Tarian Y Gweithiwr

PETHAU DEDDFYDDOL. T'lDyll yn mhlith 'Cvjreitkwyr. Dywed .y Figaro fod swm tal B ir-gyfreithiwr yn cael ei roddi ar y brief a gyfleir gan gyfreithiwr iddo. Ond nadyw y Bar- gyfreithiwr yn cael ond ychydig o'r fee af y brief. Ni chwyna y Bar-gyfreitbiwr &r y twyll, gan fod y cyfreitbiwr yn oruch- wyliwr mor bwTpasol at ei amean ei hun. Tybia y cyhoedd eu bod yn tain am waaanaeth Barrister, pan mewn gwirion eddy mae haner y r arian efallai, os nad dwy ran o dair o'r arian, yn myned i fe^diant.y cyfreitbiwr.

PETHAU DDYGOL. Alcohol mewn Gwryo a JPhorter. Dywed y Sanitary -Record.,fod dadansoddiad owrw, a phorter yn Llijndain yn profi fod y dyn a yfo ddau chwart o'r cwrw a'r porter rhadlon yno yn yfed mwy o alcohol nag sydd mewn haner peint o frandy neu whisky. Pa ryfedd fod meddw- dod yn ffynu yn mhlith y Unaws ?

PETHAU YSTADEGOL. Poblogaeth New Zealand. Ychydig amser yn ol yr oedd poblogaeth New Zealand fel y canlyn: -Auckland, 73,362; Taranaki, 6,373; Wellingtoa, 35,607; Hawke's Bay, 11,122; Marlborough, 9,533; Nelson, 23,971; Westland, 15,377; Can- terbury, 71,316; Otago, 98,067; Chatham Islands, 132. Oyfanrif 341,860. Y mae lIawer o filoedd o drigolion Prydain yn ymftdo yno yn flynyddol, ao yn -eael oyflogau..ds-

1 M AliW OL A ETHAtT CYMRY YN ( AMERICA. r Bhagfyr 14eg, yn Houtzdale, Clearfield County, Pennsylvania, Mrs.Jennett Mor- gan, anwyl briod Mr. Morgan Morgans, Groesfan. Cymerwyd hi gan y fits, ac yn mhpn 21 o orian dychwelodd ei hysbryd at Ddnw yr hwn a'i rhoes, gan adael priod a dauo fechgyn byehain mewn mawr alar am ei cholli. Yr oedd yr ymadawedig yn ferch i Morgan a Mary Shon, Broviskin, Sir Forganwg, Deheudir Cymru. DadBllfot fr wlad iion yn 1870, o le a elwir FfSftOh Taf, yn Morganwg, a gwnaethant eu oar- tref yn Kingston, Pennsylvania, am tua phedair blynedd, a baonfc yn aros yn Arnot, Tioga County, am ychydig fisoedd cyn eu dvfod i'r lie yn 1874. ahagfyr 14, yn Ohi 40 mlwydd oed, Mr. Thomas E. James (Idris Glari ^Wear), Todd: Oddeutu wyth o'r gl(^ to Sa^wrn, Rhagfyr 14, gwefreiddiwyd nefrydd torcalonnS' fod- dyn Wedi ei gael mown cyflWr ddirwasgiad wrtl un o freight cars y C. & P■ R. R., Section No. l: Yroedd yfreight cars yn dyfod i mewnogyfeiriad Pittsburgh am wyth o'r glooh yn yr hwyr, pan aeth James yn erbyn y tyiryw lawn chwarter milldir allan Off ddinas, ac er a wyddis hyd yn hyn yn ddi-; achos ac yn ddineges. Ni wyddis pa fodd yayrthiodd i afael y dinystrydd, aq ni; wyddis yeb waith a oedd rhywxin yn gydym- eithydd iddo ar y pryd ai peidio. Pan y gwelwyd ef gyntaf yr oedd yn farw, yn fid wed; g, ac yn gymhletheiig yn olwynion y cerbyd. Wedi ei ymryddben symndwyd f i swyddfa Mr. C. Thomas, undertaker, cfc&ddwyd ef y dydd Mercher canlynol. Yr oedd yr ymadawedig yn hanedigolo dy a thylwythy- Teddiaid, Penmhyallt, plwyf. Gyem Dn, Sir Frycheiniog, Deheudir CJymru. Gelwid ef yn moreu ei ddyddiau gn Tom'Todd," yn ol enwaU ei deidian Jdr'wy ei fam, Sarah Todd. Gadawodd weddw, sef ei ail wraig, a chwech o amddi- Ifaid i alarn ar ei ol, pump o ba rai sydd teddyw heb dad na mam i'w hymgeledda. _Rhagfyr 24, 1878, yn Gomer, Ohio, yr hen. Gristion ffyddlon, Edward Peat. Ba am lawer o flynyddau yn celod gweithgar a "defnydiiol yn eglwys yt hen gapel, Llan- brynmair; a phan ymadawodd oddiyno flynyddau yn ol i ddyfod i America, yr oedd yno alar a chwithdod dwys ar ei ol. Ar ol dyfod i'r wlad hon bu yn ffyddlon a •d^fhyddiol neillduol yn eglwys Gomer, a theimlir colled fawr yn ei farwolaeth.

TUCEFN I SIOP COLOMENOD, Neu haaes gweithrediadau y Genhadaeth Gristionolgol mewn ystafell sydd tucefn i -siop columenod, ac o'r braidd y geliir dweyd y tucefn, am fod y mynediad i fewn i'r ddau le trwy yr un drws, fel ag y gallesid yn rhwydd feddwl fod y rhai fyddai yn myned i'r naill, yn myned i'r Hall, ac eto yr oedd y ddau le yn hollol wahanol. Yr oedd y siop yr hon oedd yn llawn o adar a chreadur- iaid'teganol o bob rjiyw, a phob amser mor llawn a hyny o'r drewdod neillduol hyny a gynyrchir mewn lleoedd o'r fath, yn yamotyn ludr ac annymunol ag y gellid ddychymygu, f er hyny yr oedd y bobl a'i cadwent gymaint J yn eu helfen yno, nes yr oeddent yn byw, bwyta, yfed, ysmocio, ac yn cysgll yn yr un bwyta, yfi, yeiafell ag y carient yn mlaen eu masnach ar -'Y Sul a diwrncdau ereill yr un fel. Nid oedd hyn mewn unrbyw ynys bellenig, nac ytjhwaith. mewn congl dywell, anweledig, mewn rhyw drefediga.th hensfol. Yr oedd yn—o'r braidd nad ydym yn ofni enwi yr enw rhag i'r teimlad o byndod ymadael,—yr Ioedd yu Scalter Street, oddeutu taith mynyd o Shoreditch, Llundain. Ond os nad oeddech yn teimlo yn awydd- us i feddianu yr adar neu y llygod gwynion, a phasio heibio i'r atdyniadau hyn, byddech yn sicr o allu cael gafael yn rhyw beth y 1% pen draw i'r fyuedfa ac yn groes i'r clos mwy rhyfeddol o lawer. Yr oedd yno ystafell fechan, o'r braidd yn ugain trp ys- gwar, yn cael ei "Boleuo yn sy di^' gan ffaiiestr yn ynon; ,-yr oedd,y .f, I yn cael ei ddal i fyny gan:bile. £ lj. ptf rap yfa bur debyg, a fwrwdw^stcrl}WJdyV.gehvch y siop waith Uwchlipi'^r oedd, byrddau y llawr yn y fath eefy^fa nea yr oeddech ar brydiau yn myned trwyddynt; yr oedd y d ainage yn ddiffygiol iawn,acynnhymor yrhaf byddai yr ystafell yn annyoddefol booth. Er hyny, yr ydym yn sicr y bytl, y sawl a ddirlleno hwn yn teimlo -yalfo-da-'ha,,l fod y Duw Hollalluog wedi cyflawni rhy- feddodau yn y lie byeban hwn, y fath%jna3 geliir eu cyflawsi ond gan yr Ysbiyd GH&u. yn unig. 4 i Cyflwyna yr olygfa ganlynPV a ymdda- ngosodd yn un o r ewyddiadaron dyddiol Ltundain, ddrychfeddwl i'r darllenydd o sefylifa pethau yn y dyddiau hyny :— Gorwedd prif atdyniad inarchnad Sab bothol heel Hare yn yr adar-canu; ac yn hyn y gorwedd un o ddirgelion mwyaf an- egluradwy y natur ddynol. Pa gyfathrach naturiol all fod rhwng carolwr diniwed y goedwig ddeiliog, a'r daudroetyn pendrwm a fagwyd yn oin hystrydoedd culion, yn tyngu Ilwon ofnadwy er cynorfcbwyo yr haeriad nad oes dim ya y byd ag y teimla gymaint o hoffder tuag ato ? A gad ;el y naill ochr ei chwaeth am adar canu, pe gofynid i Mug- gins isuanc, beth ydyw Vegwn-uebder eithafol deawyddweh daearol ? AtebLii, cwrw yn ddidiarfod yn y dafarn.' Tybiwch, ynte, weled Muggins yn syrthio mewn cariad a llinos!—yn syilu yn hiraethlon ar y cawell yn mha un "y mae wedi ei charcharu, ar ba un y crogatocyn naw ceiniog;' ac yn cynyg saith ceiniog,' pob dimai welithhwr a feddaf yn y byd gwerthfawr hwn, bendith ar fy mhen os nad felly y mae Y mae yn an- mhosibi rhoddi yn y fan yma ddrychfeddwl o'r modd y cynygiai ei saith ceiniog. Y mae yn olygfa deimladwy iawn ei weled yn tynu ei getyn pibell fuelr o'i geg mwy budr, er ei allaogi i chwiban yn hoffas tuag at yr aderyn bachafuasai yn gOrphwys yn hapus ar ei fynwes oni bai amy ddwy geiniog arall. Nid oes yr mMderyn; canu nad yw ynr cael ei gynrychioti yn y farchnad ryfedd" hon. Aderyn duy^bronfraith, starling,-gold^- fioch, &c.,—3^10 y »gant yn en carcharau salw, y tuallan i -siopau y gWåtthwyr yn ihestri llydain, ac wedi eu pentyru ytufewn. Yno yr oedd ehedyddion-ganoedd o honynt -Ilawer o honynt yn gynefin a chaethiwed, pa Jai. yn nghanol twrw a chleber, a godent eu lleisiau rhyfeddol, fel pe o'u bwriacf i foddi yn drugarog y tafodau dynol cableddus, neu o'r hyn leiaf, i gymysgu a hwy eu can- euon per er pylu colyn y trosedd tra yr esgynai tua t nefoedd. Yr oedd canoedd eveill o honynt, gan ofn ya curowhunin, yn ddidmgaredd yn erbyn eii cewyll. 'Pwy bryna ehedydd 1 Pwy bryna ffioch 1 Pwy sydd am aderyn all pegio," neu ganu yn erbyn unrhyw beth a ganodd erioed rhwng coed a gwirf 1' Y mae y rhai hyn yn fhinweddau anghyffredin iawn'i fod yn ym- gorfforedig mown un aderyn. bychan! ac felly yr oedd,- a barnu oddiwrth ymddangos- iad y dorf4L am^lchynai ar unwaith y per- i son, y r .Vtfk 3.t ddringai i fyny arffed y ffenestr, ac a woaeth y, cynygiad diweddaf yno. Nid oedd yr aderyn bychan yn fawr o »«bq. ^Pabeliai mgyu Jxen gawell rhydlyd, wedi ei gylymu mewn hen gadach carpiog. Rhwygodd y dyn dwll bychan yn y cadach yn fwy, a aangosodd ei drysor—aderyn moel, heb gynffon, ac mor anolygus ac unrhyw aderyn a welwyd erioed. Mi gymeraf ddeg awllt am dano, ag y m,se'n -werth cymaint arall,' gwaeddai ei bet- chenog. "RWyf wedi bod allan ag ef yn pegio'dull o ddal adar a hidlyn. A rw' i wejliganu e'n erbyn adar o Cenjt a Sur- ry, y dd*, yn adar o'r radd flaenaf, ac nid yw erioed wedi ei gufb eto. Fe naWJ1 wasgu i wddf pe baj. Toep. dim dwy fEordd^m aderyn fo _gen .i—jrych yn l'aawaen i rai o honochl* Tmddan^osai am- ryw ya y-dorf eu bod yn -eiA-dwaen yn dda iawn, ond ni sylwais eu bod yn gafaelydf yn y fantais i gofleuaio yn awyddus iawn y cyfleusdra ysplenydd a gynygiai iddynt: a, gwerthwyd yr aderyn anghlodfawr yr olwg o'r diwed.d a* ol cryn lawer o dynga a rhegu, am chwe'swllt. Ac felly y cadwyd i fyny ddigrifwch y ffair—yr heddgeidwai 0 m: rai yr oedd amryw yn breseno), yn ymyraetn yn unig pan fuasai geiriau yn myned ya: beryglus o uchel, neu y dorf yn myned yn anesmwyth mewn un ysmotyn." Un boreu Sabboth, tra yn rhodiana ar heol Bethnal Green, heb fod yn mhell ofr olygfa uchod, y cyfarfyddodd Jack Price a wraig, (y ddau wedi eu gwisgo y tuallan yn druenus o wael, ac ya fwy truenus fyth o'u mewn), a g6f, yr hwn a elwid Black Jim, yr hwn air ol iddo gael troedigaeth oedd wedi dyfod mor nodeaig am ei weithredoedd da, ag oedd yn flaenorol am ei rai drwg. Yr oedd gan Mrs. Price ar y pryd, lygad du' ofnadwy, canlyniad camarferiad ei phriod yn ei ffrwgwd feddwol ddiweddif; tynodd ei hymddangosiad truenus aylw y gbf. Gan led-dybio sut yr oedd pethau yn bod, safodd, gwynebodd ei ddyn, a chan bwyntio at y wraig, gofynodd i Jack,— Ai nid hon yw y fenyw y darfu i chwi addw garu, ymgeleddu. ac amdd ff, n ? Ai y ffordd yna yr ydych wedi cyflawni eich addewid ?" Wedi ymddyddan yehydivaeth y gof ymaith, ond nid anghofiwyd byth mo'r gof- yniad, ac ni phasiodd yr argraff fyth ymaith. Tra yn sefyll wrth ei ddrws, yn mhen peth amser ar ol hyny, cyrhaeddodd swn canu y cenadon yn Sclater Street, glustiau Jack. Meddyliodd y gwnai fyned i wrando beth oedd ganddynt i'w ddweyd, ac ar ddiwedd y gwasanaeth, gofynwyd iddo fyned 1'r neuadd gerllaw, lie yr argyhoeddwyd ef o bechod, ac yr arweiniwyd ef at y Gwaredwr. Ar ol cael gafael mewn gwir heddweh ei hun, ei ofal cyntaf, yn naturiol oedd am ei wraig, a chafodd y pleser yn mhen ychydig amseco'i gweled yn cael ei hychwanegu at yr Argl- wydd. (Iw barhau).

CLADDU YN ABERDAR. MRI. GOL. Y r oedd yn dda gan lawer eich gweled yn dwyn sylw eich drllenwyr at y mater uchod yr wythnos ddiweddaf, yr hwn sydd yn agos at feddyliau canoedd yn Aberdar a'r cylchoedd. Y mae llawer o siarad yma ac acw yn mhlith ein ceraint Wn cymydogion mewn perthynas i'r cyrnewidxadau sydd i gymeryd lie yn Nghladdfa Aberdar, neu, ynte, y baich ychwanegol fwriadant osod ar ysgwyddau y tlawd a'r gorthrymedig os derbyniant ef. Y mae llawer o siirad am natur y cyfnewidiad- au, beth aJlent fod ? a oes hawl i'w gwneud heb gael barn y cyhoedd, neu y rhai sydd ya dal beddau yno ? a llawer o ofvmad>iU ereill, cyffelyb. Dywedir ei bod yn rhaid i bob un sydd a bedd eauddo yn y Cemetery, dalu (fel ground rent) o dri i bed war swllt. neu ychwane?, y flwyddyn am ei fedd o hyn allan, neu ynte ei brynu ymaith, yr hyn a gyst, meddant liywbeth taa thair punt cyn y gall ddweyqk-mat ei eiddo ef ydyw. Os na wnelr un o'r ddau beth hyn, nad oes gan neb un hawl ar ei fedd—y gall awdurdodau y ^Cemetery agor y bedd a fynont, a cbladdu y M&awl a fynont yflddo, heb :>liriiieb-na dim o herwydd hyny. » Ein dyben wrth ysgrifeiiu hyn yw cael eglurhad trwyadl ar y mater-pa fodd ymae pethau yn sefyll yn wirioneddol. Y mae pa"b ag sydd wedi gweled y rhybudd yn y papyrau newyddion, yn nghyda'r sign sydd yn y Cemetery, yn gwybod, neu ynte yn casglu fod swn gorfodaeth yn y gwynt ac on yw yr hyn a ddywedir am y cyfnewidiad- au yn wirionedd, y mae yn llawn bryd i ni fel gweithwyr ymysgwyd o'n difaterwch, a chodi ein lief fel un gwr yn erbyn y fath gyfreithiau gorfodol a gorthrymus a'r rhai hyo. Dyma y tal yr ydym yn ei gael gan ein cynrychiolwyr ar y gwahanol fyrddau am golli ein gwaith, am wario eta harian, ac am drabaeddu a ffwdanu yn ol a blaen, ganol nos fel canol dydd, i'w gosod hwy ar seddau yn y byrddau. Ie, dyma y tal, ychwanegu baioh at faich, yr hyn sydd yn rhy afresymol i neb gweithwyr ei ddwyn yn yr adeg dlawd resynus bresenol, os ydyw yr hyn a ddywedir yn wirionedd. Os ydym yn cyfeiliorni, bydded i rywnn ag sydd yn gwybod manylion y gwiiionedd- au, roddi i ni y ffeithiau, pa fodd y mae pethau yn bod, ac i fod yn ol Ilaw. LLAIS y CYHOEDD.

STRIKE YN NGLOFA Y RAVEN, CWMAMAN. MRI. GOL. Y mddangosodd ysgrif o dan y penawd uchod yn eich newyddiadur am Ionawr y 24ain, pa un sydd yn traethu an- wiredd noeth mewn cyaylltiad a'r gwaith uchod gan hyny, erfyniaf ofd bychan o'ch newyddiadur teilwng i ddweyd. y gwir, a dim ond y gwir, yn nghylch y gwaith hwn, fel na fyddo y wlad yn cael ei harwain i draethu anwiredd, fel y traethodd rhywnn a eilw ei hun yn 'Weithiwr.' Y cytundeb cyntaf oedd i roddi un dydd o'r gyflog os byddai iddynt weithio 21 o ddyddiau mewn mis; ao os na fuasent yn cael dim ond 20, nid oedd diwrnod o gyflog i'w gadw gan y meistori. Nid oedd y meistri yn ymrwymo iddynt i gael gwaith bob dydd, o herwydd marweidd-dra masnach. ,0 barthed fod llythyr wedi dyfod oddi. wrth y meistri i atal y gwaith, nid felly yr oedd. Y manager ddaeth & gwybodaeth oddiwrth y meistri am atal gweithio, ac felly aeth y gwaith ar stop. Dywed Gweithiwr yn ei ysgrif fod dau o'r gweithwyr wedi myned at y contractor yn ddirgel. Nid felly eto. Pedwar o'r gweith- wyr aeth dros y lleill, ao fe ddarfu i un avail foddloni i'r telerau ond efe a edifaraaodd. ^to^newyld/fodlin^fcw'ra'yn"cael ei gadw o bob wyth. Na, nid felly. Un twrn sydd yn cael ei roddi o bob naw i'r meistri, a 3s. a gedwir pan y mae cyfartaledd yr enill- ion yn 3s. 9c. y dydd..Eto, pan ddy wed fod pris y dynell io yd Is. 8c anwiredd ydyw hyny: Is. 7ic. oedd yn flaenorol, a 10 y cant allan o hyny; felly rhyw Is. 5ic. y dynell oedd am dori y glo. A phe eyfrifid y 10 y cant gosetyngiad sydd wedi cymeryd Be yn ddiweddar yn-ein cymydogaetb, megys glo feydd Gwauc a^urwen a'r Garhant, ni fyddai' y dynell lo ond rhyw Is. 3|c., pan y mae glowyr y Raven jrn cael Is. 8c. y dynell; ond nid oes dim am ripio y tap. Pan yn mesur y llathen yn y talceipau a'r headings, yw oedd- ynt yn dyfod ar gyfartaledd yn 4c. y dynell: fdly y. mae genym ddimai y dynell er ein ma;ntais. < Y mae yn wirionedd fod pob glowr yn rhoddi dwy ddram o lo at, y berwedydd, a'r ddwy hyny yn gwneud i fyny dynell a haner yn y mis.. MANTEISLOLF Y CYNLLUN PRESENOL I NI FEL GwEITHi -M.-Dau lowr ac iin bach- genyn fel rhtol sydd yn gweithio yn yr un lie yn breseno^$rn lie pedwar glowr ac un bachgenyn. Fe: wel poly glowr piofiadol y fautais sydd yn deilliaW" o hyny iddo. Y fantais arall yw ein bod yn cael gweithio bob dydd, ac nid dau a thri tKwm- yr wyth- nos." Gwahodda 'Gweithiwr' hoillowyr y glo careg o Gwmtwrch, Cwmllynfell, Brynaman, Gwaun Garnant, a Brynlloi i gyfarfod a'u gilydd er trafod y mater. Na, Mr. Gweith- i wr, nis gallaf gredo y, bydd iddynt ufyddhau. i'ch cais, am y rheswm eu bod yn ddoetfaach na hycy, ac yn deall arwyddion yr amseracn yn well na chwi, sc In meddu ar deimladau i gydymdeisiilo (t'u gwragedd a'u plant, fel y dengys eu gweithrediadau diweddar eu bod yn gwybpd. arwyddion yr amserau wrth iddynt dderbjrn y gostyngiad. Nis gwn, Mr. Gweithiwr, pa 29. y cant yr ydych yn son am danynt. Gwareded ni rhag cael 2s. arall, canys y mae digon wedi ei gymeryd yn barod. Ystyriwch arwydd- ion yr amserau yn well, a pheidiwch a myned i ymofyn peth nad oes galwad am dano. GLOWR AM DALU EI FFORDD. 4

AT AELODAUAC YSGRIFENYDDION Y BWRDD CYMODOL. ANWYL GYDWEIIHWYR,Darllenais eich apeliad yny DARIAN ddiweddaf, yn gofyn cizwecheiniog yn ychwaneg am wylied sy- mtidiadauymh(.IiadAberearn,&c. -Goddef- weh i mi sylwi ychydig ar y byrbwylldra a fu ynoch pan yn cyfarfod ein cynrychiolwyr ar y pwuc pwysig uchod. Paham na fuasech yn cyfarwyddo ein cynrychiolwyr am y sur- plus arkn ag sydd genym o dreuliau y Bwrdd Cymodo!, sef £28 6s. llid. 7 Ond nid wyf am ddweyd tod y swm uchod yn eich meddiant y pryd hwnw, ond rhan—ie, rhan, debygem-ddigon i dalu treuliau y sawl a etholwyd. Oni bai am ein hamgylchiadailll cyfyng y dyddiau presenol, ni buaswn yn cyffwrda a'r pwnc, er mi a wn nad oes genych nn gwrthwynebiad i'r gwir gael ei chwilio. Gan hyny, yr wyf o'r farn, pe baech yn defn- yddio arian y Bwrdd at yr achlysur, na fyddai wrthwynebiad dan yr amgylbhiacluti, presenol. Cymaint a hyna yn fraWdol ar y pwnc uchod. Gair eto at eich Llywydd, Mabon. Yn gyntaf, Ai nid eich gwaith cbwi fel llywydd ydyw edrych ar ol cyf,f..n urianol y Bwidd Cymodol ? Os yn gadamhaol, Yn ail, Paham, yn ol rheol cyfrifoa, y c-iniateif i'r ysgrif-siiyddion a'r trysorydd i fod ya archwilvryr y c/fryw gyfrifon, a tlalu i archwilwyr ereill yr un pryd 1 Yn dry dydd, P,1!am na ostyngid buriitti dyddic)l -a y B-vrJd ? a'm fod oiu safon ni fel ^aWyr.iaor isel, onid yw yn deg i ni gyd;ddyt>dd|f dau yr ;H.!lgyllhiadau hyn ? Atebiad i r jichod a rydd foddlonrwydd i lawer HEBLAW'. JAMES ROACH. s

V, SUIWEN. MAT^GOL.,—Araf a cbyaiylog iawn ydyw masnach wedi, ac yn bod yma er ys llawer dydd bellach, ac yr ydym wedi bod wrthi yn ddyf fl fel y gwyli^r ar ben y tWr yn dysgwyl am i'r wawr dai ieto a thrwy dra- garedd, yr ydym yn canfpd rhyw ychydig o lewyrch o'r diwedd, gymiiat a chfedr Haw gwr megys. Y mae rhagor o alw am lo, y gweithwyr ychydig yn bnoach, a'r olwynion mewn cnnlyniad yn troi ychydig yn gyflym- achv ]C3yflymach yr elont nes y chwyrnellont unwaith etb, yw gweddi pawb yn gyffred- inol. Da genym gael ar ddeall fod y Sciwen fel un gwr wedi ymuno a Llansamlet i gael cdr undebol erbyn cyst idleuaeth fawr y can' punt-p Nghaerdydd. Da chwi, foneddig- ion y pwyllgor, byddweh ddosth wrth newid enw y cor-nid "Cor Undobf-I Llansamlet," 0 na, y Sciwen hefyd mwyach, os gwelwch yndda. Wel, gan ein bod wedi ffuifio cor, bydded iddo fod yn deilwng o honom, a bydded i ni fod ar ein heitbaf i geisio ym- estya at barffeithrwydd. Y clod, y go l, a'r gedair-a fldlo'n Foddus ein hirwyddair; Onid do, daeth ini dair, Na pheidiwn nea d'od a phedair. Y mae newydd da iawn wedi ein cyrhaedd yn ddiweddar, fod yn mwriad holl gyfrinfa- oedd y Sciwen i ymwrthed a'r arferiad lygr- edig o gael cwrw i'r cyfrinfaoedd. Yr achos o'r fath flldiad gogoneddus, y mae yn debyg, yw—Tuag amser y Nadolig, aeth pedwar o ddynidn (bolgwn ddylaswn ddweyd) i gyf- rinfa nid yn nepell o Bentref Ffynon, ac a yfasant ddiod y clwb, ac hefyd y cwrw gwyliau, nes meddwi yn geibiau, a gorfnwyd eu cario adrfif; ac am fod y taclau hyi.y wedi tyhu y fath anfri ar y cyfrinfaoedd, penderfynodd pswb daflu y drwyth feddwol o'r cyfricfaoeda yn llwyr, yr hyn sydd yn gam yn yr iawn gyfeiriad, ac yr ydym yn sicr gredu y bydd i fendith en dilyn, ac y byddant yn esiampl i holl ardaloedd y cylchdedd. DAFYDD HUGHES. r- -K'

LLANSAMLET. 4 5 MBI. GOL.Nid yn ami yr wyf yn euro wrth ddrws ein TARIAN amddiffynol, ac am hyny hyderaf am agoriad y tro hwn eto. O'r gwahanol fudiadau sydd yma yn bre- senol, credwyf mai canu yw y mwyaf un. Oncf £ gwaethaf yw, er hyrwyddo pethau o'r naturhyn yn mlaen, fod masnach mor farw- aidd o ac, xn win mae pethau mor ddrwg mMmfhai |weitaiau yma fel y mae rhai yn d yn eu hamgylchiadau; ond er y Mae t^mdeifehasaa^wHMMBol sAtur yn myned yn mlaen yn frwd. N os Fa wrth, Ionawr 22ain, cynaliwyd yn nghapel y Cwm gyfarfod rhagbarotoadol i'r Gymanfa sydd rw chynal Mai nesaf yn Abertawe, gyda'r Methodistiaid, o Gasllwchwr i fyny tua phen uchaf Cwmtawe. Y mae dosbarth L'an- samlet. yn y cyfarfodydd hyn yn cael eu harwain gan Mr. John Thomas. Cafwyd cyf- arfod da iawn y noson grybwylledig, er mai nifer fechan o'r cantorion oedd wedi d'od yn nghyd. Yr wyf yn gobeithio y bydd i'r leuecctyd wneud en goreu yn nglyn a'r achos da hwn, a pheidio meddwl am y Gy- manfa ddiweddaf. Os cafodd rhai o'n dynion goreu o Lansamlet ddyoddef oddiar law rhyw fodau, y mae genyf air bach i ddweyd wrth y d6 ieuanc. Os gwnawn ni hau gweithred- oedd da yn ein bywyd, byddant yn ffrwytho i fesur oesoedd tragywyddoldeb am hyny, byddwn byderns, ymegniwn i wneuthur yr hyn sydd dda, a chiliwn yn mheU oddiwrth yr hyn sydd ddnyg. Er y dichon i'r ffydd- loniaid fod o dan len am ychydig, byddant fel cedrwydd Lib anus yn amser da Duw ei hun gan hyny, ni allwn benderfynu ar un- waith mai gwaith da yw bod yn nglyn & chanu y cysegr. Ond i ni wneud ein goreu, gan obeithio am fendith Daw ar ein hym- drechion, gallwn ddysgwyl lies trwy y modd- ion hwn o ras. CoR UNDEBOL LLANSAMLET.- Tebygol fod pwyllgor i'w gynal yn Llwynbrwydrau yr wythnos nesaf, er galw yr holl aelodau at eu gwaith am unwaith eto. Da gan fy nghalon i, fel un, glywed y si nid wyf yn ei ystyried ond gweithred o ddyledswydd arnom i alw y fath lu da o gantorion at eu gilydd, yn nghyd &'r cadfridog galluog. Mr. John Thomas, o herwydd mae cor fel yns, fel pethau ereill, yn crino wrth fod yn segur. Yr oeddwn yn meddwl wedi i'r pum' cant hynyjrnend y fath waith da yn Eisteddfod AbeA-swe, y buasem yn cael cydweithredlid actmdajifc ond nid felly bu ond gobeitbio, ar ol trod yn nghyd y tro hwn, mai felly yr aroswn tra byddom yn galla d'od at ein gilydd. Yr amcan. mewn golwg yw ym- barotei ar gyfer Eisteddfod Cierdydd, er fod yn y lie hwn fel manau ereill guro mawr yn erbyn cystadJu a'r Eisteddfodau ac, yn wir, y mae llawer o le iguro ar yr Eistedd- fod, ond nid fel sefydliad. Mae y bai yn sefyll wrth ddrws y dynion diwrtaith hyny sydd yn ymddwyn yn anweddaidd yn yr Eisteddfod, ac yn dwyn anfri ar y sefydl- iad. Yr wyf, er yn ienanc mewn oedran. wedi bod mewn llawer Eisteddfod, a gweled gwyr ieuainc a dynion mewn oed yn myned aleu cythlwng i feddwdod, a phob ynfyd- rwydd athrythyllwcb, ond eithriadau ydynt, ac y mae ya resyn fod y Eefydliad yn cael y bai o herwydd eu dlreidi hwy. Er fod yr Eisteddfod, fel mae gwaethaf y modd, yn cael ei llusgo weithiau i'r dafarn, a'i llygru drwy hyny, eto, na feier y sefydliad am hyny, yn hytrach diwygier yn hy-n; ac yna codir yr Eisteddfc d i'w. safle briadol. Oad grhaid troi at yr hyn oedd genyf dan sylw, C'tnu ycysegr leI y peth penaf, a chanu c tadieuol fel yr ail beth. Mae y ddau genym yn bresenol, ac ymegniwn gyda phob un o honynt yn enhamser,priodol. Barnwyf mai gwell fyddai i'r canu cystadleuol gael ei gym! ar nos waith, a chanu y cysegr ar nos -Sabbath. Er.fy mod wedi tori y rheol. hon fylhunan yn ddiweddar, cefais lawer o ddi- naedod o'r herwydd ac yn fwy na hynyna, y mae y ewbl ag yr ydys wedi ei wrando, ac yn ei deimlo ar ol y i"asar.aeth cref yddol, yn cymeryd ei aden, a phethau ereill yn cymeryd eu He. Heb ddodi ych«-an^g ar eich nmyaeddj.terfynaf—Yr eiddoch, &( Llansamlet. DEwI SAMLET.

CWM RI-IONDDA. MRI. GOL.,—Gallaf yu ddiofn a dibetrus ddatgan yn ngwyneb haul a llygad g -leuni na phalydrodd yr haan eriosd ar y cwoi hwn pan mewn sefylifa mor resynus ag ydyw yn bresenol. Cefais fy nhaflu i fodolaeth vn nerth y gair "Dydded." Yr wyf wedi newid fy ngwisg lawer cmwaith oddiar hyny; ond y mae fy agwedd a fy yatom yn parhau yn agos yr un odjiar hyny hyd yn awr. Er fy mod yn cael fy ystyried yn un o wrthddrych- au amser, er hyny gwelaf yr hen foueddwr haelfrydig hwnw yn gwneud 61 ei law, ac yn ergydio yn drymach ar-lawer o bethau nag y gwna arnaf fi. Yr wyf y blynydd .n diweddar yma wedi fy ngorfodi i.fcd yn dyst o kwer o bethau rhyfedd :iawn-llawer o bethau cynhyrfus, torcalonus, a chalonrwygol i'r eithaf. Yr wyf yn herwydd fy hirhoedledd wedi gweled llawer tro ar fyd, ond ni welais erioed gymaint o dylodi ac anojen. Yr oedd- wn yn iach a heinyf paa oedd "Cadwgan y Fwyell," y rhyfelwr gwrol hwnw, yn gwneud ei wrhydri yn y cwm hwn, a threiddiai ei waedd i'm sylfeini pan roddai ei ryfel-floedd adnabyddtis allan, Cadwgan, hogi dy fwyell," ac ar y floedd hmo byddai holl lanciau gwrol glenydd y Rhondda yn ym- gasglu dan ei faner i amddiffyn hawliau eu gvrlad. Yr oeddwn yn dyst hefyd o'r giwaid hono o dan Einion yn erbyn yr hen lywydd dewr, Rhys ap Tewdwr, o Hirwaun dros g. fa y mynyddau, ac yn fy ngolwg i, ar fynydd cyf igos, y toms-)nt ymaith ei ben, o dan goron o wallt gwyn, pan cros 80 oed, a gal wyd y lie byth eddiar hyny Pen Rhys. Yr oedd hyny tua'r flwyddyn 1081. Er fod yr amser i'w weled yn hirfaith oddiar y dy- gwyddiad hwnw, eto i gyd pe buasai rhyw Methuselah yn 40 oed y pryd hwnw, buasai wedi byw yr holl amser i adrodd yr banes wrthych chwi. fel ag yr wyf finau yn ei adrodd, a byddai ganddo yn agos 00 mlynedd i oesi eto i adrodd yr hanes wrtB gentdl ac oes na anwyd eto. Dyna glamp o oes, 611idb,) yh Werth dyfod yftia i'w byw hi? Ohd. am -a wn ni, nad goreu oil pa feraf fyddb'f-oes gyd-.r fath helbul a thylodi ag a welaf yn bresenol. Credaf na welodd trigolion y ewm hwn erioed eisieu, "bwyd cyn y gauaf llwm hwn-gauaf y cofia miloedd am dino trwy y cwm yma, a chymoedd ereill hefyd. Ond yr hyn sydd wedi gyru'r drwg yn waeth, ac yn rhoddi agwedd berffaith erchyll ar gymydogaeth fy mhreswylfi^d yn bresenol, ydyw y danchwa ddinystriol sydd wedi hyrddio 63 o fywydau gwerthfawr i dragywyddoldeb mewn am- rantiad, ac hyd yn hyn yn methu yn deg a dyfod o hyd i'r cyrff, y rhai sydd dan, fy ngwadnau yn bresenol, a chwympiadan mawrion a nwyon gwenwynig yn gadarn gatl arnynt yn y dyf nder du MYNYDD Y DINAti.

GWNEUD RHYWBETH I LEWYS AFAN. MRI. Goi.Qmiatewch ychydig ofod i mi i draethu fy marn mewn cydymffurflad ag ysgrif Cadifbr yr wythnos dljwedda^»J> barthed gwneud rhywbeth fel cydnAbyaa- iaeth i Lawys Afan. Y mae blynyddau bell- ach wedi myned heibio oddiar y dydd y tafl- wyd ef i ben heol, a hyny, ac edrych amo mewn goleu Driodol, am ei fod yn bleidiwi gwresog i Undeb y Gweithwyr. Y mae ganddo ef, fel dynion blaenllaw pob sefydl- iad, ei gyfeillion a'i elynion; ond gallwn yn ddibetrus ddweyd fod yr ochr gryfaf o ddigon o'i blaid. Edrychai ei gyfeillion ar yr egwyddor fawr a lywodraetha ei feddwl o wneud daioni i'w gyd-ddynion, tra y llawn- ycha ei elynion wrth weled ambeU gynllun o'i eiddo yn methu cyrhaedd perffeithrwydd. Peth chwithig iawn yw gweled gwr yn gwthio ei fysedd at y drain, agadael y rhosyn pryd- ferth yn ei ymyl yn ddisylw. Y mae rhai dynion i'w cael na weithiant eu htmain, ac ni adawant i ereill ychwaith weithio. Gwr yn llawn gwaith oedd Lewys, a llaf uriodd yn galed; ondo herwydd methlan t ei gynllun iau, edrych wyd arno gan rai mewn gwawd pan yjt cael ei dafla o gylchoedd cynaliaeth, efe a'i 4oulu. Y mae yn ddyledswydd nëill- du l nrnom ni yr alcanwyr ei gydnabod yn ngwyneb yr amgylchiad. Mewn gair, y ni fu yn achos i'w daflu allan. Pan oeddym yn ein cyfrinfaoedd yn pasio cynlluniau, dys- g wyliem iddo ef eu cario allan; pan oedd isleu ymresymu ft.'r meistri, nid pedd neb yn well nag efe pan oedd eisieu ysgrifenu i'r wasg ar ryw bwnc, efe fyddai'r dyn;, pan oedd eisieu araeth o fan cyhoeddus, oddiwrtho ef y dygwyliem bobpeth mewn eglurdeb 'yn Dgwyneb haul a llygad g c!leiini.' Ba yn ufydd i bob galwad, a rhaid cyfaddef hefyd ei fod yn fedrus yn ei holl wasanaeth. Ond wedi marw ein hundeb, merthyrwyd ei amgylchiadau am bleidio ei egwyddorion; ie, a llawer o'rhai a'i gwthiai yn mlaen yn llawenhau yn ngwyneb y ffiith alarur, o dan ddylanwad- rhag farn, adolygent ei lafur cyhoeddus; bloeddient ei wendidau yn nghlyw y wlad, a chladdent ei rjgoriaethau yn mynwent casineb. Ai tybed ynts, mai gweddus ynom yw ei adael i fyw nsu farw heb ddangos ein cydymdeimhd g ef; cred- wn fod adsain yn disgyn ar ein clustiau o eithafoedd y gweithiau alcan yn dweyd 'n<1.' Wel, ynte, dihunwn o'n cysgadrwydd, er dangos ein teimladiu mewn gweithred dyst- ebol tuag ato, teilwng o hono ef, a theilwng o honom ein hunain. Gwn fed y pwnc wedi bod ar droed o'r blaen, ond ni chafodd fawr o sylw y wlad. Gobeithio fod anadl yn nghynllun Cadi for—digon o anadl i amgylehu gweithiau Morganwg, Caer- fyrddin, a Mynwy, ie, a Lloegr hefyd, gan fod ei gyfeilhon yn Iluosog yno. Credwn y gwnawn yn dda ond i bawb ymdrechu. Diau y cyfyd ambell Saubalat a Thobiah yn erbyn y gwaith da hwn, fel yn amser Nehemiah gynt; ond gadewch iddynt ddangos ea dan- edd, a dangoswn ninau ein calonau mewn llaf urns gariad yn y mudiad canmoladwy. Beth pe b'ai un o bob gwaith yn gallu uyfod i cyiarfod mewn man cyfltjus ryw brydnawn dydd Sadwrn cyn hir er trafod y pwnc, dy- wedir Abertawe. Ypeth nesaf ddysgwyliwn yw hysbysiid am hyny.

Nidpea i'w glywed ond angen a chyfyng- der yn mhlith y dosbarth gweithiol o'r naill ben i'r wlad i'r 11.11. Y maey rhanau gweith- faol yn Ne a Gogledd Cymru yn dyc^def yn ddirfawr. Dywedir fod rhai gweithwyr yn Nhrefforest yn gorfod gwerthu eu holl ddo- drefn i gael lluniaeth. i v, t b

YR EISTEDDFODAU, <fce. M RI. GOL Nac ateb yr ynfyd yn ol ei ynfydrwydd, rhag dy f(id yn gytf-Iyb iddo," ydyw cynghor y doeth,if o blar t Add:, ond y mae ambell i ynfytyn yn b ildorddi yn ein gyru i'r brofedigaeth o ateb yr ynfyd yn ol ei ynfydrwydd, rhag iddo fod yn ddoeth yn ei olwg ei hun." Diau fod yr hwn sydd yn ysgrifio y cynyrchion sydd yn ddig n i beri i enaint yr apOthecari i ddrewi dan y penawd uchod, yn tybio ei fod yn ddoeth ond os ydyw ei lithiau yn ddangoseg- o ddoethinebi- ai na^ y^pa|>»gfiidawaf hJny i farB" y dar- llenydd. Gwrandawer ar -&i f-otl, b..qst, fet enghraifft-- Mae dysgleirdeb fy .ngtym^r-, iad yn ddigon i'w yru ef yn ddU A-tt Ydyw yn ddiau, y mae yn dysgleirio M yt diamond; ac yr ydym ninau yn ida os dygwydd iddo rywbryd ddyf> d hsibio Cwmbwrla, am iddo osod rhywbeth dros ei ogoniant rhag ein dallu yn holloj. Dywed mai ei bechod mawr yw bod o'r un ei>w a mi— mai ei rieni a'i galwpdd a^ yr enw hwn. Wel, hwyrach fod hyny yn wir ón&:o mai yr un ag y dywedir ydyw, mae eymaiut o dywyllwch yn crogi uwchben ei enw gwreidd- iol ag erioed, gan ei fod yn ei newid mot fynych. Beth all fed wedi ei gynhyrfu i ysgrifenu, wys 1 Dechreuodd drwy bardduo beirniaid rhai o Eisteddfodau y Nado'ig, yi hyn sydd yn arwain i'r casiliad ei fed yn anwyddiauus yeddynt. Yn ei ail lith y mae yn ceisio enill cydymdeimlad trwy ei ffng- eiddigedd dros enwjIslwýn. Ond pa raid iddo ef o bawb ymgymeryd &'r fath orchwyl f Y mae enw Islwyn yn ddigon uchel ao anwyl gan y Cymry hefe i neb geiaio ei ddal i fyMy, Ni raid i Arthur wrth ffyn ag U. ,YFndddigya'-mi--yr hyn sydd yn ei liino yw, fod Pwyllgor Eisteddfod Llwyn- ypia wedi pasio heibio iddo ef, a myned i'r Gogledd i gyrchu beirniad. O chwi, bobl LI wynypia, paham nad ydych yn gjnrido wrth wneud y fath beth ? Ond dyna, "nid yw proffwyd yn cael anrhydedd yn ei wlad ei hun." Os na ddaw allan dan enw adna- byddus, ni wnaf sylw pellach o hono, a bydd ei ymddygiad yn brawf o'i lwfrdra digyffelyb yn lluchio peleni gwellt at rai o'r llwyni. Cwmbwrla. CADIFOR.

■ ♦ PRIF ACHOS TYLODI A CHALEDI LIN GWLAD. Y mae rhai dynion yn ysgrifenu as yn siarad am y tylodi presenol, ac yn awgrymu rhai pethau sydd yn achos o hyny, olid yn anghofio fy rhan fwyafpwysig, sef gloddest a meddwdod y balls a thafarndai. Gyda gofid yr wyf yn dywedyd mai y pethau hyn ydyw prif achos y distvess cyffredinol presen- oL Dywed Gladstone, Bright, Dei by, Mor- ley, Dr. Cameron, Esgob Mar Chester, a'i diweddar Proff. Smyth (tad y cau tafarndai ar y Sabboth yn yr Iwerddon), fod y wlad hon yn waeth o lawer nag un wlad arall; ae mai hyny yw y rheswm fod gwledydd ereill y yn curo ein gwlad ni, ac yn cynyddu yn mhob amgylchiad. Pe byddai Lloegr ddim ond edrych ar y teyrnasoedd sydd yn ei hamgylchu, sef Ffrainc. Holland, Germany, ac America, igallai weled nad oes dim o'i fath yn achosi eu tylodi hwy. Gellwch fyned o New York i San Fransisco lawer gwaith heb gyfarfod dyn na dynes feddw ar y ffordd 1 A ellwch chwi wceud hyny yn ein gwlad nil Pebuasechyn ymwtled k rhai o brif drefydd Lloegr, fel Llundain, Man- chester, L'erpwl, Glasgow, a Birmingham, a gweled y tafarndai a'r f-in palaces mawrion, yn neillduol ar y Sadwrn a'r Sul, yn orlawn o wyr a gwragedd yn ymbleseru ar y gwirod- ydd meddwol—llawer o honynt yn ddigon llwm o ddillad, ac esgidiau allan'o'r cwestiwn, a'r plant bach gyda hwynt nes peri dngrau i ym§aethu allan o lygaid dyn teimladwyf cswch eu gweled ar forea y Sibboth yn groop8 gyda'i gilydd ar gonglau 1 r heolydd heb wybod lie i droi nes byddo y tafarndai yn agored. Y peth mwyaf truenus yw j Police Court. Yno, cewch weled y >i/ht*f pan y maent yn dyfod o flaen y baruwr, un ar ol UP, er gwybod eu cosp. Y Matgisiiate yn gofyn, IPe/, vs-Jiai haw you got to cay to this charge? a'r ateb ydyw, Nolh'h ? sir, I was drunkac yn y fel yna y m-.elit wrth y cancedd. Y mae caitrefi y bobl byn yn waeth na. thwlc mochyn, ac ar yr un pryd yn codi palasau i ddynion ereilL Tra y mae p:lbl Prydain Fawr yn colli CJ maint o amser wrth yfed yn y dafarn, y mae gwled- ydd ereill yn cipio ymaith.faSLach ein gwlad.. Pe buasai ha^er yr arian sydd yn cael eu gwario ur y diodydd mecdvrol bob deuddeg mi?, yn cael eu gwario ar bethau ereill, buasai agwedd arall L: r fasnc ch—digon 0 waith i bawb, a chartref cysurus gan bob dyn, Y mae yr amser presenol yn ysgol dda 1 Brydain am ei meddwdod a'i hannuwioldeo yn yr amser a aeth heibio. Y mae yr amser wedi dyfod bellach, pan mae yn bryd i r werin ofalu am eu harian fel y gallont fyned t wledydd ereill yn, lle myned lr dafarn i" gwano. O na attwn lef un gyda nerth mawr, 4 Deuwch allan o'u plltb, fel y byddo byw, eich"enai<t' TEITHIWB, r • •

AT Y CO!'AIT CANU YN"IfYFFRYN- OEDD MERTHYR AC ABE.DA1V ANWYL YFEILLIOI- Y:- ydych ya ddi- amheu weai gweJed hysbysiad yu y "'ARIA- fod Eisteddfod fawreddog i'w chynal yn Nhrealaw, Cwm Rhondda, Gweucr y Grog- lith ne-af. Carem we'ed llawer o honuch yma ar ddydd yr yl. Fel y gwyd loch, ychydig o ddydon mewn oed &yd i yu y cwm hwn, ac yn alor\gin».j yma. Fel y dywed-- oddyr Hyb .rch Arwyst-, 'Dyuion d'oct yma' yw y m wyafi-if 0 honom. Yiriae ym-L 2u mawr o gwm Aberdar, ac o Ferthyr,Pan- daren, a Dowlass. Y mae yn e n m&iu eg- IWj s-J emsalem, LlwynYPlJ.¡d,cUu 'bron. o bob eglw> s yn y d>ffrynoedd a en wyd, yn nghyd a, Jluaws mav.r o Cghiyâ porciius- ereill yn Nghymru. H. fi d, nid ,yu -unig Bedyddwyr sydd wedi svuu-i yma,- u;.d y. mae aelodau parchus perthynol i'r Anrubya-^ wyr, y Methodistiaid, a'r Wesley aid yn ogytitil. Diamheu i'od gau y jpawyafrif o honom sydd wedi symud yma otbyuasau a chyfeillion lawer yn awr yn preswylio yn y lleoedd uchod, a charem weled y rhai hyny yn dyfod i dalu ymwelkd a. ni. Wel, dyma gyfle da i chwi yn awr i waeud hyny ac os y deucb, ceisiwn eich gwneud mor gysurus ag y medrwn. Deuwch yma, feib y gan, a chwithau hefyd yr adroddwyr a'r areitirvvyr. Y mae yma destyn newydd spon i chwi ym- arfer eich galluoedd areithydd-tl. Feit dd a thraethodwyr, mae y pwyllgor wedi gofalu am danoch chwithau, a gobeithio y ,aw i law y beirniaid gynyrcbion gwerth r u cy« hoeddi. AP.MYEDUIN,