Tarian Y Gweithiwr

LLYTHYR O'R WLADFA GYMREIG. MRI. GOL. A HOLL DDARLLENWYR Y DARIAN, -IVele ii, yn ol jy addewid, yn ysgrifenu gair am Buenos Ayres. Glaniodd ein Hong yu y lie uchod ar yr ail ddydd o fis Mehefin diweddaf. Y peth nesaf oedd dysgwyl am agerlong fechan er ein cludo i dir, a chyr- haeddasom gyda bod y nos yn neshau, a ffwrdd a m i'r lie sydd gan y Llywodraetb i dderbyn ymfudwyr. NosoD drafferthus oedd hono pan welodd y fiutai y lie, a gweled nad oedd yno wely, ond lie i roddi un a'r rhan fwyaf o honynt heb weled gwely na dillad i roi arno. Nid oedd gan rai o'r flntai ond y peth nesaf i ddim o arian yn eu pocedi, a hyny o herwydd cael eu camarwain gan y Gwladfawyr penboeth nad oedd eisiau dim ariau i fyned i'r Wladfa, ond yn unig cael swm digonol i dalu eu cludiad i L'er- pwl, a thrachefn i Buenos Ayres, fel pe bae oddiyno i'r Wladfa ddigon o arian ddim ond llenwi eu pocedi a hwynt, a'r Wladla yn ddim ond craig o aur; ond carwn weled y bobl hyny yn dyfod allan am unwaith heb ddim yn eu pocedi, ac yr wyf yn sicr na ddeuent allan rhagor nag unwaith felly, ac hefyd nid wyf yn credu y byddent yn barod i anfon ereill allan yr un fel ychwaith. Na, fy nghyd. Wladfawyr, goreu gyd pa fwyaf o arian fydd gyda chwi i ddyfod i'r Wladfa, fel pob lie arall. Buom yn aros yno am yn agos i bum' wythnos yn dysgwyl am gyfle er myned i lawr. Hon ydyw y brif ddinas yn ngweriniaeth Arianin. Mae y lie wedi ei dynu allan ar gynllun da, sef bloc ysgwar tua chant Hath bob ffordd. Mae y lie hwn ar ei gynydd yn gyflym, a llawer iawn o welliautau wedi eu gwneud er pan y gwelais ef gyntaf, tua chwech mlynedd yn ol. Y mae yma adeiladau mawrion a phrydferth iawn. Y mae to y tai i gyd yn fflat, fel y rhai sydd yn y Dwyrain. Y mae un peth yn tynu yn ol yu fawr yn yr hen dref, sef fod yr heolydd yn gulion iawn, ond lie yr helaethir hwynt y maent yn eu gwueud yn ddigon llydain. Y mae yr heolydd bron oil wedi eu pafo 4 cheryg, a lie bynag y maent heb hyny y mae yn le sobr ar y gwlaw, a'r ceffylau yn sincio i lawr hyd at eu penlin- ia "« a'r troliau byd eu haner gan mor feddal mae y ddaear. Y mae street ears yn rhedeg bron trwy bob heol yma, a cheir y rhai hyny bob chwarter awr trwy y dydd. Yr adeil- adau mwyaf yma ydynt yr eglwysi Pabaidd, y rhai sydd yn fawrion iawn, ac hefyd yn lied ami; ond dyna y lleoedd mwyaf atgas yn fy ngolwg o bob He oedd yno, canys yr oeddwn yn gweled dynion yn gwerthu eu heneidiau i'r cy thraul, a hyny dau rith cref- ydd. Wrth fyned trwy yr eglwysi hyn, a gwelea eu holl ddelwau a'u defosiynau, yr oeddwn yn barod i ddweyd fel Paul wrth fyned trwy Athen, fod y ddinas oil wedi ym/oi i eilunod; ac wrtb weled yr offeir- iaid Pabyddol yn myned trwy yr heolydd, nis gallwn lai na chyfeirio fy meddwl yn ol at y Phariscaid gynt wrth weled eu clogyn- au llaesion am danynt, a'r betiau am eu penau yn debyg i umbrellas, gan ddaugos eu hunain mor rith-sancteiddiol yn ngolwg dynion, fel yr oedd Crist yn darlunio y Phariseaid gynt, hyny yw, beddau wedi eu gwyngalchu, ac oddifewn yn llawn budredd. Yr oeddwn yn syuu fod mor lleied o gen- adon Protestanaidd yn llafurio yn y ddinas hon. Y mae yma un Eglwys Loegr, un Eg- lwys Ysgotaidd, ac un Eglwys American- aidd. Pa le mae yr Annibynwyr, y Bed- yddwyr, a'r Methodistiaid na fuasent hwy yn ceisio anfon cenadon yno ? Aethum i'r lan un diwrnod i'r gladdfa Babyddol er ei gweled, yr hwn ydoedd le ardderchog i'r I llygaid i edrych arno. Y mae pawb fel pe ar eu goreu yn ceisio trwsio y beddau & phrydferthwch. Fe welir yma eto fod y Babaeth yn uchel ei phen. Mae y beddau hyn yn debyg i dai, ac oddiamgylch y mae drawers, yn mha rai y gosodir y cyrff. Crogir ar y muriau oddifewn luniau y rhai a fydd- ant wedi meirw, ac ar ganol y llawr y ma.e bwrdd, ar yr hon y gosodir darluniau o Grist ar y groes, Mair ei fam yn wylo, ac amryw o'r apostolion. Yn rhai o'r beddau fe welir cynifer ag ugain o ganwyllau ar y bwrdd, a'r rhai hyny oil ar adegau neillduol yn cael eu cyneu ond ni welais i yr holl glodfori y meirwon yma ag sydd yn Nghymru ar y ceryg beddau. Wrth fyned i mewn i'r gladdfa gellid meddwl ein bod yn myned i ganol palasau by chain. Nid oes ond y peth nesaf i ddim o barch yn cael ei ddangos i'r Sabboth yma. Mae y siopau oil yn agored, a bron pob masnach yn cael ei gario yn mlaen; ac os na fydd y bobl yn myned at eu gwaith, gwelir hwynt yn myaed i ym- bleseru. Ar y Sul mae y rhedegfeydd ceff- ylau yn cymeryd lie, yn nghyda saethu colomenod a phethau cyffelyb. Nos Suliau mae yr holl chwareudai ar eu goreu, a chodir cymaint arall o dal ar y cyfryw nos- weithiau am fyned i mewn, o herwydd fod rhywbeth extra yno yr adeg hono. O fel yr oedd fy meddwl yn ehedeg yn ol i Gy- mrn fach anwyl, a diolch fy mod wedi cael fy magu a fy nysgn i barchu y Sabboth yno. Cedwir yma dros gant o ddyddiau gwyl yn ystod y flwyddyn i wahanol seintiau, y rhai a ystyrir yn bwysig ac a berchir yn fawr. Mewn gwirionedd, y rhai hyn y maent yn gadw yn Ue y Sabboth. Wei, ychydig ar lywiawdwyr y "Werin- iaeth hon. Nid oeddwn wedi meddwl o'r I blaen eu I»uu mor wael a diymddiried. Cef- ais gyfle da y tro llwa i'w barnn, ac o berwydd na<i. oedd y imtai ag oedd yno w un pryd a minaumor gyfarwvdd a mi. pen- odwyd arnaf fi i fyned at y llywodraetli- wyr er ceisio cael myned i lawr i'r Wlatlfa. Derbyniasant bawb'yn serehog dros benj gan fyned i'w lleoedd goreu, ac addawent bob peth, a hyny gyda y cyfiymdra mwyaf, ond myniana, sef yfory ac yfory, io arnom am 5 wythuos. Arwyddair y Llywodrietli Y,lic\, yw myniana. ODd Did ocddwn yn svnu dim wedi eu gweled. Ni welais oni y peth nesai i ddim o ddynion mown oe Ira:, add fed i fod mewn swyddi mor bwv.-s; ond rhyw grots difarf a dibroiiad wuui ca-el eu stwfiio i fyny, ac o'r gwr sydd dros y iiongan a'r Uywydd, i laMr hyd at yr iselaf ei swydd, ceir -:i vrelod a'i dgar yu ui ben, gan cliwytliu v mwg allan brwy ei drwyn, yr hyn, gallwn feddwl, yw ei gampwaith. N;d wyf yn moddwl y claw dim iiewyrch ar y Llywourao.tli os n osodir dynion sydd wedi cyrhaedd oedian a mwy sefydlog nag sydd yma yu bresenol. Y dynion iiynaf ydynt y swyddwyr iseiaf, ac amcan pob un ydyw cael cymaint ag a alio i'w logell ei hun, a dyna yw y rheswm fod y Llywodr. aeth mor wan. Y mae yr afou fawr Arianin yn rhedeg heibio y ddinas. Porthladd gwael sydd yma ar y cyfan, a hyny o herwydd fod yr aton mor fas am gymaint o ffordd allan. Nid all y llongau mawrion ddyfod yn nes nag ugain miildir i'r lan, ac felly gweiir ei bod yn gostus iawn i lwytho a dadlwytho llongau mor belled o ffordd oddiwrth y tir. Mae y porthladd hefyd yn ddigysgod iawn i longau. Rhyw gychod mawrion fiflat sydd yn derbyn y nwyddau o'r llong- au, ac yn dyfod a hwynt i mewn mor belled ag y gallont at y lan, ac yna bydd ceirt a. cheffyiau yn myned allan trwy y dwfr at y cychod er cyrchu y nwyddau a'r teithwyr i fewn. Gwelir ar brydiau ryw gant o geirt allan ar yr un pryd gyda y cychod. Y mae rhai yn barod i ofyn sut mae y pethau yn cael eu dyogelu rhag cael eu gwlychu. Wel, y mae i'r ceirt hyn olwynion uchel iawn, a gosodir y boxes yn uchel ynddynt. Y mae yn y lie hwn dri o landing stages, ond nid ydynt haner digon i gyfateb a'r fasnach sydd yn cael ei chario yn mlaen yno. Nid ydynt i'w cyffelybu a'r rhai sydd yn Lloegr, ac achwynir yn fawr ar y lIe gan y cadben. iaid yn gyffredinol. Cyfarfyddais a naw o gadbeniaid Cymreig yn y lie hwn, rhai o'r Gogjedd ac ereill o'r De, yn nghwmni y rhai cefais lawer iawn o ddifyrweh. JAMES HARRIES. (I'w barhau).

ARHOLIAD YSGRYTHYROL YSGOL- ION SABBOTHOL GORLLEWIN MOR- GANWG. ENWAU YR YMGEISWYR LLWYDDIANUS. Testyn,-Efengyl Marc. Arholwr,-y Parch D. Phillips, Abertawe. Y goreu, John Lewis, Pontrhydyfen; a Maggie Morgans, Taibach. Yr ail oreu, Thomas Thomas, Pontrhydyfen. A ganlyn sydd restr o enwau a farnwyd yn deilwng o'r tystysgrifau (certificates). ft 1 Abram, David, Jun., Uwmaton. 2 Davies, David E., High St., Cwmafon. 3 Evans, David, Mount Pleasant, Loughor. 4 Janet Griffiths, Penycae, Taibach. 5 R. Hopkins, Pontrhydyfen. 6 John Hanbury, Cwmafon. 7 Griffith Isaac, Sciwen. 8 Thomas James, 13, Neath Road, Briton Ferry. 9 Eliazer Jones, Park Terrace, Morriston. 10 William Jones, Corsllan, Llangyfelach. 11 Thomas Jenkins, Varna, Taibach. 12 David Jones, 19, Railway Terrace, Briton Ferry. 13 Thomas Jenkins, Pontrhydyfen. 14 D. L. Jones, Briton Ferry. 15 Thomas James, 12, Copper Row, Cwm- afon., 16 Richard Llewellyn, 4, Mill Row, Taibach. 17 John Morgans, Park Row, Cwmafon. 18 Catherine Rees, Babell, Swansea. 19 Thomas Rees, Trallwm Road, Llan- samlet. 20 John Thomas, Dqrglwyd, Llangyfelach. 21 William Williams, Penycae, Taibach, 22 D. Jones, Tailor & Draper, Uppertown, Loughor. Testyn,—Crist a'i Braidd; Efengyl loan, 10 benod. Arholwr,-Parch Moses Thomas, Resolfen. Y mae pob ymgeisydd yn y rhestr a gan- lyn yn cymeryd ei le yn y safle a gyflawn enillodd. Goreu, Dannie Prothero. Ystrad. gynlais. Ail oreu, John Salmon, Maesteg. 3 Joseph Rees, rJabeli. 4 J. C. E. Morgan, Morriston. 5 Lewis Harris, Crug-glas. 6 Jane Rees, Babell. 7 Howell Williams, Pontrhydyfen. 8 Thomas Morris, Margam, Taibach. 9 Kate Evans, Trinity, Abertawe. 10 C. D. Thomas, Trinity, Abertawe. 11 Gwenny John, Cwmafon. 12 William Jones, Margam. 13 David J. Jones, Maesteg. 14 James Williams, Llansamlet. 15 Dl. Gwilym Morgan, Trinity, Abertawe, 16 W. D. Jenkins, Trinity, Abertawe. 17 John Leyshon, Cwm, Llansamlet. 18 E. Whittington, Trinity, Abertawe. 19 Mary L. Hughes, Trinity, Abertawe. 20 Dl. Evans, Trinity, Abertawe. 21 Mary Ann Morgan, Trinity Abertawe. 22 Bessie Evans, Maesteg. 23 D. W. Evans, Trinity, Abertawe. Testyn,—Hanes lesu Grist o'i enedigaeth hyd yn 12 oed. Arholwr,—Mr W. Davies, Bank Villa, Abertawe. Y mae yr enwau i lawr yn ol trefn o deilyngdod. Y mae y cyntaf o honynt wedi ysgrifenu papyr ardderchog, ac yn deilwng iawn o'r wobr benaf. Y mae yr ail a'r trydydd a'r pedwerydd, yn gyfartal, ac y mae y tri yn deilwng o'r wobr nesaf. Yr wyf yn gadael eu mater yn llaw y pwyllgor, gan obeithio y gwelir y ffordd yn glir i roddi gwobr i bob un o honynt. rn 1 Catherine David Uroes, Margam, Tal- bach. 2 Sarah Jane Morgan, Quar House, Morriston. 3 John Davies, Pontrhydyfen. 4 Catherine Davies, Pontrhydyfen. 5 John Howell Walters, Ystiadgynlais. 6 Rebecca John, Pontrhydyfen. 7 John Walters Jones, Ystradgynlais. 8 Sarah Lowisa David, Crug-glas, Aber- tawe. 9 Alfred Morris Morgan, Quar House, Morriston. 10 John Greatrex, Crug-glas, Abertawe. 11 Lizze Harris, Crug glas, Abertawe. 12 Thomas Jenkins, Penycae, Taibach. 13 Rachel Davies, Pontrhydyfen. 14 John Henry Davies, Pontrhydyfen. 15 Catherine Llewellyn, 4, Mill Row, Tai- bach. 16 Robert John Jones, Maesteg. 17 Elizabeth Mary Evans, Crug-glas, Aber- tawe. 18 David Richard Harris, Crug-glas, Aber- tawe. 19 Minnie Beddoe, Taibach. 20 Beatrice Evans, Crug-glas, Abertawe. 21 Rosina Eveline Jones, Briton Ferry. 22 Howell Evans, Mynydd Bychan, ger Cwmafon. 28 Maude Evans, Abertawe. 24 Thomas T. Davies, Mynydd Bychan, 25 wTlkamPhillips.Pentredwr,Llansamlet. 26 Rees Jones, Briton Ferry. 27 Rachel Rees, Taibach. 28 Phillip H. Williams, Taibach. 29 Christopher Thomas Richards, Maesteg. 30 Ann Williams, Taibach. 31 David Davies, Sion School. 32 David Thomas Mansell, ger Abertawe. 33 Thomas Jones, Maesteg. 34 Ann Evans, Briton Ferry. 85 William Williams, Briton Ferry. Dros y Pwyllgor, W. SELWYN DAVIES, ABERTAWE, 1

CYFEILIORNADAU ERCHYLL MORIEN. Nis gellais roddi y cyfan o hanes y gy- friniaeth baganaidd a bieidia Morien yn fy llythyr blaenorol. Yr wyf gan hyny yn ei ptiaruau yu y liythyr hwn, allan o'r awdur- dod uchel a enwais o'r blaen. Dywed yr hanesydd deallus ac athron. yddol, fod y dysgybl fyddai yn cael ei ddwyn i mewn i gylch y Cyfrinion Paganaidd, yn gorfod gwisgo arfogaeth i wrthscfyll ymosodiadau cewri ac angkoniilod, Yn y celloedd tywyll tanddaearol, lie y cyfar- fyddai y cyfrinwyr, byddai ffug kelwnaeth yn cael ei gario yn mlaen. Byddai yr offeiriaid eilunaddolgar yu trawsrlurno eu hunain i fod yn debyg i lewod, tigriaid, liewpardiaid, baeddod, bleiddiaid, &c., y rhai a oernadent, a udent, ac a ruent yn gyn- ddeiriog. Clwyfid y dysgybl yn ami gan yr offeiriaid yn eu ffugiau o greaduriaid gwylltion. Ond byddai y dysgybl weithiau yn ciwyfo yr offeiriaid yn angeuol. Wedi myned trwy y seremoniau gwaedlyd, dieflig hyn, cyhoeddid y dysgybl yn un cymwys i gael ei dderbyn i'r gymdeithas gyfriniol. Ond cyn'iddo gael ei dderbyn gorfodid ef i rwymo ei hun a llw, yn gysylltiedig ag erfyniau am fellditbion olnadwy- ar ei ben ef os na chadwai efe yn ffyddlon at ei lw, i beidio datguddio dim o ddirgelion y frawdoliaeth. Efelychiad o'r fath ffurfiau dieflig yw pob ffurf a ddefayddir i dderbyn aelodau i unrhyw frawdoliaetk gyfriniol. Ac nis gall dim fod yn fwy croes i ddeddf Duw, a chyfrifoldeb dyn i Dduw, na ei fod ef yn rhwymo ei hun i beidio datguddio dirgelion unrhyw gymdeithas, heb wybod yn gyntaf pa un a fydd y dirgelion hyny yn gyson a gair Duw a'i peidio. Y diafol, tywysog y tywyllwch, yn unig, sydd wedi rhoddiy fath ffurf felldigedig yn rheol unrhyw gym- deithas, beth bynag fyddo yr honiadaelk yn nghylch daioni ei hamcanion Y mae hanes dirgelion y Cyfrinwyr pagan- aidd gan Lampridius, yn hanes bywyd yr ymherawdwr Commodus, yn yr ail ganrif o Oed Crist, a chan Justin Martyr a Tertullian. Bedyddid y dysgyblion, gosodid nod arnynt, defnyddient ffurf o weddi, ac yfed dwfr gyda bara a fwytaent. Y mae ffurfiau cyffelyb gan gymdeithasau cyfriniol yn awr, heb fod y rhai sydd ynddynt yn gwybod mai o ffynonell baganaidd y maent wedi tarddu. Gosodid coron ar flaen cleddyf o flaen y dysgybl, yr hwn a addysgid i ddweyd mai yr eilun dduw oedd ei goron ef, sef mai gwasanaeth y duw hwnw oedd ei anrhydedd penaf. Wedi i'r dysgybl fyned trwy y seremoniau, y rhai a elwid reletae-ystyr pa un oedd uy defodau a roddeut berffeith- rwydd "-dygid y dysgybl allan o'r deml dywell danddaearol, ac mewn rhwysg cy- hoeddid ef yn "llew Mithras" yr eilun dduw, gan arwyddo ei fod ef i fod felllew mewn gwroldeb yn ngwasanaeth yr eilun dduw. Ystyrid y dysgybl o hyny allan yn gysegredig i'r eilun, ac o dan ei amddiffyn. Dygwyd ffurfiau y Gyfriniaeth felldigedig, uffernol, baganaidd hon, i Rufain, oddeutu yr amser y terfynwyd y Werinlywodraeth yno, a bu llwyddiant mawr arni. Ond fel y llwyddodd Cristfonogaetk, diflanodd y Gyfriniaeth ddieflg hon. Dechreuodd ffurfiau cyfriniol Bacchus a Ceres, mewn cadw coffadwriaeth o antur- iaethau gau dduwiau. Pan y deuai diwrnod y coffadwriaeth, cyhoeddai yr offeiriaid fod yn rhaid i'r dysgyblion wisgo eu hunain yn 01 defodau y gyfriniaeth. Yn eu gwledd- oedd meddwol lladdent eu gilydd yn ami. Canent emynau o fawl i Bacchus. Rhydd Horace faterion yr emynau hyn. Aberth- ent afr i Bacchus. Carient fasged yn cyn- I wys arwyddluniau cyfriniol y duw. Y rhai hyn oeddynt, yd, halen, gwJan, mel, caws, plentyn, sarff, &c. Yr oedd y sarff yn greadur cysegredig gan yr Aifftiaid eilun- addolgar, fel y mae yn Nerwyddiaeth Mor- ien. Yr oedd gwyliau gorphwyllog, ynfyd, gloddestol, meddw, y duw Bacchus, y fath ag i foddi rheswm mewn rhempiau gwall- gofus. Gosodai y gwrywod a benywod eiddew (ivy), yn goronau ar eu p'enau, eu gwallt yn ddidrefn, a'u cyrff bron yn noeth lymun. Rhedent ar hyd yr heolydd gan groch waeddi Evoke Baeche. Dywedir fod y gair evoke yn golygu sarff. Da oedd gan y diafol gael anrhydedd dan ei enw priodol ei hun. Dywedai yr Aifftiaid, o dan dwyll y diafol, fod sarff yn arwyddlun o anfarwol- deb. Twyllodd y sarff Efa yn Eden trwy ddweyd, Ni byddwch feirw ddim," er mai marw oedd y gosp i fod am beidio ufyddhau i Dduw. Diau mai efelychiad o syniad di- eflig yr Aifftiaid eilunaddolgar yw y "sarff dorchog," at bu un y cyfeiria Morien felun o arwyddluniau Derwyddiaeth. Ar achlys. uron gwyliau gwallgofus Bacchus, byddai benywaid yn noethlymun yn chwipio eu hunain, ac yn rhwygo eu crwyn mewn modd barbaraidd. Dybenai y gwyliau mewn aflendid o bob math yn nirgel leoedd y frawdoliaeth anllad. Yr oedd yr holl ddefodau Paganaidd uwchaf yn cael eu cario yn mlaen yn y nos. "Gweithredoedd y tywyllwch" oeddynt. Nid rhyfedd gan hyny fod y Paganiaid, fel y Derwyddon diweddar, wedi mabwysiadu cyfrilllaeth. Yn nirgeledigaethau y Cyfrin- ion Eleusinaidd yn Groeg, cedwid llyfr y seremoniau mewn ystorgell gysegredig. Yfai y dysgyblion ryw ddiod mewn ffordd o anrhydeddu yr eilun. Yr oedd y Paganiaid hyn, fel y Derwyddon diweddar, yn dal unoiiaeth duwiaeth eu dycliymyg eu hun- ain, er fod amryw dduwiau israddol yn cael eu cydnabod. Defnyddient swyn cerddor- iaeth yn nirgel leoedd eu Cyfriniaeth lie y cyflawnent eu seremoniau. Ystyrient fod Cyfriniaeth yn briodol i fawredd eu duw. Ond gan fod y seremoniau yn rhai i ddych- rynu, a bod cythreuliaid yn cael eu cyfodi i anrhydedd duwiau, gwelir fod Gwir Dduw y Bejbl yn mhell oddiwrthynt. Yn ol yr hyn a ddywed yr Encyclopaedia Britannica, yr oedd y Paganiaid a bleidient I gyfrinion eu heilunod, yn gallu dweyd wrth weinidogion yr efengyl yn oesoedd cyntaf Cristionogaeth, fod eu >;hathrawiaethau hwynt yn gyffelyb i athrawiaethau y Beibl. Ceisient ymresymu o blaid eu heilunaddol- iaeth dywell fel y gwna Morien o blaid ei Dderwyddiaeth dywell baganaidd ef. Ym- rwymai y dysgyblion eu hunain i beidio datguddio y defodau. Fel hyn y gwna y brawdoliaethau paganaidd sydd yn bod yn awr. Pan y dywedodd offeiriad Cyfriniol yn Groeg wrth un dyn, am y dedwyddwch mawr a gaffai efe yn y byd arall wrth ddyfod yn ddysgybl i'w gyfriniaeth ef, dywedodd hwnw wrtho, ei fod yn rkyfeddu na byddai yr offeiriad yn crogi ei hun er mwyn cael myned yn fuan i'r dedwyrddwek hWilW. Dilewyd cyfrinion Eleusis gan yr Ymer. awdwr Tlieodosius yn y bedwaredd ganrif o oed Crist, fel pethau paganaidd. Yr oedd Cyfrinwyr yn lluosog yn y canol oesau tywyll, pan yr oedd Pabyddiaeth yu teyrnasu yn ei north trwyholl Ewrop. Yn yr amser hwnw yr aetli rhai o'r Cymry i feddwl am gynllunio ma'lJ o Gy:riniaeth o dan yr enw Derwyddiaeth. Dywed y geir- iadur mawr uchod fod yr hen Dderwyddon cyntefig yn edrych ar eu llwyni fel dirgeL- leoedd, ac nad oedd neb yn cael rhyddid i fyned i mewn i'r lleoedd hyny heb ei fod yn cario cadwyn fel arwydd ei fod ya ymddibynu ar y duw a addolai y Der- wyddon. Ystyrient hwy mai yn y llwyni yr oedd eu duw yn preswylio, acmai llwyni o dderw oedd y rhai hyny. Gosodent ddail a cliangenau derw oddeutu eu personau a'u hallorau, yn eu seremoniau. Ystyrtent fod rhinwedd 'dwyfol yn yr uchelwydd (misle- toe.) Pan y caffent hwnw, llawenyckent yn ddirfawr, ac aberthent darw i'w duw o dan dderwen. Dywed Suetonius eu bod yn aberthu dynion. Dywedir mai i r blaned Mercher y byddent yn gwneud eu haberth-. au. Dywed Diodorus Siculus, yr hwn oedd yn byw yn amser Julius Caesar, mai ar amserau arbenig yr aberthent ddynion, &c. Dilewyd yr arferion hyn gan Augustus Caesar, Tiberius, a Claudis. Dywed Ammianus Mareellinus, yr hwn oedd yn byw yn y bedwaredd ganrif, fod y Derwyddon wedi ffurfio eu hunain yn frawdoliaethau odan awdurdod Pythagoras, yr hwn oedd 'yn bagan. Dywed Julius Caesar eu bod yn dra, choelgrefyddol. Cred- ent fod seirff yn arwyddluniau o ddo.eth- ineb eu duw, a bod wy sarff yn arwyddlun o'r byd a ffurfiwyd gan y ddoethineb hono. Hawdd gweled nad rhai i'w hefelychn gan Gristionogion oedd y Derwyddon. Pen Carmel. ELIAS.

0. ADOLYGIAD Y DRAETHGANj "ST. PAUL." GAN MR REES EVANS. ,( Parhad o'r rkifyn diweddaf). RHAN II. Yn nesaf, mae aria i denor, ar y geiriau, Bydd ffyddlon hyd angeu, a mi a roddaf i ti goron y bywyd. Nac ofna, canys yr ydwyf fi gyda thi i'th waredu." Y mae yr aria yu uu o'r rhai mwyaf naturiol yn yr holl waith, ac er ei symlrwydd, yn gywrain. Crea hyder yn y dyn duwiol pan mewn cyfyngder. Nid rhyfedd ynte fod Paul, yn ngwyneb pob rhwystrau, yn penderfyna myned rhagddo. Yn dilyn hwn y mae. recitative i soprano, yn mha un y rhoddir hanes Paul yn anfon am henuriaid yr eglwys yn Ephesus, ac, mewn recitative, yn mynegu iddynt ei fwriad i dalu ymweliad a Jeru- salem, ac yn awgrymu wrthynt mai lied debyg na chaent hwy oil weled ei wyneb ef mwyach. Ergyd trwm oedd hwn i'r eglwys yn Ephesus-coiji un o'i mysg ag oedd yn dda ganddynt am dano. Y mae y geiriau yn doddedig, a'r gerddoriaeth yn gyflawn ateb yr amgylchiad. Y mae y cyfanpoddwr ",Y yn cymeryd rhan arall o'r Ysgrythyr i am. gylchiad arall, ond yn ateb i'r dim ymadaw- iad Paul:—" Trugarha wrthyt dy hun. Ni bydd y pethau hyn i ti." Pedrawd a chor. awd sydd i'r geiriau hyn, wedi en hysgrif- enu yn y cywair lleddf. Yr ydym yn lied gredu y bydd ami ddeigryn yn cael ei golli pan yn gwrando y darnau effeithiol hyn yn cael eu canu. Maent yn ei hebrwng i'r llong, a chyn ei ymadawiad, y mae yn en hanerch yn y geiriau ganlynol:—" Beth a wnewch chwi yn wy-lo, ac yn tori fy nghalon i, canys parod wyf fl., nid i'm rhwymo yn unig, ond i farw hefyd er mwyn yr Arglwydd Iesu." Gweddia gyda hwynt, ac yna y mae yn ymadael. Hwythau, mewn trist- wcll, yn colli eu golwg arno, ac yn methu cael y syniad na chawsent weled ei wyneb ef mwy o'u meddyliau. Ond y maent yn cymeryd cysur iddynt eu hunain oddiwrth y ffaith fod ganddynt hwy w aith i'w wneud eto yu y byd erledigaethushwn. Maent yn arllwys eu teimladau mewn cor awd ar y geiriau, Gwelwch pa fath gariadu roes y. Tad arnom, fel ein gelwid yn feibion i Dduw." Corawd hynod fine. Cymerir y gwahanol ranau mewn efelychiad, ac y maeut yn wir effeithiol. Recitative eto i soprano, ar y geiriau, Canys myfi yr awr hon a aberthir, ac amser fy ymddatodiad i a neshaodd. Mi a ym- drechais ymdrech deg, mi a orphenais fy ngyrfa, mi a gad w.ais fy ffydd. 0 hyn allan, rhodd wyd coron cyfiawnder i'w chadw i mi." Y mae y cyfansoddwr wedi newid y gair mi' i'' efe." Y rheswm dros hyny, fedd- yliwn, yw, am fod Paul wedi ymadael, ac fod yv un personau yn cael eu gosod yn y draethgan, er mwyn cadw y llinyn hanes- yddol yn gyflawn. Fodd bynag, y mae y gerddoriaeth yn ddarluniadol iawn o'r geir- iau. Y mae yr un testyn yn cael ei gadw i'r chonu diweddaf yny draethgan, ar y geir- iau, Ac nid yn unig i mi, ond i bawb a gar- ant ei ymddangosiad Ef." Y mae hwn wedi ei ysgrifenu yn fawreddog dros ben. Dygir rhanau o'r Salmau i mewn i ddi- weaun y corawd, pa rai a osodir ullan mewn fttge. Fy enaid, bendithia yr Argl. wydd, a chwbl sydd ynof ei enw sanctaidd Ef." Terfyniad campus i'r draethgan ydyw y corpwd hwn. Yr holl angylion, molwch yr Arglwydd." Wel dyma ni wedi cael golwg fras ar y draethgan "St. Paul," Nid ein hamcan oedd gwneud un math o adolygiad cerdd- gar o'; gwaith, ond yn unig parotoi meddwt y darHenydd at y gwahanol ranau hanes- yddol fel y gallo y gwrandawr angherdd. oroi g el pleser iddo ei hun yn y perffonn- iad. Ond gobeithiwn na fyda yn hollol ddifudd i'r cerddor deallus, ac y gwnaiff edrych dros ben unrhyw ffaeleddau a elaic: fod ynddo. Hyderwn y cawn

I% gorfodid ni i'w talu, byddai yn rhwyddach 1 i ni ryddhau ein hunain oddiwrthynt, ond y mae i ni lawer o rai ereill ag sydd yn fwy beichus i lawer o honom. Trothir ni yn gymaint arallgan ein segurdod, yn dri chy- inaint gan ein balchder, yn bedwar cymaint gan ein ffolineb, ac oddiwrth y trethoedd hyn ni fedr ein dirprwywyr ein gwared, na lleihau ein beichiau mewn un modd. Fodd bynag, gwrandawn ar gynghor da, a gall thyw duaioni ddeiliiaw i ni. Y mae Hen Richard yn dweyd, I Cynorthwya Duw y thai hyny sydd yn cynortliwyo euhunain. 1,—Byddai yn gaied i feddwl am ly wocir- fceth a fyddai yn tretliu ei deiliaid i roddi tin gwasanaeth yn rliad am un rhan o ddeg o'u hamser, ond segurdod a dretha lawer o iionorn yn fwy musgrellni a diogi with ddwyn arnom glefydau a fyrlia ein bywyd. "ST mae diogi fel rhwd a'n trculia allan yn llawer cynt na llafur. Y mae yr allwedd a arferir bob amser yn loyw,' medd Rich- ard dlawd. 1 Oud os ydych chwi yn hofti fcywyd, yna peidiwch gwastraffu amser, am ioiai dyna'r defnydd sydd yn cyfansoddl by-wyd,' fel y dywed Richard dlawd. Pa faint fwy nag bydd fuddiol o amser a dreul- iwn i gysgu, gan angkofio nad yw y llwynog cysglyd byth yn dal ednod, a bod cwsg di- gonol i'w gael yn y bedd,' fel y dywed liichard dlawd. Os amser o bob peth yw y Jnwyaf gwerthfawr, rhaid mai gwastraffu amser yw y gwastraff mwyaf.' Fel y dywed mewn lie arn.H,' Yr amser a gollwyd ni enillir drachefn, a'r byn aelwirgyda ni yn ddigon o amser, a brofir ar bob pryd i fod yn llai Ha digon.' Yujgodwn, ynte, ac ati i weithio, a gweitkio i bwrpas, oblegyd gyda diwyd- rwydd ni a wnawn fwy gyda Uawer llai o oftd. Diogi a wna bob petL yn anhawdd, Ond diwydrwydd a WE a bob peth yn es- laawyth, a'r hwn a gyfoda yn ddiweddar y dydd, rhaid trotian drwy y dydd, ac o'r fcraidd y diwedda ei orchwyl erbyn yr kwyr, tra mae diogi yn tramwy mor araf, fely mae tlodi yn fuan yn ei oddiweddyd.' Gyrwch eich masnach, ac na adewch i fas- Zach eich gyru chwi; ac i'r gwely yn gynar, He yn gynar o hono, a wna ddyn yn iachus, yn gyfoethog, a doeth, fel y dywed Richard dlawd. Beth gwell yw dymuno agobeithio am amser dda ? Gallwn wneuthur yr am- liar presenol yn llawer gwell ond ymysgwyd ein hunain. Ni rhaid i ddiwydrwydd wrth bryderu, a'r hwn a fydd byw dan obeithio a fydd farw wrth ymprydio. Nid oes dim t ilwenill heb ymboeni, gan hyny, rhoddweh help eich llaw, am .na feddaf diroedd, neu os meddaf, fe'i trethir yn o drwm. Yr hwn fcydd a chrefft ganddo, sydd ag ystM gan- a'r kwn sydd ganddo alwedigaeth, ^dd a swydd o enill ac anrkydedd; ond dyna, nid yw y grefft o un gwerth heb ei gweitkio, na'r alwedigaeth heb ei dilyn yn dda, neu ni fydd i'r swydd na'r ystad dalu amy trethoedd a osodir arnom. Os diwyd ydym, ni fydd i ni newynu, oblegyd gall angen edrych i fyny at dy y gweithiwr diwyd, ond ni faidd fyned i mewn, ac ni fydd i'r ceisbwl na'r keddgeidwad bytk gael j 6goriad yno; diwydrwydd a dal ddyled, tra toae llwfrdra yn ei fwybau. Er nad ydyck J erioed wedi darganfod trysor, ac nad oes i chwi berthynas cyfoethog wedi gadael i thwi gymunrodd, diwydrwydd yw mam pob ffawd dda, ac y mae Duw yn rhoddi pob peth i ddiwydrwydd. Bydded i chwi aredig yn ddwfn tra y cysga y diogyn, a bydd genych rawn i'w wertku ac i'w gadw. Oweitkiwck tra y gelwir hi heddyw, am na Wyddoch y rhwystrau a ddaw i'ch cyfarfod yfory. Y mae un heddyw yn well na dau yfory, medd hen Richard dlawd. Na ad. ewch ddim heb ei wneutker hyd yfory a ellir ei wneuthur heddyw. Pe byddech ar Wasanaetk, oni fyddai cywilydd arnoch i'ch laeistr eich dal yn hepian neu yn segur ? I Os ydych, gan hyny, yn feistr, bydded arnock gywilydd dal eich hunan yn cysgu pan mae genych gymaint i'w wneud tros- och eich bun, eich teulu, eich gwlad, a'ch penaetk. Ymeflwck yn eick kofferyn keb fenyg, gan gofio nad yw y gatk sydd a tnenyg ar ei thraed yn dal llygod. Y mae yn wir fod llawer i'w wneud, a dichon eick ood yn wan eick dwylaw dilynwek wrtho yn ddyfal, am mae ami ddiferynau a dreul- sant y ceryg, a thrwy amynedd a diwyd- rwydd y bwytaodd y lygoden y rkaff angor, a bod ergydion byckain wedi cwympo derw mawrion. Tybiaf y clywaf rhai o bonoch yn dweyd, 'A raid i ddyn wrthod iddo ei hun unrhyw fwynhad ?' Dywedaf ichwi, gyfeillion, yr hyn a ddywed yr hen Jlisiart dlawd, Arferwcb eich hamser yn A dda os eich hamcan yw entll mwyniant, a than nad ydych yn sicr o foment, peidiwch Itaflu ymaith awr.' Gelwir seibiant yn amser i wneuthur rhywbeth defnydddiol, a'r seibiant hwn a gyrhaeddir gan y diwyd, Ond nid byth gan y diogyn, am fod cael bywyd o seibiant a bywyd o ddiogi yn ddau beth gwahanol. Llawer heb lafur a allant fyw wrth eu ffraethder, ond a fethant yn y diwedd, am nad oes ganddynt gyflawnder o hono, pan y mae diwydrwydd yn rhoddi bapusrwydd, digonedd, a pharch. Ymad- ewch a plileserau a hwy a'ch dilynant. Y byddwr diwyd sydd a chyflawnder o edaf- add, ac yn awr tra mae genych ddafad a buwch, mae pawb yn dymuno yn dda i ohwi. i.-Ond gyda bod yn ddiwyd, rhaid yw boa yn ofalus, sefydlog, a dysgwyl ar achos- ion ein hunain a llygaid ein hunain, a pheidio ymddiried gormod yn ereill, fel y dywed Richard dlawd *'Ni welais bren a fyddai'n fynych gael ei I symud, t?a theulu a fyddai yn ami yn cyfnewid," 3Tii Uwyddo cystal a rhai fyddant yn sef- ydlog. Ac eto, y mae cyfnewid deirgwaiih y« llawn cynddrwg a'r tan. A thrachefn, ^Badw dy faelfa, a hi a'th geidw di. Os wyt amgadw dy fasnach, Dos, os na, Datifon *»en eto,— Yr kwn wrth aredig sydd am lwyddo, ^fthaid dal yr aradr ei hun a'i ddwylo," lac eto gwna llygad ei feistr gymaint ddwy- [Vaitb ag a wna efe a'i ddwylaw. Gwna Idlilyg gofal i chwi fwy o niwed na diffyg Bfwybodaetk. Nid edryck heibio i weith- kwr am drosedd y byddwek wrth adaeleich B?Wrs yn agored iddo. Ymddiried gormod ptewn ereill yw dinystr llaweroedd, oblegyd p mhethau y byd hwn mae dynion yn cael bachub, nid trwy ffydd, ond wrtk yr pttgen o hono, ond y mae gofal dyn ei^nun p un enillfawr iawn. Os ydyck am tgael fEyddlawn, yn un a garecb, gwasan- p^thweh eich hunan. Gall ycbydig esgeu- Piadra ddeori llawer o ddaioni. O eisieu fe boelen y collwyd y bedol, ac 0 eisiou pedol y collwyd y ceffyl, ac o eisieu y march y collwvd y marchogwr, daliwyd a lladdwyd ef gan y gelyn dim ond angen ychydig ofal am hoel yn y bedol. 3. Cymaint a hynyna am ddiwydrwydd a gofal pob un o honockam ei alwedigaetk, ond at y rhai hyn rhaid arfer cynildeb, os ydych am wneutkur eich diwydrwydd yn. fwy sicr o fod yn llwyddianus. Gall dyn, os na fydd yn gwybod y ffordd i gadw yr hyn a enilia, fod a'i diwyn drwy ei oes wrth y maeu llifo, a marw heb fod yn werth grot yn y diwedd. Cegin fras a wna ewyllys denau. Mae llawer o diroedd wedi eu gwario wrth eu casglu, tra'r benywod amde yn lie gwau a nyddu, a'r gwrywod am fysglyn (punch), yn lie delltu a naddu. Os ydy.ch am dd'odyn gyfoethog, gofalwch am gadw yn ogystal ag enill. N-id yw yr India wedi peri i Spain fod yn gyfoethog am fod yr hyn a ddanfonir allan yn fwy na'r hyn a dderbynir i fewn. Ymaith, ynte, a'r holl oferdreuliau, ac ni fydd genych cymaint o aclios i gwyno am dlodi yr am- seroedd, trethoedd trymion, a theuluoedd lluosog.