Tarian Y Gweithiwr

COLEG IESU, RHYDYCHAIN- OYFARFOD MAWR DEHEUDIR CYMRU. Y mae pobl Oymru wedi deffro o ddifrif i geisio oadw gafael yn eu medd- ianau yn Ngholeg Iesu, Rhydyohain. Yr oedd y cyfarfod mawr a gynhaliwyd yn y Neuadd Ddirwestol, Merthyr Tydfil, yr wythDOS ddiweddaf, yn profi dyfhder teim- lad y Cymry o blaid cadw eu meddianan yn eu dwylaw eu hunain, yn ngwyneb tod yr ysbeilydd yn oeisio eu oymeryd oddiar- nynt. Un o bethau rhyfedd y symudiad a'r cynwrf yn nghyleh Coleg Issu, yw y oyflymdra gyda pha un y mae miloedd trigolion Cymru wedi dyfod i ddeall fod yr amean i ysbeilio Cymru ar droed. Ychydig fisoead yn 01 yr oedd pawb yn cysgp yn dawel, a'r ysbeilydd yn eynllunio yn gyfrwys pa fodd i gyrhaedd ei amoan yn y modd dystawaf, heb gyffro perchenog y meddianau o'i gwsg. Cadwodd dipyn o swn oddi draw y llynedd. Clywyd ef y pryd hwnw gan gymydog. Rhoddodd hwnw rybudd go gyfErous fod yr ysbeilydd yn agos i'r murian; ei fod wedi tynu allan ei gynllnniau, ac yn deehren cloddio trwy ochrau bwthyn pridd y Qrmro. Gan nad oedd y Cymro yn gosod llawer o bwys ar waedd ei gymydog, am nad oedd ganddo fawr o ffydd yn ei grefydd ef, cysgodd y Cymro yn dawel heb ofni nn ysbeilydd nosol. Ond o'r diwedd gwelodd brawd y Cymro yn Ninbych yr ysbeilydd.. yn oeibio, wedi torchi ei lewis, gyda IIawn fwriad o gymeryd pob ceiniog o yn agos ugain mil o bnnau a fedd y Oymro, heb yn wybod iddo. Nid ydym yn cyfeirio at berson neb, mewn ystyr bersono], ond yn personoli cynllun, ac yn ei alw yn ysbei'iwr, oblegyd rhaid meddwl y gall personan fod yn llawer gwell na'n cynllunian, fel yr ydym wedi gweled llawer dyn aydd yn dal athrawiaeth Antinomaidd neu Arminaidd, yn llawer gvell na'i athrawiaetb, Pe bernid y dyn yn ol natur ei athrawiaeth prin y gellid ei oddef mewn cymdeithas. Mor gynted ag y gwelodd y brawd Cymroaidd yn Ninbyph, yr ysbeilydd yn ceibio l'i holl nerth, i gyrhaedd cyfoeth y cysgwr, vtaranodd yn ei glust ef nes ei Iwyr ddeffro. Cymerodd lantern ae aeth o amgylch ei dy. Yr oedd yr ysbeilydd wedi cilio erbyn hyp. Yr oedd ol ei gaib ar y mur olat. Edrychodd y CyiLro yn ddigofus; a'r brawd o Ddinbjch yn dangos iddo pa todd yr oedd y twll yn cael ei wneud, yn syth yn nghyfeiriad ei gyfoeth ef. Gyda phob eglurhad yr oedd y Cymro yn gwylltio, ac yn bygwth arllwys dial ar ben yr ysbeilydd. Siarad- odd yn nchel. Ond pwy ddaeth ato yn y tywyllwch ond yr ysbeilydd ei hun, fel boneddwr cymwynasol dros ben. Dywed- odd wrtho yn impudent, ei fod ef wedi bod yn ceibio, fel y dywedodd y brawd eriidus o Dinbych, ond fod hwnw wedi gosod allan ei amean ef ya gwbl chwithig. Yr oedd efe wedi gwrthod eglnro iddo beth oedd ei amcan. Ac oblegyd hyny yr oedd wedi ei enliibio ef ar goedd y byd, a deffro meddianydd y ty o'i gwsg, yn gwbl ddiachos, ?n nghanol y nos, a thrwy hyny ei fod ef wedi cael ei rwvstro yn ei a-rcan olodwiw!! Ebai y Cymro deffroedig, 0 y dihiryn balch, beiddgar, fy ysbqilio i oedd dy amcan di. Ateboèd yntau, Dim o'r fath beth. Me id wl yr oeddwn, i ollwng tipya o awyr iachus i'ch bwthyn chwi, ac os oawswn afael yn eich arian chwi, buas- wn yn rhoddi terfyu ar segurdod y rhan fwyaf o hono, a rhoi yr arian ar use i John Bull, iddo fe ei wario yn Afghan- istan, yr Aiftt, Zululand, a Thwroi. Ond yr oeddwn wedi rhoddi ty ngair y gadaw- swn i yohydig ar ol at eich use chwi. 0 tydi, un o epil y gwiberod, ebai y Cymro, pa fusnes oedd genyt ti i ymhel a fy arian i heb fy nghenad i ? Paham y daethost ti at fy nhy i yn y nos, heb yn wybod i mi? Paham na buaset ti yn dyfod ataf fi liw dydd golen glan, a rhoddi dy gynllun- ian o fy mlaen fel dyn gocest; a dy fod yn bwriadn gwneud defnydd o fy arian i at wasanaeth John Bull? 0, ebai yr ys- beilydd wyneb galed, yr oedd genyf fi nerth John Ball tn cefn i mi, i wneud fel gwelswn i yn dda a thi a dy arian, trwy nerth fy mraich, am dy foi ti yn rhy wan i fy ngwrthwynebu i. Ond yr oeddwn am wnend fy ngwaith mor ddidwrw ag sydd yn bosibl, er mwyn ff nghysur fy hun. Ac oni buasai y gwr anesmwjth hwn yn Niiibyoh, ni buasai neb o'r enw- adau Ymneilldnol yn meddwl am fy rbwystro, i gario fy amoanion allan i ber- ffeithrwydd. Ebai y Cymro, 0 tydi, mab y fall, yr wyt wedi dy fradychu dy hun. Yr wyf yn awr yn dy adnabod di, a gosod- af di o dan ofal y boneddwr gallnog hwnw y Public. Ac os gelli ddal ei ddysgybl- aeth ef rhaid dy fod ti wedi cael dy wneud o stwtf caled, fel yr adamant. Y mae y ddameg nchod yn dangos fel y mae pethau yn sefyll. Oaeth y gwirion- edd i'r golwg yn eglur iawn yo areithiau Rector Merthyr, C. fl. Janes Yav., a Dr. Walters, yn y c rfarfod yn Merthyr. Un o'r pethau rbyfeddaf yu hanes y cynhyrfiad yn achos Coleg Iesu, yw ym- drech Dr. Harper i geisio cuddio beian mawrion ofnadwy ei gynllun a rhagorol- deb ei nodwedd bersonol. Nid oes neb yn amheu rhagoroldeb ei nodwedd bersonol et: Nid hyny yw y mater mewn dadl, ond ei gynllun ef i ysbeilio pobl Cymru o'n meddianau a'u rhoddi hwynt i estron- iaid, y rhai nad oes ganddynt rithiant o bawl iddynt. Nid yw efe wedi gosod ei gynllun i gyd yn gryno o flaen y byd. Y mae rhai o'r Cymry wedi ei weled, ac yn dweyd mai un melldigedig yw. Ac y mae Dr. Harper ei hun, yn ei araeth yn Llanymddyfri yr haf diweddaf, wedi llwyr gadarnhau ei iod ef yn gwbl elyn- iaetbol i hawlian cyfreithlon pobl Cymru. Ceisiodd brofi gyda sel ac ymdrech mawr yn erbyn pob tystiolaeth sicr i'r gwrth- wyneb, nad oedd hawl wreiddiol gan y Cymry i waddoliadau Coleg Iesu, Rhyd- ychain. Beth ond difeddiann Cymry o'n hetifeddiaeth a allasai fod yn achos iddo ymresymu felly? Nid vw efe yn ceisio ateb ymresymiadau. Ond y mae yn ceisio dylanwadu ar fonedd- igion, a gwnend defnydd o'r rhai hyny i ddweyd fod ei amoanion yn dda tuag at y C/mry, wedi iddo ef ei hun ddweyd yn wahanol i hyny. Rhaid fod ganddo ryw ddull swynol ar- uthrol, cyn y gallai berswadio boneddwyr i feddwl yn dda am ei amcan. Un o hynodion ei ddylanwad yw, ei fod wedi Hwyddo i ryw radd i berswadio Mr. Vivian, M.P., cadeirydd y oyfarfod mawr yn Merthyr Tydfil, nad oedd y boneddwr hwnw wedi gosod ei ffigyran yn nghylch Coleg Iesu yn gywir o flaen Ty y Cyffredin, yn ei araeth yr haf diweddaf ar addysg nwchraddol Cymru. Er fod y Blue Book yn nghylch y Coleg yn dangos mai y,1,800 yw eyflog blynyddol Dr. Harpey fel Prit Athraw y Coleg, yr oedd wedi perswadio Mr. Vivian i fedawl mai ihyw beth tebyg i £1,800, a dderbynia efe! Gellid meddwl ei fod wedi dyfod at y swm hwu trwy ryw ddnll o gyfrif fel Dafydd Ty Uchaf, yr hwn a haerai nad oedd efe yn derbyn Y,200 am wasanaethu mewn swydå go uchel yn y plwyf, am fod oostau ei deulu, yn en cadwraeth mewn bwyd a dilted, i'w cymeryd allan o hyny. Ond y cwestiwn mewn dadl yw, faint yw swm cyflog Dr. Harper yn y Blue Boole, a gyhoeddir gan y Llywodraeth Brydeinig. Yn hwnw nid yw geiniog yn llai na JE1,800 yn y flwyddyn. Dywedodd Mr. Vivian ei fod ef wedi sylfaenu ei ffigyrau yn ei araeth yn Nhy y Cyflredin ar ffigyrau y Blue Book, hyd nes y gwelodd efe ffigyr- au Dr. Harper. Ond yn awr wedi gweled y Blue Book drachefn, a ohlywed eglnr- hsdau ar ei gymwysiad, trodd yn ol at ei, ffigyrau cyntaf. Yf oedd y Blue Boolt; yn ei ymyl ar y bwrdd yn y cyfarfod. Da tgacodd Mr. Vivian ei fod ef yn cytano yn hollol a pbenderfyniadsn y cyfarfod, ac y bytidai yn dda ganddo fod yn un o'r Deputation i fyned at y Dirprwywyr yn achots y Coleg, i bleidio hawliau y Cymry. Apwyntiwyd Mr. H. Richard, M.P., Mr. G. H James, Rector Merthyr, a Mr. B. Tk Williams, Q.C., M.P., yn nghyd a Mr. V.vian, M.P., i fyned at y Dirprwywyr tel Deputation. Y mae tjbtseth gref yn mynwesau cy- feiliion Cymru, y bydd eu gwaith yn gosod hawlian ojfiawn y Cymry o flaen y Dirprwywyr yn llwjd iianos, yn enwedig gan mai un o bonynt yw Jostice Grove, yr hwn a fu gynt yn drigianydd yn Aber- tawe, a'r hwn 8.dd yn cydymdeimlo ag addysg y werin fel athronydd goleuedig.

ADDOLDY GLYNNEDD. Cynaliodd yr egl wys, uchod ei chyfarfod- ydd blynyddol ar y Sal a'r Lion yr 20fed a'r 21ain o'r mis hwn, pryd y gwasanaethwyd gan y Parch. J. P. Williams, Brynmawr, yr hwn a bregethodd am haner awr wedi deg boren dydd Sal, ac am ddau, yn nghyd a'r Parch. J. R. Williams, Hirwaun, yn Saesneg, ac am chwech, pryd y dechieuwyd yr oedfa gin y Parch. D. G. Davies, y gweinidog. anwyd yr hen beuill bendigedig Dyffryn Baca ar ddiwedd yr oedfa. Boren dydd L un, pregethodd y Parch. J. P. Williams. Am ddan, pregethodd y Parch. D. Morgan, Harm m, yn rghyd a'r Parch. J. Rees, Cwm- llyofelL Dachreuwyd yr oedfa gan Miss Griffiths, Dowlais. Am chwech, pregethodd y Parch. T. Mowpns, Lloegr, yn nghyd a Miss Gnffitha. Dechreuwyd yr oedfa gan y Parch. D. Evans, Sir Aberteifi. Gwnawd casgliad yn mhob oedfa at leihau dyled y capel, ac er mor d'lawd yw misnach, cafwyd casghadau rhagoroL—LLANC.

DARLLENFA I TONYPANDY A LLWYNYPIA. Mae hwn wedi bod yn gwestiwn o flaen yr ardal am rai blyu yddoedd, ac wedi ei ddadleu a pheaderfynu arno amryw droion; ond cyn cael dim i weithrediad, rhyw anhawsder yn cyfodi nes tagu y mudiad yn yr esgoreddfa. Ymddengys yn bresenol arwyddion dymunol am gael yr hen fwriad i weithrediad anihyd- eddas. Gallwu feddwl fod y niwl tywyllag ydoedd wedi goidoi y cynygion blaen or ol wedi ei symud—y llwch wedi ei ysgubo, a dyfodol goleu, clir, a llwyddianus o flaen y mudiad. Mae rhes o gyfarfodydd wedi en cynal i'r perwyl, o dan lywyddiaeth y Parch. T. Edwards, B.A., curad,—yr ardal wedi ei ch^nvasio, a braidd yn ddieithriad bob mas- nachwr yo y lie wedi addaw gini, 08 bydd galw am dano, er cychwyn y mudiad. Dengys hyn pa mor ddwfa ya nheimlai y cyfryw y mae lies y dosbarthiadan gweithgar. Nid ydyw y gweithwyr ychwaith wedi wedi bod yn ol yn en rhan. Y mae eisoes rai oanoedd wedi rhoddi eu henwau am chwe' cheiniog y mis tuag ato. Dyna delerau aelodiaeth, mor belled ag y mae y trefniadau preaenol wedi myned. Byddis yr wythnos hon yn dewis y man 8g y bydd y Diarllenfa i fod. Bydd angen am ddoethmeb a phwyll ar gwestiwn ag y gall gwahaniaeth barn fod. Dysgwylir y bydd cael y prif nod yn llwyddianus yn werth abertha pethau dibwys. Nis geliir dysgwyl fod pob peth yn boddio pawb, ond dywedwn yn groe*, Edrychev av y daioni a gadawer i bairiant gweUiant gwallau i osod mewn trefn yr hyn all fod allan o leyn bresenol. Gwy, y profiadol fod liawai o greigiau rhwyatr wrth gychwyn mudiad o fath hwn i sylw y cyhoedd, er cael cydweith rediad y lluaws, ac yn ol pob tebygolrwydd mae y cynyg hwn yn ddyogel am hyny. — OAVNODYDDR

♦ ETHOLIAD CYNGHOR TREFOL ABERTAWE—GWRTHDYSTIAD. Yn y DAItUN am yr wythnos diweddaf, o dan y peaawd uchod, ymddangosodd ysgrif ar yr ymgeiswyr am y sedd wag yn y Cynghor Trefol. Taflwyd allan awgrym brwnt ac anwireddos ynddi, sef fod Mr. Freeman, un o'r ymgeiswyr, yn gorfodi ei weithwyr i brynu yn ei siop. Nid oes y gradd Ueiaf o wirionedd yn y dywediad ni orfawyd neb o honom erioed; ac ni awgrymwyd yn nniongyrchol nao yn anuniongyrchol fod dyagwyliad i ni ychwaith i wnetid hyny, so y mae ugeiniau o honom na phrynasom werth ceiniog erioed yn ei siop. Y mae Mr. Freeman yn byw dros ddwy filldir oddiwrth y gwaith, ao oddiwrth preawylfeydd y rhan amlaf o honom, onide, diamheu yr elai lluaws o honom yn ewyllysgar i brynu ein hangenrheidian yn masnachdy ein meistr, yr hwn a fawr berchir genym. Yr eiddoch, dros weithwyr y Yilliers' Spelter Works,'— John John, Engine Driver; David Morton, William Brazel, Furnacemen; WiMiam Evans, Helper; Thomas John, Lewis John, Calcinevmen; Thos. Williams, Potmaker.

YSTALYFERA. MASNACH.—Bu masnach y lie hwn yn ddifywyd iawn, fel pob lie arall, yn y gov- phenol, ond gobeithio fod gwawr wedi tori air fasnach ein gwlad, ac y cawn fwynhau dyddian gwell av fyI, a'n cydnabod am ein llafuv yn f wy teilwng. Y mae tipyn o gyffro wedi cymeryd lie yma yn y forthwylfa, a'r alcandy yn gweithio yn llawn, path na fu er ys blynyddan. Lied araf y mae y glofeydd yn gweithio, ond disgwyuv cyffroad yn y Sangen hon, am fod parotoi gogyfer a chael wy ffwmes flast arul i weithio. Gobeith- iwn gyda hyn, y daw tipyn o ychwanegiad yn y prisoedd. ALFFREDIAETH.—Hydref 25, bu wyth Cy- frinfa Ddyngarol y Cyfundeb Allfredaidd yn goiymdeithio trwy y lie gyda'u gilydd, yn cael eu blaenori gan Seindorf Bres Pont- ardawe, a Brum 8f Fife Band Yatradgynla is ac Ystalyfera. Wedi hyny, awd i Gapal Gaersalem (B.), pyyd y cafwyd cyfarfod rhagorol. DARLLENIADAU CEINIOG.-Cynelir y rhai hyn yma yn wythnosol, ac y maent yn gwneuthur llawer o lea, yn enwedig i'r ienenctyd, trwy ymarfer a phethau a wna les iddynt. Cynelir hwy mewn dau gapel bob yn ail wythnos. Clywais fod rhai o'r brodyr yn meddwl eu cynal bob wythnos, pob peth yn dda OR geliir, ond peidiwoh gwneud drwg i'r Hall wrth hyny da chwi. » ALFRED WR.

• TREFORIS. MRi. GOL.,—Pwy oedd y "Gweithiwr" yna fa yn pregawthian dros Mr. WjlHanas yn y DABIAN diveddaf ? Y mae yn warthus fod neb gweithwyr mor dwyllodrus; cael myn'd i bir.Jelo am ddpg awr bob dydd am fis ddylai gael. Ddai byn a'r gwr caÏJn- galed i gofio mai mab i bwy ydyw. G3- beithio nad aiff un cam ya mhellach nes dyfod yn well dyn,—GWEITHIWR ARALL,

PETHAU CHWITHIG AR HIRWAUN. Peth chwithig yw casgla arian yn yr V. gol Sabbothol i'r dyben o anrhegu brodyr a chwiorydd ar eu hymadawied i America, ao eto yn gorfod ymlidaeI yn ddisylw heb un anrheg o gwbl. Peth chwithig fod mynychwyv y set fawt dan ddylanwad Syr John Heidden nos Sadwrn cyn y cymuDdeb. chwithig iawn fod diacon 0 eglwys neilldaol wedi tori gorchymyn pwysig a phendant. <—c Path chwithig yw fod gwragedd blaenor- laid yn drwgliwio ac ymladd S'u gilydd av yr heolydd, (oblegyd oni fedr rhai lywodr- aethn en tai eu hunain, nid ydynt addas i lywodraethu yn yr Eglwys.) Peth chwithig yw clywed diacon yn cer- yddu oddiar falais a cheofigen, ac yn anghofio ysbryd gras a thangnefedd. Peth shwithig fod diacon yn ceryddu cre- fyddwyr feaainc am adrodd darn ysgryth- yroL ac yn dweyd yr un fynyd y buasai yn foddlon iddynt adrodd darn o waith Shake* speare. Cysondeb, frodyr. Peth chwithig iawn yw diaelodi nifay o frodyr ieuainc, heb un rheswm dros hyny amgen barn gul y gweinidog ao ychydig ber- sonau anwybodas. GWYLIWR SYMUDIADAU.

ATHROFA PONTYPBIDD. Aeth dau o ysgolheigion Mr. E. Dunmore Edwards, M.A., athraw yv ysgol uchod, sef MLr. Daniel Arnott, mab Mr. Arnott, Bridge St., Ponypridd, a Mr. David Thomas, mab Mr. Thomas, colliery manager, Ferndale, i fyny am Preliminary Examination of Phar- maceutical Society' y mis hwn, a phamodd y ddau yn llwyddianus. 1. t

PONTYBEREM. Nos Fa wrth Hydref yr 21ain, foaddodwyd darlith yn Caersalem, capol yr Aunibynwyr, 81 If Spurgeon a'i Wsithrediadau," gan y Patch. W. Jones, Llangyndeyrn. Yr oedd y capel yn orlawn o bobl, a chafwyd darlith ardderchog. Cadeiriwyd yn fedrus gan y Parch. T. Davies, (A). Yr elw i wedaw ac amddifaid y diweddar D. Thomas, yr hwn a gollodd ei fywyd yn ngwath glo y Dynant. • GOH.

PENTRE. Nos Ian Hydref 23ain, cynaliwyd oyfarlod adloniadol yn nghapel y Wesleyaid Qfmnig yn y lie nchod, pryd y cymerwyd y gadaii ttan Elias H. Davies, Ysw., Brynheulog, Pentre, yr hwn a'i lianwodd yn y modd mwy- af deheuig Cymerwyd rhan yn y cyiarfod fan y rhai canlynol:—Mri. T. Jenkins, John lewis, W. Thomas, Robert Parr, Joseph Hudd, D. Harris a'i barti, A. Richards at barti, Misses Nash a Llywelyn. Aeth yawb trwy eu gwaith yn thagorol.R Cafwyd araeth wresog dros ben gan y cadeirydd. Cafwyd cynulliad lled dda, a gwrandawiad astud. G.

i BETHLEHEM, LLANGADOG. Cynaliodd myfyrwyr Ysgol Ramadegol Llangadog, gyfarfodydd pregethu yn y IW uchod y Sabboth diweddaf, Hydref Sfiain, pryd y pregethwyd gan y myfyrwyr canlyn- ol :—D. Phillips Waunarlwydd; W. Price, Sirhowy; W. R.' Bowen, Cross Inn; W. Davies, Cwmllynfell; J. Lloyd, Tool's Town; aXS, TiSBKlBabyfaich. J./oMI, Carmel, Llangiwc. Cafwyd pregethau gnm- us a nerthoL a'r capel prydferth wedi ei lanw ft chynulleidfaoead astud a rayfyrgar. Derbyniodd y myfyrwyr y sirioldeb mwyaf fan y Bethlehemiaid, yn nghyd & chydna- yddiaeth anrhydeddus am eu gwaith. Tangnefedd yv Arglwydd fyddogydahwy ya dragywydd.—UN OBDD YNO.

TON, YSTRAD. Nos lau, Hydref 23ain, cynaliwyd oyfar- fod llenyddoi yn nghapel yr Annibynwyr ya y lie uchod} pryd y cymerodd y Parch. J. H. Jones, gweinidog y lie, y gadair. Beirniaid —y canu, Mr. T. Stephens (Telorydd DAr); traethodau a'r farddoniaeth, Mr. Treharne, Ton; adroddiadan a'r areitnio, Erys Mor- ganwg; air mapiau gan ysgrifenydd y cyf- aifod, Mr. R. T. Jones, ysgolfeistr, Ton. Canu Solo Alto; 4 yn cynyg—buddugol. T. Hughes. Traethawd, "Moses a Joshua; 5 yn cynyg—goreu, Joseph Evan Daviea. Englyn i r Maendybuddugol, Teganwy. "Toriad y Dydd," on parti yn cynyg, aef Bethesda, Ton, dan arwemiad Mr. W. Davies, a chawsant y wobr. Traethawd, "Anftodkm bywyd llwyddianus;" 4 yn cynyg—goveui Plentyn Llafur, ond nid atebodd i'w enw. Canu gan ferched, 'Rwy'n cofior adeg ded- vryddp -go,reu, Emily Jenkins. Beirniad- aeth ar y penillion i gapel Bethesda—goreiL Rees Davies. Araeth ar "Ysgol Sabbothol: un yn cynyg, sef J. Jones, ac yn deilwng o'r wobr. Canu Solo Bass, Cymro Dewv 3 yn cynyg—goreu, Ap Rhys, Treorci. I'r hwn a yegrifeno alaw oreu ar y pryd; 4 ymgeis- ydd—buddugol, Richard Felix Adrodd y Ganfed Salm; 5 yn cynyg-goren, D. Jones. Map o Wlad Canaan—goreu, Baradus, ond nid atebodd i'w enw, ac felly gwobrwyoddy beirniad Robyn Goch, ail oreu. DarMtti u y pryd; 11 yn cynyg—goreu, John Rogers, Treorci. Canu Solo Tenor, "Wyt ti'n cofio'r Lloer;" 5 o ymgeiswyr, a rhanwyd y wob. rhwng Jeukin Howells ac nn arall. Araeth ddifyfyr—testyn, "Hen Fab;" 11 yn cynyg, ond neb yn deilwng. Canu "St. Nicholas, 3 parti yn cynyg-goireu, Bethesda, Ton, dan arweiniad W. Davies. Cafwyd cynulliad da a chyfarfod dyddorol iawn. Aeth y beirn- iaid trwy eu gwuith yn gsEmcladwy.—AP PBIRIANWR.

SPELTERS, MAESTEG. Cynaliwyd cyfarfod llenyddoi dyddorol iawn nos Wener, Hyd. 24ain, yn ysgoldy y lie uchod. Daeth cynulliad lluosog yn nghyd. Cymerwyd y gadair gan Ml. Z. Lewis, yr hon swydd a lonwodd yn wir foddhaol. Yn ystod y cy fat fod, canwyd gan Eos Banger, George Evans, Dau Gyfaiil, Llinos Llyfnwy, Eos Cynwyd, Miss S. C. Morris, a D. James. Cafwyd adroddiadau rhagoj ol gan E.'Griffith a R. Jame", ac araeth bwrpasol iawn ar y II pwysigrwydd o eetys am wybodaetb," gan Mr. D. Davies, Liverpool House, Nant- yffyllon. Yr oedd R. JbmeE, E. Griffith, a Jno. Davies, rn gydft ddngol ar areithio al y pryd. Penodwyd Mr. D. Davie?, Liver- po 1 House, yn dr^orydJ, a Mr. J. Davies. yn ysgrifenydd. Amcenir cy^a! eistedefea fawredSog ar Ddydd Gwj I Dewi. BARDD Y GRAIG,