Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
----,-ALFRED, YR ARWR IEUANC.…
ALFRED, YR ARWR IEUANC. PENOD XXV. Taa chanol dydd, cyfarfyddodd Al'rel & Rosaline yn yr ardd. Rhoddodd ei llaw yn serchog, ac yntau a'i cododd hi at ei enau. Yna deehreuodd ei holi yn nghylch yr ymddyddan a gymerodd le rhyngddo ef a'i thad. Adroddodd Alfred y cwbl wrthi, ac yea gofynodd os oedd y meddylddrych am ei rieni efyn ei boidloni hi.' Y dyw y mae. Byddwn yn hapus pe J bnasai wedi cael ei brofi.' 'Ond, fy anwylyd, rhaid i ni beidio gobeithio gormod. A ydyw eich tad wedi dweyd y cwbl wrthych ?' 'Credw-!f ei fod. Yna chwi wyddoch fod fy nhynged yn hongian ar rywbefch ag sydd yn ansicr iaWD. Yr oedd y seren addawol yn dysgleirio yn llewyroiit; s neithiwr, ond ar rai prydiau odd jar hyny y mae wedi goleuo lawer yn wanach. Gwyddoch fy mod yn eich cam—fy mod yn eich dal yn werthfawr uwchlaw pob peth daearol. Cred wyf befyd fod eich calon I Yn hollol yn eiddo i chwi,' ebai'r ferch brydfeith, gan bwyso ei phen ar ei ys- gwydd. 'Ac eto,' ychwanegai Alfred, gan dafla ei fraich o'i hamgylch hi a'i gwasgu ato, I y mae ein tjnged yn hongian ar rywbeth yn y dyfodol ag sydd yn ofnadwy o answer. Er fy mod yn eich gwasgu chwi yn awr i'm mynwes, ac yn dweyd fy mod yn eich earn, dichon nad yw yr amser yn mhell pan na chaniateir i mi wneud hyny-pan fydd yr hawlfraint fendigedig yn cael ei gwadu i mi.' C) _-j Na, na/ Hefai Rosaline, gan podi ei phen a syllu yn ei wyneb 1 nis gall hyny fod. Ni fydd fy nhad mor gale3. Gobeith- iai gael ynoch chwi fab i denlu boneddig.' Os na chaiff hyny,' ebai Alfred, efe a dry ymaith bddiwrthyf, ac atch arweinia chwi gydag ef.' Na, ns, Alfred, nid wyf yn meidwl y "gWna hyny. Pe buasai yn bwriadu hyny, ni fnaiai yn caniatan i ni goleddur fath obeithion ag y gwyr yn dda sydd yn Ilanw ein calonan ni. Os ca hyd yn nod fedenw anrhydeddas geaych Enw anrhydeddas ?' ail airoddai Alfred. *Ie; osna cha ragor na hyny, bydd yn sicr o ganiatan i ni fyw a chain ein gilydd.' Neidiodd Alfred fel pe buasai wedi cael brathiad gan nedr, a chafoidei feddyliau afael ar eiriau cyn ei fod yn gwybod beth oedd yn ei ddweyd. A beth os caiff yn wihanol i hyny ? Paham y cuddiwyd fy enw ? Paham y anddiwyd amgylchiadau. fy ngenedig-aeth, a'm mabandod ? Paham y danfonodd fy mam fi ymaith, ac a rhwymodd y rhai a ofalent am danaf trwy Iw i gadw y peth yn ddirgel am byth ? Y Nefoedd I beth os oes rhyw flotyn hagr ar yr enw ddylwn eiarddel? Beth os 'Ust!' Ilefai fiosaliae, gan gydio yn ei fraich, a cbrynu fel dalen. Peidiwch a jieddwl am y fath bethan.' 'Pa fodd y gallaf befdio meddwl am danyDt? O! Rosaline, ar y fynydhon, pan y teimlaf faint b lawenydd a hapus- rwydd sydd yn ymddibynu ar y canlyn- iad er ymchwiliad dyfodol, a faint o ofid a gwae all ganlyn os try allan yn anffafr- iol, y mae fy of-a yn cyfarfod A gelyn yn mhob man, ac yr wyf bron a chilio oddi- wrth y treia1.' 'Nid ydych yn ofni wrth feddwl am yr hyn a ellwch ei enill ?' f Nac ydwyf; ond wrth feddwl am yr hyn allaf ei golli.' I Y mae cariad puraf fy mynwes genych yn barod,' ebai y ferch, gan daflu ei braich am ei wddf, 4 ac nis gall un galln daearol ei gymeryd oddiwrthych. Nid wyf yn eich adnabod ond fel yr Alfred hwnw, yr hwn a'm aohubodd rhag dystryw ac yn yr amser sydd i ddyfod, ni chofiaf am danocb ond fel y dyn dewr hwnw pa un wyf yn ei garu yn gywir. Deued y peth a ddelo, nis gellir troi fy nghalon oddi- r wfthych. 'Fy anwyl gariad.' Tynwyd eu sylw. wrth glywed ceffylau yn croesi y grogbont, ac yn fuan wedi hyny gwelsant nifer o wyr arfogyn march- ogaeth i mewn i'r castell. Pwy all y rhai hyna fod ?' gofynai ein harwr. Nid wyf wedi gweled gwisgoedd fel ag sydd gan y rhai hyna o'r blaen.' Yr wyf fi yn ei adnabod,' atebai Rosa- line. 'Rhan o'r Gwarchodln Brenhinol ydynt.' Ai milwyr y brenin ydynt ?' Ie a rhaid eu bod wedi dyfod yn ddiweddar o Yannes.' Rhaid en bod ar ryw neges bwysig,' awgrymai ein harwr. Nid oedd amhenaeth yn meddwl Rosa- line. Olywais,' ychwanegai Alfred, nad yw y Gwarchodln Brenhinol byth yn myned tdlan ond ar orqchwylion dros y brenin.' Y mae hyna yn wir. Ha! edrych- wch. Dacw fy nhad yn myned allan i'w cyfarfod. Cawn wybod yn fuan beth y maent yn ymofyn.' Yr oedd y Due wedi cael ei hysbysu am ddynesiad y milwyr hyn, a chyrhaedd- odd y Uys mewn pryd i groesawu y blaenor fely gweddai i un o'i sefyllfa ef. Syr Philip de Bavensy oedd y blaenor, a dilynid ef can u^in o filwyr wedi eu harfegi yn dda« Yr oedd Syr Philip yn hen ryfel- wr—gwallt a barf lwyd, pa nn a ddangos- ai ei fod wedimyned trwy lawer o dywydd; ac fel cadben y Gwarchodlu Brenhinol, I'll, efe oedd y swyddog milwrol pwysicaf yn y deyrnas. Yr oedd yn feddianol argorff cryf a chadarn, a dewrder a gwroldeb i'w ateb. Fy anwyl Syr ThiUp,' ebai y Due, pan ddisgynodd y cadben, 'jr 3 dych yn dyfod i ymweled a mi achwmni golygas genych?' 4 Ydwyf,' ebai De Savenay, gan wenu, e y mae y brenin yn hoffi i'w gadben gael cwmni da.' A ydych chwi yn myned yn mhellach na Rtfanee ?' Nis gallaf ddweyd, fy arglwydd. Yr wyf ar neges dros y brenin, a rhaid i mi drafaeln hyd nes y deuaf o hyd i'r hyn wyf yn edrych am dano.' 1 Ac yr ydych wedi aros yma i orphwys. Eithaf da. Y mae yr awr giniaw yn agos, ac y mae pob croesaw i chwi a'ch pcbl.' I Nid yn hollol i orphwys yr arqsais yn eich castell,' fy arglwydd, ebai Syr Philip. Y ffaith yw, -danfonwyd fi i gymeryd dyn i fyny ag y mae y brenin yn awyddtis am ei weled.' i Ha! ac yr oeddych yn meddwl ei gael ef yma ?' (Cynghorwyd fi edrych am dano ef yma.' Pwy ydyw y dyn sydd yn tynn el- maint o sylw y brenin ?' 'Ei enw ydyw Alfred-gelwir ef gan rai yn Alfred de Nord.' A gawsoch chwi eich danfon i'w gy- meryd ef i fyny fel carcbaror ?' I Do; derbyniais y gorchjmyn o enau y brenin ei hun.' A ydych chwi yn gwybod paham y cymerir ef i fyny ?' I Y mae digon o reswm dros hyny os yw haner yr hyn a glywais yn wir.' 'Pwy wnaeth yr aphwyniad yn ei erbvn Y Tywysog Bertrand. St. Michael l' llafai Casimer,{y mae y tywysog yn oracl. With rbeswra, nid yw ef i gael ei anghredn.' Chwi gofiweh, fy arglwydd Dduc, ebai De Savenay, nad ydwyf yn dyfod oddi-1 wrth y tywysog. Nid wyf yn ei wasan-1 aethu ef.' Maddenwch i mi, Syr Philip, wrth ddatgan fy opiniwn am fab ein anffod- us frenin, nid oeddwn yn bwriadn dar- ostwng dim ar gymeriad eich neges bre- j eenol. Y mae Alfred de Nord yn gyfaiil; i mi, ac y mae hyd yn nod yn awr Ha! dyma fe o fewn ein clyw.' Buasai y dyn ieuanc wedi dyfod yn mlaen atynt, ond amneidiodd y Due arno i aros yn y fan lie yr oedd. Y ffam Santaidd llefai De Savenay, wedi iddo weled ein harwr. Y mae yn edrych yn fachgen golygus iawn. Nid oes golwg llofrndd arno.' 'B^th ydyw eich meddwl, De Savenay?' Credwyf fod y tywysog yn ei gyhuddo o| ryw Wfeithredoedd ysgeler. Dywedir ei fod wedF llofruddio Goliath, Baptiste, lie Adolphe.' I. < Felly y gwnaeth.' J. Nis gellid gwneudt hyny mewn ffoijid deg.' Gwn^wd ef yn eithaf teg, Syr Philip ac yn mhellach, yr wyf yn abl i'ch hys- bysu mai hwy a ymosodasant ar Alfred. Yr ydyeh yn rhyfeddu. Felly yr oeddwn ninau pan glywais yr ystori gyntaf, ond pan ddaethum i adnabod y dyn ieuanc, newidiwyd fy syndod i drugaredd. Gwel- aiffef yn diarfogi Nicholas yn rhwydd.' 'Llenwir fi a syndod, fy arglwydd. Bhaid fod yr hanes yn ddyddorol iawn.' Cewch glywed y cwbl ar ol ciniaw, Syr Philip Maddenwch i mi, fy arglwydd Dduc. Y mae fy ngorchymynion yn bendant. Rltwd i mi gymeryd y dyn ienanc i fyny.' 'Ni chymerech ef i fyny yn erbyn fy ewyllys i ?' 1 Nid ydych yn myaed i wrtbwynebu y gorchymyn brenhinol, fy arglwydd ?' Nac ydwyf, Syr Philip. Y mae genyf gynllun a'n boddlona ni yn well. Deuaf gyda chwi i Vannes, a chaff Alfred de Nord fyned gyda mi. Cyflwynaf ef i'r brenin fy hun.' 'Osmei dyna ydyw eich penderfyniad, yn cael ei wneud ar eich cyfrifoldeb chwi eich hun, nid oes genyf ragor i'w ddweyd.' 'Dyna fy mhenderfyniad, ae yr wyf yn cymeryd y cyfrifoldeb arnaf.' Y mae un peth arall, fy arglwydd. Y mae hen wr ac hen wraig—pa rai sydd wedi bod yn byw gyda'r Hanc A Igawsoch chwi orchymya i'w cy- meryd hwy i fyny ?' I Nid fel hyny yn hollol, ond gorchym- ynwyd i mi geisio cael allan pkle yr oedd- ynt.' A orchymynodd y brenin hyny ?' Waddo,' atebai y cadben. Y tywysog a roddodd i mi y tipyn gwaith hwnw.' I Gadewch i mi eich cynghori chwi fy anwyl Syr Philip i adael gorchymynion y tywysog o'r neilldn. Nid oes ganddo ddim i'w wnend a chadben y Gwarchodln Brenhinol.' Ond,' ebai Syr Philip, I bydd y tywys- og yn frenin cyn bo hir—bydd y Gwarch- odla Brenhinol yn weision iddo ef y pryd hwnw, a bydd y gallu ganddo i gosbi —' 'Aroswch, Syr Philip,' llefai y Due. 1 Yr ydych wedi anghofio pa fath waed sydd yn rhedeg trwy wythienau ein bon- eddigion ni. Pan fydd Bertrand yn freniD, bydd rhaid iddo ymddwyn yn deilwng 0 frenin, den fe syrth ei goron oddiamei ben. Yn enw y Forwyn Fendigedig! os na ymddygaatDm fel 'Fy arg wydd p 'Peidiwoh a'm rhwystro, Syr Philip. Gwn beth wyf yn ei ddweyd, ac yr wyf yn atebol am dano ac yn mhellach, dichon nad yw yr amser yn mhell pan y dywedaf y geniau hpl wrth Bertrand ei hun. A ydych chwi yn meddwl y beiddiai Brenin lilydaw gyheeddi rhyfel yn erbyn y Dnc o Rennes ? Tjngsd! chwi y bnasai y fath weithred yn darnio ei orsedd yn deilchion. Buasai fy nghefnder o Anjou yn falch i weled gwaith o'r fath. c Fy arglwydd,' ebai De Savenay, yn bwyllog,1 gellwch chwi siarad eich medd- yliau, gan fod un rhan o dair o'r deyrnas o dan eich awdnrdod, ond rhaid i mi fod yn fwy gofalus. Ni roddodd y tywysog orchjmyn pedant i mi, ond ceisiodd tfooyf, os deiiwn o hyd i'r hen bobl hyny 1- I I betb, Syr Philtp ? Nid oes eisiaH i chwi betruso Eiarad yn eglur wrthyf.' Ceisiodd genyf i anfon rhai o'm milwyr i fyned a hwy i Montefere.' c Nid yw Francesco a Marguerite yma,' ebai y Due, na cherIlaw- yma ychwaitb. Pan fydd y brenin yn gofyn am danynt, rhoddaf hwynt i fyny. A ydyw hyna yn foddhaol V I Os nad yw y bobl gyda Mr. Alfred), atebai De Savanay, ni phoenaf ddim 0'0 plegyd, gan na chefais orchymyn gan y brenin o berthynas iddynt; ond mewn cysylltiad a'r Ila-ne I Cyflwynaf effy hun i'r brenin,' ebai y Due. Ac yn awr, deuwch gyda mi i'r ty, lie y gallwn orphwys tra y byddom yn ymddyddan.'
EISTEDDFOD NADOLIG CALFARIA,…
EISTEDDFOD NADOLIG CALFARIA, ABERDAR. BEIRNIADAETH ARWYSTL. Englynion Y Golomejt. Derbyniwyd 17 o gyfansoddiadan yn dwyn y ffagenwau canlynol:—Asgellog os Gwallus, Gostyngedig, Alaw Myrddin, Diniwed, Adarwr, Cristion, Edmygydd, Gwron Gwladgarol, Noab, Eiddilfab o'r ddol fwyn, Un hofF o'r Golomeo, Ceinfryd Cwynfron, Anianydd, Oliver Goldsmith, Noah (2), Erasmus yr Hwsmon, a Cenad- wr. Ni ddengys y rhestriad uchod radd- raddau teilyngdod cydmarol. Eiddilfab o'r ddol fwyn.—4 0 hyd'n ein gwydd.' Cofied Eiddil nad priodol tolnodi ar ol cydsain. Ansoddair anmhriodol yma ydyw 1 hylwydd,' adran diniweid- rwydd,' C a mewn gwres ar negesau.' Llinell bur naturiol. I Ceinfryd Cwynfron.—' Diwair ei hanian.' Cyrch gwallus-o, h yw prudd ei chan.' Naturiol iawn. CIWYC Anianydd.- Llinell ryfedd yw ei olaf ef: Yn glog bu'r Ysbryd Gl&n.' Oliver Goldsmith.- Gwers dda daena drwy bob dol Un dda yw a goddefol.' Diniwaid edn odiaeth,' sydd wallus o ran cynghanedd—iawn pe buasai odiaeth yn odiaeth. f Un hoff o'r Glomen.—' Diniwaidaidd.' Beth y mae aidd yn geisio yma ? yHi, zeal, ardency, yw aidd. Par dda a gan- lyn :— A iach y ceir ei cl^g hi j t A'i gynwys i'n digoniA Gwron Gwladgarol.—Gair tywylÍ ac anmherthynasol mewn cysylltiad a chol- omen yw rhewys' (gwancus). Y mae Gwron heb feistroli cynghanedd. Ym- rodded ati. Edmygydd.—* Aden rywioglon,' rywiog- lan fuasai ddifai. Diwedda yn wael. Y mae efe fel y mwyafrif yn myned ar daith ysgrythyrol faith iawn i chwilio am ryw-' beth i'w ysgrifenu ar y pwnc. Paham y rhaid hysbysu beth a ddywed y Beibl ar y testyn y cystadleuir-arno ? Onid ellir ys- grifenu cymaint. a dau englyn ar golomen heb fyned ar ol colomenod cysegredig yr hen amseroedd ? Onid pes digon o gol- omenod yn ein golwg bob dydd ? Oenadwr.-Pur gyffredin yw ei englyn- ion ef. Cyrch yr ail englyn yn ddrwg iawn. Cristion.— Ei ddelw mewn nef ddidoliaeth,' sydd rhy dywyll a phellgyrch. Gwaeth na gwallus ydyw I deddf addoliaeth.' Onid addoliad deddfol, neu yn ol y ddeddf a olygai ? Ond ystyr ei eirian ef ydyw bod y ddeddf yn wrthddrych addoliad. Adarwr.—' Ar'n daiar ni.' Ar ein daear ni fuasai gywir. Diniwed yw, dyn awen Seraph ei oes ar ei phen.' Nid oes angen Seraffiaid i ganu i golom- enod. Go eithafol yw yr uchod. Diniwed.—Rhwydd, eglur, a phur des- grifiadol. Alaw Myrddin.— mae ar ei phen Hudol rosynau Eden.' Onid gwell fel hyn ?— —mae ar ei phen Blu adar hardd-gwbl Eden. Diwedda yn ddiwerth a dieffaith. "Gostyngedig.—' Ber ei thaith.' Ei hed- iad feddyliai y bardd yn ddiau. I Nithia'. fts, hyn a wna'th rwydd Waredu o'th waradwydd.' Nid pregeth oedd eisiau yn awr, ond englynion. *fAsgellog os Gwallns.—Beth yw C har- wysg ?' Nid rhodio fel cenhadydd' y mae y golomen, eithr ehedeg—' harddi' am harddn. Un nwyd ni chwyd yn ei chol Iraidd, ond gwen hawddgarol.' Nid yw gwenu yn briodol i golomen- trydaryw ei natur hi. Mwy hynod mai yn ei chol y cyfyd y wen. Noah (1).— Dwyfol y cysgod hefyd 0 Brynwr bar wnai i'r byd.' Nid wyf yn deall swydd y bctr yu y cysyllt- iad yma. Y mae gan hwn chwech llindl pur dda. Erasmus yr Hwsmon.— —maear ei phen Oludog liwiau EdeIl., Idiwiau EdeD I Pa liwiau o«c^ynt? Trueni na chawsem wybod. Y mae gan- ddo bedair rhagferf yn dangos ansawdd un ferf; ond nid mor dramgwyddus y nifer a'r dewisiad o honynt. Noah (2).—Y Mae yntau wedi bod yn chwilio am ei golomen yn y Beibl. Wel, hwyrach ei fod yn creda nad allasai gael cystal un yn un lie arall. 4 Ymglymu mae y golomen—g&ynus Ag anedd ei pherchen Demai yn ol at Noah hen A hanes Diluw'n llais deilen. Mwyn, wisgloew, edn hoew, diniwaid—en Mewnhanes Fendigaia [wog O'r cu a'r glan a'r canaid Yn hon gwir arwyddlun gaid.' Dymunaswn iddo derfynu yn well; ac heblaw hyny, y mae y gynghanedd yn y llinell olaf ond un yn amheuB-' glan,'— 'canaid.' Noah (2) yw y goreu.
0 Y PARCH. JOHN ELIAS.
0 Y PARCH. JOHN ELIAS. Anfbnodd Elias at yr eglwys Fethodist- aidd yn Llundain lythyr ar y pedwerydd gorchymyn, yn mha un y gwnaeth sylw- adan yn nghylch y Sabboth. Anfonodd hwnw o'i gartref, Llanfechell, yn Sir Fon, Mehefin 22, 1827. Yn hwnw ysgrifenodd fel y canlyn :— "Hwn yw y cyfle cyntaf a gefais i ys- grifenu atoch er pan yr ymadewais a Llundain. Bn yr Arglwydd yn drngarog iawn tuag ataf yn fy nhaith trwy Sir For- ganwg, ac yn mhob man hyd nes y dy- chwelais adref. Yr oedd fy llafur yn fawr. Bum yn pregethu yn ami yn yr awyr agored. Aeth fy nghorff yn wan a llesg. Ond cymerwyd fi gan yr ystyriaeth fy mod yn cael y fraint o gyfarch fy nghyd- greaduriaid yn nghylch achos eu heneid- iau. Gwnaeth hyn y gwaith yn esmwyth, ac i ymddangos hyd yn nod yn ddim. Cyrhaeddais fy nghartref o Sassiwn y Bala am unarddeg o'r gloch nos lau. Bum o dan angenrheidrwydd i fyned i Gyfarfod Chwarterol Amlwch y Sabbath .canlynol. Dawsom gyfarfodydd buddiol yno. Pregethodd John Davies, Nanty- glyn, yco ar Esay xliii. 19—21 a Morris Roberts^ ar Zech. xiii. 1 a Henry Rees, ar 1 loan i. 7; a Michael Roberts, ar Phil. i. 21 John Jones, ar Esay liii. 5 James Hughes, ar Marc xiii. 37; ac ysgrif- enydd anheilwng y llythyr hwn ar 1 loan ii. 16. Aeth Ysbryd yr Arglwydd gyda'r gair mewn modd nerthol i galonau y bobl. Buasechyn meddwl am waith yr Arglwydd mewn amseroedd blaenorol wrth weled yr effeithiau grasol ar y gwrandawyr. Y mater y buom yn ymdrin ag ef yn y Societyoedd y pedwerydd gorchymyn, ar ddyledswydd o gadw y Sabbath yn sant- lidd. Yr oeddym wedi dechreti gwneud sylwadau ar y mater hwn yn Sassfwn y Bala. Aethom at yr un pwnc yn Amlwch. Ystyriwyd pedwar o bethau 1. FW y gorchymyn yn un meesol; ei fod yn anghyfnewidiol a pharhaol, ac o'r un natur a'r gorchymynion ereill. Dang- oswyd|mai anwybodaeth o'r gwirionedd hwn, a bod yn ddisylw o hono, yw yr achos yn ami fod esgeuluadra a difaterweh, yn cael eu dangos tuag at y Sabbath. Profwyd moesoldeb y gorchymyn mewn Uawer ffordd. Megys:—fod deg gorchym- yn yn y ddeddf foesol, ac os nad yw y pedwerydd yn un moesol, ni byddai ond naw gorchymyn yn y ddeddf foesol. Sylwyd ei fod yn beth tebygol mai y gor- chymyn hwn yn nghylch y Sabbath oedd yr un cyntaf a roddwyd i ddyn yn Eden ei fod wedi cael ei roddi i dad yr hil ddynol cyn iddo gwympo, ac o gahlyniad ei fod yn perthyn i holl dylwyth dyn bob amser. Ymddangosai i ni fod y gorchymyn yn un priodol, defnyddiol, a rhesymol yn ei natur. Sylwasom mai y peth mwyaf rhesymol yw i ddyn addoli Duw; fod creadur cymdeithasol i'w addoli ef yn gy- hoeddns, mewn cymdeithas, nea mewn modd cynulleidfaol; a chan hyny fod amser neillduol i fod at yr addoliad hwn; fod yr amser hwnw yn cael ei apwyntio; ac nad oes neb yn fwy addas i benderfynu pa amser fydd hwnw na Chreawdwr dyn. Sylwyd hefyd fod y seithfed ran o amser dyn yn un cyfaddas, gan nad yw yn gyfran rhy fawr o amser fod Duw wedi cyboeddi y gorchymyn hwn o ganol y tan fel y naw ereill; nad ydym wedi clywed i Dduw erioed ysgrifenu dim ond y ddeddf foesol, yr hon a ysgrifenodd efe &'i fis ei hun ar y llechau ddwy waith. Nodwyd hefyd fod Crist yn ei ateb yn nghyloh y 'gorchymyn mawr' wedi cynwys yn hwnw holl orchym- ynion y llech gyntaf. Nid yw.cyfnewidiad dydd y gorphwysdra dan yr Efengyl yn profi dim yn erbyn natur foesol y gorchym- yn; yseithfed dydd yn awr yw yr orphwysfa sanctaidd. Cona gadw yn sanctaidd y dydd Sabbath.' 2. Gwnaethom sylwadau ar y gair 1 Cofia.' Nad yw y gair hwn yn un o'r gorchymynion ereill Llefarir y lleill fel y cyntaf, na fydded i ti dduwiau ereill ger fymroni.' Dywedir yma1 Cofia y dydd Sabbath.' Y mae y gair Cofia' yn arwyddo, 1. Henafiaeth y gorchymyn. Cyfeiria at osodiad dechreuol addoliad Dnw ar y ddaear, fel pe y dywedasai (Cofia y modd y sancteiddiodd Dnw ef.' 2. Y mae y gair I Cofia I yn arwyddo natar barhaol y gorchymyn. 3. Fod angen mawr am dano. 4. Y mae y gair hwn yn awgrymu y dylem feddwl am dano cyn ei ddyfod, ac y dylem ymbarotoi ar ei gyfer yn mlaen llaw, a'i groesawi ef. 5. Golyga y dylem ei gofio yn ei hoU oriau, a gweith- redn yn briodol yip holl ddiwrnod. 6. Dyagir m yn y gair hwn i'w gofio wedi i'r Sabbath fyned heibio, trwy myrio ar yr hyn sydd Wedi cael ef wneud yn ystod y dyddhwn. 3. Gwnaethom ychydig sylwadan ar yy hyn a ofynir yn y gorchymyn hwn, ei santeiddio.' (1). Neillduo y diwrnod i Dduw, fel un gwahanol i bolldiwrnod arall. Rhoddi y cwbl o hono i Dauw cysegru yr oil o hono at ei wasanaeth santaidd Ef. Nid gorphwysdra cnawdol neu anifeilaidd i d#n a ofynir. Diwrnod yw y Sabbath ar ba un y inae yt enaid a'r coirff i addoli Duw yn bersonol, teulaol, a chynulleidfaol. Diwrnod yw i gofio gwaith Duw yn creu, yn llywodraethu, ac yn achub,-i gofio adgyfodiad Crist wedi iddo orphen gwaith y prynedigaeth. Diwrnod ydyw i addoli Duw yn Nghrist. Diwrnod i edrych allan am Grist, ac i ymhyfrydn, gorfoleddu, a gorphwys ynddo. Sabbath ydyw i'r enaid. Dylai ein myfyrdod, ein hymddyddanion, a'n hymddygiad, fod yn gyfeddas i gysegr- wydd y Sabbath. Dylem ei alw yn' hyfryd- wch' ac yn ddydd gogoneddus.' 4. Gwnaethom ychydig sylwadau ar yr hyn a waherddir, yn y gorchymyn hwn. Gwaherddir, nid yn unig y pethau sydd yn bechadurus bob amser, ond hefyd rhai pethau sydd yn gyfreithlon; ie, yn angen- rheidiol feldyledswyddau a galwedigaethau daearol y rhai a ellir eu cyflawni cyn neu wedi y Sabbath. Gwaherddir ymbleseru corfforol mewn cysgu, bwyta, ac yfed, ond yr hyn sydd yn angenrheidiol i gyual natur, ac i'n gwneud ni yn gymhwys i wasanaeth Dduw. Sylwyd fod ymddygiad pob! ar y Sabbath yn profi pa fodd y mae pethau yn sefyll rhwng eu heneidiau hwy a Duw fod y rhai nad ydynt yn 'anrhydeddu' y Sabbath yn elynion i Dduw ac ar y Haw arall, fod y rhai sydd yn gwir barchu y Sabbath, ac yn ei gadw, yn dangos mai yr Arglwydd yw eu Daw hwynt, a'i fod ef yn en sant- eiddio ac yn eu parotoi i feddianu y Sab- both tragywyddoJ. Os ydym mewn sef- yllfa meddwl cyfaddas i'r Sabbotb, yr ydym mewn sefyllfa barod at weddi a mawl, a gwrando pregethau. Y ncae yr achos mawr yn eich eglwys chwi yn agos iawn at fy nghalon 1. 0 na byddai i mi gael clywed ei fod yn Ilwyddo yn ddirfawr yn eich plith. Yr wyf yn dra gofidus na buaswn i yn fwy defnyddiol yn eich plith pan y bum' gyda chwi." Yn y llythyr uchod dengys Elias ei fod ef yn esbonio pob peth wrth safon gwerth gwirgrefydd. Edrychai ar awdurdod Duw yn ei Air yn derfyn ar bob peth. Meddwl ac ystyr helaethaf, mwyaf manwl, geiriau Duw oedd mater ei sel a'i frwd-- frydedd ef. Edrychai efe ar ysbrydolrwydd a manyldra geiriau Dawyn eu cysylltiad angenrheidiol a hanfod gwir grefydd, as a'r prawf fod dyn yn cael ei barotoi i fwynhan nefoedd yn dragywyddol Nid ymgyngorai efe a dychymygion dynion yn nghylch terfynaudyledswyddau Sabbathol. Ni sonlai air am farn y doctor hwn a'r .r doctor arall, na beth oedd traddodiad yr hynafiaid, ond beth a ddywed « Arglwydd. Yn mhob peth a wnelai ,'neu a ysgrifenai gn en i efe, edrychai arno ei hun yn geahadwr dros Dduw, i osod ei eiriau ef o Saen dyn- ion. Mater ei ymchwiliad ef ar bob graS a dyledswydd owd yr hyn a Iefarodd yr Arglwydd. Nid oedd byth yn blino chwilio i mewn i fediwl Duw ar bob peth. Ac er ei fod yn credn mai Daw sydd yn gwneud y cwbl, eto, yr oedd yn fsnwl iawn yn nghylch dyledswyddau, ac a roddai allan ei holl frwdfrydedd i ddangos y perygl tragywyddol i ddynion esgeuluso eu dyledswyddau tuag at Dduw a dynion.
♦:. CYPRUS.
♦ CYPRUS. Mae y CadCridog Casnols yn siarad yn hynod o anffafriol am Dyroiaid Cyprus. Mae y lleoedd. lie y preswylient hwy, a neb ond hwy, drwy yr holl ynys, yn hynod fawlyd a thrnenus, ac yn dangos polymath o nodau dadfeiliad. Mae hyn yn ganlyn- iad anocheladwy o anhoffder y Twrc i ymaflyd mewn un math o alwedigaeth er enill ei fywioliaeth. Y maent yn fwy hoff o fyw mewn segurdod yn y Cades, yfed a chwiffio, au teulnoedd a'u hamgylchiadau teuluaidd yn cael eu gadael yn ddisylw. Tybia efe fod hiliogaeth yr Osmanlis yn diflanu yn gyflym. Yr oedd wedi deall drwy awdurdod gredadwy fod trigolion prif ddinas yr ynys, ddeugain mlynedd yn ol, yn cynwys mwy o Dyrciaid na Christ- ionogion, tra yn bresenol y mae yn hollol i'r gwrthwyneb. Mae y drwg o erthyliad yn cael ei arfer yn mhlith y boblogaeth Dyrcaidd, ac maey bydwragedd Tyrcaidd yn hynod o flodeuog yn mhob lie. Dywed Sesnola y gwelir yn amlwg mai amser, a hyny yn nnig, a ymddengys yn angen- rheidiol i waredu Ewrop oddiwrth y fath hiliogaeth ffiaidd. Mae darlfan hanes y Tyrciaid, a'u creulonderau tuag at bawb, ond yr eiddynt eu hlluain-canlynwyr y d gau broffwyd—yn ddigon i fferu y gwaed yn ein gwythienau. Nid oes yn y Koran ond celanedd, dialedd a chrenlonder ffieidd- waith satan a choleddydd pob nwyfiant drwg a pbechod. Er gweled priodoldeb y fiscal economy, mae Mariti yn nodi treth neillduol a rhyfeddol, yr hon a awdnrdod" wyd gan y Llywodraethwr pan yr oedd angen mawr am anan yn y Drysorfa. Ar. osodwyd treth gan y llywydd doeth hwn o dan enw priodol, ao meddai efe* "Nis gallafollwng yn anghof ei henw-George, yr hon a drethwyd pan y dwAthnrp i'r ynys." Beth a wna Oanghellydd Tyrcaidd ein Trysorlys ni, er boddloni plaid, y rhai ydynt am em harwain yn ol at Geidwad- aeth, a damcaniaethau henafol ereill; dichon panybyda angen, yr hyn yn ddios sydd yn awr, & Uanw gwanc Tbriaeth am wnead treth ryfeddol o'r fath, y gelwir hi Disraeli, Beaconsfield, Cross, nen ryw enw: cyffelyb, fel y gellid ei chasglu yn rhwydd?
CYPRUS 0 DAN LYWODEAETH PEYDADT…
CYPRUS 0 DAN LYWODEAETH PEYDADT FAWR. Y gofyniadau nawyaf naturiol yn bre- senol, yn ngwyneb fod Cyprus yn feddiant i Brydain Fawr, yw, "A all Cyprus gael ei thrigianu gan drigolion Lloegr, Cymru, yr Alban, a'r Iwerddon 1" Mae yn awr yn feddiant Prydeinig. Y mae yr adroddiad yr ydym wedi ei dderbyn o'r hinsawdd, yr hwn a ymddangosodd genym yn fiaenorol, yn dangos yn ddigon amlwg ei haaaddasrwydd i'r dosbarth isel o Ew- ropeaid i fyw ynddi; ac fel y dywedodd Mr. Lang yn ei adroddiad yn y flwyddyn 1871, nid oes yma ddrws agored i weith- wgr Ewrop aidd, er y gallasai fod yma le 1 ffermwyr. Yr anhawsder mawr sydd ar ffordd y dosbarth olaf fyddai rhoddi gwaith i weithwyr-brodorol, heb fod yn meddn gwybodaeth o iaith y wlad. "Nid yw yr hinsawdd," meddai efe, "yn afiacb, ond yn gofyn puredd a chyfunedd mewn ym- borth ao arferion cymedrol. Yn mhob lie, yn enwedig yn y Dwyrain, y mae llwyddiant yn amodol ar wybodaeth ymarferol, cynil- deb, a chymedroldeb. Cyfalaf yn cael ei roddi mewn gweithrediad gyda y cymwys- derau hyn, a fuasai yn sier o ddychwelyd gyda Hog odidog mewn anturiaethau amaethyddol yn Cyprus." Fel enghraff o nerth pryniadol arian, dywed y gallesid cael gwaith wedi ei wneud am y prisoedd canlynolDosbarth blaenaf, o 3s. i 58. y dydd yr ail ddosbarth,o Is. 6c. i 2s. 6c. y dydd; trydydd dosbarth,o lie. i Is. 3e. y dydd. Gwenith yn costio yn 1870 32s. y chwarter, Bef wyth bwsiel, a chig am 3c. y pwys. Mewn angenrheidiau bywyd, y mae 15p. yn Cyprus yn gyfartal i 25p. yn Nghymrn; mewn moethau, 20p. yn cyf- ateb i 30p. yn Cyprus. Yr ydym wedi darllen laweroedd o weithian yn newydd- iaduron gwahanol wledydd am ymfud- iaethau o'r Aifft i Cyprus yn myned yn mlaen ar raddfa fawr, a dywedir fod llinell union o agerlongau yn fusn i gael en cychwyn rhwng Alexandria a Larnaca. Dichon y buasai yn anamserol i ni yn awr fyned i mewn i'r pwnc o arddrychan gwleidyddol am ddyfodol Cyprus. Tebygol nad yw y dynion hyny sydd yn gorbnsio caffaeliad Cyprus i fath o orchestwaith ddiplomyddol o'r mawredd blaenaf, ac yn gweled yn hyny gyfaredd holliachol am yr holl ofidiau a fu cyhld yn rhan Twrci yn Asia, yn fwy anghywir yn eu syniadau na'r rhai hyny sydd yn amheu nad yw yr Am- herodraeth Brydeinig yn alluog i dalu y pris am dani. Mewn perthynas i'r ftmttts o gael yr ynys i deyrnas Prydain Pawr, mae y Proffeswr Eastwick yn ein hadgofio fod Alexander Fawr yn dweyd yn ei ddyddiau ef am yr amherodraeth" Gyda Cyprus yn ein meddiant, ni a wnawn deyrnasu yn llwyr ar y mor, a bydd ffordd rwydd yn cael ei gosodyn agored i wneud disgyniad 1 r Aifft. Yn mherthynas i gytundeb mawred^og (?) Berlin, y nodiad pwysig am drosiaa Cyprus gan Beaconsfield: Gyda neu heb-Gynadledd, buasai yn rhaid i Loegr i ymladd pe buasai Rwsia yn myned yn mlaen yn mhellach i Asia Leiaf. Gan hyny, nid yw y cyngrhair a Twrci yn gosod arnom un rhwymedigaeth na fuasai yn dyfod arnom gan ddylanwad amgylchiadau, tra y mae yn rhoddi i ni feddiant o orsaf filwrol a morwrolhan- fodol bwysig i weithredu mewh nnrhyw fater, ac yn ein gallaogi i barotoi at ryfel, os yw i ddyfod, tra yr ydym mewn hedd- wch. Beth bynag, mae yn rhoddi i ni yr hawH symud rhith esgusawd goreu Rwsia am ryfel drwy ad-drefnu Llywodraeth Twrci."
PETHAU tDEDDFyDDOL.'
PETHAU tDEDDFyDDOL. Nevoid termau y Llysoedd.—Y mae iaith gyfreithiol y llysoedd wedi cael eu 1 newid i raddau mawr er pan y pasiwyd y Judicature Aets. Y mae y termau 'attor- neys' a 'proctors,' wedi cael en snddo yn yr enw swyddol perthynol i'r chancery solicitor' Action' yw I suit* yn awr. ■ Dilewyd bill' a declarationac yn eu lie y mae statement of claim,' nen I state- ment of complaint' Y mae Plea' ac Answer' wedi treiglo i Defence.' 'Implication' wedi myned yn Reply? Y mae Bills of exceptions/ Proceed- ings in error,' I Pleas in Abatement' a 'New Assignments,' wedi myned o'r golwg am byth. Bydd Terms' yn cael eu galw yn' sittings.' Ond y mae digon, a gormod lawer, o eiriau cyfrinoly broff- eswriaeth gyfreithiol yn aros eto, Y mae plant dynion yn hoffi teyrnasiad melldith Babel ar iaith. Ymhytryda dynion mewn geiriau dyeithrol er mwyn dangos en bod uwchlaw y dorf anllythyrynog.
PETHAU MEDDYGOL.'"
PETHAU MEDDYGOL. Cypbyrddau Afiach.- Y mae y JSani- tary Record yn dweyd fod dynion wrth ? wneud cypbyrddau heb wynteHiadaeth r (ventilation), yn gwneud yr hyn sydd yn cynyroha afiechyd. Gwna y fath gyp- byrddaufwyd a dillad yn afiach. Cyn- yrehant awyr afiachus, yr hwn a leda trwy yr ystafelloedd. Y ffordd i wella hyn fyddai tori tyllau yn oohren y cypbyrddau er mwyn i draught fyned trwyddynt. Gwelliant y Lock Jaw.—Un or pethan j mwyaf marwol yw yr hyn a elwir Lock Jaw. Amser yn ol dywedodd fer, B. Richardson fod dylanwad neilldool gan! nitrate of amyl ar gorffdyn; a bodfferyll- ydd enwog o'r enw Proffeswr Guthrie, tra yn distyllio nitrate of amylpddiwrth amyl alcohol, wedi oael allan fod y vapour oddi* wrtho yn cyflymu rhediad y gwaed, ac yn effeit)biio,yn fawr ar y gewynan. Cyahwys- wyd ef at ddyn a'r look jaw arao, agwell- [hawyde^