Tarian Y Gweithiwr

Y PARCH. JOHN ELIAS Y sgrifenodd E!ias y llythyr canlynol at y Parch. H*nry Rees, dyddiedig, Fron, Mawrth 2, 1838. 11 Drwg genyf nas gallaf ymweled a'ch ardal chwi yn ol dymusiad cyfeillion. Yr wyf wedi trefiau fy ngyhoeddiadan am wythnosau os oaf fy arbed. Yr wyf yn pregethn y gair bron bob dydd yn yr ynys hon. Hyny yw yr achos i mi fod cyhyd heb ateb eich Ilythyr. Yr wyf yn cael fy nghynal yn rbyfeddol o ran fy iechyd Ond er fy mod yn tsithio llawer, yr wyf yn mhell o fod yn gryf ac iach. Yr wyf yn gweddio am ras i ddefoyddio hyny o iechyd genyf sydd yn fyngwaaanaeth ae er gogoniant yr Hwn sydd yn ei roddi ac yn ei gynaL Da genyf fod aeldirwertwnrfa parhan gyda chwi. Y mae a(9M8 Hwyr ymataliad yn llwyddo hefyd gyda ninan, ac y mae rhai o aelodau y gymdeithaa yn ymuno a'n society ni. Bum yr wythoos ddiweddaf mewn ltawer cyfarfod dirwestol. A da oedd bod yno. "Anwyl Frawd, y mae fy meddwl yn gofidio yn barhans o herwydd nad yw y goleuni a'r nerth dwyfol a adwaenid ac a deimlid amBer yn ol, yn dilyn y weinidog- seth yn y dyddiau byn! Nid yw y Gym- deithaa ddirwestol lwyr ymataliol, er ei bod yn dda, nac unrhyw beth o'r fath, yn allnog i roddi esmwythdra i'm meddwl i yn y mater hwn. Ofn sydd arnaf fod llawer yn ein plitl^r rhai nad ydynt yn gweled angen an^(Hm yn rhagor na'r hyn sydd genym yn awr Pan y gweddia dynion dros y weinidogaeth, y cwbl a ofynir yw am i'r pregetbwr gael ei alluogi i lefarn gyda rhwyddineb. Caniateir hyn; ac ni ddymnna llawer ddim yn rhagor! Y mae perygl i ni fod yn y fath sefjllfa. Ychydig sydd yn ystyried gweinidogaeth yr efeogyl fel moddion at amoan nchel, ac fel moddion yn nnig. Nid yw y pregeth- wr goren ond offeryn, na'r pregethau'goreu ddim ond moddion. Nid atebant eu dybea heb i Ddúw ei- hun weithio fewyddynt. Ow mor yohydig o ddynion sydd yn ys tyried nad yw Paul nac Apolos yn ddim, ac mai Daw sydd yn gwnend yr holl waith. Yr wyf yn clywed fod llawer y dyddian hyn yn coleddn syniadan bychanos ao afiach am waith yr Ysbryd Glfta, a'i fod ef yn cael ei dristau trwy hyny. Cljwais ddyn yn haeru yr wythnoa hon, mewn ar- aeth, fod^Sylarfheadau yn anwahanol gys- ylltiedig & phob gwirionedd, fel, os goaodtr y gwirionedd gerbron jn ddigon eglur, mewn cysyiltiad a rhesyman cryfion, so anogaethan taerion, y mae yn sior o lwyddo gyda phawb.' Os felly, nid oea dim yn angenrheidiolond i ni fod yn llefarwyr nerthol a hyawdl, yn cyi ghori yn dden- j iadol, yn gwneud argratt dwfa, ac yn gelfyddga^, a ni a orchfygwn y byd t Onid oes yn y lath syniad ddiffyg dirnadaeth o lygtedigaeth, gwrthnysigrwydd, a mar- wolaeth ysbrydol dyn, ao mewn canlyniad, anyatyriaeth o'r angenTbeidrwydd am i'r Ysbryd Hollallnog i'w oleno a'i wrohfygn ef? Nid ydym ni yn beiddio Ilefarn iaith fel yr nn a grybwyllwyd, eto, onid yw ein hymddygiad yn rhy debyg i'r rhai sydd yn, dal y syniadaduu nchod t O 1 na wawriai y dydd 1 0 nad amlygai Dnw I ei hunan 1 01 na thywelltid yr Yebryd QItn, ar ryw achlysur, yn y fath fodd, o dan weinidogaeth rhai o weision Duw, fel yr ymddangosai y gwahaniaeth rhwng ei waith Ef a phob peth dynol yn eglur a ] rhwng yr ordinhadan dwyfol, yn « thrwy pa rai y gweithia Efe, a'r ordinhadan hyny yn mha rai y enddia Bfe ei wyneb, ac y gadawa Bfe ddynion wrthynt en hanain. Y mae fy meddwl wedi cael ei drallodi hefyd wrth glywed am eich helbnl chwi yn y society, fel yr ydych yn hysbysa. Yr wyf ynrllawenh^n tod pethau yn debyg o derfynn yn well nag yr oeddych yn otni. Bydded i'r Arglw dd ymddangos yn eich plith. Bydded i'w' ogoniant Efddiagyn;' bydded y cwmwl a'r tan ar y tabernöcl,' fel y dychryner awdwyr yr anghydfod. Bydded yr amddiffyn dwyfol droeooh. Gofidns genyf gael deall fod y mater hwo wedi dylanwadu ar eich meddwl, i iselhaa eich yabryd a'ch digaloni. Yr wyf yn ymwybodol o deimladau cyffelyb, fel eff- eithian amryw amgylchiadau mewn cys- yiltiad a gwaith y weinidogaeth ond mor gynted ag y denaf allan o'r storom, yr wyf wedieaelyfngorfodi i osod llawer o fai arnaf fy hnn, a phriodali llawer o'r ban-1 bleth a r iselder meddwl a berthyn I ni, i J wendid fy ngras, a'm bangea o gymundeb agos ao ami a'r Arglwydd. Gan hyny, fy anwyl gyfaill, ymwrolwch acymgryfhewch; nesewch at orsedd gras fel y derbynioch drugaredd, ac y caffoch ras yn gymorth cyf- amserol.' Bhoddwch achos yr eglwys yn ei holl beryglon yn ei law Ef. Bfe a'i pia hi. Eie a all lywodraethu meddylian a thafod. au pawb. Na feithrinwoh anwadalwch eich meddwl yn nghylch eich arosiad yn Lirerpool. Y mae yn wir fod y maea yr ydych i*w arteithio yn un helaeth, a chwithau yn llesg; ond yr ydych mewn lie manteisiol i geisio gwneud daioni. Ao er na ellwch wnend dim o honooh eich hTMMn, eto gaU yr Arglwyd4 wnend 'defnydd o honoch fel offeryn. Yr ydych yn dweyd nad ydych 'ynddigono bregefch- wr.' Ond yn mha le y mae y dyn a all fod yn olynydd i chwi ? 1 Pwy sydd ddigonol f Pe dywedai rhyw IM, 'yr wyf' A yn ddigoncJ,' gellid dweyd wrth y oyfiry w un, ti a bwyergyd yn y clorianau so a'th gaed yn brin.' Gan hyny, os na ellir cad neb yn ddigoaol bregjefejiwr, nid yw yn fater o bwys pa nn arebwi nea ryw un arall fydd yn y sefyllfa. Gorphwys- wch nes y o»ir r^w nn yn 'ddigon e bregethwr' i io9l yn olynydd i ohwi. Byddwch yn dawel, frawd, hyd nes yr ymddengys prawf eglur fed Rhagluniaeth yn eich symad chwi. Fy ngweddi i yw 0 na bae yr Arglwydd yn fy ngwnend yn ddefnyddiol yn rhyw Ie. Gan ei fod yn abl i'm gwnend felly, dysgwylia* wrtho. Hynod yw absenoldeb pob rhithiant o honiadaeth a welir yn y llythyr nchod. Nid oes dim ynddo oddiwrth ba nn y gellid casglu fod Bliaa yn ymwybodol o'r jfaith ei tod ar y pryd yn gwybod mai efe oedd wedi bod y pregethw-r mwyaf pobl- ogaidd yn Nghymra am oddeutu deugain nSyne-id cyn iddo ysgrifenu y llyfhyr ncbod. Anhawdd yw cyfarfod Ag eaghraifft yn mhlith dynion gan' myrdd- iwa llai na J.lm Eiias, yn mha on y gwelk fod y Bwyddwr dylanwadol yn suddo ei hua yn y Cristien, y dyn, ie, yn y peohadnr, fel y gw*ai Elias. Galleeh ddarllen yn ngwyneb ambell bregethwr a blaenor ei fod yn dweyd yn ei feddwl 4<oni wyddoch chwi mai dyn pwysig yn y OoTff yawyf fi ?" pan y gwyr pawb mai ei feiddgarweh ef, yn gwthio ei han yn mlaen, heb gymh wysder, gwrtaith, addysg, gwvboiaeth, na chrefydd yn ei grym sydd wedi gwnend tipyn o le iddo yn nghanol allanoLon gweithgarwch gyda'r achos. Y mae yn ameuthyn i s»lla ar nodwedd dirodea hunanymwadol gwas aagylaidd fel Blias, yn suddo ei hun. i ddiddymdra yn mhresenoldeb ei Feistr Anteidrol. A dian mai yr elfen wylaidd hon a'i gwnaeth ef yn favourite ei Feistr mawr, yn ei wasanaeth yn y pwlpod. "Nid ydym yn ddigonol o honom fin hunain i feddwl dim megys o honom eipi hnnain; eifchr ein digonedd ni sydd o Ddnw," oeddynt aiwyddeiriau el grefydd, ei gredo, a'i weinidogiieth ef. Yr oedd yn byw mor agos i'r Hwn y mae ei "enw yn Rhyfeddol" yr Hwo sydd yn "gwneuth- nr rhyfeddodau." fel y dywedai yn debyg i say y proffwyd, pan ý. gwelodd efe Jehovah, Iesa Grist, "yn eiistedd ar eisteddfa nchel a dyrchafedig, a'i odre yn lleawi y deml, Gwae fi! canys darfu am danaf, o herwydd gwr halogedig ei wefnsau ydwyf fi, ac yn mysg pobl, halogedig o wefusan yr ydwyf 'n trgo, canys fy llygaid a welsant y Brenin, Arglwydd y lluoedd." Gostyngeiddrwydd a hunan- ymwadiad gwirioneddol Elias a'i gwnaeth ef y fath Galfin selog ya ei athrawiaeth. Edrychai ar waith y Duw anteidrol fel Eliphas, yr hwn a ddywedodd tod Dnw (< yn gwnenthnr pethau mawrion ac an- ohwiliadwy j rhyteddol heb rifedL" Ac fel <>atydd dywedai, "Oenwch i'r Argl- wydd ganiad newydd canys Efe a wnaeth bethan rhyfedd;" "mynegaf dy holl ryfoddodau;" "Ti yw y Daw sydd yn gwnenthur rhyfeddodaa" Hatgeowch yn mysg y cenhedloedd ei ogoniant Ef; yn mblith yr boll bobloedd ei ryfeddodan "yr Hwn yn unig sydd yn gw. euthar rhyfeddodau," Ac. Nid peth dyeithr fod dyn a gollai ei hun mewn syndod ar fawr- edd rhyfeddol Duw, yn ddyn gostyn^edig •i ysbryd. Nid rhyfedd fod ei ff/dd, a'i obaith, a'i lawenydd, yn yr hyn yw Dnw i b chadur yn Nghrist, yn ei dneddn i goili golwg amo ei hun yn mhob peth. Teimlai ei fod yn ymddibynu mor llwyr ar Ddmw tuag at "fyw, symud,a bod" fel na feddyl- tai ond am "ymffrostio yn yr Arglwydd." Ei ddewis eiriau ef oeddynt, "Pwy sydd yn gwneuthnr rhagor rhyngot ti ac araU ? a pha beth- sydd genyt a'r nail derbyn- laist ? ac os derbyniaist, paham yr wyt ti yn gorfoleddu. megys pe baet heb dderbyn ?" Hebof fi (meddai Orist) ni ellwch chwi wneuthnr dim." "Edrycha Duw ar y balch o birbell." Nid rhytedd ei fod yn aros yn mbell oddiwrth y pre- gethwyr hyny y rhai a grnllaniant i wneud "rhyfeddodau" o'u heiddo eu hnnain— t&a-gelfyddyd (Pyrotuhnic8), er mwyn tyna sylw y byd atynt hwy yn lie at Dduw. Nid rhyfedd ohwaith fod gelyn eneidian yn dweyd wrthynt, "Yr Iesu yr wyf yn ei adoabod, a Phaul a adwaen, (a hefyd Elias a adwaen), ond pw/ ydych chwi?"

BEIBNIADAETH CYFANSODDIAD- AU EISTEDDFOD SILOAM. GYFEILLION. ? T BUYDDNM.—"GWRTHRYFZL CO&AR, Dathak, AC Abibam." Daeth i law bfcdair pryddest, yn dwyn yrenwaa eanlynol t—Aron dewr pererin da, Jeroboam, Josephus yr ail, ac Edifeir- iol. Y mae hwn yn un o'r testynan awyaf eyffreBs ag y gallai bardd ■«, ••• -i, dd -izvo a: no; ao yr oeddem yn dyagwyl j tr,- ldesftu godidog arno hefyd; ond nis g» 1wn ddweyd i'r dyegwyliad hwnw gael illamv. Wrth ganu ar destyn hanesyddol M -Awn, 08 dilynir y manylion yn fanwl k u, y mae perygl i'r gftn syrthio i ly Wiaeth cyf&edin. Nid aralleirio penod a gwisgo mewn mesnr ac odl yw bardd- oniaeth. Nagr, na dim yn debyg. A hyn yw "I pechid gwreiddiol" y rhan fwyaf o'r pryddestau hyn. Aron dewr pererin da.—Pryddest yn mesnr tna 142 o linellan lied dd6f a diyni yw ei rhediad drwyddi. Dygir llawer o bethan i fewn bollol dialw am danynt, yn nnig fel addnmiadau; ond y maent yn fwy o hagrwob nag o brydferthwoh ar wyneb y bryddest wedi'r owbl. Y mae y Uinellaa cychwynol yn brawfo hyn:- Ar fovea dymnnol tra anian yn gweau, A'r heulwen tryiachar a'i wawl yn tfwyan; A'r awei iachosol trwy'r ooedrdd yn chwiban, Alawon a genir gan In y nef wiwUm; A'r adar pereainiol ar gangau y ooedydd, Yn oanu canenon f*rddonodd y PeryM." 'Nid oea dim yn y testyn yn galw am y llinellau hyn. Ntti yw o bwys pa na ai teg ai garw oedd ansawdd y tywydd yr adeg hono, pe adages, ni fnasai ysbrydol- raeth mor ddystaw ar y pwnc. Ond y mae amryw bethan anmhriodol yn y llinellau hyn fel y maent; megys galw yr haul yn "heulionn"yr awel "ya chwiban yr alawon a genir gan lur nef." Gair eiadal hefyd yw "iciwlan." Gair ag y mae ei fywyd, druan tlawd, yn dibynu'n gwbl ar drugaredd cynghanedd ao odi. Nid da chwaith yw "yr adar yn oaan oan- euonfarddonodd y Perydd." Yn nes yn mlaen, sonir am Dduw yn "llamu" dros "alpau trugaredd" a hyny "er mwyn dirmygn y bobl I" "Trugaredd deg ei gwawr," a "gras yn pistyllo sydd anmhriodol. Er fed pechod y gwrthryfol- wyr yn fawr, prin y credwa ei fod wedi effeith'o cymaint ar en hallanolion Nes oedd darl-un gwlad y fagddu Yn gerfiedig a* eu gwedd." "Bhinweddaa seirtanent yn dlos" a chnawdel » ddarfolydd" hefyd sydd frychau dnon. Y mae yr awdwr yn ym- droi yn rhy hir, cyn dod at y prif ddy- gwyddiad y* yr hanes. Ond cyn y diwedd ceir y llinellau hyn:— A* hyn y ddaearen yn chtoilfrko a holltodd, A'r holl wrthryfelwyr ar eiliad a lyncodd I uffem yn fyw gyda'u tai a'u meMlianaa. Oh! ddinystr erchyll—yn fyw yn en bedd- au." Y mae hollti'r ddsear yn chwilfriw a "chladdu'r gwrthryfelWyr," ynnghyd 14 a'u tai du meddianau i uffem" ac yn«fyw yn en beddau wedi hyny, yn ein taro a mwy o syndod na'r wyrth en hunan. Eto.- Plaut bychain oedd-yne af^foddrmewn galar, Wrth ddyoddef loss angeu yn nyfnder y I ddaear, Wrth wrando eu llefau o foroedd eu hing- oedd Dychrynodd y bobloedd, pruddhaoddJy nef- oedd," sydd anesboniadwy. Oeir ganddo amryw wallan eillebol hefyd, cc argghbeddiad, "dyrmygu," Aron,Oanan," "en ing- oedd, &c. Jereboam.-Pryddest yn oynwys tna 146 o linellan. Y mae y bardd hwn yn cychwyn "dros gefn mil o fiwyddi" i ddechrenad oesan'r byd," i gael golwg ar ddyn wedi colli delw ei Grewr, ac wedi colli ei baradwys. Yna gyda sydynrwydd mellten, y mae y testyn yn ymagor o'i flaen fel rhamant wyrthiol," ond. teimlir nad yw ei ddesgrifiad o'r gwrthryfd mor rhamantas ag y dymttnem. Oyffredin a dibwynt yw llinellau fel hyn:- Gwrthryfel yw yn erbyn Hit y dwyfol ortedd, Ond darfu rhwysg llywyddion cryf y diafol, Cyn iddynt ladd na chlwyfo un o'r milwyr nefol; Rhwysgfawredd Corah, Dathan, ac Abiram, Dinystrwyd hwy yn nghyd du Uwybrau gvtyr- gam Eto.- A chladdwyd hwy yn fyw yn mol yr ow" Dan fythol warth a barnedigaeth gyfion; Y ddaear fawr a hoUtodd daneu gwadnan, I'r erchyll ddyfnder y syrthiasant hwythau Ac megya morfil yn mwynhau ysglyfaeth. Ei gwefl a lyfai, cauodd arnynt euwaitk" E-r fod y llinellau hyn gystal a dim sydd yn y bryddest, y maent yn dra amddifad o'r peth byw a chyffrous hwnw ddylai daro y darllenydd ag ysbryd brawychus, wrth ddarlunio yr hyn a eilw yr awdwr yn toyrth y gwyrthiauYn ol trefn y peni l uchod y mae y "claddn'n fyw" yn cymeryd lie o flaen "hoUti'r" ddaear. Mwy naturiol fyddai hollti'r ddaear yn gynttf, ac yna claddu. Yn nesaf ceir desgrifiad o'r tan a'r mwg yn "chwifio" ac yn dringo tuer nef a thra mae'r tin yn dita'r gwrthryfelwyr, y mae "anion yn cefnu yn gihogus;" ac yn rhoi lie i If naint mwy marwol I" Ac eto i gyd tragaredd oedd Yn mynwes yr Anfeidrol; A'igariad fel yn wylo'n goedd Uwch ben celanedd farwol i Ac Aaron a osododd ef Rhwng bywyd a marwolaeth A chydaH nerthol weddi gtti •> x ,v Ataliai'r farnedigaetb. Ht) Y a-A Rhyddieithol iawn yw y penill hwn, a byddai adood noeth yn rhagori arno. Ond yn annibynol ar bobpeth arall, y mae gwisg y cyfansoddiad hwn yn fratiog iawn. Nid yw haner y llinellau yn ogyhyd. tor mesnr yn gwneud "A<e" bob yn ail a "cAam" a hyny dros lawer o wallan mewn orgraff. Josephns yr ail.—Dyma'r bryddest feithaf yn y gystadleuaeth. Mesara tna 350 o linellan. Y mae yn bryddest goeth, ystwytb, a naturiol ddigon j ond teimlir ei fod yn ymdroi yn rhy hir cyn d'od at y pwno, ac wedi d'ed ato, y mae y n ei ddilyn yn rhy hanesyddoL Ymddengys fodhwn Y 4 vii itwoly wpiB8 mm j' bron treulio ei nerth allan cyn d'od at y wyrth. Nis gellir ei gyfikwnhau am gans 300 o linellan ar amgylcdiadau mwyaf di- bwys yr hanes, a dim ond dwy linell ant bob cant ar y tin yn ysu'r bebl. Y mae ganddo raipenillion ag y gallai yn hawdd en hebgor, megys:— Natur fad sydd fel yn teimlo, Mae fel mewn rhyw lesmair syn Ac mae'r haul fel pe'n gwrido .f 'v Uwch gorseddfaV cwmwl gwyn. Mae'r awelon fel yn methu Ag anadlu megys eynt; Ah! maent fel pe wedi colli Llwybrau su nymlonawl hynt; ynt Mae y glaswellt ymorchestent O'r %wod-dir sugn# rhin, ♦ Heddyw fel mewn pruddaidd fynwent Yn galaru'n llesg a blin." Prin y credwn fod natur yn ymwybodol o'r dinystr bnan oedd i gymeryd lie, a bed vr "hcml," yr awel* y «glaswemtn a'r "tywod-dir" yn galaru'n llesg a bHn." 2?^ ar °yfan» y mae ^on yn bryddest dda, fel y dengys yr enghreifftiau hyn -:— (Moses) fel cenad y dwyfol ewyDya, A laitb Ysbrydoliaeth yn llif ar e^wefus," Ac at ol ei gyfarchiad, "Ow! dacw y ddaear fel pe mewn gwasgfeueaJflfc Parlysol ddirgryniad sy'n hollti ei chalon; Y Duwded sy'n siarad yn iaith y ddaeargrni, Mae r bregeth yn feichiog o waeau a dydiryi 0 bruddaidd gynhebrwng, heb yno'r un deignm, Na Ilais un ochenaid ond crochlais daeargryn gloddiodd fedd newydd i'r cyfry w, Addfedent i lyaclyn ofnadwy y dystryw Duw gauodd y beddrod, a chadarn fe'i seliodd, Pob deddf ar ei amnaid yn ufydd was'naethodd." Nid da ydyw "traed o blu," uystyria4th brydferth," a gwallas yw angysur, angofio, fy nbial-add, r'ych, mhonwes, &0. EdifBiriaL—Cyowysa y bryddest hon 224 o linellau, ac y mae ,n gref trwyddi mewn corf fa meddwl. Egyr y bardd ei bryddest drwy gytarch Cenfigent fel gelyn anghymodlawn pob lIwJddiant a heddwoh;: ac y mae yn symud yn mlaen i faea y gwrthryfel yn b^rffaith naturiol Maes cysegredig yw, maes gwlithog fana, Maes lie cai dyn o law ei Dduw ei fara, I J- Yr oedd yn faes er mai anialwch ydoedd, d Yn faes o dan ogoniant Nef y nefoedd. ,,71, 'r Os na fu anian ynddo'n planu blodau, Llaw wen y Nef a'i hiliodd gyda gwyrthiau; Maes fu'n athrofa bur i'r Israteliaid I dderbyn dysg o law cu Hior bendigaid; Ond er yn faeø bendithion nef oruchel, Dnry ryfyg dynol daeth yn faes gwrthiyfeL" Y mas Moses yn sefyll i fyny ac yn cyf- arch f bobl A'i olaf air fel taran follt ddisgynodd '19 A'r ddaear i'w sylfeini dyfnion holltodd t Ac fel boreubrya prin i'w gwanc dialgar • »" Y syrthiodd yr anffodus lu rhyfelgar." • HAc Uffern fry estynai fflamllyd dafod, r Fel pe mewn brys i gwblhau y ddifrod." Ond ar y beddrod byw y ddaear gauodd > A gwyrth yn golofn ar y fan osododd." Pryddest rhagorol yw hon, beb nemawr trycheuyn ar ei gwyn-sb. Y mae yn dal yn gryf ac heb ddiffygio hyd y diwedd, gan adael y goreu o'r cy iymgeiswyr yia: mhell ar ol. Folly Edifeiriol bia'r wobr, 80 y ml wir deilwng o honi.

PETHAU DEDDFYDDOL. Deddf IAbel.—Djwpd y Times fod llys y Common Pleas wedi pendertynn fod verdict o ffjriing yn jcario costaa, os na rydd y barnwr orderi amddifaduyplaintijf o honynt. Fe) hyn y mae y gytraith, er pan y pasiwyd yr lndicature Act Dylal cyfreithwyr ystyrieU hyn yn Nisi Prims.

PETHAU MEODYGOL. Bheolau i gadw iechyd.—Yn ol yr hyn a ymddangosodd yn y J)aily Telegraph dywedodd ben heliwr HWjnogod yr hwn a gyrhaeddodd oedran mawr, Yr wyf beb amser yn byw yn dda, yn gorwedd yn gynes, ac yn cymeryd digon o exercise Dywed y Lancet fod rheolaa yr hen heliwr yn sylfaenedig ar egwyddorion hanfodol. iechyd a bywyd. C meryd digon o fwyd iachns, wedi ei goginio yn iawn cysgft mewn yistatelloadd lie y mae yr awyr yn bur, o fewn gwelylie y bydd y oorff yn gynes; myned allan i'r awyr agored, gan arter y corff i weithgarwoh, na bydd yn peri blinder fydd yn darostwng ysbryd*- iaeth anifeilaidd dyn, yw y ffordd i gadw iechjd, by wyd, a dedwyddweh corfforolyn meddiant d_ n. Os mentra dyn drosedm yn erbyn y deddfau hyn, bydd y canlyn- iadan yn dral odus iddo. I'r dyben o gario y deddfau hyn i weithrediad, rhaid i ddyn fod yn benderfynol yn ei feddwl i'w gosod mewn ymarferiad yn erbyn pob temtasiwn oddiwrth atngylchiadau i'w rhoddi naill ochr. Ymddibyna en heffeithiolrwydd, heiyd, kwer iawn, ar benderfyniad dyn i feithrin me idyiiau tawel dirwgnach, ewbl groes i rai peevish, uchelgeisioL GWíía meddylian a theimladaa mewnol snr, chwerw, siomedig, anialwoh diffaith o baradwys rhosynaidd. H- 3.h

PETHAU YSTADEGOL. Byr hoedledd tafamwyr.—-Gwnaeth Actuary mewn cysyiltiad ag yswiriant bywyUau, ynddiweddar, ystadegan mar- woldeb i fyny, yn nghylch marwolaetha* dynion o 45 i 55 mlwydd oeJ, me^ii hanol alwedigaethau. Ac fel y canlyn yr oedd y cyfrifon:—. AlldD o bob 1,000 o ffermwyr o'r oed- ran nchod, y mae 12 yn marw; o bob 1,000 o gryddion a gwehyddion Ig o bob 1,000 o grocers 16 o bob 1,001 o ofiw, seiri, teilwnaid, a llyfrwerthwyr l^o bob 1,000 c golliers a mwnwyr SO tØbob 1,000 o bobwyr 21 0 bob 1,000 o fwtoheriaid 23; o bob 1,000 o daftnnvr 281 Dengys hyn- fod tafornwyr yn b^r- lian en heinioes twy na dwy waith gym- aint a ffermwyr, a golygu fodgtiffedig- aeth yddaufafch yn effeithio ar n7blitioei. Ond diaa Ifod y ffermwyr yn msrwly^ol trefn gyffredin natur. Ao y i^iae mwf tUk dan dsf*?nwr yn ,wmm an bob Maitturr •mho b.dr u-i v lal

PENOD XLI. Yr oedd y dydd ym tynn tna'r terfyn pan ddaeth Thamar yn agos i Vannes a'i garcharorion. Trodd at nn o'i filwyr pan welodd dyrau y ddinas, a sylwodd nad oedd wedi meddwl y baasent yn dychwel yd mor gynar. 'Ni fydd y Tywyaog yn edrych am doom heno,' ebai. I Na tydd,' ebai y Ilall. I Digon tebyg fod ei uchelder yn meddwl ein bod yn .e-tid ar ol y carcharor yn awr.' > A Ydyw y mae,' ebai Thamar, I gan i mi ddweyd wrtho nad oedd yn debyg y baasem yn ei ddal hyd nes oedd y dydd yma wedi myned heibio. Ah pwy yw hwn sydd yn dyfod tnag atom ? Ein cad- ben ydyw, mor wired a mod i yn fyw, ac y mae niter lnosog o'r Gwarehodln Bren- hiliol gydag ef. Beth y mae hyn yn ei olygn ?' A •Bdrychwch I' llefaiy llaH. 1 Dacw yr Tien abab yn myned i'w gyfarfod.' Dywedodd y dyn y gwir. Mor faan ag yr ymddangosodd Syr Philip yn y pellder, J^gobert, yr hwn a farchogai yn flaenaf, i. frysiodd yn mlaen, ac a ymnnodd a'r J^ldben, ac a ddecbrenodd siarad ag ef. r Batodd Syr Philip pan gyrhaeddodd yr et, ac arosodd yne hyd nes y daeth J yr isgadben yn mlaen. Wel, Thamar,' ebai, ps (odd yr ydych ? A oes carcharorion genych V Y mae carcharorion geayf, Syr Philip, yr wyfyn eu barwain i'r ddinas.' ^xns,' ebai Syr Philip, gydanodiad, > ff- awdnrdodol a'i ben,' cewch eich ryddhau yn awr gofal.' Crynai yr isgadben o'i ben i'w draed, a rhoddodd y carcbarorion i fyny i'w nwchafiad, ac arosodd i'r lleill ddyfod yn mlaen. Mor than ag yr ymneilldnodd Thamar, trodd Syr Philip at Dagobert, a gofynodd i lawer o gwestiynan iddo, pa rai a atebwyd yn gyfiawn so i bwrpas. ;] DeaNaf y ewbl yn awr,' ebai yr hen farchog, gan daro ei law ar y cyfrwy. Yn enw St. Michael I y mae yn rhyfedd.' Gvinaethoch yn ddoeth i ddanfon am danaf fi.' Gwelaia fod hyny jra angenrbeidiol, Syr Philip. A ydych chwi wedi gweled y Dac V I Ni fu'm yn siarad ag ef, ond y mae yn ei dy.' Rhaid iddo fod yn y palaa.' Caiff tod.' Ac wrth ddweyd hyn, trodd Syr Philip at ei filwyr, a cheisiodd gan un o honynt ddyfod yn mlaen. (Ewcb at y Dnc fit Rennes, a cheisiwch ganddo ddyfod i'r ygtafell brenhiftol yn union, ad aroa" yno hyd nes y deuaf fi. Hefyd, ceisiwch ganddo, os gall, ddyfod a Marguerite gydag ef.' Ir oedd yn hwyr yn y prydnawn pan hysbyswyd Brenin Llydaw gan ei wein- jddwrfod ei eisieuyn yr ystafell frenhinol. I Pwy syddyn gofyn am danaf V gof- ynai. Y Dac o Rennes a'm hanfonodd i'eh. ceisfo chwi, eich ncbelder.' A 008 neb gydag ef ?' Oea, y mae amryw yno. Y mae Syr Philip de Saveaay yno, a'r dyn ieuanc a elwir Aired de Nord, a ben wr penwyn, pa nn a farnwyf ydyw Abad St. Anbin. Bbtb llefai Theobald, gan godi ar ei draed. Ai DagobeTt ydyw ?' 1 Dyna ei etiw, eich uchelder.' 'Af ar unwaitb. Oh! Dagobert, y mae eich angeu chwi arnaf.' Heb arcs dim, seth y brenin i'r ystafell pa un oedd wedi ei golen yn dda, ac yno y gwwkud y Due o Rennes a Syr Philip, y tearcharox itnauc, a Marguerite, ac am- ryw ereill; ond ?r un frysiodd tuag ato oedd abaj St. An bin. 'Dagobert, Dagobett!' llefai. 'Yrwyf yn falch eich bod chwi wedi dyfod.' Eich nchelder,' ebai- yr Abad, wedi iddo tendithio y brenin, os gallaf fod o w as inaeth i chwi, gellwch fy ngorchymyn, 0 d yn gyntaf, y mae genyf fater pwysig i'w osoci o flaen eich Mawrhydi. A ellwch chwi wrande arnaf ?' Gallaf, gyda phleser, Dagobert.' Arweiniodd Dagobert y brenin i'w eistsddie, ac yna ddechrenodd. Bu'r dyn ieuanc yma, yr hwn a elwir Alfred dA Nord, nnwaith o'r blaen ger- bion tiich Mawrhydi; ap yr wyf yn abl 1 ch hyrbysn i gamsynied pwysig gael ei wneud y pryd hwnw, a daethnm yma yn awr i ddatgnddio y gwirionedd. A yiMN chwi am ei wybod V ( Ydwyf.' A ddanfonwch chwi.am y Tywysog a'r; tad Jerome?' Autonwyd cenad ar nnwaith, a daeth B-rtrand i mewn i'r ystafell. Arosodd pan ddaeth i fewn, a phan welodd Alfred de Nord, tarawodd ei droed ar y llawr. I Pa fodd y mae hyn yn bod V gofynai. Paham y^mae'r bradychwr condemnied- ig yma -a'i ddwylaw ynrhydd, a chleddyf wrth ei ochr V Aroswch, fy mab,' ebai yr abad, gan godi ei law yn awdurdodol. 'Cewch chwi eich boddk ni fod y cwbl yn :ISwn. Ah I dyma ein brawd Jerome yn dyfod.' Daeth y mynach i fewn ar yr eilad hono, a phan welodd i ba gwmni yr oedd wedi cael ei arwain, tarawyd ef a syndod. I Jerome,' ebai yr abad, gan ymddangos yn benderfynol o ddyfod at y bwnc mor fnan ag oedd yn bosibl, I gillwyd chwi yma i fod yn dyst o gamsyniad pwyaig a Wnaethoch yn cael ei nnioni. Ar eich tystiolfieth chwi cyhoeddwyd y dyn ieuano ymayn bleztyni fradychwr condehudedig.' Nid ar fy nhystiolaeth i yn nnig, y tad.' I Eich gair chwi a'i condemniedd, er hyny' Aeth tystiolaeth Marguerite yn mhell i wrend hyny.' Jerome,' ebai yr abad, 'rhaid i ohwi beidio chwaren a'r gwirionedd. Pa fodd y daeth Marguerite i roddi ei thystiol. aeth ?' Yr oedd y mynach yn ddystaw. Oni ddarfu i chwi addaw yn ddifrifol,' ychwanegai Dagobert, na ddeuai yr un niwed i'r dyn ieuaDC ?' A all hyny gyfnewid pwysau ei thyst- iolaeth hi ?' gofynai Jerome, fel pe buasai am amddiffyn ei hnnan. I Cawn weled. Marguerite, dewch yma.' I Daeth Marguerite yn mlaen ato. 4 Fy merch,' jchwanegai'r abad, ateb- wch fi yn gywir yr hyn a ofynaf i chwi. Y mae amgylchiadan wedi codi, pa rai sydd yn ei gwnend yn anmhosibl i gadw pethan yn gnddiedig yn hwy, ao yr wyf yn eich rhyddau chwi o'ch cyfamodau. Paham y dywedasoch wrth y brenin mai mab Marcean a Marcelline oedd Alfred deNord?' Ni ddywedais hyny wrtho.' Beth llefai y brenin. C Pan oeddwn i yn nnig gyda'r tad Jerome a'r Tywysog/ ychwanegai Margne- rite, dicbon i mi ddweyd fel hyny, gan mae gwyddwn y pryd hwnw beth oeddwn yn ddywedyd. T^ngasant wrthyf na ddeuai yr un niwed l'm baehgen pe profwn ei fod yn fab i Marcean a Mandline. Dywedasant y bnasent yn ei anfon ef allan o'r deymaa. X gadw p«thau t|n -0. I> ddystaw, y dywedais fel ag f gwnaethum Yr oeddwn yn eadw y llw a raddaki i'w fam. Ond pan ddaethnm o flaen y brenin yr oeddwn yn fwy gofalns o'm (reirian. Dywedais fy mod wedi oymeryd plentyn Marcelline ymaitb. ao felly ei achnbo ddwylaw y dienyddwr, yr hyn oedd yn wir. Ac yna, eich uchelder,' ychwanegai Margnerite, gan ym^rymn i'r brenin, gofykaaoch i mi pa le yr oedd y j»lentyn hwnw. Ni afeebas*~«e ni aUaawn yck- waith. Yna gofyoasoch yn tmiea f mi a'i Alfred de Nord oedd y jrtentyn oedd- wn wedi ei achub, ac atebais ohwi Ie," yr hyn a wnaethmm, gan i mi achab y ddW Y ddan I' Ilefai Theobald. > & Arnwch, eioh ucholder,' ebai Dago- bert, C rhaid i mi gael siarad yn awr. Gwrandewoh arnaf i gyd, a chiiriaf y dir- gelwch hwn ymaith. A wna eich mawr- hydi ddanfon am eich ysgrifenydd, gyda gorchymyn ar iddo ddwyn adroadiadan y dywysqgaeth am y pum' mlynedd-ar- hngain diweddai V Aeth oenadi ymofYD yr ysgrifenydd ar unwaith, ac wedi iddo fyned, yr oedd pob peth yn ddystaw yn yr ystafell frenbmol.