Tarian Y Gweithiwr

LLYTHYR 0 BATAGONIA. Y llythyr canlynol a dderbyniwyd yr wythnos ddiweddaf oddiwrth Gwilym or Mynydd, o'r Wladfa Gymreig, a chredwn y bydd yn dda gan ein miloedd darllenwyr gael gair am helynt eu cydwladwyr yno. Bryngwyn, Tach. lofed, 1878. ANWYL GYFAILL,-Trwy deimlad cyfeill- garol ac adgofion byw am yr hen amser gynt, yr wyf yn ei theimlo yn hyfrydwch a dyled- swydd i osod pin ar bapyr y tro hwn eto, gan fawr obeithio y bydd i ti a'm hen gyf- eillion yna dderbyn hwn yn garedig, os na fydd yn ddyddordeb a mwynhad i chwi. Efallai- nad oes yn hyn o linellau y desgrif- iadau a'r darluniadau ddysgwyliwch eu cael, er fy mod i wedi chwilio a meddwl am y pethau mwyaf tarawiadol i fy meddwl i ar hyn o bryd. Y sgrifenais lythyr maith at at o'r blaen yn nechreu mis Ebrill, ond gan fod amodau y llythyrdy wedi cyfnewid, a rhy fychan o lythyrnodau arno, {>taliwyd ef i fyned yn mhellach na Buenos Ayres, ac yn Medi dychwelodd yn ei ol i'r Wladfa, a gwell genyf bellach ysgrifenu o newydd atat, na gyru hen gyfansoddiad. Yr oedd yn hwnw lawer o hanes y bobl hyn fu haner blwyddyn ar eu taith o Bemhyn Dywod (Sandy Po," itt) i'r Wladfa, o dan yr enw ys- beilwyr, fel y darlfenwch chwi yn Nghymru, er mai digon annhebyg i'r cymeriad y gwel- som ni hwynt. Gan nad both oedd eu meddwl wrth gychwyn, os oed dent wedi arfaethu yn ou cychwyniad i ysbeilio, dys g- odd taith o 800 neu 1,000 o filldiroedd trwy anialwch anhygyrch a chrasdirosdd poeth a sych, well pethau iddynt na lladd a Ihdrata ar ol cyrhaedd y ddinas noddfa (y Wladfa) rhag y dialydd o Chili, fel yr oedd yn well gan ea teimlad, a mwy unol a'u natur, giel torth o fara nag ymladdfa dda, ar ol cyr- haedd yma yn flined:g gan y daith. Methodd llawer a chyrhaedd ymst, rhai yn mhell a rhai yn agos, ond fe gadwyd agos yr oil o honynt, o bryd i bryd. gan wahanollongau ar hyd glanau y met o Borth Sant Julian i'r Gamwy, ac aethant oil i'r brifddiuas (Buenos Ayres.) Beth fa ea tynged nis g-vn, ond aeth y cwbl dros ben y Wladfa yn ddi- drafferth a diberygl bollol, er ei fod yn destyn gofid a blinder i lawer mynwes yna yn ddiamheu. Y mae pellder ffordd a cham ddarluniadau a gant fodolaeth trwy fyfyr- dodau dychymygol, yn chwyddo fwyfwy, fel mae yn annichonadwy i'r moddwl sylwedd- oli pethau yn wirioneddol. Credwn tod y swn yna yn llawer mwy na'r sylwedd yma. Erbyn heddyw y mae pob un yn mwynhau ei hun a» dwmpath bychan, heb derfysg nac ofn o un natur yn ei flino, ac ar fin treulio y flwyddyn hon i'r earn, gyda golwg obsithiol am ddechreu y flwyddyn 1879 mewn llawen- ydd a chyflawndel toreithiog o gnwd y ddaear at ein cysur a'n cynaliaeth. Y mae y 1200 tynell gwenith a godwyd yma y llyneid wedi rhoddi yfa dan ewin- edd y gwladfawyr, fel y mae agos gymaint arall wedi ei hau eleni, a'r hen forwyn fea- digedig (y Gamwy) wrth ymddolenu trwy y dyffryn am For y Werydd yn chwyddo yn fawreddog, gan siarad yp ei hiaith, D.,I- iwch ar yr adeg, yr ydwyf fi at eich llaw a'ch gwasanaeth, ac yn ddigon ystwyth i droi yma ac acw dios ddyffryn a dol, ond cael cymhelliad effeithiol a chymhorth eich Haw i symud ambell i rWyótr fydd ar fy ffjrdd." Diamheu genyf pe treuliwn fy oes i ben i geisio gosod allan y gwahaniaeth sydd rhwng y ddau dymhor diweddaf a'r ddau dymhor cyntaf a welsom ar ddyffryn y Gamwy, na fyddai hyny ond cwbl ofer; mewn gair, an- mhosibl ydyw sylweddoli pethau heb eu gweled yn bersonol. Bu y tymorau an- ffrwythlon cyntaf a gawsom yma bron a'n digaloni, ond bellach y mae y cywair wedi newid o'r lleddf i'r lion, a phob asgwrn a gewyn ar ei eithaf yn darparu erbyn y dy- fodol, fel y mae rhyw ddwy fil neu drosodd o erwau dan wenith, a golwg swynol i'r llygad ar bob llanerch o'n hamgylch; ac os bydd i'r tymor dyfodol orphen cystal ag y mae yn addaw yn awr, bydd yn ofynol cael cymhorth peiriariau neu lawer mwy o be?- sonau nag sydd yma, neu bydd llawer yn debyg o ddyfetha heb fodd i'w grynhoi. Y mae yma wir angen am boirianau at dori, dymu, malu, &c. Y mae Mr. W. Tindal sydd newydd gych wyn ystor yma wadi dyfod a pheiriant medii lawr i'r lie hwn yr wyth- BOS ddiweddaf-un sydd yn tori a chylymu ei hun, ac os daw hwn i ateb, bydd llawer o alw am y cyfryw i'r Wladfa yn y dyfodol. Wrth ddarllen y llythyrau yn y newydd- iaduron o wahanol ranau o'r byd, yr wyf yn cael nad yw hi yn gwella nemawr ar feibion llafur, ac wrth edrych yn ol, nis gallaf lai na sefyll i synfyfyrio ar wahanol agweddau y gweithwyr tS,n a glo yn Ngwent a Mar^anwg. Bydded i chwi ymysgwyd. o'r llwch a r baw, a chwiliwch am lanerch fechan i enill eich bywioliaeth, y hyny ar wyneb y ddaear, gan adael tyllau y mwg a'r hyddygl i blant y fall os hoffant hyn. Byddai yn lies nid bychan i'r bobl ieuainc i feddwl a chwilio am y rhanau hyny o'r ddaear sydd heb ei phoblogi eto gan neb, lie mae y glaswellt yn tyfu a marw heb fod o les i neb, dyn nac anifail. Pahamy mae pobl,mor dawel gydag ymfudiaeth, oblegyd credwn fod pob rhan o'r ddaear i'w phoblogi, ac yn gilw yn ddyfal am hyny. Os ydyw ychydig amser boreu oes dyn yn rhy gysegredig yn ei olwg idd ei dreulio ef sicrhau cartrel: dedwydd erbyn pJydnawll bywyd a thrigfa wych i'w blant ar ei cl, sicr yw fod terfyn oes pob dyn ya rhy werthfawr i'w hongian mewn tylodi a nychdod, a'i lethu i'r bedd yn anamserol, gan adael ei fwthyn mor anghy.->uru9 i'w olynwyr ag y dymunai satan iddo fod. Cad- weh ati, fechgyn Cymru, ac ymwrolwch, canys mae yn Nea Gogledd America ddigon o le i chwi i wneud cartref dedwydd a chys- urus, heb fod dan fachau neb o daulu gormes ac hoffwyr y ecriw felldigedig a flinodd lawer o bonom yn Nghymru. Os nad ydych yn hofli Dyffryn y Gamwy fel eich hoffus fan i ymfudo, y mae Porth Dymuniad (Port Desire), Porth Sant Julian, Morgilfach Camarones, a llawer cilfach arall rhyngom ni a Sant Cruz heb eu; meddianu gymaint a lied troed o'r wlad o'r mor i'r Andes; ac os bydd honyna yn rhy fechan neu yn rhy oer, nen yn rhy rywbsth, trowch eich wynebau yn fwy at y cyhydedd—mae Coriantes, Rosario, Santa Fe, a holl ddyffryn mawr Grand Chaco yn agored i'ch derbyn unrhyw awr, gan sicrhau bywiolaeth dda a chysurus i bwy bynag a ddaw yno gyda llaw ddiwyd. Ond os bydd pelydrau yr haul yn rhy danbaid i weithwyr croendenau Cymru, y mae gau Jonathan eto gyflawnder o dir o Efrog Newydd i Sant Francisco, heb gymaint a dyn yn gwawdio a dirmygu ei gyd-ddyn am ei safle mewn cymdeithas, nac yn ym- boeni eu hunain a'u teuluoedd fel y maent yn mhob man o amgylch y gweithfeydd. Gwir nad oes gan y gwladfawyr ddaeth yma 13 mlynedd yn ol rhyw gydaid mawr o arian wrth eu hochrau, ond y mae gan y gwladfawyr hen a diweddar yma fywioliaeth a chaitref sici am eu hoes, heb achos pryderu llawer yn ngwyneb tymorau aflwyddianus a methiantus, fel y blynyddau 1875 ac 1876. Nid oes gymaint perygl y gwel y Wladfa dymorau fel yna eto; y mae y llafur calod sydd wedi ei roddi yn y ffosydd y pedair blynedd diweddaf yn sicr o dalu yn y ty- morau prin a ddaw yn well nar blynyddoadd llwyddianus hyn. Ond yn goron ar bob Peth, y mae yr awyr iach yr ydym yn ei hanadlu yn rhoddi nerth a bywiawgrwydd yn ein cyfansoddiadau, a rhwng hyny a'.i drychfeddwl ein bod wedi dyfod uwchlaw pryder lm gyualiaeth, a chynydd parhausyn y dyfodol, a bod yr hp a wnawn yn hollol 1 ni ein hunain, bydded ychydig neu lawer, y mae yr anturiaeth o ddyfod i'r Wladfa wedi talu eisioes i ami un o honom; a diau y talai hefyd i lawer un fel finau, sydd a'i olwg yn llwyd, ei goryn yn ddolurus, a'i natur yn llesg i ymbriodi Wladfa, a dyfod i fyw i ddyffryn y Gamwy i ddechreu cyfnod newydd ar ei fywyd a'i deimladau. Tair blynedd o brofiad a'm dysgodd i siarad fel tyCuflon cynhes atat a'th deulu, a phawb yna o'm hen gyfeillion. Diamheu y bydd y cynauaf drosodd cyn yr ysgrifenaf eto, a gobeithio mai newyMion da fydd y pryd hwnw.-Dy hen gyfaill, W. H. HOWELLS (Gwilym o'r Mynydd.) [Llythyrau T. Morgan, brawd Edward Morgan, Tynewydd, Cwmogwy; ac Evan Lewis, gynt o Glyn nadd, yn ein rhifynau nesaf.—GOL.]

CHW AREU TEG I MR. GLADSTONE. ERTHYGL VI. Nid ydym yn arfer darllen dim a ym- ddengys yn y cyhoeddiad i ba un y mae Dafydd Morganwg wedi anfon ei enllibiau disail arnom. Ac nid ydym wedi darllen ei ysgrifau cc-c ua ef. Ond yn ol yr hyn a ddy- wedodd cyfaill wrthym, y mae Dafydd wedi profi ei hun yn llawer llai dya nag y meddyl- iasom ei fod, fel meddyliwr, ymresymwr, a boneddwr. Dadl ymresymiadol & chyfaill a barchem yn fawr, oedd yr hyn a gymerasom mewnlUw. Ac ni ysgrifenasom linell ond yn ymresycoiadol a^ fater y ddadl. Yr ydym yn deall fod y geiriau canlynol, yn ein herthygl Rhagfyr 27, wedi cyr-hyrfu Dafydd yn fawr. "Os yw ein cyfaiH gwrthwynebol yn edrych ar grefydd, a hawliau cydwybod grefyddol, fel gwegi yn y clorianau, mewn cydmariaeth i ragoriaethau politicaidd Glad- stone, mewn pethau tymhorol, yr ydym yn dymuno peidio cael ein temtio byth i edrych ar grefydd yn beth mor ysgafn ag efe." Nid oes dim cyhuddiad yn erbyn Dafydd yn bersonol yn y geiriau uchod, i'r graddau lleiaf. Ymresymiad ywy geiriau, ya nghylch crefydd, yn ei phrofifes allanol, fel y mae a fyno cyfraith gwlad â hi. Ac yr oedd y syI w yn y geiriau uchod yn logical sequence an- nocheladwy oddiwrth haeriadau Dafydd. Ond y mae ei waith ef yn eu gwyrdroi i olygu rhyw bethau mor bell a'r antipodes oddiwrth ein golygiadau ymresymiadol ni, ya profi tu hwnt i bob dadl nad yw Dafydd Morganwg yn alluog i ddeall deddfau rheswm. Y mae ei enllibiau personol ef arnom ni, yn eu hanwiredd noeth, y fath, na pherthyn ond i gyfraith libel i ymhel & hwynt. Y mae ein gwaith ni yn sefyll o blaid rhyddid cydwybod mewn crefydd, wedi tynu erledigaeth arnom oddiwrth Dafydd Morganwg. Y mae efa felly wedi ein gosod m yn rhestr y rhai y mae gwynfyd yn feddiant iddynt, yn ol geiriau ein Harglwydd. "Gwyn eich byd pan y'ch gwaradwyddant, ac y'ch erlidiant, ac y dywedant bob drygair yn eich erbyn or fy mroyn I, a hwy yn GELWYDDOG. Byddwch lawen a hyfryd, canys mawr yw eich gwobr ya y nefoedd, oblegyd felly yr erlidiasant hwy y prophwydi a fu o'ch blaen chwi." Gan fod Dafydd Morgmwg wedi taflu ei hun yn gwbl out of court fel dya na fodra ddadleu yn deg a boneddigaidd, drwg genym ein bod wedi ymostwng i wneud sylw ar ei gynyrehion penboeth, disail, y rhai nad oes rhithiant o reswm ynddynt. Ond er mwyn i'r gwirionedd fod yn amlwg, er _budd i ereill, rhoddwn ffeithiau ac ymresymiadau teg fel y perthynant i fater y ddadl, mewn ychydig o erthyglau eto. l'r rhai sydd yn deall athroniaeth gwir- ionedd, y mae ein sylw ni, y gall dyn fod yn uchel mewn un dosbarth o dalentau, ac yn isel iawn mewn do3barth arall, yn sicr o ymddangos yn hunan-brofedig. I'Yrhaisydd wedi arfer meddwl am bob peth mewn try- blith o eiriau, a meddyliau anghysylltiol, nis gall y fath athroniaeth fod yn rhagorach na gwegi. Taflu gemau o flaen moch fyddai gosod ymresymiadau yn cynwys yr athron- iaeth uchod o'u blaen. Y mae llawer o engbreifftiau i brofi gwir- ionedd yr athroniaeth hon. Yr oedd Ymher- awdwr Rhufain, Marcus Aurelius, yr hwn a deyrnasodd rhwng y blynyddoedd o oed Crist 161 a 180, yn ddyn hynod mewn rhin- wedd a galluoedd meddwl-" Blodeuyn ath- roniaeth y Stoiciaid." Yr oedd yn anhawdd cael neb yn mhlith Cristionogion yn ei amser ef, yn rhagori arno mewn ymostyngiad i rwymau dyledswydd, mewn moesoldeb buch- edd, ac mewn manyldra cywirdab. Y r oedd yn hynod mewn geirwiredd a chyfiawnder. Yr oedd ei ddyngarwch a'i gavedigrwydd yn cael eu dangos yn ami, hyd y nod tuag at ei elynion. Dymunai fadden i'r rhai a wrth- ryfelai yn erbyn ei lywodraeth ef. Yr oedd yn fyfyriwr manwl, ac yn awdw? galluog iawn. Y mae ei waith a elwir "Eis Heauton," yn cynwYd drychfeddyliau gallnog, a diar- hebion doeth. Er hyny, gosododd erledig- aeth greulon ar droed yn eibyn Cristionogion, oddiar sel o blaid athroniaeth eilunaddolgar a phaganaidd, neu athroniaeth gysylltiol ag eilunaddoliaeth. Efe a orchymynodd i Polycarp, dysgybl loan y Duwinydd, i gael ei ferthyru. Dywed Eusebius, yr hwn oedd yn byw ychydig dros gan' mlynedd wedi amser yr Ymherawdwr uchod, fod ei erlid- wyr yn ceisio gan Polycarp dyngu yn enw genius yr Amherawdwr, a dirpiygu enw criat Dywedodd Polycarp, Pedwar ugain a chwech o flynyddau yr wyf wedi ei was- anaethu Ef, ac ni wnaeth gam â mi erioed. Pa fodd y gallaf yn awr gablu fy Mrenin, yr hwn sydd wedi fy achub i 1') Dywedodd y rhaglaw wrtho, os na newidiai efe ei feddwl, y tSai ef at yr anifeiliaid gwylltion, ac y llosgai ef os diangai o ddanedd yr anifeiliaid. Lksgwyd ef. Trwy orchymyn yr Amher- awdwr, rhostiwyd gwraig oedd yn Gristion, ar gadair eiriasboeth, &c., &e. Y mae yr athronydd John Stewart Mill, yn coffhau esiampl yr Amherawdwr uchod, fel rhybudd i ddynion a feddant rinweddau uchel, i ochel ymyraeth a rhyddid cydwybod dynion mewn pethau crefyddol. Diau fod llawer y pryd hwnw yn edrych ar Polycarp yn ynfyd, am beidio talu parch i ddyn mor enwog ar Am- herawdwr, yn hytrach nag i Grist. Ac nid rhyfedd fod dynion na osodant werth ar Grist, nac ar gydwybod grefyddol yn ai wasanaeth Ef, yn ceisio dyrchafu Gladstone ar draul rhyddid cydwybod Anghydffurfiol. Gan fod Gladstone yn credu y dylid dysgu ei grefydd ef a neith cleddyf y wlad, y mae efe yn dal yr un athrawiaeth arr Amherawdwr a losgodd Polycarp. Nid rhyfedd i ddyn heb arfer meddwl yn athronydd A fethu gweled hyn. Y mae pob srweith-ed a deddf yn cynwys eg- wyddor. Egwyddor gorfodaeth cleddyf gwlad, mewn cysylltiad a, chrefydd plaid o ddynion, yw erledigaeth ar Anghydffurfwyr. Mater o raddau ac amgylchiadau yn unig yw llosgi am Anghydffiirfiaeth. Y sarff yn yr 'Vi yw yn awr, ond sarff er hyny yw. Nid wyf iyn bwriadu cyfeirio fy sylwadan ar fater fel hwn at d3yn sydd mor ddyeithr i elfenau ymresymiad arno a phe buasai wedi cael ei eni yn nghinol Affrica. Nid oes neb, yn ei ddeall, ond y rhai a werthfawrogant. eu crefydd, ac a dde illant pa fodd y mae cyfreithiau gwlad wedi ymyraeth a chrefydd. Anmhosibl yw credu fod y dyn hwnw yn ymresymwr, yr hwn a feddylia, fud mwyaf- rif nifer Rhyddfrydwyr a roddasant bleid- leisiau yn yr etholiad diweddaf, d?os bedair blynedd yn ol, uwchlaw nifer y Toriaid, yn BRAWF fi.d Ymneilliuujyr wedi pleidleisio fel y cyfryw, o blaid Mr. Gladstone Y mae pawb yn gwybod fod y trefydd sydd yn cynwys llawer o drigolion, fel Manchester, Birmingham, &c., yn ethol cynrychiolwyr, y rhai nad yw eu nifer ond ychydig yn y cant mewn cydmariaeth i'r rhai a etholir gan fwrdeisdrefi yn cynwys ychydig o ganoedd o ethol wyr. Golyger f'Jd deng mil o etholwyr yn anfon un aelod i'r Senedd, dros un fwr- deisdref, a dau gant yn anfon aelod arall. Yn y Ty, cyf-ifai aelod y Cldan gant gymaint ag aelod y deng mil. Felly fe welir nad yw mwyafrif nifer yr etholwyr yn gwneud un- y rhyw wahaniaeth yn y mwyafrif sydd gan unrhyw ochr ya y Ty. Y cwestiwn y w,|beth sydd wedi peri fod mwyafrif mawr Gladstone yn y Senedd yn 1868, wedi myned yn Ileipf rif rhyfeddol yn yr ethol is d diweddaf ? Nid yw fod mwy o bob math o Ryddfrydwyr wedi pleidleisio yn yr etholiad, na nifer y Toriaid a roddasant bleidleisiau, yn ddim ond gweoi i ateb y cwestiwn. Beth barodd i Gladstone roddi i fyny ei swydd fel Prif Weinidog ? Paham na buasai efe yn parhau yn ei swydd, a mwyafrif o Ryddfrydwyr wedi pleidleisio ya yr etholia ] Paham, yn wir Gwyddai efe, a gwyddai pawb, nad o dd y mwyafrif hyny wedi sicrhau mwyafrif iddo ef yn y Senedd, ond fod lleiafrif y Toriaid, o ran nifer y pleidleiswyr, wedi rhoidi mwyafrif o yn agos gant neu rigo? i Mr. Disraeli 1 Nid yw ond peth afresymol i ddyn ymffrostio mewn rhyw fawredd, os na bydd y mawredd hwnw wedi ateb y pwrpas angeorheidiol. Ac y mae rhyw achos yn bod paham y mae y mawredd hwnw wedi methu ateb ei bwypas. Peth arèll, y ma3 yn ynfyd i ymresymu oddiwrth y ffaith fod mwyafrif o Rydd- frydwyr wedi pleidleisio, fod yr Ymneill- duwyr, fel y cyfryw, wedi chwyddo y mwy- afrif hyny i'r un graddau ag y gwnaethant yn 1868. Gan fod pleidlais y baloi yn ddir- gel, anmhosibl i neb ddweyd fod yr Ymoeill- duwyr wedi bod yn ffyddlon i Gladstone yn yr etholiad diweddaf. Yn ol rhesymeg, ar y dyn a haero hyny y mae baich y prawf. Yn ngwyneb hyn, y mae tystiolaeth yr Ymneillduwyr yn nghylch yr hyn a wnaeth- ant hwy eu hunain, yn anfeidrol fwy cred- adwyna dychymyg un dyn naiedd y gronyn lleiaf o brawf. Ac yr wyf wedi fhoddi aisioes dystiolaeth yr Ymneillduwyr allan o gy- hoeddiad y League, mai un o'r acho3ion mawr a barod-I i Gladstone golli y dydd yn yr etholiad diweddaf oedd, ei fod ef wedi oolli crfaogaeth yr Ymneillduwyr. Y mae ceisio troi yn ol eu tystiolaeth hwy, mor ynfyd a phe taerai rhyw un fod Dafydd Morganwg yn byw yn Timbuctoo, yn erbyn ei dystiolaeth ef ei han, mewn cysylltiad a phrofion ereill, mai yn Hirwftun y mae efe yn byw. Ac y mae ei ymdrech ef i daeru nad yw tystiolaeth yr Ymneillduwyr trwy y deyrnas yn ddim, am yr hyn a wnaethant hw 4 eu hunain, yn erbyn ei Laeriad disail ef i'r gwrthwyneb, yn un o'r enghreifftiau mwyaf anghysurus sydd i'w gweled yn mhob oes, o ddynion rhagorol mewn llawer o bethau, yn cymeryd i fyny y crotchets mwyaf afresymol i'w hamddiffyn yn erbyn pob rheswm a ffaith. Pvry a allasai feddwl y buasai dyn mor fedd- ylgar a Dr. W. O. Pughe, yn bleidiwr i chwedl ramantus Joanna Sonthcott ? Pwy a allasai feddwl y buasai canoedd o esgobion dysgedig yn ymgasglu i Rufain naw mlynedd yn ol, i ymresymu a phenderfynu o blaid y nonsense, fod hen wr, o dan enw Pab, yn ei ail fabandod, yn anffaeledig. Yr oedd gwrthwynebiad yr Ymneillduwyr i Mr. Gladstone a'i Weinyddiaeth, wedi cyr- haedd y fath addfedrwydd yn 1873, ychydig cyn yr etholiad diweddaf, fel y penderfynodd Mr. Gladstone gael Mr. Bright yn ol i'r Weinyddiaeth, er mwyn enill yr Ymneill- duwyr yn ol. Felly y dywedir yn ngyhoedd- iad y League, Tachwedd 1873, ychydig fis- oedd cyn yr etholiad. Fel y canlyn y mae y geiriau am John Bright, He has become a member of tha Govern- ment with a special object in view-special in something more than tha ordinary seuse of the term. He is, if possible, to be the means to help the Liberal Party out of the muddle and disorganisation in which a retrograde and disastrous policy, on the part of the former, has placed it. Bad work which has been done must be undone. But this is not an easy task." Dyma dystiolaeth dynion a wyddant gan- waith yn well nag un dyn yn sir Forganwg, pa fodd yr oedd pethau yn bod. Gwnaeth- ant gyhoeddi yn ddibetrus fod y blaid Ryddfrydol wedi cael ei chwilfriicio o her- wydd fod Mesur Addysg Mr. Gladstone wedi gyru yr Ymneillduwyr i sefyllfa o wrthwyn-. ebiad i'w Weinyddiaeth ef. Dywedodd Bright, mewn araeth a draddododd efe yn Birmingham fis cyn i'r geiriau uchod gael eu eyhoedctl, The Education Act was one to encourage Denominational Education. And the result is, as we ham seen, thc-t the Nonconformsta ore aggrieved and justly aggrieved." Dywed- odd y Times am araeth Bright y pryd hwnw, « He considers the Nonconformists justly ag- grieva" Dywedodd y Daily News y pryd hwnw wrth sylwi ar araath Mr. Bright, The Education Measure repeats some of the worst features of the system which it was designed to supersede, and which, as Mr. Bright says, has given satisfaction to no one." Dywedodd y Daily Telegraph, "No doubt when Mr. Bright resumed office he brought a great reinforcement to the Government. The Liberal Party had suffered a series of defeats." Dywedodd y Manchester Guardian, Mr. Bright clearly possesses the entire confidence of his party, and if any man can bring about a RECONCILIATION BETWEEN THEM and the Government (of Mr. Glad- stone), he will do ife." Dywedodd y Saturday Review, y Tory, The disposition both of the avowed op- ponents of the Government, and of its dis- contented supp, rt-w, will be to make a great deal of Mr. Brjgs conde-nnition of the Act of 1870. And cgjtainly there is something strange in hearingy Cabinet Minister speak- ing of a Measure framed by his colleagues, as givingjust offtmcc to the Nonc onformists, as embodying an evil principle, and one that should not be continued." Yn ngwyneb y fath dystiolaethau o bob cwr, yn cvd-d iro yn hollol a'n golygiadau ni, ynfyd raid fod pob amheuaeth yn nghylch eu gwirionedd. Dylasai y gwr a ddeehreu- odd daeru yn wrthwynebol, fod yn fwy ym- chwilgar cyn taflu ei hun i bwll tro haeriad- au cwbl disail.

FY NHAITH I ABERTAWY. Mftf. GOL.Gwn y rhoddwch drwydded i fardd adrodd helynt ei daith ddoniol o Poet's Cottage, yr Ynys, i dref gynhyrfiol Abertawy. Gosodaf hi allan yn fyr, llithrig, a chwerthingar. Mentraf ddweyd y bydd ynddi rai tarawiadau nas gallai y cloion enwo?, Pat O. Grien, byth daro ar eu deni :1- ach. Yr oedd genyf neges o bwys yn y 'dref. Llunier i gall haner gair." Dytia y West of England wedi myn'd yn garn, a bachan net fuaswn i oni bai i mi ofalu mewn pryd ond diolch i'r Forwyn, mai y cwpwl tocins yn safe eto. 0, ie, yr wyf yn crwydro hefyd. Wel, at ben a chynffon y daith, ynte 1 Ben boreu cychwynais allan dan chwiffio fy nghetyn du, a'r mwg yn esgyn oddiwrthyf, ac yn rhewi yn gylchiau mawrion gylch fy mhen. Yr oedd fy nhrwyn fel talp o ia ar fy ngwyneb, a philonau hirion yn hongian wrtho. Fy nghlustiau fel pe buasent mewn vice; ac yn wir, bum bronla bwyta fy sturups a'm bodiau, a'u gwnead yn fyrach nag oedd- ynt. Y gwir yw, yr oeddwn wedi gwisgo yn lied hafaidd, er ei bod yn ddigon oer i sythu ceryg beddvu. Elastic fid's oedd am fy nhraed, pan y dylaswnfod a chlogs troedfedd o drweh. Llodrau pur denau, ac hugan by the cut of Pari*. Neisied sidan am fy ngwddf gyda chlwm blagard arni. Collar o gwyn, wrth gwrs, a box (hat galed ar fy mhen glan cyrliog-ddu. Ychydig pramrau oedd genyf i orsaf y trên, ac yr oeddwn yn gorfod rhoddi y goes olaf yn flaenaf yn bur ami, neu buaswn yn rhewi wrth y ddaear. Cael tocyn, a ffwrdd a mi wrth gynffon y march tan. Cyrhaeddyd Ystalyfera mewn winciad llygad llo. Yr oeddwn yn erfyn rhywun yma-ni ddywedaf pwy. Llwydd- aia i stwffio fy nhrwyn trwy ffenestr y cer- byd, a chanfyddais er fy llawenydd yr hon a ddysgwyliwn. Taw ni'n marw, fe ddaeth y gath o'r cwdyn dyna fi cystal a dweyd mai fy nghariad ydoedd. Pa wabaniaeth genyf. Cydiais yn oerllyd (nid yn wresog) yn llaw fy anwylyd er ei chynorthwyo i'r cerbyd ataf. Yr oedd hithau yn anwydog fel nnau, a dyna lie buom yn nglwm, yn cusanu, ac yn ymrwbio yn ein gilydd i weled a gynesem ac yn wir, goruchwyliaeth dra effeithiol yd- oedd, teimlwn fy hun bump degree yn gyn- hesach na phan y startiais o fwth yr Ynys. Wedi chwedleua, cusanu, ac ymrwbio, a llawel o bethau ereill yn y tren, yn sionc disymwth, cyrhaeddasom Abertawy. Allan a ni o'r cerbyd. Lawr y grisiau, dros yr half-pen,ny b idge, ac yn miaen braich yn mraich i berfeddion y dref. Yr oeddem yn cael gwaith ymwthio drwy y rhyfeddodau. Tynodd un siop sylw neillduol fy anwylyd— croesasom yr heol ati. Yn y ffenestr yr oedd pob math o luniau a theganau, ond y pethau oedd wedi tynu ei sylw fwyaf yd- oedd yr amrywiol fatks oedd yno. Tybiai mai penau dynion gwirioneddol oeddynt, ond dysgais yn wabanol iddi. Edrychodd yn syn yn fy ngwyneb. Methwn wybod palai ond dyna hi'n pwyntio ;a'i bys at un o'r masks mwyaf, gan ddweyd,—" Dyna debyg i'ch trwyn chwi, fy anwyl yw trwyn hwna." Ni ddywedais air; oeisiais wenu. Cychwynasom oddiyno i wneuthur ein negeseuon. Gwelsom luaws o'r nymphs ar y corneli yno, a gwaeddent ar ein holau. Gan fod yr hin mor oer, galwem yn fynydh am stwff i'n cynhesu. Buom yn ciniawa gyda'n gilydd, a chant o bethau too numer- ous to menti n. Erbyn yr hwyr yr oeddwu yn ddigon poeth, gan fod yr ysbrydion a lyncais yn dechreu cynhyrfu yn fy mol ae yn fy mhen. Gallaswn farddoni faint fyd fynswn. Bwriwn allan englynion fel rhaffau wnwns, a thyngais ynof fy hun y mvnaswn roddi hir a thoddaid yn fy awdl writ fyned adref yn y tren. Daeth yn amser i ni fedd- wl am ddychwelyd, Tynais fy oriawr allan, a gwelais fod amser y tren i gychwyn mewn deg mynyd. Rhedasom tua'r station nerth .ein gwadnau. Ni chyrhaeddasom yno fawr eiliadau yn rhy gynar. Aethom i'r cerbyd, a gorweddais i yn fy hyd ar y settle, a'm pen ar ayffed fy anwylyd. Syrthiais i gysyu, a chysgu, cysgu a wnaethum er holl drafferth fy i'm deffroi. Llwyddodd pan yr oedd y tren ger P ac or iluaws oedd yn y cerbyd pan gychwynasom, nid oedd un yn awr. Dim ond ein dau yn y cerbyd. Wedi syllu a chymwyso, cofiais fod yr hir a thoddaid heb ei wneud. Bwriais ato, ac yr ceddwn yn ymyl goiphen a'm awdl, pan y gwelais lewyrch lamp y guard yn Ystalyfera, a chyfarchodd ni yn fonedd- igaidd, coma out, pleass, ac allan yr aethom wedi mwynhau taith bleserus. Hyderwyf y ca fy narllenwyr ^gymaint o bleser ag a gefais inau. Y COCOSFARBD.

DRIFTON, PENNSYLVANIA. MRI. GOL.,—Byddwchmor garedig a gosod yr ysgrif hon yn un o golofnau eich newydd- ladur clodwiw, er dangos fod rhai;o'n cenedl yn ngwlad y gorllewin yn cael eu dyrchafu a'u parchu. Nos lau, Tachwcdd 21ain, 1878, cyfarfydd- odd mwnwyr a labrwyr No. 1 Slope, Drifton, Pennsylvania, i ddatgan eu parch i'w gor- uchwyliwr mwnawl, Mr. E. L. Powell, yr hwn sydd wedi llanw y swydd er ys naw mlynedd. Etholwyd Mr. John Eynon ya liywydd. Wedi galw y cyfarfod i drefn, etholwyd pwyllgor o ddau er cyrchu Mr. Powell i'r cyfarfod, amyr hwn ni hysbyswyd ef. Wedi iddo wneud ei ymddangosiad, dar- llenodd Mr. Daniel McCarthy yr anerchiad canlynol:— "To E. L. Powell, Esq. The Miners and Labourers of Drifton No. 1, have.asked you to meet them upon this occasion, for the purpose of expressing to you, in a handsome and substantial manner, the high esteem which you are held by them. All through a course of many years, during which time your authority and judgment have been ex- pressed over us in the capacity of mining- superintendent, we ar) happy to say that, though porpl xitie. anxieties, and cifflcul- ties, incident to business, have arisen, yet despite these trials, none but most cordial re- flation have existed be ween us There are tho-e subscribing to thee sentiments who have numbered years in your service, others still labour associated with you, uniting to bear testimony to soar ¡è\l and impartiality. It is a e ^ro it- pleasure to us—and it mu-t of • pride to you-to be ahle upc- ■ "b to say that our intercourse = !y¡" been other th n most p'easant, wi deem it only appropriate and fittirg that we should manifest our regard in a way ih it wi 1 show 11 y you we are earnest and siacere, without a cringing fault. In t ,ken of this r«g rd, we ask yiiU to accept from us, ou b^h tif of all the Mines and Labourers employed by you, this beautiful gold watch. As its dial in- dicates the onward march of time, may the kind and mutual relations now and hereto- fore existing be continued, untl tho In iiea- tion of our several lives shall have ceased to po'nt forward, and time for ui shall be no mo e. In accepting this testimonial of our esteem, we be 4 you to d) so without a single feeling ef obligition, lither than such as we will be proud to bear with us-your appre- ciation and good will. Accept this then, and carry it remembering tho^e who tender it do so frau the pure.t mot ves of respect and regard." Wedi darllen yr anerchiad, cyll tynodd Mr. John Gallagher, y mwnwr Ly;.af yn y slope, yr oriawr aur, gwerth 730 o ddoleri (tua X150 o'n harian ni) i Mr. Powell, yn ngbanol cymeradwyaeth y cyfarfod. Wedi derbyn yr anrhydedd, dywedodd ei fod yn teimlo yn dra diolchga? i;w gyd we th w yr am y gydnabyddiaeth, a'i fod yn meddwl yn fawr o'r oriawl; ond nid oedd hono yn ei feddwl at yr anerchiad, yr hwn a amlygai deimladau mor gariadlawn tuag ato. Bydd yr anerchiad geayf," medda; ar gof a chadw tra pathso fy nyddiau ar y ddaear hon." Mab ydyw Mr. Powell i Mr. John T. Powell, Trehafod, ger P.ntyp-idd, yr hwn sydd yn ddyn cyfrifol ei hun, ac wedi deibyn cyfftdyb dystebau oddiar law cym- deithasau dyngarol am ei weithgarweh di- fliBO, a gwelwn fod ei fab eto yn dilyn ei ol. Llwyddiant iddo, a phob un a dceio i'r eyfryw anrhydedd trwy ymdrech, ydyw gwir dymuniad HAFODFAB.

EISTEDDFOD NADOLIG ABE RT A WE. MRi. GOL.Fel derbyniw? a dadienw* cyson o'ch newyddiadur poblogaidd, tduilaf hawl ar gongl fechan o hono. Dyma y waith gyntaf erioed i mi geisilo ymddan4os ar dudaleaau unrhyw n wy Idiadur felly, hyderaf y byddweh mor garedig a gadael y liinellau hyn ymddangas yn rhyw gongl o hono. Gallaf eich sicrhau mai goaest-wydd a chyfiawnder sydd wedi peri i mi ddyfod allan y tro hwn. Pau ynedrych dros y p ipyr llwyd' yr wythnos or blaen, tirawyd fi gan syndod wrth ddarllen hanes yr eisteddtod uchod, a hyny gan Oh rbyd i Absrtawe, feddyliwn. Pan yn dirllen llithiau Goheb- ydd Abertawe, neu rhyw ohebydd sefydlog arall, yr wyf bob amser yn eu darllen fel gwirioneddau safadwy. Nis gwn beth oedd meddwl y cyfaill wrth anfon y fath hanes i'r wasg. Mewn gair, nis gallaf yn fy myw gredu ei fod yn bresenol, onide byddai yn anmhosibl iddo allu rhoddi y fath hanes o flaen y cyhoedd. Nid wyf yn mynedl i gyfeirio ond at y prif ddarn corawl, sef, Hallelujah Amei (Atch y Cyfamod). Yr cedd tri chor yn cystadlo. Y cyntaf oedd cor Abertawe. Fel y mae yn hysbys i bawb oedd yno, a'r Go- hebydd, fe ddarfu iddynt dori i lawr ar ganol y darn, felly, nid oeddynt o fewn y gystadleuaetn o gwbl. Yr ail gor osdd COB Undebol Hirwaun, dan arweiniad Gwilym Cynon. Dywed y Gohebydd Gwir fod enw y Caclfridog wedi myned yn uchel yn y byd cerddorol, yn enwedig yn ein byd bach ni yn Morganwg yma, lie mai ein C dfridog- ion yn ymddibynucymint y naill ar y llall" Modd bynag, Mri. Gol., cefais fy siomi yn fawr iawn yn natganiad y cor hwn; nid yn unig myfi, ond pob cerddor o fewn yr adeil- ad. Y mae yn hysbys i bawb sydd yn gwybod am y darn, ei fo i wedi ei gyfa-soddi yn swells drwyddo oll. Gydach cenad, Mri. Gol., dymunem ofyn i Eos Ebrill, pa un ai Eob can»wr, neu arweinydd un, yn ol ei dzsta ei Un, neu ynte yn ol taste y cyfansoddwr, neu'r copi sydd fewn P Dyma eiriau Eos Ebrill ar feirniadieth y solo bass Y ma" y rhan fwyaf o honoch wedi canu |yn ol taste eich hunain. Nad oedd yn groes i ryw ga^-v mawr ganu yn ol ei daste mewn cyrghu > neu lecyffelyb ond y safoncyst, • yw y copi." Felly, gofynaf yn ml ddarfu i gor Gwilym Cynon g, ni- 5 copi? A ddarfa iddynt geisio • uirio allan y swells ? Ai tybed fod y cyfansoddwr wedi eu go3od yn y cyfansoddiad fel rhyw scrolls diwerth, heb e;siau gwneud sylw o honynt 1 Eto, a ddarfu i'r beimiad ddweyd fod y cor dan sylw wedi gostwng haner ton? Naddo. Paham? Hysbysed hyny ei hun. Cymaint a hyna ar gor Gwilym. Yn nesaf, Cor C,otellnadcl. Oier i hi geisio son am w-Ilau. Dyma beth ddywed y beimiad, Foa y cor hwn wed' dechreu yn nerthol iawn, ond wedi gw nhau i raddau cyn y diwedd." A ddarfu iddo d'w--Yd ei fod wedi gostwng haoer tori? Nad lo. Pa- ham 1 Atebaf yn ddidderbynwyneb, am ei fod wedi diweddu yn y swn yn gywir. Mewn gair, yr oedd y datganiad wedi gwefreiddio peb calon o fown yr adeilad, fel y teimlodd pawb nad oedd eisiau beirniad na be rniad- aeth o gwbl, ond pawb yn bevffaith tier yn ei feddwl ei hun y mai y cor hwn oedd y buddugol. Dywed y Gohebydd f, d beirn- iadaeth fanwl wedi ei rhoddi gan y beirniad. Gofyned i'r beirniad os felly y bu ac o hyn allan fel Gohebydd, bydded iddo fod yn sior- fod y pethau fydd ganddo yn bethau a saif prawf. Eto, dywedodd fod cor Hirwaun wedi ei gyhoeddi yn oreu yn nghanol banllefau o gymeradwyaeth gan y gwrandawyr. N a. gyfaill, y gwir a saif. Yn nghanol yr isfa fwyaf ofnadwy a glywyd erioed, ag ugeiniau yn yr iaith Seisnig yn gwaeddi neth eu ceg, shame, ehame. Ereill yn myned yn mlaen at y beirniad gan ddymuo am feirniadaeth, ond yn ofer. Felly, Mri. GoL, yr hyn a ys- grif enwyd syddjwinonedd a saif yn ngwyneb magnelau y cadfridogion, y fyddin, a'r Go- hebydd. PLIMSOL.