Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
HEREW ARD
HEREW ARD YR OLAF O'R SAESON. Wedi i Hereward ddweyd wrth ei «wvthr Brand mai milwr ddylasai fod, chwarddodd si ewythr. gan ei ateb:- "Pe buasvn yn filwr, fachgen, lie buasai i chwi vdrych am gyfaill heddyw? Na. Y mae luw wedi gwneud yn dru- A Skroc a mi pechodau. Bydded iddo wneud yr tva peth a tin ac a th ei<Gwoaetb Here>ard osgo anesmwyth, ca.nys yr oedd yng&s ganddo unrhyw sylw a. effeithiai a ei galon fel ag i'w In thyneru. Ond cuuiodd ei ewythr yn ga,ri^u|^ ^rtin, oes dim cenadwri oadiwrthfy^m?" IM. ««Yr ydwyfn eZyn i'r Eglwys Sant- aidd ac iettiddi hithau. NOB da i chwi, iy Aeth Here-,d i'w lety, tra yr aeth y prior at ei W(a.u. Pan yr ae-lereward i'w ystafell, eanlynodd Ma ef yn j tywyllwch. Oauodd y diyn ofalus, a. thynodd ^"Vid oeddrenadwri oddiwrth ei 0. ftro\wyddeB, o. oedd hyn." Yr oedd y Ci yn lIa wn anan. "Pah aintiaech chwi yn dweyd wfthyf a. m fr^blaen ? "Peidiwc h a dangos arian o flaen mynac "Y dyhiry Tellwch chwi ddim ymddiried i'm hr?" « St. Pedr ydyw Arglwydd cydwybod pob cern eilliedig; os gwel efe geiniog, ceisia. hi i St. Pedr." Ac efe a'i ca hi," ebe Hereward, ac allan ag ef i ystafell ei ewythr. "Fy ewythr, y mae genyf arian. Yr ydwyf wedi dyfod i dalu yn ol yr hyn gymerais oddiwrth y stiward, a chy- maint arall yn y fargen," gan gyfrif allan ddeunaw-ar-hugain o ddarnau. "Diolch i Dduw a'r holl seintiau,' ebc Brand, gan wylo o lawenydd, I I y mao dt. Pedr bendigaid wedi ei ad-dalu, a bydd yntau Yll drugarog o'r herwydd." Creelai Brand, fel pob mynach arall, fod Hereward wedi ysbeilio St. Pedr ei hun wrth ysbeilio y mynach, a thrwy hyny ddwyn alno elyniaeth apostol mawr a sylfaenydd yr holl gyfundrefn eglwysig. C, "Yn awr, fy ewythr," cbe Hereward, "gwnewch chwithau un tro da i minau mewn ad-daliad. Addawch i mi na chaiff yr un o'm hamddiffynlu, hyd y gallwch chwi, ddyoddef o herwydd fy mhechodau i. Myfi a'u harweiniodd hwv i draiferth. Yr ydwyf fi wedi fy n^hospi. Edryuhwcii ar fod fy nhad a'm mam, a/nwy yn Gristionogion, fel y gal wanf eu hunain, yn maddeu ac yn ,ngE pob beiau ond fv ro- r-*wnaf hyny vydd a'i bol -ylaae .Jnol ac nil: --ysurodd yms .éan y dychwelodu yr oedd Martin .1 myned. Ffarwel, ddynion da Petet ebe Hereward, fel y neidiai efe i'r c). rwy yr ail foreu. Yr oeddwn wedi gwneud llw i ddial arnoch, a daethum i'ch profi, er gweled a orfodech chwi fi i'w gyflawni; ond yr ydyeh wedi bod mor dirion, fel yr wyf wedi haner edifarhau, ac ni chaiff y drwg ddyfod,yn nyddiau Abad Leofric na Brand, er feallai y gall ddyfodPyn nyddiau Herluin, os bydd iddo fyw yn ddigon hir." "Beth yr ydych yn ei feddwl?" ebai D-cand, yr hwn nad ydych yn addas ond i addoli Thor ac Odin." Y buaswn yn llosgi Goldenborough, a Herluin o'i caewn, cyn fy marw. Ofnwyf y gwnaf hyny, a rhaid i mi ei wneud. Deg mlynedd yn ol y mynai Herluin fy llosgi ar ben y ddas fawn. A ydych chwi yn cofio?" "Ac felly y gwnaeth y bytheuad," ebe Brand. Yr oeddwn wedi ei anghofio." Nid ydyw Hereward byth yn anghofio gelyn na chyfaill. Byth er hyny, ar ben y flwyddyn i'r noson-ym- dawela, geffyl-yr ydwyf yn breu- ddwydio am dan a fflamiau, ac am Goldenborough yn eu goleuni. Os ydyw wedi ei ysgrifenu yn y llyfr mawr, bydd iddo gymeryd lie os nad yw, goreu oil i Goldenborough, canys y mae yn lie prydferth, a dynion gonest o'i mewn. Edrychwch na fydd gormod o Ffrancod wedi dyfod i mewn erbyn y bydd i mi Mychwelyd, heblaw ein cyfaill Ffranc- 'uin, a gwelwch hefyd na fydd > fawn yn gyfleus. Y mae gair yn ,n i gall fel chwychwi. Ffar- wel "Duw a'th gynorthwyo di, fachgen annuwiol," ebai yr Abad. "Hereward! Hereward! deuwch yn ol," ebe Brand. Ond yr oedd y bachgen wedi rhoddi ei yspardyn yn ei farch, ac wedi myned yn mhell trwy y glwyd. "Leofric fy nghyfaill," ebe Brand yn wylofus, "hwn yw fy mhechod, ac nid neb arall, a gwnaf benydion trymion am dano hyd nes y dychwel y llanc mewn heddweh." "Eich ppchod chwi?" "Fy un i, Abad. Perswadiais ei fam i'w anfon yma i fod yn fynach. Ond ha! pa hyd y bydd dynion yn gallach nag ef sydd yn gwneuthur dynion?" "Nid wyt ya dyddeall," ebe yc Abad, ac felly yr oedd yn bod hefyjcl, Yr oedd yn bedwar o'r gloch y boreu yn Mai pan yr aeth Hereward allan i weled y byd, wedi ei arfogi yn dda, eeftyl da oddidano, ac arian da yn ei logell. Beth oedd ar lane deunaw oed ei eisieu yn ychwaneg, heb wybod ond ychydig yn y dyddiau hynod hyny am gariadtadnamam. Aeth rhacddo yn egleddol, dros ucheldir swydd Lin. coln, a thrwy goedwigoedd llawnion o helwriaeth, ond wedi ei ddyogelu gan gyfraith mor fanwl ag yn awr. Yr oedd y byd yr adeg hono heb fesur na threfn, ac ni wyddai neb ddim am dano ond ei fod yn un ford ddifesur, a mynyddoedd o'i gwmpas er ei gadw rhag ysgogi ar y naill law na'r Hall, ac ni wyddid beth oedd yn ei breswylio. Modd by nag. gallai fyned i Brittany, i goedwigfa Brocheliaunde, lie (fel y dywedai pawb) y gellid gweled y tylwyth teg yn ym- drochi yn y ffynonau, ac feallai ddenu un i briodi marchog beiddgar ar ol dull Syr Gruelan. Pa. le yr Ai? a pha le nad elai, canys yr oedd ysbryd Odin a Goer, yr ysbryd sydd yn gyru ei blant o gwmpas y byd, yn gryf ynddo ef. Elai i'r" Iwerddon, at yr Ostmen, neu y Gwyddelod Danaidd, yn Dublin, Water- ford, a Cork, a phriodi rhyw dywysoges Wyddelig, ac ymfoddloni ar ei harddweh a'i chyfoeth. Na, ond elai i'r Orkneys, er ymuno a Bruce, a Ranald, a Viking- iaid y moroedd gogleddol, a'r holl waed brwd oedd wedi cael hyd yn nod Norway yn rhy booth i'w ddal, a hwylio oddiyno trwy Greenland ac Iceland i'r wlad dda odiaeth a ddywedid oedd yr ochr draw i'r cefnfor. Na, ond elai yn ddeheuol, i ororau yr haul a'r gwin, i weled swyn- wyr Cordova a Seville, ac efallai ddyfod o hyd i ferch a digon o aur ganddi i brynu haner gwlad o fath hon. Neu efe a ai i fyny y Straits, ac i Gaercys- tenyn, ac efallai, fel Harold Hardraade, wedi cael ei daflu at y Hew am gymeryd ymaith foneddiges Roegaidd hardd, dynu allan -dafod y creadur a'i ddwylaw ei hun, a thrwy hyny ddangos i'r byd beth a allai wneud. Ac fel y breLl- ddwydiai efe fel hyn am y byd a'i ryfedd- odau; a'r gwrhydri y medrai efe gyf- lawni, y trysorau y medrai efe ddyfod o hyd iddynt, yr oe leI efe yn gweled ei hun yn llwyddo yn yr oil, ond nid heb obaith, synwyr, a bvtuch gref; anghofiai yn hollol yr esgynlawr dedwydd a elwir nefoedd, lIe y mae angylion a seintiau yn oosc-esoedd heb bechod na gofid, cb^vtau cnawdol na balchder, rhyfel na chleddyf, ond yn chwareu eu haur delyaau yn nghanoi dydd tragv\yyddol; ac jffnghofiai hefyd am y pydew diwaelod a elwir uffern, cegau yr hwn oeddynt Hecla ac Etna, preswylwyr yr hwn le nad oeddynt yn cael gorphwysdra na dy/Jd na nos, ondyn caei mewn fflamiau, intfg, a chadwynsxu, am yr un ond M tin i sgahL aBeth t a wyt ti Y14. ward, a braidd yn ddigofus Lv. hen fyd yr oedd efe wedi adael ar ol wedi ei ganlyn. "Pa fodd y gellaist ti fyned allan o breswylfa St. Pedr neithiwr?" Yr oedd tafod Martin yn crogi y tu allan i'w enau, fei eiddo ci, ac ym- ddangosai hefyd i chwysu fel ci trwy ei enau, canys atebodd heb yr arwydd lleiaf o Hinder na choll anadl, ac heb dynu i mewn ei dafod. Dros y mur, a hyny mor gynted ag y trodd y Prior ei gefn. Nid oeddwn yn mysed i aros nes y buaswn yn cael fy nghadwyno mewn rhyw hen dwll llygod, a haner can' pwys o haiarn ar fy nghoes, a'm fflangellu nes y byddai i mi gyffesu fy mod yr hyn nad ydwyf- yn fynach ffoedig," A phaham yr wyt ti yma?" "Am fy mod yn myned gyda chwi." "Yn myned gyda mi?" ebe Here- ward, "beth a allaf fi ei wneud i ti?" Mi allaf fi wneud i chwi," ebe Martin. "Beth?" Edrych ar ol eich ceffyl, golchi eich crys, glanhau eich arfau, edrych am eich gwestdai, ymladd eich gelynion, ysbeilio eich cyfeillion—unrhyw beth a phob peth. Yr ydych yn myned i weled y byd, yr wyf finau yn myned gyda chwi." Nis gelli fod yn was i mi, yr wyt yn rhy lithredig, yr wyf yn ofni," ebe Hereward, gan edrych i lawr braidd yn ddrwgdybus.. Nid yw pawb y fath ddynion ag yr ymddangosant. Gallaf gadw fy nghyfrif- ion a'ch eiddo chwithau hefyd." Cyn y gallaf ymddiried fy nghyfrifion i ti, y mae yn rhaid i mi gael rhai o dy eiddo dithau," ebe Hereward. Edrychodd Ysgafndroed i fyny yn gnaflyd, gyda gwen, ":Gall gwas bob amser wybod dirgelion ei feistr os dewisa, ond nid yw hyny yn un rheswm y- dylai y meistr wybod dirgelion y gwas." Y mae yn rhaid i ti ddweyd dy rai ii wrthym, neu ynte mi farchogaf ym- aith gan dy adael ar ol."
[No title]
KS^Swyddfa'r DARIAN am bob math ) Stationery rhad.
HANES BRYSTE:
HANES BRYSTE: Yn ei Hynafiaethau, ei Masnach, ei Pherthynas a Deheudir Cymru, ac a Methodistiaeth. GAN Y PARCH. E. THOMAS, PKNLAN, ABERTAWE. PENOD XIII. Broad Mead a'i Helyntion. Crybwyllir ychydig ddygwyddiadau a gymerodd le gyda rhai o'r hen bregeth- n wyr ar eu mordeithiau tuag yma. Trwy ddamwain ar y ffordd i'r Parch Hopkin Bevan, methodd gyrhaeddyd yn brydlon y Hong y bwriadai fordwyo ynddi, yr hon a gollwyd, ac efe, trwy "ddirgel ffyrdd yr Uchel lor," a waredwyd. Pan oedd y Parch Edward Coslet yn y caban gyda toneddigion ereill yn cyd- fordwyo mewn Hong i Bryste, gofynasant iddo (i'r dyben i'w gythryblu; a hwythau i gael difyrweh ar ei draul), i chwareu rhes o gardiau gyda hwy. Atebodd Coslet, "W el, foneddigion, nid wyf yn gwneud dim heb yn gyntaf ofyn bendith yr Arglwydd arno. Foneddigion, a ydyw yn briodol i mi ofyn bendith yr Arglwydd ar chwareu cardiau?" Caw- sant hwy eu cythryblu a'u dystewi, a'r pregethwr fuddugoliaeth ogoneddus arnynt. Ar adeg arall, pan oedd y Parch Richard Thomas, Llysyfronydd, yn yr agerfad yn myned i Bryste, torodd sidell un ochr pan oeddynt ar ganol y m6r, fel nas gallent fyned yn mlaen nac yn ol. Yn y benbleth yr oedd pawb, o'r cadben i waered i'r teithwyr, wedi sobri, ac yn dyfalu beth fyddai eu tynged, am fod eu holl ddoethineb wedi pallu. Yn y cyfwng gwejpdd y gwr o Lysyfronydd lwybr o ymwared (canys heblaw ei fod yn foneddigaidd ac urddasoi o gorfl a gwedd, yr oedd hefyd yn meddu ad- noddau dyfeisgar, ap yn un o'r pre- gethwyr mwyaf gwreiddiol a fagodd Cymru), a gofynodd i'r cadben 0 a'r ermygwr, "A. ydyw un sidell yn gweithio?" "Ydyw." "Gan hyny, symudweh y pwysau i'r naill du i'r llong, fel y gogwyddo ar ei lied ochr tuag at y sidell gyfan; yna, chwi gewch weled yr a y llong yn y canlyniad rhag ei blaen i'w thaith. Gwhaed y prawf, a throdd allan ya llwyddianus, tel yr oedd y pregethwr yn debyg i Paul ar ei fordaith i Rufain. Gofynwyd iddo wedi hyn am yr helynt. Yntau a'i adroddodd yn syml. "W el, Mr Thomas, a ddarfu iddynt eich cydnabod yn y papyrau?" Do, ond Bid fel minister of the Gospel, ond A farmer from Glamorgan. Elai yr hen bregethwyr yn ffyddlon i'w cyhoeddiadau i Broad Mead er peryglon y daith, ac nid fel y mae rhai Y11 bresenol, yn danfon llythyr yn eu lie, a hyriy for-^n Q,,1 Ivsg*IN!id y u ^^xxcumoi i lwyddiant yr efengyl yn y llq. Derbyniwyd dyrnod J drom trwy i un gwr sydd heb ei anrhyd- j eddu ei hun wrth osod cwt y gorllewin wrth ei enw, am fod 0 yn fwy urddasol, fethu neu ballu dyfod, am fod dros fil o Gymru wedi ym^asglu yn nghyd i'w wrando, a chael eu siomi, fel y Uefchid yr awydd am glywe 1 yr Efengyl ynddynt i raddau mJiWT. Cafodd rhai o honynt eu magu ar aelwydydd crefyddol yn hen wlad eu tadau, eu hoeri rywfodd at yr efengyl, fel y maeut wedi ymgilio i fywyd o ddiofalwch o fewn eu tai ar ddydd yr Arglwydd—rhai er ys 35 mlynedd, ereill yn yr amrywiol fasnach- dai o un i wyth o nifer. Y mae addoldai Cynrreig yma hefyd gan yr Annibynwyr a'r Bedyddwyr— Castleditch gan y blaenaf, a Perry Road gan yr olaf. Er ys ychydig flynyddau yn ol trowyd y gwasanaeth gan y Bed- yddwyr yn Saesneg, oud ni fu dim llun amp. Am hyny, dyehwolwyd drachefn ai^y gwasanaeth Cymuaeg. x\deiladwyd ef yn 1842. Ond y rnao cynulleidfa y blaenaf yn lliosocach na'r ddau olaf yn nghyd. Trwy arfer moddion priodol, gyda bendith y nef, gellid ei gwneuthur yn gryfach na llawer cynulleidfa Gym- reig yn nghanoi Cymru, ac yn anrhaethol gryfach na'r cynulleidfaoedd Seisnig yn ngorsafau y GenadaeLh Gartrefol. Yn nghymanfaoedd blynyddol y Broad Mead y mae yuo "gapelaid liawn, hardd, o Gymry glan gloew o'r ddau ryw, fal y mae yr hen addoldy yn gwisgo hoenus- rwydd ei ieuenctyd. Y maent yn byw, symud, a bod yn y ddinas ar amserau eraill hefyd. Nid yw y bai yn gorwedd yn liollol ar gynulleidfa y Broad Mead na byddent yno gyda chysondeb, am eu bod wsdi ymgynyg at hyny unwaith, eilwaith, a thrachefn, yn y blynyddoedd diweddaf, er i'r cynygion hyny, o herwydd an- ffyddlondeb neu annoethineb, droi allan yn aflwyddianus. "Pw! pw!" medd ambell un, "gadewch i'r Cymry fyned yn Saeson, a throwch y ewbl yn Broad Mead yn Saesneg." Nid oes rhaid cen- figenu wrth synwyr na gras y dyn a allai lefaru fel hyn. Dechreuwch ddweyd "Pw! pw!" am Bryste, yua. chwi gewch ddigon o waith i'r un ym- adrodd mewn cysylltiad ag ugeiniau o gynulleidfaoedd yn Nghymru heb fod yn fgCith. Gellir cyfnewid yr iaith, ond ni cheir mwy o bobl, na chymaint o gref- ydd. Gwnaed y prawf yn Broad Mead. Dechreuwyd trwy droi y gwasanaeth nos Sul yn Saesneg, ac ni ddaeth na Saeson na Chymry yno. Yna aeth rhyw ugain o'r gynulleidfa i sefydlu achos Saesneg yn Oddfellows' Hall, a merch Brychan gyda hwy. Buont yn -ymdrechu am flwyddyn, heb enill gy- maint ag un Sais atynt. Wedi yr holl ffwdan i roddi hysbysrwydd o'r cyfarfod blynyddol, y presenolion oeddynt 17— 20 yn dechreu, a 17 yn dibenu ar ddydd mawr yr wyl. Collwyd yn yr helynt o Broad Mead amryw frodyr cryfion a rhagorol. Dychwelodd rhai, ac aeth y lleill ar grwydr i'r amrywiol addoldai Seisnig yn y ddinas, ac wrth hyny wedi colli maes gwerthfawr Cymreig, at ba un y derbyniasant dalentau a wnaent iddynt ragori ar y maes hwnw ar un- rhyw faes arall. Nid amheuir nad oedd yr ymdrech at sefydlu Methodistiaeth Saesneg yn Bryste yn cael ei ysgogi gan yr amcan goreu, er, yn ddiau, nad oedd yn ddoeth. Y mae yn wir fod Cymry Broad Mead yn meddu Saesneg man bob dydd, ond nid digon o Saesneg mawr ddydd Sul, fel ag i'w ddeall ac i fwynhau yr efengyl ynddo fel eu hiaitt gynghenid. A phe cyfnewidid yr iaith yn Broad Mead, yna ni byddai yn i werth y drafferth iddynt ddyfod filldir- diroedd o ffordd tuag ato, am y caent yr un athrawiaeth yn yr un iaith yn ) drws nesaf i'w cartrefi. Ai cyfiawndei a'r Saeson yn Nghymru fyddai dweyc wrthynt, Ewch i wrando yr, efengyl yi yr iaith Gymraeg?" Offid y'styriert hyny yn watwariaeth, ac yn watwai- iaeth arnynt yn eu hiawnderau mwyrf cysegredig a thragywyddol? Felly yi hollol y mae yr achos gyda golwg ar i'r Cymry i fyned at efengyl yn yr iaiti Saesneg. Nid oes y fath ofal am er- eidiau neb Saeson yn Mhrydain Faw, ac ar holl wyneb a chefn y byd hirgrwi. ag sydd am eneidiau Saeson Bryste. Y mae ynddi 60 o Eglwysi Gwladol, 90 o addoldai Ymneillduol, 500 o bregethwrr Ueol, y rhai sydd yn pregethu bob Sil o fewn y ddinas ae ugain milldir o gwmpas. Cyfarfydda gweinidogion yr 0 amrywiol gynulleidfaoedd yn nhai 3U gilydd ar gylch bob dydd Llun cyn af yn y mis, i ystyried anghenion vsbrydol y ddinas a'i hamgvlchoedd, megys adeil- 91 adu addoldai newyddion, helaethu ereill, ysgoldai, nodi athrawonj pregethwyr, &c.; a digon o gyfoeth yn wastad wfth law, a digon o galon hefyd i gyflaviii pob angen. Gyda hyn, y mae pregeth bob prydnawn Sul fynychaf gan Mr Ganyz, yn Colston Hall, lie yr ymgy- nuija rhyw bedair mil o bobl. Heblaw y mae y Gymdeíthas GOU^DI. meddu ei gweision lluosog a Gwyddelod colledig. jd am eneidiau pawb mry, a gofal am bob nry Bryste? Mae y yn enwedig y chwaer- Mead yn gyfryw ag a ""eth mewn haeledd, phybyrweh, ag unrhyw jn unrhyw wlad. Hwyrach nJUU. a* ythau i radd fechan wedi eyf- ranogi o'r ysbryd lledrith sydd wedi ymledu dros yr holl dir i awyddu am newydd-deb hwyl heb wirionedd, coglais peirianau yr iau, heb fyfyrdod dwfn ac eang ar athrawiaethau yr efengyl, a cby- nyrfiad heb ddiwygiad, a dibynu ar ffyn baglau i'r dyben o gael mwynhad mewn llonyddwch a diogi ysbrydol, yn lie YD- ddeffro yn nerth gras i amaethu eu hadnoddau mewnol eu hunain. Gwneur y gynulleidfa i fyny o bobl o bob sir yn Nghymru o Fon i Fynwy. Gynt cydunent a'r hunllef annuwiol -y eistedd wrth weddio, ond ar gais yn cael ei gefnygi gan naturiaeth a Gair yi Arglwydd, ufyddhasant, ac nid fel y gwna rhai, gan dybied eu hunain yn dduwiolach na'r Beibl, ac yn addolwyr mwy ysbrydol nag angylion pur y net; nid yn unig heb fod yn gwybod gwell eu hunain, ond hefyd yn gwrthwynebu y rhai sydd yn gwybod gwell, gan wneud atheistiaid o'u cyrff mewn bywyd, cyn yr elont i fod yn atheistiaid yn y bedd. Ac nid yn unig cyfodasant ar eu traed pan yn gweddio, ond arweinid gan y chwiorydd yn absenoldeb y brodyr; dysgent ac adroddent gyda llewyrch hyfryd yn y cyfarfodydd eglwysig ben- adan o'r Cyffes Ffydd.
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD Y…
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD Y PENTRE, LLUN NADOLIG, 1881. GAN BRYNFAB. Traethawd ar Elfenau hanfodol athraw llwyddianus yn yr Ysgol Sab- bothol." -Daeth 17 o draethodau i law ar y testyn hwn. Rhestrir hwy yn ol graddau eu teilyngdod fel y canlyn:— 3 0 Brysiog.—Y mae y traethawd hwn uwchlaw beirniadaeth. Y mae ynddo gryn doraeth o synwyr wedi ei glytio wrth ei gilydd mewn iaith fratiog of-n- adwy. Dechreuasom nodi y gwallau, ond gorfu i ni roddi y gorchwyl i fyny mewn anobaith. Daniel Glan Taf.;—Y mae y traethawd hwn yn ymwneud ag amryw o'r elfenau sydd yn hanfodol mewn athraw llwydd- ianus. Ond nid yw yn gwneud hyny yn eglur ac i bwynt. Rhy gymysglyd a di- gynllun ydyw. Nid yw yr iaith yn gywir mewn manoo, ac nid yw yr atal- nodiad yn agos fel y dylai tod. Difywyd iawn yw y traethawd trwyddo. Bychan.—Ysgrif fer, yn traethu ar y testyn i raddau yn rhy aneglur. Y mae yr orgraff yn anghywir mewn ambeIl fan. Ei phrif fai yw ei byrdra. Un sydd yn athraw.—Aneglurder yw bai mwyaf y traethawd hwn. Nid yw yn meddu y bywyd hwnw sydd 7-n gwneud 1 r darlleaydd deimlo pob gair a brawddeg o hono. Clogyrnog ac an- ystwyth yw yr iaith yn ami. Ac nid yw y llythyreniaeth yn agos cywir. Ruskin.—Ysgrif feohan, gryno, a chywir o ran iaith yw lion. Ond mae yn rhy fer o lawer iddyfodyn agos ifin- tai o'i gydymgeiswyr. Athraw.—Traethawd yn dwyn olion brys mawr. Traetha ar amryw o elfenau y testyn, ond i raddau yn rhy aneglur a gwasgaredig. Nid oes iddo gynllun cryno, a cheir ynddo lawer o bethau an- mherthynasol i'r testyn. Defnyddir v cysylltair aobraidd drwyddo mewn modd gwallus. Un o blant yr Ysgol.—Traethawd Wejj61 >TSorifenu mewn iaith lithrig, a'r meddwl wedi ei osod allan yn eglur a chanmoladwy. Tuedda y sylwadau sydd ynddo at osod swydd y pregethwr ar ysgwyddau yr athrawon, fel y gwna amryw ereill yn y gystadleuaeth. Nid yw y cynllun yn bob peth y gallesid ei ddymuuo. yr byn sydd yn tueddu i wneud y sylwadau yn gymysglyd. Y mae amryw o elfenau y testyn wedi eu gadael yn ddisylw. Y mae hefyd yn rhy fyr yn y gystadleuaeth hon. Josua fab Nun.—Traethawd vn dar- llen yn rhwydd a didramgwydd yw hwn. Ond rhaid beio yr awdwr am wastraffu agos i haner y traethawd cyn dyfod yn uniongyrcbol at y testyn. Er fod yn y traethawd sylwadau ar lawer hanfod- ion y testyn, y mae y nodiadau arnynt yn brin. Y mae yn rhy fyr hefyd yn mhlith llu talgryfion y gystadleuaeth hon. Profiadol.-Traethawd bach cryno, yn ymwneud AT testyn yn bwrpasol iawn. Y mae yr iaith yn gywir, a'r megdwl wedi ei wiago yn dlws. ORd y mae yn rhy fyr o lawer i ddyfod yn gyfochrog ag amryw yn y gystadleuaeth. Un a garai fod yn athraw llwydd- ianus.-Traethawd o gyfansoddiad ys- twyth, a'r iaith.ar y cyfan yn Iled gywir. Rhy undonogac unffurfydyw o'r dechreu i'r diwedd. Y mae yn rhy debyg i bre- geth ddifrifol nag yw i drethawd. Mae yn ddiffygiol hefyd mewn cynllun. "ilIae amryw o elfenau hanfodol y testyn wedi eu gadael allan. Un o'i Phlant.-Traethawd lied wych ar y cyfan. Y mae y meddwl wedi ei osod allan yn eglur, a'r iaith yn lied ddi- wallau -yn dda felly. Traethir ynddo ar amryw o elfenau. hanfadol yr athraw, a hyny gyda chryu fedr; ond teimlir fod l'v-f';11 ■me\vv HVIW V' v i, ■. cry ti o j -yn trin y testyn yn ddeneuig cyn belled ag y mae Yl1 myned. Y mae yr iaith wedi ei phlethu yn llirhrig iawn. Y mae adranau olaf y traethawd yn dyfod yn agosacli at yr hyn a ystyriwn 0 yn elfenau hanfodol mewn athraw. Beiir yr awdwr am ddefnyddio gormod o eiriau Saesonaeg, ac ambell fastardd- air nad yw yn un iaith. Rhy fyr ydyw y traethawd i sefyll yn ochr rhai o Anacio.id y gystadleuaeth hon. Emrys.—Y mae y traethawd hwn yn gvnyrch Cymreigwr medrus. Y mae yr iaith o'r dechreu i'r diwedd bron yn ber- ffaith, a'r meddwl wedi ei osod allan yn .eglur a grynius. Y bai mawr sydd yn ei erbyn ydyw-ei fod yn rhy debyg i bregeth--mewn gwirionedd, pregeth ydyw. Nis gellir cymeradwyo gwaith yr awdwr yn ymdroi cymaint ar y dechreu cyn dyfod at y testyn. Distadl.-Y mae bwn yn draethawd gwych ar amryw o ystyriaethau. Un rhagoriaeth amlwg ynddo yw iaith bur a 0 llithrig. Y mae y testyn yn cael ei dra- fod mewn modd eglur. Ond teimlwn y gal'asai nodi amryw elfenau llawn mor bwysig a rhai a geir yn y traethawd. Pe buasai yr awdwr wedi ymgeisio at roddi mwy o fywyd yn ei waith, buasai yn darllen yn fwy blasus. Er hyn, mae y traethawd yn deilwng o ysgrifenydd rnedrus. Ezra.—Traethawd da, ond teimlir nad yw y gwahanol ranau o hono yn gyfartal mewn teilyngdod. Nid yw y cynllun yn ddigon trefnus. Dylasai yr adran gyntaf fod yn olaf. Y mae adran yr 2il yn gampus, ac i bwynt. Pe buasai yr adranau ereill agos cystal a hi, buasai y traethawd yn agos o fod ar y blaen. Hen Athraw Profiadol.-Traethawd gwych iawn. Y meithaf yn y gystadleu- aeth o lawer. Y mae yr awdwr yn feistr ar iaith i osod ei feddwl allan yn eglur, Traethir ynddo ar y gwahanol elfenau hanfodol mewn athraw, gyda medr a by wiogrwydd canmoladwy. Nis gallwn gymeradwyo gwaith yr awdwr ynllanw un rhan o bedair o'i draethawd gyda chyfieithad o'r llyfr a elwir Beibl Training," er ei fod yn cydnabod mai cyfieith&d ydyw. Ystyriwn nad yw y darn cyfieithad yn uniongyrchol ar y testyn. Y mae yn. fwy o gyfarwyddiadau i'r athraw nag ydyw o sylwadau ar yr elfenau hanfodol mewn athraw. Heb- law hyn, mae yn tynu ymaith oddiwrth wreiddioldeb y traethawd. Er y cwbl, mae hwn yn draethawd na cheir yn ami ei well mewn cystadleucn cyfiredm. Andreas.-Dyma y traethawd goron yn y gystadleuaeth, a, hyny o ddigon. Sylwa ar amryw mewn 11 wyddid °'i ^/rfymgeiswyr wedi danynt. Efe yw yr unig ymgi^HH^ wedi sylwi mai yr Ysgof Sabb^^Bl yr unig sefydliad sydd genym fel^^fc i ddysgu darllen Cymraeg. ^Fel^MP yr awdwr" Ni ddysgir fi {JlSf} Gymraeg yn ein Hysgolion Elfenol, na4 ychwaith yn ein Hysgolion Gramad- Ac am ein Hathrofeydd, cymeri: gamataol fod eu myfyrwyr wedi mf oli y Gymreig cyn dyfod iddynt. (( symed dybryd)." Felly, mae yr el la hanfodol angenrheidiol mewn athra v v r yr Ysgol Sul, i fod yn alluog i lan\ bwlch hwn yn addysgiad ein hen i;u* l] glodwiw. Ond pa sawl athraw sy< llanw y swydd i bwrpas yn y cj'ft hwn. Trinia Andreas y pwnc hw gampus. Y mae ganddo elfenau sydd yn rhaid eu cael mewn at' nad oes un o'i gydymgeiswy meddwl am danynt. Heblaw hvti, yn tra/od yr elfenau sydd tccdl cael ei gydymgeiswyr, gyda mwy o fei; aeth na'r 'n o honynt. Y mae v tr awd yn llaw- bywyd o'r dechr^Hftr| wedd. Mae arddull yn defnyddiau yn L, T'vddion, a dewis gan ch waeth' wylle dwsin o'r ymgeiswyr' llawn deilwng o'r wobr, r W&Sb Saul yn eu plith. HH i
LLYTHYR O'R WLADFA
LLYTHYR O'R WLADFA Ta.chwedd MRX GOL.,—Wele fi yn anfon newyddiadur clodwiw. Cof genycS ddiweddn fy Uich diweddaf gyda n« eiu p rwy ad Cymreig, gef y Bonwrl Jones, wedi ei ddiswyddo, heb wnenc allan o le, yn ngbyda bron yr holl swf 7* ion ereill oedd yma. Yr oedd gobaitL, 'V genym fel Gwladfawyr y byddai i ni rhy wfaint o cliwareuteg gan y Llywodj s yma wrth ei gweled yn dechreu mot ;■ set rhoddi swyddogion teilwng i ni wnawd mwy o waith yn y Wladfa yn i 5rr amser byr y hn y Bonwr Lewis Jon brwyad nag a wnaethpwyd yn ystod y t mlynedd cyn h}rny mewn floidd i'r Wt ■ ddyfod yn ralaen. Ond dyna hi ar il, i: Mae y Lly wodraeth ogoneddus sydd ge i w^di anfon haid o rywbeth atom art 1 dynion, ond pell o fori Wvf1 gwybod paliam m mor frwnt tuag ai ynVafaaaoi^ | arall sydd ganddi }"s i- j r. U5 f I ereill sydd ganddi I chreu—bwyd am flwyddyn, hyn af I geffylau a gwartheg, a thalu I mewn deng mlynedd. Ond dim o^ I beth i'r Wlanfa. Credwyf mai y1 acf I hyn yw, foci gormod o benboethia^_Q I f»ol yna yn Nghymru yn gwneud""i I iawn o ddrwg i ni trwy gyhoeddi arf I lied y wlad eiu bod yn cael eiD hai„' I iaeth yma, ac y mae rhai WE-,it ,l!)(Jf I haerllug ag anfon i ddweyd r^oh ijlly.> 1 Llywodraeth, peri idii -yne" I 1 V Irros, t" ■" J .4> in •' f* I ion i i* caAiw i iawi". ij, I rK.Jdm^Kiii^4.?.yfod o S-/ I <lyt'od i \s axib»w» (.• I reiuhiau LiywoIraetL*A»-ia;u.'» 4. V>„ I yr hon sydd mewn enV yn Wenni-y^r- I aeth, ond pell o fml fell} mewn gweifS f I oedd; Nis gali GweriBiatth byth fywi. I Phabyddiaeth, o herwydd t maent ynj I w elfen mor wahanol i'w ^gilytd ag ydyw >: I y i dan, ac mor elyniaethus heiyd. i I Y mae wedi troi yn ein hetVya ni r I eleni gyda golwg ar y cynhauaf, ^4^ [ I herwydd na ciiododd yr afen I I uchel i ni gael dwfr i'r ffosydd. Y rJB I ryw ddwy neu dair o ffosydd yn ddral I i gael dwfr. Y mae yehydig wedi H gan y rhai yma, oud bychan fydd y oy( H ar y goreu, o berwydd y mae yn dir H iawn, ac hefyd ofnwyf y bydd i'r afor^ H i lawr yn rhy gyflym cyn y ceir''« H ddwfr, o herwydd y mae eisieivi 1, H ddwfr ar y tiroedd uchel. H cyfan, credwyf y gwnaiff blwydd H les i'r Wladfa. Y mae yr hen H yn bwriadu adeiladu gwell tai, ac h*m" H ma.e yma weitlno o ddifrif ar argau^vl M yr afon yn ddigon uchel i'r f', I ac y mae pob lie i gredu y bydd hyc vflk." H ei wneud erbyn y tymhor hau uesa~ cawn iidwir, coded yr afon neu mae yma son mawr am wneud aJSBRR ar ben y dyffryn uchaf; os felly, ni ddwfr yn barhaus, a gobeitliio • jR Y peth gwaethaf eleui ydyw fod newydd-ddyfodiaid wedi dyfod' flwyddyn o failure, a'r rhai hyuy fudo yma ar gyfarwyddiadaa ) Jffi hyny sydd yn dweyd nad oes -HB i fyned i'r Wiadfa. Yr wv yn y rhai sydd wodi dyfod yuu eleni paB ganddynt hwy ychydig a?ian er cynag blwyddyn fel hon, yn lie cyned i grUlK y stores, ac ar ol myned yno gV'n^ hawdd yw dy^i'od oddiyno. Ond y bydd i bethau droi allan yn w«K dysgwyliadau. Cynaliwyd cyfarfo iydd mawriou^MB y Bedyddwyr ar yr 28ain a^r z' ref diweddaf, pryd y pregcthwy(«H» D.*L. Jones, J. 0. Kvans, A. MajflHHg Morris, a Hngh-^s. Cafwyd cyn^HE da dros ben, a'r brodyr ucbod yn gyda bias a hwyl. Gobeithio v Ir^^K ddaioni mawr yn canlyn o'r herwH^K Dydd Sadwrn, Tachwedd y ■HB| iwyd gwledti o de gyda y brody r aidd, yn nghyda chyngherdd yr tjp y rhai a drodd allan yn cida. Vr lleihau dyled y capel. Dydd b. 1 « cynelir te a chvngherdd vn jgg elw i fyned yr ysgol d ) Felly fe we. ••iarllenwyr' tipyn ode a cii yma iei yna. Dydd S-idvtm m v. s llong fechan o'r enw Patagt a 28 o ymfadwyr i'r Wladf.i yn eu plith y Bonwr Wili -uxi Y* heO Wladfawyr cyntaf, y 'vc Sylwa ar amryw mewn 11 wyddid °'i ^/rfymgeiswyr wedi danynt. Efe yw yr unig ymgi^HH^ wedi sylwi mai yr Ysgof Sabb^^Bl yr unig sefydliad sydd genym fel^^fc i ddysgu darllen Cymraeg. ^Fel^MP yr awdwr" Ni ddysgir fi {JlSf} Gymraeg yn ein Hysgolion Elfenol, na( ychwaith yn ein Hysgolion Gramad' Ac am ein Hathrofeydd, cymeri: gamataol fod eu myfyrwyr wedi mf oli y Gymreig cyn dyfod iddynt. (( symed dybryd)." Felly, mae yr el la hanfodol angenrheidiol mewn athra v v r yr Ysgol Sul, i fod yn alluog i lan\ bwlch hwn yn addysgiad ein hen i;u* l] glodwiw. Ond pa sawl athraw sy< llanw y swydd i bwrpas yn y cj'ft hwn. Trinia Andreas y pwnc hw gampus. Y mae ganddo elfenau sydd yn rhaid eu cael mewn at1 nad oes un o'i gydymgeiswy meddwl am danynt. Heblaw hvti, yn tra/od yr elfenau sydd tccdl cael ?v ei gydymgeiswyr, gyda mwy o fei; aeth na'r 'n o honynt. Y mae v tr awd yn llaw- bywyd o'r dechr^Hftr| wedd. Mae arddull yn defnyddiau yn\\ T'vddion, a dewis gan chwaetii vv "'wyllecUHHg dwsin o'r ymgeiswyr' llawn deilwng o'r wobr, r W&Sb Saul yn eu plith. HH i
LLYTHYR O'R WLADFA
LLYTHYR O'R WLADFA Tachwedd^K MRX GOL.,—Wele fi yn anfon newyddiadur clodwiw. Cof genycS ddiweddn fy Uich diweddaf gyda n« eiu p rwy ad Cymreig, gef y Bonwrl Jones, wedi ei ddiswyddo, heb wnenc allan o le, yn ngbyda bron yr holl swf 7* ion ereill oedd yma. Yr oedd gobaitL, 'V genym fel Gwladfawyr y byddai i ni rhy wfaint o cliwareuteg gan y Llywodj s yma wrth ei gweled yn dechreu mot ;■ set rhoddi swyddogion teilwng i ni wnawd mwy o waith yn y Wladfa yn i 5rr amser byr y hn y Bonwr Lewis Jon brwyad nag a wnaethpwyd yn ystod y t mlynedd cyn h}rny mewn floidd i'r Wt ■ ddyfod yn ralaen. Ond dyna hi ar il, i: Mae y Lly wodraeth ogoneddus sydd ge i w^di anfon haid o rywbeth atom art 1 dynion, ond pell o fori Wvf1 gwybod paliam m mor frwnt tuag ai ynVafaaaoi^ | arall sydd ganddi }"s i- j r. U5 f I ereill sydd ganddi I chreu—bwyd am flwyddyn, hyn af I geffylau a gwartheg, a thalu I mewn deng mlynedd. Ond dim o^ I beth i'r Wlanfa. Credwyf mai y1 acf I hyn yw, foci gormod o benboethia^_Q I f»ol yna yn Nghymru yn gwneud""i I iawn o ddrwg i ni trwy gyhoeddi arf I lied y wlad eiu bod yn cael eiD hai„' I iaeth yiria, ac y mae rhai we^f I haerllug ag anfon i ddweyd r^oh ijlly.> 1 Llywodraeth, peri idii -yne" I 1 V Irros, t" ■" J in •' f* I ion i i* caAiw i iawi". ij, I rK.Jdm^Kiii^4.?.yfod o S-/ I <lyt'od i \s axib»w» (.• I reiuhiau LiywoIraetL*A»-ia;u.'» 4. V>„ I yr hon sydd mewn enV yn Wenni-y^r- I aeth, ond pell o fml fell} mewn gweifS f I oedd; Nis gali GweriBiatth byth fywi. I Phabyddiaeth, o herwydd t maent ynj I elfen mor wahanol i'w ^gilytd ag ydyw >: I i dan, ac mor elyniaethus heiyd. i I Y mae wedi troi yn ein hetVya ni r I eleni gyda golwg ar y cynhauaf, ^4^ [ I herwydd na ciiododd yr afen I I uchel i ni gael dwfr i'r ffosydd. Y rJB I ryw ddwy neu dair o ffosydd yn ddral I i gael dwfr. Y mae ychydig wedi^» H gan y rhai yma, oud bychan fydd y oy( H ar y goreu, o berwydd y mae yn dir H iawn, ac hefyd ofnwyf y bydd i'r afor^ H i lawr yn rhy gyflym cyn y ceir''« H ddwfr, o herwydd y mae eisieivi 1, H ddwfr ar y tiroedd uchel. H cyfan, credwyf y gwnaiff blwyddj^Hj H les i'r Wladfa. Y mae yr hen H yn bwriadu adeiladu gwell tai, ac h*m" H mae yma weitlno o ddifrif ar argau^vl yr afon yn ddigon uchel i'r I ac y mae pob lie i gredu y bydd hyc vflk." H ei wneud erbyn y tymhor hau uesa~ cawn iidwir, coded yr afon neu mae yma son mawr am wneud aJSBRR ar ben y dyffryn uchaf; os felly, ni ddwfr yn barhaus, a gobeitliio • jR Y peth gwaethaf eleui ydyw fod newydd-ddyfodiaid wedi dyfod' flwyddyn o failure, a'r rhai hyuy fudo yma ar gyfarwyddiadaa ) Jffi hyny sydd yn dweyd nad oes -HB i fyned i'r Wiadfa. Yr wv yn y rhai sydd wodi dyfod yuu eleni paB ganddynt hwy ychydig a?ian er cynag blwyddyn fel hon, yn lie cyned i grUlK y stores, ac ar ol myned yno gV'n^ hawdd yw dy^i'od oddiyno. Ond y bydd i bethau droi allan yn w«K dysgwyliadau. Cynaliwyd cyfarfo iydd mawriou^MB y Bedyddwyr ar yr 28ain a^r z' ref diweddaf, pryd y pregcthwy(«H» D.*L. Jones, J. 0. Kvans, A. MajflHHg Morris, a Hngh-^s. Cafwyd cyn^HE da dros ben, a'r brodyr ucbod yn gyda bias a hwyl. Gobeithio v Ir^^K ddaioni mawr yn canlyn o'r herwH^K Dydd Sadwrn, Tachwedd y ■HB| iwyd gwledti o de gyda y brody r aidd, yn nghyda chyngherdd yr tjp y rhai a drodd allan yn cida. Vr lleihau dyled y capel. Dydd b. 1 « cynelir te a chvngherdd vn jgg elw i fyned yr ysgol d ) Felly fe we. ••iarllenwyr' tipyn ode a cii yma iei yna. Dydd S-idvtm div s llong fechan o'r enw Patagt a 28 o ymfadwyr i'r Wladf.i yn eu plith y Bonwr Wili -uxi Y* heO Wladfawyr cyntaf, 'vc bad am dro yn yr hen ar yfljHI tt'i berthynasau a'i gyfeidio?,. gydag ef ei dad, ei r: i MB plentyn, yn rghyda tt■ 'J-1' Waunarlwydd. Y ma it ddyogel, ac yn ediycl y Y maent yn anfon eu p llenwyr y DA' '.N. 1