodaf fi hi, yr wyf yn awyddu am ryw ddyn i'w ladd. Rhoddwch hi yn ol, fy arglwydd, rhag i'r cythraul fyned trwy ei choes i'ch Haw, a'ch meddianu." Chwarddodd Hereward, a rhoddodd yn ol y fwyell, eto yr oedd yn credu yn ei gallu bron gymaint a Martin ei hun. Swyn neu beidio, ni fydd rhaid i ti daraw dyn ddwywaith i'w ladd a hona, Martin, fy machgen i. Felly, yr ydym ein dau wedi ein harfogi yn dda, tra nad oes genym na gwraig na phlentyn, tir na meddianau i'w colli. Dylem fod i fynyag unrhyw chwech o ddynion gonest a allai fod ag eiddugedd tuag atom, a rhesyma.u da yn eu cartrefi i redeg ym- aith oddiwrthym. 0 Felly yn Ogleddol y teithiasant, ac ni welwyd hwynt yn y gororau hyny am flynyddau lawer.
IPENOD II.
PENOD II. Am weithredoedd Hereward am y mis- oedd nesaf, ni wyddus. Y mae yn twy na thebyg iddo ymuno a Siward yn y rhyfel yn Scotland. Feallai ei fod ei hun yn cynorthwyo dytod a Birnam Wood i Dansinane, ar ddydd-y "Saith Gysgiadur," ac wedi clywed Siward, pan y cariwyd corff ei fab Asbiorn i'r gwersyll, yn gofyn, A ydyw ei glwyfau oil y tu blaen," rhag fod an arwydd ar ei gorff ei fod wedi troi ei gefn yn y frwydr. Feallai ei fod wedi gweled yr hen Siward, W3di gorchfygiad Macbeth (nid ei farwolaeth, fel yr adrodda Shake- speare,) yn myned yn ol i Northumbria, "gyda'r fath ysbail na chymerodd yr un dyn o'r blaen," yr hyn a brawf, os ydyw ffaith yn ffaith hefyd, nad oedd y Scotiaid yn yr unfed ganrif ar ddeg y barbariaid tlodion y myn rhai eu bod. Mae yr oil o hyn, nid yn unig yn bosibl, ond hefyd yn debygol, erbyn cy- meryd i ystyriaeth y dyddiad. Mae y croniclau, modd bynag, yn ddystaw, 0 id yn unig no^la it fod Hereward y dyddiau hyny y tu hwnt i Northumber- j land gyda Gisebert o <^°ut. Gipft1" ""• w ac J t ddyfod i feddiant u diroedu i- "Gweithredoedd y cleddyf." Felly y daeth y gwronaidd Freskin y Ffleming" -heTIafiaid y boneddigion mwyaf urdd- asol yn gorfforol a meddyliol yn y byd. Yr oedd ganddynt eu cysylltiad hefyd a'r 11 ys Normanaidd yn Rouen, trwy y Duchess Matilda, merch ei hen Seigneur, Baldwyn Marquis o Flanders; heblaw eu cysylltiad a llys Lioegr trwy y Count iss Judith, gwraig larll Tosti Godwinsson, merch arall Baldwyn. Ceisid eu fftfr, ac efnid eu gelyniaeth yn mhell ac agos trwy y Gogledd. Ym- ddengys eu bod yn wareiddwyr, diwyll- wyr, a masnachwyr, yn gystal ag yn goncwerwyr. Yr oeddynt yn yr adeg hon yn dyfod a threfn amaethyddiaeth i reol yn nhiriogaethau breision y Gog- ledd-ddwyrain, ac yn ffurfio gwrth- glawdd yn Scotland er gwrthwynebu ymgyrch Sweyn, Hardraade, a holl ym- osodiadau poblogaeth tueddau y mor- oedd gogleddol. Yn eu plith y dyddiau hyny yr oedd Gilbert o Ghent yn ymddangos i fod yn berson hynod. wrth gymeryd i ystyr- iaetn y ty mawr a gadwai, a'r yswein- iaid a eisteddent wrth ei ford. Lle yr oedd yn byw, nid yw croniclau yr adeg yn ein hysbysu. Iddynt hwy yr oedd y wlad y tu hwnt i Northumbiia, y tu hwnt i'r Forth, megys Rwsia neu Cathay, lie yr arferai daearyddwyr roddi "elephantiaid ar y ddarlunlen yn lie trefi."
WEDI EI GLADDU YN Y MOR.
WEDI EI GLADDU YN Y MOR. Ar y 19eg o Tachwdd, cychwynodd yr hen Thomas Lawrence, Cymro pur adnabyddus yn Glandwr, Abertawe, am flynyddau lawer, i'r America, o Liver- pool gydayra-gerlong "Arizone;" ar y 22ain cafwyd ef yn farw yn ei wely, a chafodd fetldrod yn yr eigion. Nid yw ei berthynasau wedi cael sicrwydd o achos ei farwolaeth, ond tybir mai dychrynu a wnaeth yn yr ystorm ofnadwy a oddiweddodd y llestr. Yr oedd yn enedigol o Llanedi, ac yn 74 mlwydd oed. Mae iddo dair o ferched yn nghymydogoeth Abertawe, ac un chwaer, Mrs Harris, yn Pittsburg, ac amryw berthynasau ychwanegol yn y America. Anfonwyd ei eiddo yn ol i Liverpool.
CASGLIAD 0 LINELLAU CYNGHAN.
CASGLIAD 0 LINELLAU CYNGHAN. EDDOL ALLAN O'R BEIBL. BUDDUGOL YN EISTEDDFOD CARMEL, TBJEHERBEBT, NADOLIG, 1878. Cvnahaneddion Croes o Gh/swllt. v LLYFR PEN. AD. Nyni a wnawn Ex. 19 8 Y rhoddir heddyw „ 32 29 A dyosged ei wisgoedd Let. 6 11 A'r gwr a agorwyd Num 24 3 15 A ddiosgodd ei esgid Ruth 4 8 Ni fyn efe 1 Sam 2 15 Ein brenin a'irbarnani. „ 8 16. Ond a gaed gyda 13 22 Ouid gwaed y gwyr 2 Sam 23 17 Ni adawsant eisieu 2 Bren 4 27 Enenio o honynt 51 Winllan well na hi „ 21 2 Rhodder iddynt Ezra 6 9 Nyni yn ol Neh. 5 8 Sydd was iddo ei hun Diar. 1 92 A roddir iddo Esai 33 16 35 2 Dif uddiaist fi o weddill 38 13 Yn mhen y mur Ezec. 42 12 Achwechowyr 46 6 Yn y fan efe Math. 13 16 A ddywedodd ydym 17 23 A'r ser a syrth 24 29 Yn y fan efe 25 L5 Y rhoddir iddo Marc 4 24 Luc 8 10 20 13 Arian Beu aur neu wisg Actau 20 33 Yn wr un wraig 1 Tim. 3 2 Ynwyrunwraig 12 Yn wr un wraig Titus 1 6 A hi a roddir iddo Iago 1 5 Ni a wnawn hyn neu hyny 4 15 Drwy waed yr Oen Dat. 12 11 Enw ei Dad ef 14 1 Cynghaneddion Croes Bywiog. Asgwrn o'm hesgyrn i Gen. 2 23 Ac i Enoch y ganwyd 4 18 Anadl einioes 6 17 7 15 Yr holl rai hyn 10 29 Efe a fydd 16 12 Ac wele y golofn 31 51 Yn gloff o'i glun 32 31 Hwynt hwy a'u tad 42 35 I'r ddau arwydd hyn Ecs. 4 9 Yr holl eiriau hyn 24 8 A haner hyny 30 23 Gwelwch galwodd 35 30 Ni ellir ei ollwng Lef. 27 33 Ac wele gwialen Num. 17 8 O'r dynion, o'r eidionau 31 30 Yn y dyddiau diweddaf Deut. 4 30 Yr holl eiriau hyn 12 28 Yn y dyddiau diweddaf 31 29 A wnaeth hyn oll 32 27 Misah a'i meusydd Jos. 21 30 Hynollini Barn. 6 13 I dy ei dad 9 27 Efe a fydd 10 18 -T ^.ab na w s 11 34 A 0"0\ :&0 35 A oddiweadaf 30 8 N a mab na merch 19 A hwy a osodasant 2 Sam. 6 3 Yr holl eirian hyn 7 17 Un wedi ei adael 91 Yna Hannn 4, 10 4 Yr holi el'rl'au hys It- 14 19 A osodasant 18 17 A c-bodasai 18 20 5 I'r w'ad ar ol hyn 21 14. Efe a fydd 23 4 A osododd Sadoc IBren. 2 35 A'uHaddallif 7 9 A osodasai 8 Nagwlithna gwlaw 17 1 O'r afon yr yfi 6 Ac ar y coed 18 34 Brenin Judah a Brenin Edom 2 Bren. 3 8 A'i lygaid ar ei lygaid ef 4 34 A'i ddwylaw ar ei ddwylaw ef Yr holl rhai hyn 10 9 A'r hyn oil ar a wnaeth 34 A hwy a osodasant 11 16 it ICh. 10 10 Hwynthwy o du eu tadau oedd 5 13 Masai a'i meusydd 674 Yr holl eiriau hyn 17 15 Efe a fydd 22 10 2 Ch. 19 6 A hwy a osodasant Ezra 3 10 0 honynt eu hunain 7 15 A ni a 030dasolll Neh. 10 32 Ac yr ocdd y gwr hwn Job 1 3 A farn efe 22 13 Ac yn awr eu can hwy 30 6 Efe a fydd Psalm 1 3 Efe a farn 8 8 A adwaenant dy enw 10 Nid oes un Duw 53 1 Ni osodasant 54 3 Efe a farn 72 2 << u << 4 110 6 A marwor meryw 130 4 Ei ras a rydd Diar. 3 34 Efe a tydd « 5 23 29 21 Preg. 2 19 Efe a wna a fyno ei hun 83 Yr hwn ai rhoes 12 7 Yn y dyddiau diweddaf Esai 2 2 Efe a farn 11 4 Tanat y taenir 14 11 Efe a fydd 17 5 22 21 23 It » 30 Wedi ei adael 27 10 Lewyrch y lleuad 30 26 I byrth y bedd cc 38 10 Efe a fydd 21 Yr hwn a rydd c. 40 29 Ie nid oes Duw 44 8 Yn eu hol hwynt 59 18 Ymwelami Jer. 15 15 Yr holl eiriaji hyn 25 30 26 15 27 12 34 6 36 16 <« n 17 38 27 Efe a fydd cc 38 9 Hwn a osodasai 41 2 Yr holl eiriau hyn 43 1 Yn y dyddiau diweddaf 48 47 49 39 Yno y bydd eu hwynebau hwynt cc 50 5 Hi a fu falch 29 Yr holl eiriau hyn« 51 61 Yn wylo yn hidl liw nos G. Jer. 1 2 Na mab na merch Ezec. 14 20 Efe a fydd 18 9 A fydd efe 13 Y daeth y dydd 21 29 A hwy a ysigasant 23 8 Efe a fydd 33 18 1, 34 23 Y naill wrth y llall 37 17 Yn y dyddiau diweddaf 38 16 Un o honynt yno oo." 39 28 Ond ar y dydcl 46 1 Hwn a osodasai Dan. 224 Y dyddiau diweddaf 28 Y naill wrth y llall 43 I Addolwch y ddelw 35 Yn y dyddiau diweddaf 10 14 Hosea 3 4 Ni bu ei bath Joel 2 2 A rhodio yr ydych Mic. 6 16 A bydd i bawb Nah. 3 7 Acarygwin Hag. 1 11 0 honynt eu hunain Zech. 4 12 Yn ei hoi hi 5 3 A fydd efe Mal. 4 8 A dos idir Mat. 2 20 Yfory a fwrir 6 30 A wneir yn waeth 9 16 Yn unig yn enw 10 42 Nid ydwyf yn dywedyd 18 22 A roddant arwyddion '« 24 44 A hwy a osodasant 26 15 A wlych ei law 23 Efe a fydd 9 35 A aner o honoch Luc 1 35 loan yn ei enw ef 63 Yr holl eiriau hyn 251 Y naill wrth y llall 611 O'ch mewn chwi y mae 17 21 A adawodd Judea loan 4 3 Efe a fydd 6 51 11 12 '■ yn dywedyd 7 26 I 15 7 vnant H 21 nhwyr 20 19 iodasant Actau 1 23 4 3 ,yddiau di weddaf 217 oodasant 6 6 13 Yr oedd rhyw wr 10 1 0 honynt eu hunain 15 22 A osodasant 17 5 11 23 33 Efe i waered y fory 23 15 Wedi e.i adael 25 14 Y ddeddf a ddj,3th Rliuf. 520 Na enwir unw^ith ICor. 5 1 Yn rhwym i wraig 7 27 Ymaeimiwobr 9 17 Nid er gweH ond er gwaeth 11 o honynt eu hunain 2 Cor. 8 3 Efe a fydd 2 Tim. 2 21 Yn y dyddiau diweddaf 31 Un o honynt hwy eu hunain Titus 112 Yn y dyddiau diweddaf Heb. 1 1 Efe a fydd 5 Eu gollwng hwy i golli 21 Wedi ei adael 46 10 26 Yr ydych yn rhaid i chwi 5 12 Efe a fydd Iago 1 25 o Yu y dyddiau diweddaf 5 3 Eneidiau anwadal 2 Pedr 2 14 Yn y dyddiau diweddaf 33 Addewid a addawodd 1 loan 2 25 Gynau gwynion Dat. 6 11 7 9 13 Ar ol y wraig ••• 12 15 (Ilw barliau).
PHARAOH ETO AR GAEL.
PHARAOH ETO AR GAEL. Erbyn h-n, ymddengys nad oes un amheuaeth nad corph y Pharoan croulawn a fu yn gorthrymu plant Israel yw yr un a ddarganfyddwyd ychydig fisoedd yn ol mewn lie o'r enw Boulac. Yr hyn a barai i ddysgedigion amheu ar y cyntai; ai ei gorff ef mewn gyirionedd a ddarganfyddwyd ydoedd y ffaith nad oedd pvydweddau y wyneprydar y cerf-' lun oedd ar yr arch yn cvfateb i'r wyneb Aiphtaidd hynafol; a bod y cerfiadau hefyd, mewn arddull diweddarach na chyfnod y Pharaoh hwnw. Wedi symud y llieiniau oedd am y corph, pa fodd bynag, ar yr un agosaf i'r corph ei hun darganfyddwyd cofeb ysgrifenedig, yn mha un y mynegid fod yr arch y dodwyd yr hen frenin gyntaf wedi ei dinystrio, a'r un bresenol wedi ei gwneud yn ei lie pan y'symudwyd y corph dan deyrn- asiad yr ugeinfed deyrnach." Bellach, gellir teimlo sicrwydd lied ddiambeuol ein bod wrth edrych arno yn syllu ar • wynebpryd y gormeswr calongaled al waharddai i'r Hebreaid gael gwellt i! wneud priddfeini heb ei gasglu eu hunain, ac a orchymynodd lofruddio pob plentyn gwryw o Israel mewn gwaea oer! —
,HANES BRYSTE:
HANES BRYSTE: Yn Ilynafiaethau, ei Masnach, ei Phe^thynas d Deheudir Cymru, ac a Me thodis tiae t h. PENOD XIII. Broad Mead a'i Helyntion. Heblaw fod yr hen chwiorydd yn gadarn yn yr ^grythyrau, ac yn 0 ystwyth i'w cyfarwyadiadau, meddai y chwiorydd ieuainc ddeall a dewrder o blaid eu hawliau crefydaoi gan eu dadlu yn fedrus yn ngwyneb y,0ffeiriaid crebachlyd a dirmygus hyny syn mathru ar frenin-fraint cydwybod. Yn y cyfryw adeg ymunodd Ann 0 Bentyrch a'r frawdoliaeth. yno, yr hon oedd forwyn gyda theulu cyfrifol a rhyddfrydig oedd yn aelodau yn yr Eglwys Wladol, ty y rhai a fynychid gan yr offeiriad. Gwybu fod Ann wedi myned yn aelod i Broad Mead. Y tro cyntaf y daeth yno wedi clywed, aeth yn ei flaen i'r gegin at Ann, gan ei chyf- arch yn y modi mwyaf awdurdodol:— "Ann, you must come with your master and mistress to church." No, I will not." "Why?" "Because vou are too Popish." "You do not understand." Yes, I do. Do'nt you think that we in Wales do not know the difference between the real gospel and Romish trash. And if I should comply with your wish to come once into your church, the next command of yours would be, for me to shine your boots." Gyda hyn ffodd yr offeiriedyn am ei fywyd o'r gegin i'r parlwr i gael noddfa yno gyda'r feistres, a lledu ei glwyfau a'i archollion dyfnion ger ei bron, y rhai a dderbyniodd gan Ann. "O! dear madam, your servant has greatly in- sulted me." Erbyn hyn wele y gloch yn gwysio Ann o'r gegin i'r parlwr ger bron ei meistres. Gyda bod Ann i fewn, cyfarchwyd hi gan ei meistres, "Ann, why did you insult the clergyman?" "No, ma'am, I have not insulted him, but he has insulted me. He has no busi- ness to interfere with my religion." Ni ddyrchafodd yr offeiriad ei hun yn yr helynt yn nghyfrif y teulu, am i'w ym- ddygiad fod yn gymorth i chwerthin; eithr edmygid Ann yn fwy, oblegyd ei ffyddlondeb a'i dewrder yn amddiffyn ei chrefydd. Cofier nad yw pob offeiriad sydd yn perthyn i'r Eglwys Wiadol yn Brystf;. fel yr offeiriedyn a grybwyllwyd. r Anderson, Girdlestone, &c., o rywoga, arall, ac yn wir, pob un sydd yn creu,, ac yn pregethu cyfiawnhad trwy gyfrif- iad o gyaawnder Crist i bechadur. Y rhai sydd yn credu felly sydd yn 1 undeb mawr Cristionogol, pa un bynag ai o'r tu fewn neu o'r tu allan i furiau Eglwys y Wladwriaeth y byddont. Ond am y rhai hyny nad ydynt yn credu cyf- rifiad o gyfiawnder Crist, ymofyn i ddyn- ion syrthio ar eu gluniau o'u blaen, a phob dwli a all y diafol osod yn eu penau, megys goleuo yr haul a chan- wyll, &c., &c. Wrth derfynu, crybwyllir am gi defos- iynol a feddai teulu cyfoethog, cyfrifol, yn Clifton, yr hwn, ar y cyntaf, a ddilynodd y morwynion i Broad Mead; yna elai yn ffyddion o hono ei hun. Yn mhen amser symudodd y teulu i Bath, 12 milldir o Bryste, a'r ci gyda hwy; eithr nid oedd pellder ffordd yn effeithio dim arno i beri iddo absenoli o'r cyfar- fod eglwysig yn Broad Mead. Helynt arw ydoedd ar y teulu yn ei gylch; etc gwnaent a fynent, parhaodd yn ei sercb a'i ffyddlondeb at Broad Mead. Terfynir hanes Bryste gyda chofres o enwau y pregothwyr a weinyddasant yr ordinhad o fedydd yn Broad Mead o'r tlwyddyn 1808 hyd 1843 — 1808, Hyd. 4ydd, Hezeciah Jones, Clerk. lol'ed, Mr Williams, do. 1812, Ebrill 12fed, Ehenezer Morris. 1811, Tach. 9fed, John liees, Casnewydd. 1812, Medi 14eg Thomas Charles, Bala. 1815, Ion. laf, John Thomas, Trefeca. 1816, Maw. 3ydd, Hopkin Bevan, Morganwg Mai 5ed, Ebeuez^r Morris 1817, Meliefia 8fea, Tlios. Richalds, Penfro Tacli. 2il, David Charles, Caerfyrddin 1820, Ebrill 17og, Evan Evans, Brycheiniog Rhag. 22aiu, Rich. James, Morganwg 2oain, David Williams 1822, Chwef. lOEed, Henry Jones, Mynwy, Ebrill 28ain, W. Havart, Brycheiniog Mai 27ain, John Elias, Sir Fon. # Awst 18L'ed, Richard David. 1823, Hyd. 23ain, Ebenozer Richard. 1825, Mai 8fed, William Morris, Cilgeran. 1826, Hyd. 24ain, Daniel Evans, Aberteifi. 1827, Ion. 9fed, Thos. Harries, H. West. Awst HJeg, Thos. Jones, Caerfyrddin Rhag, 16og, Wm. Evans, Morganwg. 1828, Ebrill lOfed, Maurice David, Bailth. 11 Gorph. 17eg, M. Howells, Casnewydd 1829, Chwef. 9fed (yn mhreswylfod y rhieui -y plentyn yn glaf pan fedyddiwyd), James Hughes. 1829, Medi 2 )i'ed, David Jenkins, Llanilar. 1830, Gorph. lleg, Drivid Griffiths, Penfro. 1832, Chwef. 5ed, J. Evans, Llanymddyfri. Hyd 2Sain, Evan Evans, Aberteifi. Rhag. 9fed David Howell, Swansea. 1834, William Llewelyn. 1835, Daniel Evans, Ty Ddewi. 1836, Rees Phillips, Lland. 1837, Thomas Phillips, Hay. 1833, Thomas Harris, Wootou. 1839. David Roberts. 1840 J. Jones. Llanddarog. 1843, Enoch Lewis "I'r Ian, i'r lan, diangasaflt hwy, Yn ol eu traed y sangwJ1 mwy." [teefyn] J
----------------BEIRNIADAETH…
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD PENTRE, LLUN NADOLIG, 1881 Beddargraff John Thomas.—Daeth law 28 o Feddergryff. Rhenir hwy 1 dri dosbarth. Yn y dosbarth isaf maz bpark, Cydweithiwr, Llais Ingol, Teim1, t' TJ' ¥-ara,k' a Chalon wrth galon. Toddeidiau cyffredin iawn yw y rhc: • ^n' 4.^ mae/ farddoniaeth a'r ddesgril* ladaeth yn brm, heblaw fod un neu ddau o wallau cynghaneddol yn mhcb un o honynt. Y mae dwy linell waUr gan Spark, dwy gan Llais Ingol, dw y gan. Cydweithiwr, a phobo un ga- Marah, Teimladwy, a Chalon wrtll galon. Yn y dosbarth canol mae Cymydot. Ardalydd, Hen gyfaill iddo, Pererin br ei hiraeth, Per Adgof, Jonathan, AbeÎ Gobaith (1), Gobaith (2), Cloch y TJflfyi Gwylaidd, Toddedig. Y mae rhagoi laethau yn perthyn i'r oil o'r dosbarth hwn. Ond y mae hefyd rywbeth. yi) na yn ol oddiwrth bob un o honynt --iae Ardalydd yn cyfyngu ei doddaid chwechat ei swydd—Pedair llinell o'r Nid yw_lo(3air llinell flaenaf Cymydog yn meddu <^nhebgorion beddargrai Gf-iau llanw yw hylon hwyliau" yo y bedwaredd linell. Dwy linell bert T* y rhai olaf. Y mae cynghanedd lussg yn ail line'l tien gyfaill iddo, yn ei andwyo. ,NiI da y geinau i ddwys ddybenion" yn 1 pedwaredd linell. Y mae y farddoniaet' hefyd yn brin. Y mae y gair "hoeli wyd yn Hine: flaenaf toddaid Pererin bur ei hiraetl yn ei daflu yn ol gryn raddau; ac nid y y meddwl yn eglur yn y llinell olaf. Ceir toddaid canmoladwy gan Pc Adgof. Diffyg nodweddion cywir yw < fal. Y mae toddaid tlws gan Jonathav Rhy unffurf ydyw, a dim digon o noc weddion. Toddaid barddonol yw eiddo Abe Y mae di^vg nodweddion yn hwn etc Hefyd, mae yr odl yn rhy glogyrnog y ydryde dr\iell. OY Yma, mfbrig gan Gobaith (1) Ond hytrac i y&y.iiineil Naenaf. Rhy ryddiaethoi jw y "John Thomas, ta:J!r, a. c •; m'.vyimi. Mae yn well i'r sjydd gaei yn hytrach na'i henuri, yn rWJA "gareg bedd." Y mae ail g Go- baith yn fwy anffodus na'r c -ai. Heblaw y diffyg a nodwyd yn y biaenaf, gwneir gormod/o ddefnydd o'r tmgab mewn g-wahanol ffurfiau cyfansawdd, a hyny er mwyn odl, megys, Glowi ?loew-wedd, nwy ddulaswedd,' ir • >y w_\ 1 ^"«t?feirwedd." Y mae y nod1 I n-^awn. lusg yn yr ail line!! ♦ f- v Jj! .i ;ii. eKansa^^J; -j y tk gwneUi y tro i uiubywddvA ja dim OL nc .vid yr enw. Prin yw y nodweddion yn eiddo Gwy' aidd. Y mae y farddoniaeth a'r gelfydc1 yd yn dda. Ond nid ydym yn hofli y gloew darddiad yn niwedd v penill Y mae toddaid rhagorol ocaa bardc oniaeth a chelfyddyd gan Toddedi Ond gwnelai y tro i unrhyw ddyn rhin ■ weddol. Yn y dosbarth uchaf mae Adsain c Ywen, Galarwr gwyl ei Anghof, B>, j-Achronydd, Rhywu. Deigryn Hiraeth, Brawd, Thom ,t, Moore, a Photographer. Toddeidiau tit iawn yw y 10 hyn. Toddaid gwych y\\ eiddo Adsain o'r Ywen, ond nid rQ(;1 ynddo gyfeiriad at swydd John Thome <> Toddaid wvth llinell vdvw. a buasai v. ;■ '-uGvy u er: ydynt ynddim end Toddaid t'w3 iawn yw end- G ■•yl v Nid ydyjn.ynhc-ii f gair tanydd yn y dechreu. Gallaf-' w y meddwl fod yn fwy eglur yn y dcjftr?* llinell ganol. Diweddaynbertafhay awiadol. Y mae Cof uwch Anghof wedi syrtb o' n i'r hyn a ystyriwn yn goll, sef enwi y swydd-tanwr. Y mae rhyw here hefyd | yn y cyrch sydd yn ddiflas iawn :— crefydd.ai t Dor oes siaradai dros ei Waredwr." .1 Gydag eithrio hyn, toddaid gwych ia' mown ansawld a nodweddion ydyw. Siamese Twins ydyw eiddo Pwy at Athronydd. Toddeidiau wvth lHnol;| ydynt, a'r pedair llinell flaenaf yr m peth yn y ddau. Y mae y ddau yr hynod o farddonol, ond nid ydynt yn cyfeirio yn ddigon pendant at swydd John Thomas, er eu bod yn cyfeirio at ryw swydd, ond ni awgrymir pa swydd i yw hono. Nid ydym yn hoffi peniU-yrv diweddu gyda chyughanedd ddisgynedig fel eiddo Pwy. Brawd y ddau efaill blaenorol ) < eiddo Rhywun. Y mae hwn eto yn di-: weddu gyda ctynghanedd ddisgynedig Er nas gellir cyfrif hyn yn wall, J' gellir ei gymrradwyo. Brawd ieaengaf y tri blaenorol yvf eiddo Bratfd. Hwn hefyd yw y p.;ri;i) o'r pedwpr. Y mae hwn yn farddopH a gorphe:tedig iawn. Ond gwnelai tr < i filoedd heblaw gwrthddrych y testyn Dyma Ie Ymafe buna John Thomas fwynwed-" — r Un agariai yn ei fron gywiredd, Ac ei wyneb weu 9.eca' rhinwedd, Ac^r ei enaid ddelw'r Gwirionedd; Eniiloddbajchnas lladd y bedd,—ar enwf" Unig hwnw sy'n troi'n fyth ogoaedd.' I Toddaid gwych yw eiddo Dfiigry? Hiraeth. Feallai y buasai yn well pi buasai y tair llinell flaenaf yn ir-.o-' lf .1 If