Tarian Y Gweithiwr

P^flAtJ1 YSTADEGlOL. I Ntfer cydmarol trigolion Siroedd Cymru a LloGgr.—Y Sir leiai ei thrigol- ion yn Nghymru yw Maesyfed. Oynwysa 25,480 o drigolion. Y Sir leiaf ei thri. golion yn Lloegr yw Rutland. Cynwysa 22,073 o drigolion, neu lai na nifer tri- -golion Sir Fiiesyfed o 3,357. Sir fwyaf ei thrigolion yn N ghymru yw Sir Forganwg. Cynwjsa 397,859 o drigolion. Y mae y nifer hwn yn fwy na thrigolion un Sir mewn pump ar ugain o Siroedd Lloegr, a Jlttf -ifog nn Sir mewn deunaw o Siroedd Dynes wedi cael 25 o v)yr»—Dywedir fod gwraig wedi bod yn yr iseldiroead, yr hon a gladdodd 25 o wyr. Wedi i'r olaf farw, gwaharddodd y llywodraeth iddi briodi un arall. Er iddi ddyoddef llawer eddiar y dybiaeth ei bod hi yn eu Hadd hwynt, ffaelryd cael prawf yn ei herbyn.

T AT BWYLLGOR EISTEDDFOD GAD. EIRIOL DEHEUDIR CYMRU. FONEDDIGION.-In gweled Testyn Oadair eich Eiateddfod "neaaf yn cael ei hysbysu o wTthnos i wythnos yn y DARIAN, ai nid yw J yn bosibl cael gwybod oyn kir pwy fydd y ^Beimiaid, fel y gallom fold yn hydeius l ddechieu ar ein gwaith o gyfanaoddi ?—Yt eiddoch, U» YN OABU'B Tisamr.

CYNRYCHIOLAETH ABERDAR A MERTHTR. LLITH II. Yr wyf yn cael fy synu wrth ddarlleasyn- iady brawd Joseph am foneddigion syad wedi bod drvry en hoes yn noddwyr l bob actios teilwng. Y mae yn insult or mwyaf i ddynion sydd A chyfoeth Randdynt, ac yn cyf- ranu'a ewyllyagar, glywed y fathsylw annyn- ol yn cael ei wnend ar en gweitaredoeod aa. Gft&wyf Wedi y cyfan nad yw bynyna rtnd co'chl i gllddio noethni rhywun arall. Nid gwiw ceisio p.rddao e.ymeriadau da, yn ol syniad ein cyfiill. Beth pe byddal Heldr mewn pentref neu dref, a fyddai yn rhaid adnabod yr holl breswylwyr o dan y cymer 0 ladron ? O'r ochr arall, caniateir eirwiredd y fath syniad, nid yw yr holl ganmoliaeth a roddir gan y brawd i Mr. Fothergill am ei haelioni i'r tlodion yn ddim arogan na chyn- ydda ei bechodan, nes yn y diwadd ei wueud yn un pentwr mawr o lygredigaeth. Nid wyf mor annynol a hynyna yn fy QiarD, hyd yn nod am Mr. Fothergill, na ddichon peth daxldyfod oddiwx tho ef hefyd. Y mse yu rhaid-ayfildetfod awn dyeithr iawn i mi yn y gair meibtr, bydded cystil a neb pwy byn ig. Oufi-sd y bNWd, os mai fel meistr y mae am osod MP. Fothergill yn y T^, fy mod eto yn gro«s yn fy mam iddo yn y pvrac hwn. Crettwyf mai fel gwras r.fydd a theilwng ddylai fod, yr hwn drwy ei ffydd- hndeb a'i ddiwydrwydd diflino a enilla iddo ei han yr ymddiriedaeth fwyaf dryl Nyr oddi- with ei etbolwyr. Qobeithio nad yw ethol- wyr Merthyr ao Aberdar mor wirioLffol a chreda mai dyna y cymwysder angenrheidiol mewn dyn ei ei addasu i fod yn aelod sen- eddol teilwng. Na ato Daw i ni osod safon mor isel a gwael fel un i ddawis ein dyn. Nid dyn sydd wedi tyfu i'wgyflawn faintioli megys mewn un dydd ydyw y mwyaf cyra- wya i'n cynrychioii yn Seaedd Frydain Fawr. Y profiad yr ydwyf wedi gael mewn dy:uon hyd yma ydyw, pa Ie bynag y bydlo dyn yn byw, a pha beth bynag fyddo ei sefyllfa yn y byd, 08 bydd ganddo galon ac evryllys i wnend daioni i'w gyd-ddynion, nia gall ym- ion, atd rhag gwnend yr hyn sydd yn ei alia ar hyd dyddiau ei oes, ac mae y Gwirionedd mawr ei hunyn fy nghefnogi yn hyn o syniad. Y mae yn rhywbeth naa gellir ei gaddio. Gwyddom fod ambell i ddyn, fel cicaion Jonah, yn tyfu i'w faintioli mewn un dydd; ond nid hir yr erys heb ddiflano. Pwy a glywodd son am Mr. Fothergill dyncym- daithssol oyn eietholiad fr Senedd? Pa faint o aroithlau a draddododd, neu erthygl- au a ysgrifenodd gyda,ir amcan o dafia (jprony n 0 oleum ar aoa^ylchiadan ein g wlad ? Ceisir gwirdroi y gw^nonedd am dano pan yn dal swfdd o ^de&ydd yn nghyfarfodydd y meistii a'r g weith wyr yn Nghaerdydd. Dy: wed Joseph Price ei fod dan orfodaeth i gyflwyno meddwl ei gydfeistri i'r cynrycbiol- wyf. Qyfaddefai ei fod yn wrtnddrych i drosglwyddo penderfyniadau ei gydfeistri i'r cyniychiolwyr. ond cofied y brawd mai nid myned ynO oead y cynrychiolwyr i'r dyben o daerbyn eu penderfyniadau hwy yn unig, ond i culidleo yn ol eu gallnoedd a'n medr o blaid y gweithwyr tlodion. Cofied y brawd mai md yn unig Mr, Fothergill sydd wedi bod yn gadeirydd yn y gwahanol gyfarfod- ydd sydd wedi eu cynal gan y ddwy blaid. Q gyanlytiiad, y mae hyny yn rhoddi mantais deg i mi farno, nid ynfunig y gwahaniaeth rhwng dyn a dyn, ona hefyd rhwng dyn yn dal swydd o gadeirydd a'i gyd-ddyn pan yn dal yr Unrhyw swydd. Gallaf ddwyn tyst- iola^ ^w^broflad fy^un Fother- deaaftfi/ wi'dad^tt^ at tan ei hon, a'i gydfeistri yn^ nollol an- mherthynasol i'r inater a fyddai dan sylw. Pe byddem yn weithwyr haiam yn lie glo, gallwn feddwl y byddai ynddo fwy o gy mwysder i lywyddu. bblegyd am farchnad yr haiarn y byddai efe yn son bob amser heb eithriad, ao nid gwi>p? c^isio ganddo aros gyda y glowr am fynydawr, Nid ydvm wrth hyn yn gwadu y cysyfltiadsydd cydrnwng y naill a'r flail, ond yn y cymeriad o lowyr ac yn rhinwedd yr aiwed&aeth hono y dysgwyliwn i'n meistri i'n cyfanod. Byddai yn chwithig iawn genych, mi wn, i wrando ar feistr teil- iwr, pan fyddai nifer o weithwyr yn dadlen ag ef am godiad yn eu cyflogau, iddo yntau eu hateb nas gallai gydsynio &'u cais, am fod pris gwerthiaa yr esxidiau mor rhad, ac hefyd ond ychydig o alwad am danynt; nfltt v crydd, o-rtu araD, omedd yr un cais am fod mor Ueied o alwad am ddillid ar y pryd. Fally, beth sydd mor anmhriodol mewn un dc-s- barth sydd gyfystyr anmhriodol yn y Uall. Yr ua peth gellu dweyd am Fothergill, ei bod yn ddigon rhwydd adnabod yr aderyn with ei big. Nid wyf yn deall syniad y brawd yn eglur yn y brawddegan hyny o'i eiddo pan yn gofyn iddo ei hun os oeddem yn y carchar yr adeg hono. Ai at adeg Uwyddiant Mr. Fothergill y cyfeiriai? Os felly, yr ydym yn awr yn y carchar neaaf i mewn, sef yn ei aflwyddiant. Goddefer i mi ynu bwyllog i sylweddoli y syniad yftia o'i eioao. Golygwch, er mwyn enghraifft, fod bachgenyn bychan deg oed yn setyll ar ochr ygamlas sydd yn Nghwmbach, neu ryw fin arall, ac yn y cyfamser daow rhyw ddyhiryn o ddyn yn dyfod heibio ar y pryd, ao yn ddiachos yn tainu y bychan i'r dwfr, a ffwrdd ag ef nerth ei draed, gan. obeithlo myned vn ddigon pell o olwg ac <j swn y weithrea aoheilwng a gyflawnodd. Ond yn y cyfamser wele ddyn arall, yr hwn oedd yn dygwydd bod gerllaw, yn rhedeg yn mlaen gyda y brys mwyaf, gan neidio i'r dwfr ao ymaflyd yn y bychan, a'i godi i fyny, ao wrth hyny achub ei fywyd megys o saton angeu. Yn awr, gofynaf i ba un o'r ddau, debygech chwi, y byddai rhieni y bychan ^rn teimlo fwyaf diolchgar? Felly dywedaf am Mr. Fothergill. Methodd a chario ei waith yn pan yr oedd masnach yn llawer mwy llewyrohus nag y bu wedi hyny hyd yma. Darfu i Mr. Fothergill dynu am ben ei hun a'r gwaith for digyfor o ddyledion afiaoh, a pha ryfedd fod y tftaau i gyd wedi diffodd. Ond pan oedd Abernant a Ply- mouth ar drengu gan bwys dyled y perchenog ei huc^wele ei ofynwyr yn dyfod yn mlaen mewn pryd, ao yn ymaflyd yu y trancedig wedi rhyw henev boddi, ac o hyny hyd yn awr wedi cadw y gwaith glo yn fyw. Ond o van MrJFothergiU, chwi welwch na foasai gwaith o gwbl yn Abemant. Felly i ba un o'r ddau y dylid diolch am fod y gwaith -^edi ei gadw i ftrned yn mlaen hyd yma, er o dan lawer mwy o anfanteision nag yn adeg Mr. Fothergill) Gadawaf y darllenwyr i fod yn famwyr. Nantfcyyn. J. PEOSSKB.

COLEG Y BALA, RHYFEL NEU HEDDWCE1 Mw. GOL.T mae yn ffaith eglur i bawb fod helynt Coleg y Bala wedi cymeryd ag- wedJ ddifrifol, ac nad oes hyd eto unrhyw arwydd y dygif yr achos blin hwn i derfyn- iad heddychul. Rhaid cydnabod fod yr eglwysi a'r wlad yn rhauedig ar y pwnc, ao y mae y naill blaid fel y llall yn parhau yn gyndyn dros yr hyn a ystyriant hwy sydd iawn, a gwell ganddynt barhau y rhyfel na rhoddi ffoidd mewn dim er dyfod i ddeall dwriaeth a'a gilydd. Nid ydym yn amhen nad ydyut yn awyddus am heddweb, ond iddyut ei gael ar eu teleran en hunain. Felly, eyhyd ag y byddo pethau fel y maent yn bresenol y mse heddwch yn anmhosibl. Nid oes genym le i ddyfgwyl y gwna y naill bttid roddi fyny yn ffafr y llall, oblegyd y mae pob plaid yn Cffdu ac yn dadlen mil hwy sydd yu iawn, ac y dylai y llall roddi fyny. Y mse pob ymgais hyd yn hyn i gael y pleidiau at eu gily dd wedi troi allan yn fethiant hollol; ac y mae y ddwy blaid yn gwnaad pob ymdrech i geisio cyrhaedd en ha mean, a'r canlyniad naturiol o hyny yw y bydd dan Goleg yn y Bila, yr hyn sydd yn hollul bfresymol a diingenrhaid. Yn ngwyneb y pethau hyn, goddefwch i mi gynyg y cynllun c ntynul i sylw y pleid- iau fel y peth goren, yn ein birn, ellid "oeud dan Y' amgylchíidl)u u i.-F,,d y ddwy blaid i roddi fyny eu hawliiu, a thaflu y ddau Gyfansoddiad o'r neuildu. 2 —Fod y personau clnlynol :-J. Thomas, Ysw., Llether; T. Williams, Y.H., Gwaelod- ygarth; D. Davief, YH, Uchel Sirydd Meirionydd; Dr. Rees, Aborttwe; R. Thomas (Ap Yychao), E. H. Evans, Caer- narfon a Henry Richard, A.S., i dynu allan Gyfansoddiad Newydd a fydd ya debyg o fod yn toddhaol i'r ddwy blaiA. 3.—Fod y Cyfansoddiad hwnw i gael ei gyflwyno i gyfarfod cyffredinol o'r tanys- grifwvT, ac tod pob eglwys eydd yn casglu at y Coleg yn Nghymru a Lloegr i ddewis un i'w cynrychioli yn y cyf irfod hwnw. 4.—Fed y Cyfansoddiad Newydd i gael ei argraffo, ac fod dan gopi o hono (Cymraeg a Saesneg) i gael eu hanfon i bob eglwys ae i bob tanysgriflwroleiaf fis cyny cyfarfodcyff- radinol, fel y byddo iddynt gael digon o amser i ffurflo barn briodol am dano, af. y gallo y cynrychiolwyr gyniychioli barn yr eglwysi yn y cyfarfod hwnw. Teimlad pawb ydyw mai dymunol fyddai cael y pleidiau at eu gilydd; ond os na lwyddir i wneud hyny yn faan, bydd yn rhy ddiweddar, oblegyd byad y ddwy blaid wedi ethol athrawon newyddion, a thrwy hyny ychwanegn yr anhawsderau i ddyfod i heddwch. Felly, os bernir fod y cynllan hwn, neu ryw gynilun arall, yn debyg o lwyddo i ddwyn hyn i ben, goreu oil pa gyntsf y gweithir ef alltfn. Penbrynmelyn. J. ROBBBTS,

CYNADLEDD GLOWYR GLO TAI SWYDD FYNWY A DEHEUDIR I CYMRU. Dydd Mercher, Hydref 22ain, cynaliwyd cyfarfod cyffredinol o gynrychiolwyr glo tai Swydd Frttwy a Deheudir Cymru, yn Hengoed, gerllaw Gelligaer. EtholwydMr. Jno. Jenkins, Llanfabont i'r uwch-gadair, a Mr. Henry Pritchard, (diweddar hen oruch- wyliwr Swydd Fynwyi i'r is-gadair, a Gwr- on Gwent yn Jsgrifenýcld. Dyben y gynadledd oedd ystyried tri o gwestiynau ag oedd wedi bod o flaen y ayrajthroynyfwf p gylchlythyr^sBf (1) Toy%ffungBieaiddwyn oddTMruqrlchr iad cyflogau. {3). Barn y gweithwyr wy priodoldeb neu yr anmhriodoldeb o ffarne Undeb yn mhlith glewyr y glo tai yn un%L (3). Y priodoldeb o sefydlu Bwrdd Cymodm i iywodraethn y Dosbarth. Daeth yn nghyd erbyn pawl penodedlg rhyw 31 o gynrychiolwyr, yn eynrychioli 44 0 lofeydd, yn oynwys 4,576 o weithwyr. Yr oedd Morganwg a Mynwy yn y ffigwr uchod yn Red gyfartaL Cafwyd anerchiad byr a phwrpasol gan yllywydd. Yna cym0twyd 1 ystyriaeth y priodoldeb o ganiatau i gyn- rychiolwyr y wasg fod yn bresenol, a phap- derfynwyd derbyn i mewn gynrychiolwyr TAKIAN y GWXITHIWR a'r South Wales PailyNews," Y peth cyntaf a wnawdydoedd galwallan gyfres y glofeydd, er cael barn a theimlad y gweithwyr ar y pynciau a nedwyd. Yr oedd y cyfarfod ya unfryd unfam parthed apelio am godiad cyflogau, ond yn gwahan- iaethu ychydig ar y llwybr goreu i'w ddwyn oddiamgylch. Rhai am oiod i fynyrhy- buddion i'r perwyl hyny ar ddechren y mis nesaf, ereill am anfon dirprwyaeth i gyfar- fod a chorff y meistri, a'r nifer llnosocaf am ymweled a'r meistri arwahan in bersoBol yn y gwahanol lofeydd. Sylwai un cynrychiolydd fod perchenog ei waith ef, pan ar ymweliad a'r gwaith pwy ddyddyma, wedi dffeyd fodygweithwyt yn rhy ddigalon yn bresenol i edrych am eu hiawnderau—bod codiad ynddyledus iddynt. Cynrychiolydd arall a ddywedai fod dir- prwyaeth o'i waith ef wedi bod yn siarad a'r meistr, a bod y meistr yn cydnabod fod gwelliantau amlwg mewn masnach, ond nad oedd y prisoedd wedi codi eto i'r gnddau fel ag i gyfiawnhau apel am godiad cyflogau. Nad oedd yn syn ganddo waled y caia yn dyfod gar ei fifen ond i'r gwrthwyneb, 81 fod yn ei ddysgwyl, ac fod yn dda ganddo fe ddwf a chredu y byddai i bethau wella yn fnan i'r graddau l gyfiawnhau eu cais. Yr oedd y fara yn lied gyffredinol yn mhlith y cyDrychiolwyr y dylent wneud cais am gael y 15 y cant sydd wedi ei gym- eryd oddiwrthynt yn y ddau ostyngiad di- weddaf oddiar safon y cytundeb a wnawd gan y Bwrdd Oymodol yn ol, a rhat yn ychwanegn, gyda llaw, y dylent gael y cod- iad oddiar y safon, ao nid oddiar y gross snfmnas. oblpgyd heb hyny na ddeuai y lp. «B88| yn gyflfwn fel cynt. ^Yr oedd y cweajtiynau hyn yn eaeleu dadleu mewn modd deheuig ao mewn tleimlad rhagoroL Wedi ail ymgynull ar ol cimaw, cafwyd result y pleidleisiau, pryd y cafwyd ar ddeall fod mwyafrif y cyfarfod aros fyned a'r cais o flaen y meistri ar wahan, a phenderfynwyd cario allan y cyfryw drwy anfon cylohlythyr argraffedig at bob mewtryn Seisnig, yr hwn sydd fel y canlyn yn Nghymtaeg >— "Yewn canlyniad i'r codiadau sydd wedfc cymeryd lie yn ddiweddar yn mhrisoedd y glo, yr ydym yn dymuno yn ostyngedig apel- io atoch am godiadau cyferbyniol yn y gwahanol gangenau o lafurwaith. Bydd dirprwyaeth yn ymweled a chwi ar neu cyn y 29ain cyfisol." Y mae un o*r cylchlythyran i'w hanfon at bobmeistJ a dirprwyaeth i'w g^nlyn, yno er siarad a chael at6biad i'r cais. Dyegwylir i bob gwaith f»id yn ffyddlawn yn hyn o crchwyl, ac anfoo cyDrycliK»lwyr i'r cyfufo-" gohiriedig sydd i'w pynal diydd Iau, Hyd. 30iin, yn yNelaon Inn, Lluifabon, i dde- chren yn brydlawn am ddeg y boreD. Yn nglyn a phynciau ereill y cyfirfod, cafwyd cryn siarad gydli g- Iwg ar Undeb. Yr oedd un cynrychiolydd yn dweyd f jd y gwaith ag oedd ef yn ei gynrychioli, wedi ei gyfirwyddo i siirad yn erbyn Undeb, a dywedai mai ei brif ddadl oedd, yr ystyr- iaetli add fed nad yw yr oas yn ddigon goleu- edig i alia gwerthfawrogi a cbar:o allan eg wyddorion Uudebaeth. A phii Iwyddid (medd bff) i ail gyfodi Unloh, y byddai yn sicr o herwydd hyn, o aytthio yo fain i'r llawr, ac felly d--idlenai m li gwattraff ar amser ac arian fyddai ei gych ftyn. Ua arall a ddywedti ei fod yn barnu nad oedd un cynrychiolydd yn f cyfarfad yn cydolygn a'r cyfaill ol»f—fod llawer o wir- ionedd mewn ambetl i beth, ond ddim digon i gyfiawnhiuypoZioy o bawb drosto eihun, aed y wlad yn gawl. Mai dinystr mwy if y gweithiwr ydoedd diffyg Undeb. Fod angen gwroldeb yo llawn cymainb a goleari ar y gweithwyr y dyddiau hyn, i ymarfer a did blygu egwyddorion Undebiaeth. Siaradoad cynrychiolydd Castellnedd yn rhagorol ar y pen hwn, ac eglurodd ya dde- heuig y mcdd oodd ei weithwyr ef yn cari < yn mlaen y* Undeb yno, a'r cariad oedd yo ffynu yn eu plith mewn canlyniad i ddad biygiad ei egwyddorion. Siaradodd amryw yn erbyn yr hen diall o gario yn mlaen yr Uadeb diweddar, ond yn cymer- adwyo sefydliad Undeb ar safon lhi treul. fawr. Nid oedd y pwne h wn wedi caei y sylw a'r ystyriaeth ddyladwy yn y gweith feydd, ao o ganlyniad, yr oedd amryw ar y pen hwn yn ddibleidlais. Ni chafodd y cynygiad o Undeb i weithwyr y glo tai yn unig, ond ychyd g iawn o gefuogaeth, ond pasitpyd penderfyniad yn fftfv ymun-) a chottf glowy. Mynwya Debeudir Cymru. Parthed y prioduldeb o gael Bwrdd Oymod. ol i lywodraethu y Dosbaith, ni amlyglVyd ond yohydig i;twn o ddy idordeb yn y pwnc. Teimlid y byddai yn ddymun- ond yr oedd yn amlwc nad oeddynt yn ddigon addfEd mewn bar-n ar y mater. Sylwodd un mai gwell fuasai BWldd Cy-aiodol i gymeryd i mewn yr h*ll weithwyr, ond gof >la fod yr an nifec o gpnvychiolwyr i gael eu gosod ar ran y 810 tai fel y glo age?, i'w gyfansoddi. Yn hyn yr oedd y rhan fwyaf o'r cyfarfod yn oydulygu, ond ni ddaetbpwyd i un pen- aerfyniad mewn perthynaa iddo. Tua diwedd y cyfarfod, daeth cynrychiol- ydd i mown ar ran y I NationalAssociatioB of Miners,' ijeglurorheolauy cyfundebhwnw, a chymell cydweithrediad y Doiba th a choiff glowyr Lloegr. Hysbysodd y cyfarfod fed canghenau llwyddianus wedi eu sefydlu yn Benycae a Thredegar, a'u bod yn barod i roddi unrhyw gyfarwyddiadan a chymorth i ddosbaithiadau ereill a garai ymuno a hwy. Y gellid cario yn mlaen y cysylltiad trwy dalu un geiniog yn flsol i'r drysorfa gyffredinol, a chadw y gweddiU a ewyllysid daluynfiaol mewn trysorfa gaitrefol. Y gellid mewn achosion o angen eatyn cynorthwy i'r naiU a'r llall drwy y deyrnas, a chael dealldwriaeth priodol ar materion fydd ya .da1 perthynas a buddianau holl lowyr Cymru, Lloegr, a Scotland. Derbjniwyd y sylwadau mewn ysbryd gwladgarol, ao hysbysodd y cynrychiolydd (Mr. Richard Whimstone) fod ^yr Undeb ^L^San^^wth oddiar^lai^iw^^ mewnfanlyniad i achos cyfreithiolfhyng- ddo ef a'ff cwmni, yr hwn, yn anffortunas, a drodd yn ei erbyn ef. Dygwyd y cyfarfod i derfyniad trwy dalu y diolchiadau Arferol i'r awyddogion. Dynaunir ar y glofeydd hyny nad ydynt hyd yn hya wedi ymuno yn y symudiad, i aitfon cynrychiolwyr i'r oyfarfod nesaf, oblegyd teimlir angen cydweithrediad trwy- adl er enill dylanwad a sicrhau pressure digonol tucefn i'r cerbyd, fel ag l fod yn liKyddianua. Coed daon (diweddar Deri). J. LEWIS.

YMWELIAD MR. FOTHERGILL AG ABERDAR. Mm. GOL. Y mae yn flin genym orfod yagrifenu y Uith hwn. Buasai yn we" genym pe buasai rhywun arall yn ymgy yd a'r gorchwyl. Rhaid i mi gyfact. ymddygiadau annheilwng tuafr eddwt uchod sydd wedi ac' hon, a hyny gan ddynion tybied byui y gallent iv" waith. Y mae yn flit fath ymddygiadau we ddynion sydd yn c mhobrhinwedd a d' ar yr nn pryd yn ym( y nos Lun y daeth y 1 ymweliad a ni fel nynsydd yn syndoc oeddganddynt i 8! iwyd ganddynt wrth cyfarfod i wrthwynel us, pan yr oedd pawl ac yn hapus, yn mow wrando ar Mr. Fot yohydig eiriau gafw. Farchnad ar yr un hyn a ddywedir, mai ion hyn am fod y cyf gynal yn Nhy y 1 Temperance Hall, i n yn ddoethineb mawr, puiadau gan yr wrth para. Os oedd y d cyfarfod y ta allan i Htill yn ernea o'r 1 f wriadu draethu y tr llawer ddiolch eJfb; Farchnad y oynaliv obiegyd, cyn wired s cael eu cynal cyn rhywrai wedi derbyn cael en lladd, mewi cyfarfod Mr. Fother, Ball y noson hone. byn bellach ddeall v hunain yr oeddynt achos Mr. Fothergi ddaioni wedi deilliav oddiwrth y cyfarfoc Farchnad y oynaliv obiegyd, cyn wired s cael eu cynaU cyn rhywrai wedi derbyn cael en lladd, mewi cyfarfod Mr. Fother Ball y noson hono.. byn bellach ddeall v hunain yr oeddynt achos Mr. Fotherg! ddaioni wedi deilliav oddiwrth y cyfarfoc hwy, (ei wrthwyneb't Hynodytrin aTr erL hymddygiadau gan eu prif arweinydd, ar l gymeriad Mr. Fotht gyffelyb iawn i gyfeil1 hynod o anuhywir, aayn ymddwyn yn hynod o Anghriatiooogol pan yn taco dyn sydd try llawr yn barod. GtUlesid dyitgwyl yn am- getiach na hyn gan y dynion mwyaf blien- llaw sydd yn arwainr yn eg!wy« ein irardal ai. Os mai y dull yr oeddynt yn ymddwyn y noson hono yw y dull goreu a mwyaf unol ag egwyddorion pol''t.caidd eia gwLad, >h«id i ni gyfiddefein bodya gwabani ifthu yn f iwr yn ein barn i'r hyn ydynt hwy yn ei farnu. Brwydr egwyddorion ddjlai fod ca oes brwydr o gwbl. ao nid tkfàd person ddylid pin yn siarad ar nurhyw fate* pertnyrwl i ni. Os ydyw yr eehd anrhydeddus, Mr. Fothergill, wedi.metha yq nglyult" gwaith f bu yn ei lywodraethu am, yr amryw flyn- ydd edd a aethant heibio, Did methtloblegyd unrhyw anonestrwydd yr oedd, ond am fod olwynion masnach wedi troi yn ei &rbyn. Yr hwn sydd yn sef> 1!, e iryched rhag iddo yntau syttbio hefyd. Nid eiddo y gwr ei ffordd bob amser; y mae a fynoRh igluniaeth a'r amgylchiadau yma. Da chwi, cymerwch gynghor am dro. Peidiwch euro ueb mwy ach's bydd ar y llawr yn barod. Yr oedJ yn ffiiidd gan lawer cedd yno glywed rhai u'r cyfadlion fu yn siarad yn gofyn, beth aitie Mr. F jthergill wedi ei wnend, ao yutan bob tro ag y bu yn y Senedd yn pleidlaisio dros y materion hyny oedd yn cydweddn a'n barn ni fel etoolwyr yn y fwrdeisdref hon ac yn bei) am na foasai yn presenoli ei hnn yn fwy ami yn Nhy y Cyffredin. Pa le mae', teimlad Cristionogol hwnw ddylai fod yn mynwesau y rhai byo sydd yo pro- ffeau eu bod yn gaulynwyr i'r Hwn sydd 1D lhwn o gydymdeimlad ? Pan yn siarad m))F ddideimlad a chalongaled am un sydd wedi oyfarfod a'r fath dywydd blin yn ei am- gylchiadau masnachol a thenluol, buaseat hwy a ninau wedi dyrysa yn ein synwyrau. Rhag oywilydd i'r cyfryw am eu difaterwoh, oydymdei-zlo ddyl d ac nid erlid; a thrwy irugaredd, felly y mae yn mhlith y llaaws tlodion sydd yn ein plith. Yr oeddyut hwy megys weii codi o farw i fyw yn yr hyfryd- wen yr oeddynt yn deimlo wrth gael gweled un fu am flynyddau yn foddion ya Haw Rhagluniaeth iddynt gael 811 bywioliatth yn gyauroa ao o'r dydd hwnw hyd yn awr, er pin ymadawodd a'r fangre hon, y mae llawer wedi dyoddef eisieu eu bara beinyddiol, DeaUed y cyfeiliton hyny, os ydyat am siirad aregwyddoiioii, pob peth yn dda; ond os mai trin person Mr. Fothergill y maent yn myned i'w wneud, hwynthwy deimla fwyaf oddiwrth hyny, a chaaiddeall byby hefyd pan y daw y fiwjdr etholiadol ne&s>f. Bydd mwy o'i blaid nag y maent hwy yn ei feddwl Yr oedd rhai o hooyM yn gwawdio am na fuasai mwy o'r arietowao yn ei am- gylchynu yn yr orymdaith; so yn barnu, wrth gwra, mai teimlad arwyoebol oedd yn dvyn y lluaws yn nghyd y diwrnod hwnw; ond gwell iddynt hwy beidio a ehamfamn yn ormodiJ, o bosibl y c&nt weled rhai o'n hen gyfeUlion goreu yn dyfod allan eto yn nydd y frwydr, a hyny yn mhlith pob dosbarth, o'r nchaf hyd yr isaf o honom. Nid oes yr un petrusder yn mhlith ei bleklwyr am ei ddyohweliad; y maent mor sicr y tro hwn, os caniata Jlhagluaiseth iddo fywyd ac iechyd. ao k £ |o yntau barhau yn yr un pen- derfyniad, oi ddychwelyd yn anrhydeddup, fel ag y gwnawd y ddau dro o'r blaen. Y ffordd goreu i'r cyfryw wrthwyneb wyr ydyw, peidio ag erlid rhagor, oblegyd os hyny wneir yn y dyfodol, byddant yn sicr o niweidio eu hachos eu hunain, a bydd yn edifar ganddynt yn ol llaw am eu ffolineb. Qs ydynt yn pleidio Mr. James nen Mr. au y dynion da hyny Tiytlr"ag jr gallont, a gadewer Mr. Fothergill yn Bon- ydd. Os nad ydynt yn foddtoniddorw cynrychioli hwy, yr ydym ni, dyrfa fawr o honom, am ei, gael drosom ni. Bydded iddynt hwy ddewis y goreu drostynt hwy o'r ddau sydd ganddynt, dewiswn ninau M Fothergill fel y goreu drosom ninau. ETT

PETHAU OD OF. Peth od fod jack da- ffwrneisi Cendl am bedyddio a'r enw1 Peth odach rych yn bp* ys^lyfp pelted. "Dyna fel y dywed Hwfa, ac na faier fl am wg a gynwys." Dyna y golofn cyntaf VI rtb gafn y iftith nad ceidtyd-ddeall- iwri weih, 8f 5., rhwugy ac ni ysgog- od i o flaen ysgytiad y Ch mf-ionyr wj thnoa ddiweddaf. Yn aw, at y chapter q>nd verge. Trowch i'r "Qwladgirwr" am Hydref 24. 1879. Bairni*daeth y gan ar Qymru. Dwyg&n yo y dosbarth blienaf. "Buom un- waithar fedr that uywobrrhycgddynt; ond barnii Hwfa MOn (y bwch diengol) fod eiddo Taiiesin yn rh»gori o ihyw ychydig; ac f-lly, iddo ef y defer n r y w ibr." liBeddar^ro^ Eu glavodd'Burmunwaith ar fedc g-vobrwyo "Clawdd Aur;" ond weii ailddarllen ac ail bwys". b rnodd fy nghyd/eirntc d (Hwfa nad oedd yr un o honynt yn ddigon nodweddiadol," &o. "B^wyd."—" Er fod englynion lied wych yn y dosbarth hwn, eto barnodd fy nghyd- feiraiad nad oedd un o honyut yn dyfod i fyny a'r marc." &c. Y Qa'on.— Old a chymeryd pob peth gyda'u gilydd, feallxi m&e efe (eiddo Abram Fardd) yw yr un mwyaf teilwng—o'r hyn lleiaf, dyna yw barlt fy mharehus gydfeirniad (Hwfa o gmlynutd, rhoddir y wobr iddo. Yn awr, gosodpd Dewi ei spectol ar ei drttya, a syiltd af waith ei ddeheulaw. Yna, gi fynaf iddo yrf ddifrilol pa fodd y beiddiodi ddweyd fod cyd-d'ealltwriaeth trwyadl" rhwng y beiraiaid ar bob testyn? Oaid ydyw wedi cymeryd g -,fal neillduol i ddweyd yn mhob un o'r dyfarniadau uchod mai dyfarniadau Hwfa ydynt1 Gdlasai Hwfa a'i gath (os oes cath ganddo) ddyfod i'r fath "gyd-meaUtwriaeth" yn burion. A welodd rhywrai ya rnywle y fath "hurtweh" o feirniadaeth o'r blaent Cyf- addefodd Llawdden yn one6t mai dim ond "ymdwrio" trwy y cyfansoidiadau a wnaeth. Pe buasai Dewi wedi dweyd hyny, buasai ganddo rhywf th o glwtyn i'w daflu dros ei "hurtwch." I beth yr eir i'r g«Bt t> dalu i ddau neu dri o feirniaid, gan mai barn a dy- farniad un sydd i st-fyll yn ol rheol Caardydd. Buasai Hwfa a phost Ilidiart yn ateb yr un dyben a Hwfa a Dewi Wyn. Os amgen, gwatwarer a llosger bairniadaeth ridyllog Dewi Wyn at gefn ei fwch dihangol. d Gosteg 1 gwrandewch ar feirniaid Caer- dydd yn gwrthdd weyd en gilydd. "Truemtt • ivael," meddai Llawdden. "Englyniv* \rhago'tl yw eiddo y do&barth hwn oil," meddai y cyd-feirni&d Dewi Wyn am y doe- baith blaenaf ar englyn y "Galon." A rhaid i mi g*el fy esgusodi sm gredu fod 'Llawdden wedi "ymdwrio" at y gwirionedd yn well na'i gydfeirniaid, os ydym,l gyraer- yd yy englyn a wobrwywyd a^ y "Galon" fel safon. Er fod y ch impitn a'i second wedi bod yn ategu y galon ddiffrwyth hop, y mae y dydd hwn yh debycach i gaidn Nabal nag i galon Abram. Maddened Ab- ram Fardd am y sylw-u ae ef, fel ei "Galon," yn ddigon diniwed, mi wn. Dyna englyn "Bywyd" eto. II Er fod englynion Ued wych ar y testyn hwn{" nid oead neb yn deilwng. Atai haner gmi, er fod "englynioa Uett wych" ar y testyn, a rhoddi tri gini am gan na ystyriai un o'r bairniaid yn werth coron! Dyna i chwi gysondeb. Ond y grand secret yw, mai o booed un o'r beirniaid yr oedd yr haner gini i dd'od, ac o bocedi ereill yr oedd y tri gini yn myned. Mae yn ddigon haw< deall pethau cyfrin ddim ond edrych ar o gyfeiriad priodol. Gwyr rhai r ddchan a fu gan roddwi gw "Byw>d" with orfod gini wediyr Eisteddfod," un o reolau y pwyllp- rwydd) "Niwyd* yr Eisteddf onitel haul or

PETHAti I>EDDFYDDOL. r title Doctor«—Dirwywyd dyn yn TJnndain yn ddiweddar yn y Police Court, am broffesu ei fod yn Doctor of Medicine, heb ei fod yn meddu y title na chymwjs- 4er feddu. jf Taeliwr ar Cawr,—Aeth oawt 'O ddyn yn ddiweddar—dyn o chwe' troedfedd a thair modfedd o daldra, at deiliwr yn Brighton am suit o ddillad, am ddwy but a dan swllt, yn ol yr hysbyaiadau a roddddd y taeUwr mewn argraff. Mesur- :d ef gan un o'r rhai oedd yn oynorth- wyo. Pan y galwodd efe am y suit, dy- wedodd y tor wrtho nad oedd efe yn grfer gwneud dillad i gewri, ac nad oedd I efe wedi gwneud y suit iddo. Aeth yntan at un arall. Gwnaeth hwnw suit iddo, ond gorfododd ef i dalu rhagor am dani iiwrswm t advertisement y taeliwr oyntaf. Rhoddodd yntau gyfraith ar y taeliwr cyntaf am yr arian a dalodd efe i'r ail daeliwr, yu fwy. -na'r ddwy bnnt a'r ddau awllt. Ystyrioad yr ynad fod y taeliwr oyntaf wedi tori ei gytundeb, a bu dan < orfod i dalu yr arian yehwanegol i'r oawr,

Cø mad all dy gydymaith dy wnend yn well, na thithau wieud daiosi iddo ef, gwell fyddai i ti ei adael fel y mae Bag iddo ef dy wneudyn waeth. Paid a rhoi dy nun pan y gelli beidi yn ngallu person arall, heb dy fod yn alluog i ddweyd pa fodd yr ymddyga tuag Bfc^fwir wroldeb yw dewis y drwg leiaf ar diaul gwynebn'r mwyaf. Mae ein hamser yn fyr, ond y mae ein hamser i wneud daioni yn llawer byrach. Mae rhai dynion mor ffol a djsgwyl i chwi i ddigio wrth bawb sydd wedi eu digio hwy. f < Gall yr bwn sydd yn dy g-Hu yn eithafol dy gaehau felly hefyd; gan hyny y mae cyfeiUgarwch cymedrol a sobr yn fwy de»is<n na chariad nwydwyllt. Mae'r da yn cael drwg air yn aml-fe ddywedwyd fod Or st yn yfwr gwin, a Paul yn wallgof. Mae rhai pobl yn llawer mwy cyfarwydd & dJwg pobl ereill na'r eiddynt en hunain. Bydd yn fwy awyddus i gela drwg ca ihinweddao dy gyfalll. Mae y thai sydd yn earn byw a bod gyda ffaeleddan dynion, yn dtbyg i'r cwn hyny a Ijfeiit friwiau Lszins, ond ni cbynyrddeDt A'r manan iach at ei gorff. Mae nn loeibh mewn teyrnas, un Lot Bttewn din; s, Tin Paul mewn 41ppg, yn fwy o weith a rhinwedd na miloedd lawer. Mae pob dyn mawr, os bydd yn ddyn da, yn fendith ac yn ne: th i'r man He y byddo yn byw,—m*»e'n fendith yn ei bre- senoldeo, yn ei weldiaa, ao yn ei esiampl. M&e rhai yn taflut ea^harian i ffwrdd fel pe byddent wedi digio withynt—arwydd ydyw o feddwl gwan-ond moddien oryf. Mae'n gymwynas mewn ihai amgylch- iadaa i roi-a phryd arall i withod-mae lies y gofynwr yn fwy pwysig na'i ddy- muiiad. Ni ddylid ihoi eleddyf yn Haw dyn gwallgof. Dylid astudio wrth roi beth l roi. Ni ddylid rhoi arfau i fenyw, llyfrau i ynfyd, na theganau i athronydd. Ni ddylid Thoi y peth nad all dyn ei dderbyn, yr un peth fyddai hyny a thaflu pel i ddyn heb ddwylaw. Mae'r dyn sydd ganddo ddigon yn mor o fod mor ddedwydd a'r un sydd ganddo tawer. Y mae ein sefyllfa yn ddigon da os ydym yn gwneud y goren o honi.