Tarian Y Gweithiwr

EISTEDDFOD BLAENAU GWENT, ABERTILERI. Cynaliwyd yr eisteddfod nchod yn nghapel Blaenau Gwent, dydd Llun Na- dolig. Llywydd y dydd ydoedd H. J. Phillips, Ysw., Blaenao Gwent; Beirniaid: y ganiadaeth, Mr T. Stephen Thomas (Te'orydd), Ton, Ystrad; y farddoniaeth, Icc., y Parch T. Lewis, Risca; y 11a wys- grifau a'r mapiau, Mr E. J. Williams, ysgolfeistr, Beaufort; a'r cyfeilydd, Mrs Gunter, Blaenau. Wedi cael araeth fer a pkwrpasol gan y cadeirydd, awd yn mlaen fel y canlyn:—Canu What is home with. out a mother,' i ferched dan 15 oed; saith yn cystadlu-goreu, S. A. Thomas. Adrodd 'Contentment,' i blant dan saith oed; 18 yn cystadlu—rhanwyd y wobr rhwngpump. Canu Mother will comfort me;' wyth yn oystadlu-goreu, W. Stephen, a rhoddwyd swllt i J. Smith. Beirniadaeth yr englyn goreu i Fynwent Blaenau Gwent; 10 i law —cydfuddugol, J. Jones, Abercarn, a G. M. Rees (Cilgwynog). Canu, Mentra Gwen;' naw yn cystadlu-cydfuddugol, J. Majidrey a W. Munkley. Adrodd darn o awcll In I Heddweh;' goreu, cyfaall o'r lie na chawsom ei enw. Dictation i blant dan I P, oed; pump yn ev--gialffu- orou, 11' ;1 9 Rosser. Map o Pivlestina.; clr-ech tadiu-goreu. 'Albert gwd goreu goron 'I Miss Lf-wis. Cd.r?' gore'*u, Rachel A gjwobrwyon i c-1 flythyr caru; gore, The Railroad,' i fe. rhanwyd y wobr rhwn. oedd y goreu o dri am i:a,w} gnk:u urea Beirniadaeth y cofiani goreu' i r diweddar Josuah Davies, teiliwr, Blaenau Gwent, gwobr, lp.; un yn cystadlu, ac yn wir deilwng o'r wobr, sef Mr Bevan, ysgolfeistr Blaenau Gwent. Araeth ar 'Yr arferiad atgas o ddyfod yn ddiweddar i'r addoliad tri yn cystadlu, ond neb yn deilwng o'r wobr, ond cawsant swllt yr un o'r 58. Canu 'I hear thy welcome voice,' gan gorau plant, gwobr, lp., a Uyfr gwerth 3s. 6c. l'r arweinydd; goreu, Caeraalem, Cwm.

CYFARFOD DAU O'R GLOCH. Canu yr 'Hen Ganfed,' gan rai dros 50 oed; dau yn cystadlu, a rhanwyd y wobr rhyngddynt. Englyn i'r Awrlais;' 10 yn cystadlu-goren, Adsain, ond ni atebodd i'w enw, Adrodd Y Iaith Gymraeg;' saith yn cystadlu—cydfuddugol, D. Jones a D. Griffiths. Dadansoddi dam o gerddoriaeth; tri yn cystadlu, ond profodd y beirniad nad oedd un yn deilwng o'r wobr, a chan mai llyfr gwerth 3s. 6c. oedd y wobr, rhoddwyd ail gynyg am dano i blant dan 15 oed i ddarllen cerddoriaeth ar y pryd, a'r goreu oedd geneth fach 12 oed, yr hon ni chawsom ei henw. Canu Betti Wyn '—goreu, Dau Cymro. Adrodd The First Cause;' 10 yn cystadlu—goreu, Willie Hobby. Traeth- awd ar y Daioni a ddeilliai i Cymru trwy gau y tafarndai ar y Sabboth;' dau yn cys- tadlu, a rhanwyd y wobr rhyngddynt, sef L Lewis, Ystrad, a Daniel Charles, Blaen- au Gwent. Bass Soio, The Owl;' saith yn cystadlu—goreu, Jonah Davies, Llanelli. Adrodd I Morgan a'i Wraig;' dau barti yn cynyg-y goreu oedd brawd a chwaer o'r Garn. Soprano Solo-goreu, Miss James, 'jbertileri. Marwnad i'r diweddar Mr Jeft- v "'Price un yn cystadlu, ac yn deilwng o'r wobr. Tenor Solo, With honour let desert be crowned,' a rhanwyd y wobr rhwng D. L. Griffiths a H. T. Samuel. Deuawd, Tell me, gentle stranger '-goreu, Miss James a'i cliyfaill. Araeth ar Waddol yr hen amser gynt'—goreu, J. Collins. Canu 4 O who will o'er the Downs,' gan barti o wyth-goreu, Parti Blaenau Gwent, dan arweiniad Mr D. Edwards. Y pedwar penill goreu i gapel Blaenau Gwent-buddugol, Nai Nefydd a Daniel Charles. Y prif ddarn corawl, Hallelujah Amen;' tri chor yn -cystadlu, a dyfarnwyd y wobr i gor y Con- gregationalisms, Abertileri, sef 7p a llyfr gwerth 6s i'r arweinydd. Teg yw dweyd fod y beirniad wedi rhoddi :pob boddlonrwydd yn ystod y dydd. Hon ydoedd yr eisteddfod gyntaf a fu yma er Y8 blynyddoedd lawer, ond sicr mai nid y di- weddaf, gan fod pob peth wedi troi allan yn llwyddiant perffaith. oCynaliwyd cyngherdd e'r radd ftaenaf yn -yr hwyr, pryd y cymerwyd rhan ynddi gan Miss Francis, Miss G. M. Jones (chwaer I^linos Rhondda), Mri T. Stephens (Telor- ydd), E. J. Williams, a Pharti Blaenau Owent, dan arweiniad Mr Williams. Credwn mai dyma y gyngherddoreu a gawsoca yma erioed. Dyma y tro cyutaf i Telorydd dalu ymweliad & ni yma, ond sicr nid y tro di- weddaf, os bydd byw ac iach. Wedi canu yr Anthem Genedlaethol, aeth pawb adref wedi treulio diwrnod dedwydd.—B. G.

CYFARFOD CYNRYCHIOLWYR Y GLO TAI. Cynaliwyd cyfarfod cyflredinol o gynrych- iolwyr glo tai Mynwy a Deheudir Cymru ddydd Sadwrn diweddaf, yn y Nelson Inn, Llanfabon. Cymerwyd y gadair gan Mr Thomas Da- vies, Castellnedd, a'r isgadair gan Mr W. Morgan, Rhondda. Yr oedd yn bresenol hefyd Mr Isaac Evans, Castellnedd, yn llanw y swydd o ysgrifenydd, a Mri W. Royal, a David Jones. Agorwyd y cyfarfod gan y llywydd gydag anerchiad byr ond pwrpasol. Wedi galw y roU, cafwyd fod 37 o lo. feydd yn cael eu cynrychioli, a 3,831 o bersonau. Nid oedd y nifer dros gael un Scale i lywodraethu y ddau ddosbarth o lo ond 587, tra yr oedd dros gael dwy Scale wahanol, sef un i'r glo ager a'r llall i'r glo tai, yn 3,134. Yr eedd 110 hefyd dros gael dwy Scale i'r glo tai. Wedi i'r ffigyrau gael eu gwneud yn hys- bys, a deall fod cymaint o fwyafrif dros gael Scale wahanol i'r glo tai, cafwyd an. erchiadau dylanwadol gan Mr J. Jenkins, cyn aelod y Bwrdd. Datganodd yr holl gynrychiolwyr -eu barn gymeradwyol o gynllun y Scale i lywodraeibhu y cyflogau rhwng meistri a gweithwyr. > Y peth nesaf oedd clywed oddiwrth cynrychiolwyr y Bwrdd y cyfnfiwidiadau a gynygient yn y Scale, yr hyn a roddwyd yn Gymraeg gan Mr Isaac Evanfjr Castellnedd, ac yn Saeaonaag gan Mr Royall, y rhai a roddasant foddlonrwydd mawr i'r cynrych- iolwyr. Wedi hyny cafwyd banes manwl o Gyn. adledd Birmingham, gal Mr Evans, y cynrychiolydd. Cynygiwyd fod y gweJliantau cynygiedig yn «aei aa gadael i ofil y tri ahynrychiol- ydd ar y Bwrdd i'w diryn i &ylw y meistri, ac os byddaii'r meistri omedd mabwysiadu y cyfryw welliantau,'fod rhyb.add i'w roddi ar y laf o Chwefror i derfyna y Scale yn mhen y chwe' mis Y pwnc nesaf ofdd. a gedwid goruchwj 1 iwr at wasanaetb hollol y glo tai; ond gohiriwyd y p-IDc, gan nad oedd ar rag. leo y cyfarfod. a'i fod i'w roddi ar y cylchlythyr gyferbyn a'r cyfarfod nesaf. Terfynwyd y cyfarfod trwy roddi vote o ddiolcbgarwob i swyddogion y dydd, a'r cynrychiolwyr ar y Bwrdd, yr hwn oedd yn gyfarfoi hediychol a thangnefeddus lawn.

DDAS— NEWID MANAGERS. Nid suenwog yw y Ddinas mewn amryw ystyroa. Mewn rhyfeloedd rhwng Gwydd- elod dwyddelig a'r Gwyddelod Cymreig, nid yw yn anenwog. Ac y mae yn hysbys. led y byd, fod yma un o'r mynwentydd rhyfeddaf yu y deyrnas. Pwy ychwaith sydd heb wybod am yr hen geffyl gwyn a'i ryfeddol hanes. Ond, I Yn mhlith holl ryfeddodau'r lie," Hwn yw y mwyaf un," qQf y npwid managers. Y mae darll-- Hvsbya ond odid f V f < o d oda.. MT J •an ddaeth Y .J.-D,I±DR,H no..1. L- un i'r lie, fou r ardal wedi ei bendithio a dyn trwyadl, ac y gallasai Mr Hunan Ymddiriedaeth" ei hun ymddiried yr oruchwyliaeth iddo. Ond na, buan y cawd ar ddeall na wnai hwnw eto ddim o'r tro. Yr oedd hwnw yn myned dipyn bach ar ei oedran yn rather to slow," a dim digon o fyn'd ynddo." Rhaid oedd cael dyn ieuangach, a mwy o fyn'd ynddo," heb fod yn llawn mor annibynol o ran barn," mwy o'r caethwasyddol, ac asgwrn ei gefn dipyn yn fwy ystwyth. Yn mhen diwrnod neu ddau, clywyd fod "Jack" wedi dychwelyd I Wel, meddai rhywrai, ni awn yn awr. Awn dros dipyn, meddai ereill. Wedi cael dadl ar y mater, cydunodd y mwyafrif nad oedd elfenau llwy-rgyflenwad y model manager yn hwn eto," ac mai dros amser yn unig y gellid gobeithio cerdded. Wedi cael treialteg, ac fod genym "ieuengach dya," un a "mwy o fyn'd ynddo," eto yr oedd ganddo dipyn ormod o annibyniaeth barn, a chefn rhy sythrwyddrwydd." Nid oedd yn ffito yn nice, nac yn hollol i fyny a'r model. Am hyny, gwelwyd fod y public opinion yn iawn unwaith yn rhagor. Ein gwaith nesaf fydd tynurule dros y Boss newydd a ddaw, oblegyd gellir dweyd yn agos, hyd ei nod wrth ei gydmaru a'r model" LLAIS Y LLE.

EISTEDDFOD RESOLFEN. Cynaliwyd eisteddfod flynyddolResolfen, fel arfer, yn Bethania, capel y Bedyddwyr, dydd Llun, y 26ain o Rhagfyr. Y beirniaid oeddynt,—cerddoriaeth, Gwilym Cynon, Hirwaun. Rhyddiaeth, &c., y Parch W. R. Jones, Resolfen. Y cadeirydd apwyntiedig ydoedd Mr William Sims, cyfreithiwr, Castellnedd; ond o herwydd gwaeledd icchyd ei frawd, David Sims, Ysw., meth- odd a bod yn bresenol, a chymerwyd ei le gan Mr Jenkyn Lewis, Treorci, Cwm Rhondda. Traddododd y cadeirydd an. erchiad pwrpasol i'r amgylchiad, gan gyf- eirio mewn modd telmladwy at yr achos o absenoldeb y cadeirydd apwyntiedig. Yna galwodd ar Gwilym Cynon i roddi c&n agoriadol, yr hyn a wnaeth yn ei ddull gwefreiddiol ei hun. Dewi Glan Dulais eaillodd y wobr am y penillion goreu i Ddyffryn Nedd. Cafodd merch fechan deg oed wobr o 2a. am ganu I Brooklyn,' o Llaw- lyfr Moliant. Mr Rees Herbert, Resolfen, oedd y buddugol ar ganu yr unawd Wyt ti'n cofio'r lloer.' Dyfarnwyd y wobr o 6s. am chwareu • Llwyn Onn' ar y fifes, i barti a Aberdulais. Dan g6r ddaeth yn mlaen i ganu Catherine,' o Llawlyfr Moliant; gwobr lp., sef c6c Resolfen a ch6r Abeit- crave, y goreu oedd Resolfen, dan arwein- iad Mr Daniel Herbert.

CYFARFOD DAU O'R GLOCH. Wedi cael ychydig eiriau gan y cadeirydd eto, rhoddodd Dewi Glan Dulais anerchiad barddonol. Cafodd Master Wm. Herbert, Resolfen, wobr am ganu Martyrdom,' ar y geiriau Mae'n hyfryd meddwl.' Dyfarn- wyd y wobr am yr wyth penill er cof am W. E. Davies, Resolfen, i Uthr Wyon, Pontygwaith, yr hwn a gynrychiolwyd gan Mr Evan Phillips o'r un lie. Am yr ad. roddlad goreu 'Colliant y Royal Charter,' cafodd David Evans, Resolfen, wobr o 3s. 6c. Yn y gystadleuaeth ar ganu y soprano solo I Rwyf yn cofio'r lloer yn'codi,' canodd tair-y goreu o ddigon, fel y dy- wedodd y beirniad, ydoedd Miss Rees, Hendre Owen, Resolfen, a chafodd ganmol- iaeth uchel gan y beirniad. Dyfarnwyd y wobr o 15s. am ganu Awn tua'r Cadfaes o Debora,' i barti o Abercrave. Ni chafwyd cystadleuaeth ar ganu 'Navarre,' i rai dros 45 oed. Y nesaf oedd prif atdyniad y dydd, sef i'r c6r heb fod dan 50 mewn nifer a gano yn oreu I Datod mae rhwymau caethiwed,' gwobr 8p. a lp. i'r arweinydd. Dan g6r wnaeth eu hymddangosiad (er i amryw gorau anfon en henwau i fewn), sef corau Resolfen ac Abercrave, a chafwyd canu ardderchog gan y ddau, ond cipiwyd y wobr gan gor Abercrave, dan arweiniad Morgan Walters. Yna terfynodd yr eis. teddfod.

A GYNGERDD. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyngerdd fel arfer, yn mha an y cymerodd Gwilym Cynon, Eos Bcyncerdyn, Mountain Ash; Rees Herbert (Dewi Nedd), Morgan Harris, Resolfen Evan Phillips, Pontygwaith ac amryw ereill ran ynddi. Cymerodd y cadeirydd fantais o'r amgylchiad 1 alw ar Rees Herbert, y buddugol ar yr unawd Wyt ti'n cofio'r lloer,' yn agbyfarfod y boreu, i'w ohanu eto yn y gyngerdd, ac yna galwodd ar Miss Rees, y buddngol ar 'Rwyf yn oofio'r lloer,' i ganu, ond cyn iddi ganu, galwodd y cadeirydd sylw y gynulleidfa at y ftaith nad oedd un gantor- es o nod yn y cwm yh bresenol ag oedd yn dwyn ffugenw adnabvddns, ac yn ngwyneb hyny, a'r ganmoliadth uchel a gafodigan y beirniad yn nghyfarfod y prydnawn, yr oedd ef (y cadeirydd) yn cymeryd mantais o'r amgylchiad, ac yn cynyg ei bod i'w liadnabod yn y dyfodol wrth yr enw p £ r- oeiniol I Llinof; Nedd.' Yna cododd Gwilym Cynon ar ei draed, a dywedodd ei fod yn falch iawn o gael cyfle i eilio cynygiad y cadeirydd, a'i fod yn teimlo ac yn credu y deuai Miss Rees, yr hon sydd ieuanc iawn, eto yn gan tores enwog, ac y byddai yn llawn deilwng o'r enw agoeddidyn fwriadu roddi iddi. Yna gofynodd y cadeirydd i'r gynulleidfa 'A oes heddwch ?' ac atebwyd ganddynt y gair Hoddwch nes oedd yr adeilad yn adseinio. Wedi hyny, canodd Llinos Nedd Rwyf yn cofio'r lloer yn codi,' nes gwefreiddio y dorf. Cafwyd eisteddfod dda iawn, a chyngerdd ardderchog. CJf. eiliwyd ar yr harmonium trwy y dydd gan y bachgen ieuanc, William Herbert, Resol- fen, at yr hwn hefyd y dygodd y cadeirydd sylw y gynulleidfa fel bachgen ienancyn meddu talentau dysglaer, ac yn deilwng o'u sylw a'u cefnogaeth fwyaf drwyadl. LLKW NEDD. 1:, oL -^ra. -iii (Ma-joaj, y rhai a syiwasantar ein sefyllfayn bresenol, yn nghyaa rhoddi cipdrem i'r dyfodol, pa rai a dderbyniwyd gyda brwdfrydedd mawr. Ar ol cryn siarad a dadleu ar y gwahanol faterion yn nglyn a'r Scale gyffredin, penderfynwyd gohirio y pwnc hwn hyd ddydd Llun, yr 16eg cyfisol, a bod y circular canlynol i'w anfon i holl lofeydd Mynwy a Deheudir Cymru, yr hwn a dyn- wyd i fyny gan Mri W. Abraham, D. Morgan, E. Francis, a'r Ysgrifenydd At L'lwyr Mynwy a Deheudir Cymru. Gydweithwyr,—Dymunvvn eich hysbysu fod y cyfarfod a gynaliwyd yn Aberdar, Ionawr 2il, 1882, weii cytutio i ohirio y cyfarfod hwnw hyd ddydd Llun, yr 16eg cyfisol, a bod y eylchlythyr hwn i gael ei anfon i bob glofa glo ager yn Mynwy a Deheudir Cymru, gyda yr amcan o alw sylw mwyaf difrifol holl weithwyr tan- ddaearol at y cwestiynau canlynol:- 1. A roddir rhybudd i derfynu y Scale bresenol ? Os gwneir, beth fydd y cynllun nesaf angenrheidiol ? 2. Os na wneir, beth fydd y gwelliantau angenrheidiol mewn Scale newydd er ei gwneud yn foddhaol a chymeradwy ? A ydyw yn angenrheidiol (1) i gyfnewid y safon ? (2) Cael y codiadau ychwanegol ar y Scale yn nes i'r safon nag ydynt yn bresenol ? (3) Cytundebau mewn arwerth- iant glo yn fyrach nag yn bresduol. (4) Y Bwrdd nesaf i fod yn Fvvrdd fydd yn cy- meryd i mewn faterion mewn dadl yn y gwahanol lofeydd pertbynol iddo, a bod canolwr i gael ei benodi er tori'r dadleuon rhwng y pleidiau. (5) Cyfrif-ymchwilwyr i'r gweithwyr eu hunain. (,6) Fod iselfan yn cael ei osod i'r Scale. (7) I gyfnewid adran yr 8fed yn y cytundeb presenol. Y mae hefyd yn angenrheidiol cael rhyw gynllun pendant o gasglu yr arian angsn- rheidiol tuag at ddwyn treuliau y Scale. Dealler yn drwyadl fod yn rhaid cael dealldwriaeth pendant tlirwyadl ar y cwes- tiwn hwn cyn y cyfansoddir Scale arall. Arwyddwyd, W. ABRAHAM, E. FRANCIS, •f? D. MORGAN, P. JONES, D. MORGAN, Ysgrifenydd. Etholwyd y brodyr a ganlyn yn unfrydol i weithredu ar y bwrdd am y chwe' mis dyfodol:—D. Morgan, W. Abraham, E. Francis, a Phillip Jones. Ar gais gweith. wyr Blaenafon i gael un o'r cynrychiolwyr i dalu ymweliad & hwy, ar yr amod eu bod hwy i dalu un, penderfynwyd, gan hyny, i anfon dau, sef D. Morgan a W. Abraham. Ar ol y gohiriad i giniaw, cafwyd adrodd- iad o gynadledd Birmingham, yn Gymraeg gan D. Morgan, ac yn Saesneg gan W. Abraham; a phasiwyd penderfyniad o gy- meradwyaeth i'r cyfeillion am eu gwaith, ac i waith y gynadledd. Penderfynwyd hefyd fod aelodau y Bwrdd i fabwysiadu y cynllun mwyaf effeithiol o anfon y cylchlythyr canlynol i holl feistri glofaol y dosbarth :— Syr,-Mewn amgylehiadau o ddamwein- iau heb fod yn angeuol yn ein glofeydd, nid oes dim mor angenrheidiol a sylw brysiog ac amserol, cynorthwy angenrheidiol, a throsglwyddiad priodol; fel y byddo i effeithiau y damweiniau gael eu Ueihau i'r man eithaf. Y mae y meddygon goreu yn tystio fod nifer mawr or damweiniau nad ydynt angeuol ynddynt eu bunain, yn troi yn angeuol o ddiffyg y pethau a nodwyd. Mewn lluaws a amgylchiadau, y mae ein dynion a'n bechgen yn gorfod dyoddef arteithiau yn y dull y dygir hwynt o'u lleoedd gweithio i ben y pwll, ac os ychwanegir at hyny y dyoddefaint y rhaid iddynt fyned trwyddo trwy eu cario i'w cartrefi, i bellder ffordd ac ar bob math o dywydd, a hyny heb dderbyn y cynorthwy na'r sylw lleiaf, a'u trosglwyddiad hefyd yn y dull mwyaf anmhriodol, credwn y bydd i chwi gyd- nabod fod rhyw welliant yn angenrheidiol yn y cyfeiriad hwn. Yr ydym o ganlyniad yn cael ein cymhell i ofyn i chwi am ddarparu ar ben eich pwll,- 1.—Dy bychan, ae ynddo y pethau angen- rheidiol, ac yn eu plith faddonau o wahanol fathau, splints, straps, rhwymau, &c. &c. 2.-Rhywbeth priodol er trosglwyddo personan i'w cartrefi, neu i glafdy, fel y byddo amgylchiadau yr achos yn gofyn. Y raae angen y pethau hyn yn dyfod yn fwy amlwg yn ddyddiol. Yr ydym yn apelio atoch yn enw eich dyngarweh i barotdi y cyfryw ar ben eich "glofa. Nid ydym yn dymuno cael y pethau hyn trwy orfodaeth cyfraith; ond byddai yn well genym eu cael trwy ewyllys ein meistri, fel y caiff ein gweithwyr bob amgeledd angenrheidiol pan wedi eyfarfod A damweiniau. Gan obeithio derbyn atebiad ffafriol oddi. wrthych, v gorphwysaf, syr." Pasiwycl pleidlais o gymeradwyaeth i'r cynrychiolwyr ar y Bwrdd am eu gwasan- aeth yn y gorphenol, ac hefyd etholwyd hwynt i wasauaethu am y shwech mis dyfodol. Fod D. Morgan, E. Francis, a W. Abra- ham, i gymeryd at y gorchwyl o anfon y eylchlythyr allan yn galw yn nghyd y cyf- arfod nesaf. Gyda'r diolchgarwch arferol i'r llywydd- ion terfynwyd y cyfarfod.

YR ALCANWYR. Blwyddyn newydd dda i bawb o honoch, alcanwyrbuom bron ychwanegu ac i'r fas- nach. Peth diangenrhaid yw dymuno yn dda i fasnach, oblegyd y mae eich cysyllt- iad yr un. Ymddygwch chwi yn deg &'r fasnach, agwnawnein llwna fyddynedifar gan yr un o honoch. Y mae yn wybyddus i chwi fod gweithwyr Ynyspenllwch yn segur er ys rhai misoedd bellach, ac, fel y gellwch ddysgwyl, mae angen yn hylldremu yn eu gwynebau. Fecligyn, arferwch garu eich gilydd. Gwnewch eich goreu i liniaru eUjdyoddenadau drwy eu derbyn i'r manau hyXtyy mae eisieu a mwy, gofynaf yn eofn, r aid brawdgarwcli fyddai bod yn segur mbell ddiwrnod er i'r dyotldefwyr gael- o'^rnol r aith; ie, rhinwedd fendigedig s un a allai roddi ei dra. d ei wasgod fach am haner M. Treiwch hi, fechgyn, a ti ar eich cyflogwyr i'ch iiliur hyn. Dyma beth fyddai iplcty. Mil anrhydeddusach na ock out. Cael eich gorfodi i hyn wch. Ond wele ni heddyw yn cael em fcneddu i ofyn genych, ar ran pawb sydd yn segur yma, Llantrisant, Aberdar, a manau ereill, i weithredu yn Gristionogol tuag atynt, drwy eu cymhell i weithio ambell ddiwrnod yn eich lie. Cofiwch, gweithwyr rhagorol ydynt, canysy mae hen frauds Tawe, &c., yn tystio hyny. Clyw- som fod boneddigion masnachol yr ardal yn gweithredu yn deilwng o honynt eu hun- ain, ac yn cael eu blaenori gan y dyngarol 11 Mr Miers, perchenog y tir. Y mae yno soup kitchen wedi ei agor yn uliy Mr Miers, a clia y rhai bycham anwyl beint o soup hyf- ryd yr un bob dydd. 0 diolch nad ydyw Cymru wltdi ei gadael heb ddyngarwyr o'i mewu. Cymhellwch eich gilydd, fecligyn, i feithrin y rhinwedd hwn, ac ni theimlwch eich hunain yn un ffyrling yn dylotach. Galwyd ein sylw at hyn trwy i'r gweithwyr ofyn ein cymorth er cael yr enillion ag oaddynt heb eu talu iddynt, ac wrth wneud hyny daethom i wybod dirgelwch ag y dylai pob gweithiwr yn Mhrydain Fawr ei wybod. Yr ydych chwi, bobl Aberdar a Merthyr, yn eithaf adnabyddus o berson David Davies, Ysw., Tynewydd-ar-y-bryn, perchenog a llywodraethwr gwaith alcan y Beaufort, Trefoiis. Wel, efe sydd wedi ei osod dros yr echwynwyr, a, o'i deimlad dros. y dy- oddefwyr, talodd swm o 600p i'r bobl o enillion eu llafur heb ofyn caniatad, mae yn debyg, a phan ddaeth yr echwynwyr i gyf- arfod a'u gilydd yroeddyno gyfreithiwr o'r enw Ward, Casnewydd, yn cynrychioli C wmni Penycae. Cododd mab y fall wrth- wynebiad i dalu yr un gweithiwr, ond yr un peth a'r echwynwyr yn gyffredinol, rhyw haner coron y bunt, feallai; a mwy, fe gynygiai fod Mr Davies i dalu yr oil o'r chwe' chant punoeddtyn ol, a chafodd gefn. ogaeth gan farsiandwr o Abertawe-Stowe. Ond cododd yr hen Mr Strick, Brynaman, a dywedodd yn groyw, pe buasai efe wedi ei Iroddi yn yr un swydd a Mr Davies, y buasai yn ymddwyn yn gywir yr un modd. Diolch i chwi, Mr Strick, yr wyf fi a chwith- au wedi bod yn barnu yn wahanol lawer tro, ond wele bwnc ag yr ydym yn unfarn amo. Diolch i chwi eto, syr, ac i'r oil o'r echwynwyr a fuont yn eich cefnogi. Ond dyma y dirgelweh, fechgyn, nid yw cyfraith Prydain vn amddiffyn y gweithwyr rhag ystryw dynion o fath y Ward hwn. Aethom i ofyn cynghor ein hynad cyflogedig, J. C. Fowler, Ysw., un o gyfreitbwyr galluocaf y deyrnas, ac er i ni gael aros dipyn yn hir am dano, fe'i rhoddodd yn rhad i ni (diolch iddo yntau hefyd). Ysgrifenai Mr Fowler nad oedd Cyfraith y Cwmniau Cyfyngedig yn gwneuthur urn ddarpariaeth ar gyfer talu y gweithwyr yn gyntaf ac yn llawn, ond yu eu gadael ar yr un telerau a chyf- oethogion masnachol ein gwlad. Weithwyr, gaiff Lewys eich llygad a'ch calon at bwys- igr wydd y wybodaeth hon ? I beth, medd- ech i beth, i feddwl nad oes llwybr i chwi ddianc ? Onid yw yn bosibl gwella cyfraith greulawn feljhon ? Beth ddywedwch chwi gwyr y long pays yn Dowlais am gyfraith fel hon ? Y mae amryw o'n cyflogwyr ni fel alcanwyr yn talu yn fisol, rhai yn byth- efnosel, ac y mae Hussey Vivian, Ysw., A.S., yn ei weithiau copr yn talu yn wythnosol, gan gadw rhyw dri diwrnod mewn Haw. Y mae yn aamhosibl i ni beidio cofio dywed- iad ffraethbert Dai o'r Nant ar fynydd Llanwono yn 1874 ar y day to day contract yn nghlyw ihyw bymtheg mil o lowyr. Yr oedd y cyflogwyr glofaol wedi gosod rhybuddion unveh ben y pyllau glo i wneud y cytundeb misol am yr un dyddiol, a barn fy nghyfaill Morgan oedd mai gwell- iant oedd hwnw ar yr hen, ond fod yn bosibl cael amgenach hwnw eto, sef anfon y cyfrif i fewn gyda thram No. 1, a chael y tal yn ol gyda thram No. 2, Cymerai y dyrfa hyn fel ffraethineb oddiwrtk ein cyfaill, ond uiewn gwirionedd, fechgyn, mae eisieu ei sylweddoli os oes Ilawer o Wardiaid o Gas- newydd yn ein plith. Ceisiwch daliad wythnosol yn mhob man, weithwyr, a deu- wch i'r Ian fel llu banerog i ddeisebu ein deddf-wneuthurwyr am ddarpariaeth well er ein dyogelwch, er cael ein talu am yr ychydig a gawn am ein llafur oaled. Yr ydym wedi bod yn dadleu ac yn gohebu a'r rhif luosocaf o lawer o'r cyflogwyr alcanaidd, ond nid ydym yn credu fod un yn eu plith a ymddygodd fel Ward, o'r Casnewydd, oddigerth y dyn Llawer Cyf- raith (Many Laws), ym Nowlais. Paham, lowyr, haiarnweithwyr, ie, a thincers Dowlais, y goddefwch eich talu ar y misoedd anherfynol yma ? Mae yr un Anwyl (Dar- ling) cofiwch, o'r un oonstitution a'i ewythr, Llawer Cyfraith. Ati, ynte, fechgyn, am ddiwygiad; dichon na wyr alcanwyr Cymru am y dodge newydd sydd gan yr un Anwyl ar fines. Nid fines mo honynt, medd efe, ond talu allowance am newid castings. Cyd- unwn ag ef nad hyfryd yw y fine, a chyd. una Newman, Pontardulais Ag ef am yr allowance, kc. Banfonweh i ni enw y Baker yna fu 1a aynghori y bechgyn i dderbyn y fines, a'r 6kuk kgø aethant i weithio, gan adael y fyddloniaid allan. Rhoddwch chwi ffordd i'r un Anwyl, a chewch brisoedd yr alcanwyr ar yr un raddfa a gwyr y Is. 8c. y dydd yn Nowlais. Ni allaf alw eick sylw yn ormodol at weithrediadau yr yagogyn dideimlad hwn. feistri a gweithwyr ym mào. man, gttdewch i ni gydune i wrthwyaebu y Picklor newydd hwn. Mi wnaf i ehwi ddysgu Ir Natives.' Ai e, yn wir, caiff amser bron; ac os llwydda, danoder i minau na fydd ein maanach yn werth ei harddel. Cofiev, nid oes digofamt gyda ni at Natives Dowlais yn fwy na phobl ereill, ond yn gwybod amcanion yr Herod anwyl hwn yr ydym. Diystyrwyd ein cynghor ar y dechreu genych. O 1 a gawn ni yn ddifrifol ofyn yn enw alcania gwyliwch arnoch eich hunain i ddysgu nac anwyl na chås, ac yaa byddwch ynddyogel. Cawsom ein mawr galonogi yn y cyfarfod dydd Sadwrn. Ni chredai yr alcanwyr ein bod wedi ein gadael mor greulawn gan y rhai hyny ag y buom yn eu gwasanaethu mor ffyddlawu eleni. Pasiwyd penderfyn- iadau pwysig, ac anogwyd ninau i ymwroli ar bwnc y fines am dori eastings. Dysgwyd ni i amddiffyn pawb Undebwyr, gan adael gwrthuadebwjr at ein trugc redd. Gwyr pa.wb o honoca fod y gair fine yma frl hnn- llef yn gwa»gtt MW y sw ymddvg- iadau dynion yn dcV^-ctldt. -^eui :o«^d i yn fwy caled yn e herbya. Pc u fyddech chwi, fel: tvt, *r,? thale- ffyrlin o'ch hariai ■ aj iawn, a dylai William Hughes fyned a'i het o gylch, er cael treial newydd ar fater y ddirwy drom osododd yr hen Falconer arno. Gelyniaeth yr hen ddyn at yr Un. debau Crefftol fu yr unig achos iddo golli. Nid ydym yn gweled gwerth yn ysgrif eich gohebydd o'r Bont, yn gymaint a bod yr Undeb yn gofyn i ni amddiffyn Undeb- wyr, ac os bydd i ni allu credu y gwnawn les i'r Undebwyr wrth amddiffyn gwrthun- debwyr, ni a foddlonwn wrth wueuthur hyny. Y mae ein masnach yn parhau i wella, a choleddir tyb gan yatadegwyr ei bod i barhau felly am dipyn. Gwyliwch hi, ynte, alcanwyr; peidiweh a bod mor ffol a'i lladd o'cli bodd drwy orweithio. Y mae ein clustiau wedi eu merwino gan yr achwyu sydd am hyn yn mhob man. Dyma sia,ra.d pawb, a gwyddom fod rhai ag sydd yn hoff ganddynt ddrifo yn achwyn ar ereill er taflu. y scent, ymaith. Nid mor hawdd ein twyllo. Yr ydym wedi derbyn llawer diolch am ein "Hysgrif Wyliau;" ond cwyna yr alcanwyr nad allant hebgor ein hysgrif wythnosol er dim. Ceisiwn eich boddioni ond i chwi fod yn ffyddlon i ddilyn ein cyfarwyddiadau. Yr eiddoch yn bur, LEWYS AFAN.

CONTAGIOUS DISEASES ACTS. A CONFERENCE Of Ladies only will be heid at the Cardiff Castle Coffee Hotel, Aberdare, on Friday next, January 6th, 1882, at 3 o'clock in the afternoon. All are invited to attend to hear a discourse delivered by a deputation from the Ladies' National Association for the repeal of the Contagious Diseases Acts. A LECTURE will also be delivered at the same place on Monday evening next, Jan. 9th, by Miss Craigen, on the question of the Suffrage for Women, when both sexes are invited to attend. On'Tuesday evening, Jan. 10th, a Public Meeting for Women only. On Thursday, Jan. 12th, a Public Meeting will also be held. For further particulars, see posters. SALE BY MR. T. WHITTY EVANS. On Wednesday, the 11th day of January, 1882, at 7.30 o'clock in the evening, at the White Lion Inn, Gadlys, Aberdare, all that Piece of Ground, containing by admeasure- ment 280 square yards, more or less, situate at Cwm. Aberdare, with the Cottage and Building erected thereon, and known- as No. 11, Cwm Place. For further particulars and to inspect the said Lease, apply to Messrs Linton and Kenshole, Solicitors, Aberdare, Mr. B. Williams, Solicitor, Aberdare, and of the Auctioneer at his offices, 14, Commercial Street, Aberdare. "MÔr o Gan yw Cymru gyd." Ail Eisteddfod Flynyddol Ca,steIIneddi Llun y Pasc, 1882. CYNELIR YR EISTEDDFOD uchod yn Marchnadle newydd y dref dydd Linn y Pasc, Ebrill lOfed, 1882. TESTYNAU. æ a. c. I'r c6r heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel,' gan J. Thomas, Llanwrtyd 23 8 0 h.y., £ 20 i'r c6r, a zC.3 3s. i'r arweinydd. I'r cor heb fod dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu y Blodeuyn Olaf,' gan J. Ambrose Lloyd 7 0 0 I'r Drum and Fife Band heb fod dan 16 mewn nifer, a chwareuo yn oreu I Codiad yr Ehedydd' a 'Glanwrganshire March' 2 2 0 I'r parti o wrywod, 20 mewn nifer, a gano yn oreu Soldiers' Chorus' 2 0 0 I'r hwn a gano yn oreu 'Blodwen in# darling, my true love,' gan Dr.. Parry • 0 J 'U l'r hon a. gano yn ore: o gan Dr. Parry, gWObl ? .<•?> £ Scarlet Whittle (the Prin ? Wh i- tie), as presented to be, xwyai Highness tit* Princess of Wales at Swansea, Oct. 18th, 1881. Value 1 15 0 I'r hwm a gano yn oreu Solo Bass Y Milwr Dewr,' gt»n Dr. Parry. 0 10 0 I'r mab a'r ferch a ganont yn oreu y Duett 'Hywel, be' ti'n geisio yma,' gan Dr. Parry o 10 0 Cadeirydd,—David Davies, Yaw., Maer. Arweinydd,—H. H. Thomas, Yew. (Crum- in), Llansamiet. Beirniad,—Dr. Joseph Parry, Musical# College of Wales, Swaqsea. Cynelir cyngerdd ardderchog yn yr hwyr. Programmes i'w cael am lc. yr un, trwyy post, lie., gan yr ysgrifenyddion,— JKKKIM ROSSER, The Parade, Neaih, JOHN P. REYNOLDS, Cwmpandy AWø, Neath, Y Gwir y« erbyn y byd.' «Oalon wrth Galon.' • Duw a phob Daimi EISTEDDFOD UNDEBOE. MOUNTAIN IAW, A CHADAIB DYFFBYN CYNON. OYDDED hysbys y cynelir yr Eistecfifod nchod ar y dydd Llun cyntaf yn mu ~Y Mai, 1882. Beirniad y Farddoniaeth, <tc.,—WATon! WYN. Beirniad y Canu,—MB W. JARMTT ROBERTS (Penoerdd Eifion). Y Oann. I'r o6r heb fed dan 80 mewn yn oreu«Teyrnasoedd y Ddaear, Lloyd, gwobr £ 20: sef £ 18 i'r c arweinydd. I'r c6r o'r un gyhulleid mewn rhif, sydd heb enill -ros iftS.v o'r blaen, a gano yn orei v sy'n teyrnasu,' gan J. The gwel Oronicl y C'erddor, gwobr £8; sef j £ 7 it cor, a -61 i'r arweinydd. I'r c6r o'r un gynulleidfa sydd heb enill dros £60 wobr o'r blaen, a gano yn oreu Jerusalem, my glorious home,' PitmtH's Edition, gwobr i>3 a ehopi o Storm Tiber- ias' i'r arweinydd. I'r parti ddim dan 20 mewn rhif, a gano vn oreu The Mighty Conauerer.'awel Novdials .f' ./juoc;_gwcor i." J J —J -J^UAUU, gwoor OP. 5s. a Chadair yr Eisteddfod gwerth 3p, 3a. Pryddest,'Pererindod,'gviobr 2p 2s. Alargan i'r diweddar Mr Tios. Thomas cigydd, Mountain Ash, gwobr gen ei frawd', lp. Is. Traethodau. 'Dyledswydd dyn mewn cym?eithas,' 2p. 2s. Y gweddill o'r testynau, yn nghyd a'r tana, &c., i ymddangos yr wythnos nesaf. Bydd y programmes yn barod yn fuan. Drot y pwyllgor,- D. E. COLEMAN (Eos THOMAS SAMUEL, Y sgn • Y gwir yn erbyn y byd.' 'Goreuarf, art Dysg.' (Iweil dysg na g<?l\cl.' C alon wrth galon.' Daw a phob daioy,» Eisteddfod Gadeiriol Deheudir Cymru, A GYNELIR YN PONTYPRIDD, CANOL HAF, 1882. RHESTR O'R PBIF DESTYNAU. CF Barddoniaeth. 1 Awdl—' Yr Ymgnawdoliad," ddim dros 500 llinell, gwobr X12 a Chadair Aur. 2 Pryddest—4 Dwyfoldeb Natur,' ddim dros 400 llinell, gwobr X5 a Thlws Aur. 3 Cywydd-' Y Ffynon,' ddim dros 150 Hinell, gwobr X2 a Thlws Arian. 4 Toddaid-Iloan Arfon. gwobr £ 1 Is. 5 Englyn-I E iliad,' gwo i .< Traethock 6 A ydyw rheswm a daclg, iu j u dangos ei fod yn ddyledswydd ar ein hathrawpn crefyddol i gefnogi CeH;, Gwyddor, a Llenyddiaeth, ac i rmuno a'u sefydliad. au; neu a ddylert hwy gymeryd yn adeiladaeth y grfundrefn hono • wybodaeth a elwr yn wybodaeth gyf. osodol ?' gwobrelo a Thlws Aur. 7. 'Economic Coal fining and Ventilation-v of Collieries, wiih plans and diagrams, applicable to tie Steam Coal Collieries of Glamorgan'hire,' prize X5 5s. Beimiad Rhif 1 2, 3, 4, 5, 6,—^GLA a DYFED; Beirailct Rhif 7,-W. T. I Ysw., Mardy, Aoerdar- Programme <yflawn 1 foa yn baror Ionawr. RHYS T. WILLIAMS, Abertonllwyd, T 1 Gwaedd uvch • v. NBUAPD Y DRfdf, V. rvr* l: CYNELIR y CL vd(t>l yn y neuadd acho- v 'J y Grofitith, Ebrill 7fed, T I'r i6r a gano yn oreu T ie aie TellioaNovello's Editior e r J15. I'r cdr o'r un gynulle^if a yn orea MJ. a godaf ac a af atiy ,I. ,)'1. Parry. jrvcobr £ 3 3s., a Batox i'r a. 8 I'r parti a ganc yn 7 Chwarelwyr,' Jeakus, gwobr 10s. Testynau pwy*& erfll, an. ba rai y cynygirgwobrwv-n teilwn-, i ymddtogos yn fuan yn y ^ARIAN.-EVAN WXLLU^ ^Bookseller, Ne<th. MM Hi