Tarian Y Gweithiwr

Y PARCH. JOHN ELIAS. Yr oedd Elias yn gwneud sylw manwl ar ddyledswyddau cyffredin bywyd,. fel y maent yn dwyn perthynas a chrefydd. Anfonodd y llythyr canlynol at ei ferch, Tach. 18, 1836, ar amgylchiad genedig- aeth ei phlentyn. "Yr wyf yn ddiolchgar i'r Arglwydd am ei ddaioni taag atoch chwi. Er y dy- wedir nad yw 'gwraig wedi geni plentyn yn cofio ei gofid mwyach, gan lawenydd geni dyn i'r byd,' eto yr wyf yn gobeithio na byddweb chwi yn anghofio rhoddi clod i'r Arglwydd am ei fawr dragaredd, a'i ryfeddol gymwynasgarweh taag atoch chwi, yn eich sefyllfa ddiweddar, gyfyng, a pheryglus. Bydded yn brif pmcan genych o hyn allan i fyw i'r hwn a'ch gwaredodd chwi. u Y mae sefyllfa eich bywyd yn awr yn an newydd. Y mae dyledswyddad newydd yn perthyji iddi. Yr ydych yn awr yn fam. Y mae yn sefyllfa o bwys mawr, a gofal, ac y mae yn perthyn iddi ddyled- swyddau pwysig. Ond gall Dnw roddi nerth i'w cyflawni. Y peth mwyaf mewn cysylltiad a hi yw eich bol yn mign eich plentyn i'r Arglwydd. Cysegrwch ef yn ami iddo, hyd y nod yn awr pan nad yw yn deall na chyngor nac addysg. Ac os bydd efe byw i ddeall addysg, ac i gyr- baedd^wybodaeth, byddei i chwi ei gy- farwyado yn foreu yn ffyrdd yr Arglwydd, a'i ddj sgu i'w glodfbd ef o'i febyd. Y mae Dnw wedi oael ei foli gan rai ieuainc yn sugno brooatJ, SaL viii. 2. Bydded iddo ef fod yn Nazaread o'r groth. Na rodd- wch byth ysbrydion iddo, mewn bwyd, died, na meddyginiaeth. Y mae miloedd o Nazireaid yn awr yn Nghymnij. o'a gwirfodd, y rhai sydd yn cyrhaedd oedran mawr. Pan y caf gyflensdra, anfonaf anrheg i fy wyr bychan." Yn mhen yn agos ddwy fiyneld wedi y llythyr uchod. anfonodd lythyr arall at ei ferch ar enedigaeth plentyn arall. Yn hwnw dywedodd -:— "N ewydd da yw eich laOO eto wedi cael gwaredigaeth fawr. Gobeithio-eich bod yn gweled lkw Duw yn yr amgylchiad, a bod eich enaid yn ei fawrhau ac yn ei fen- dithio ef am ei ddaioni mawr. Yr ydym yn rhy dueddoi i anghofio dtdoni yr Argl- wydd tuag atom mewn cyfyngderau, wedi i Li gael ein gwaredu o honynt, aci fod yn anniolchgar am drngareddan mawrion. Y ffordd oreu i ddangos ysbryd diolchgar am y futh waredigaethau rhyfeid, yw trwy fyw bywyd mwy santaidd i'r Argl- wydd, ac yetyried ein bywyd pan yr ar- bedir af, fel ei ciddo priodol ef, a ninau o dac rwymedigadoou newyddion a chryfion iddo ef. Felly yr ydych chwi ar ol y waredigaeth hon. Fy ngweddi daer i yw, i chwi gael llawer o r48 i ddwyn eich plant i fyny i'r Arglwydd. Cofiwch, y maent i fyw byth Nii yw o gymaint pwys trwy ba foddion y symudir hwynt oddiyma. Blr yw bywyd; agos yw angan ond y mae tragywyddoldeb diderfyn o'u blien Nid oes ond un ffordd i ddedwyddwch, sef trwy Grist. Gweddiwch drostynt. A phan y delont i ddeall, llefarwch wrthynt yn fnan, am bethan dwyfol, Y mae Daw, cyn hyn, wedi gwradaw gweddiau nwman dros eu plant." Y mae llythytan Elias at ei fab, John Elias, yn Ilawn o efengyl ac o ysbryd duw- iolfrydig. Nid oes un ymgais ynddynt i ymddyrchafu i style nwchlaw symledd di- rodres, Nid oes yr arwydd Heiaf ynddynt ei fod yn amcann gosod y meddyliau nweh- ef mewn ieithwedd chwyddedig, nen eiriau a dinciet-t ar y glust, fel rhai newydd, rhwysgfawr, ac ansathredig. Yr oedd nodwedd ei ddrychfeddylian hefyd yn syml ac ysgrythyrol. Ni theithiai trwy fyd cydmariaethan i gael meddylddrychau die eithrol a phell. Oartrefai o fewn cylch sylw cyffredin dynion, ac o fewn cylch ffiaiaa geiriau a drychfeddylian y Beibl. Hyn a osododd swyn cartrefol ar y cwbl a ysgrifenai ac a ddywedai. iSwyn o'r fath yma sydd yn perthyn i areithyddiaeth John Bright Byddai yn dda i'r bobl sydd 1 yn ymgyrhaedd at chwyddiaeth rjmantus, I dyeithrweh termau, newyd-d-leb ansodd- eirian, o'u cread eu hanain, a drychfedd- j yliau tramorol, i gredn ea bod hwy yn colli y swynion cartrefol a feddai Elias. Cael y sylweddan ysbrydol i'r golwg oedd ei bwnc ef, ac nid cynyrchn syndod a phaent iaith, ac a dosthineb ymadrodd.' Yn hyn yr oedd yn dilyn esiampl ein Har-1 glwydd fel dysgawdwr, a ieithwedd yr: Ysbryd Glan yn y Beibl. Ysgrifenodd Elias y Ilythyr canlynol at ei fab John, yn y flwyddyn 1819. Da genyf fod dy gymdeithion ieuainc yn rhai respectable a Christionogol. Doeth, fy mab. yw i ti ddethol dynioa ieuainc o synwyr a dnwioldeb i fod yn gymdeithion i ti, a dewis siarad a'r cyfryw, yn hytrach nag a phobl ieuainc gwageddns as ynfyd. c: Cadw wyliadwriaeth fawr ar dy dym. her. Dysga fod yn feistr ami yn awr yn nyddian dy ieuenctyd. Ie os bydd rhyw rai yn dy wawdio, yn dy ddirmygu, neu yn dy dramgwyddo di, derbyn hyny yn addfwyn; a gofala beidio bod o dan lyw- odraeth tymher ddigofus, sarllyd, a dialgar. Nid yw y fath dymher yn wrol, llawer llai yn Gristionogol; nac ydyw, y mae yn tebygu dyn i Sit an. Gan hyny, fy anwyJ fab, gochel y dymher hon. Y mae hi yn warth i'r natar ddynol. Pan y dywedir fod dyn o dymher fyrbwyll, ddig- llon, a dialgar, dangosir fod diffyg yn ei nodwedd foesol ef. Bydd barod bob amser i fadden un- rhyw weithred ddrwg a ddicaoa dy gyd- greadariaid wnend yn dy erbyn. Y mae tymher anfaddeugar yn ise'wael. Nid yw yn weddus i'r fdth greadnr a djn. Pan ystyriom ysgelerder a nifer ein pechodau yn erbyn Daw, ymddengys troseddau ein cydgreaduriaid, yn ein herbyn ni, yn fych- ain, ac yn annheilwng o gael eu cofio ie, ymddangosant yn YSJatn a dibwys. Y mae ein Duw ni yn madden yn raslawn, heb ddim haeddiact yn y troseddwr. Esgus gwael yw dweyd fod y dull hwn o fadden yn anhawdd, ac yn groes i'n tym- her naturiol ni. Y mae yn gywilydd mawr i ni ei fod yn beth eglur fod ein natur ni mor wrthwynebol i Dduw. Esgus gwael i ni bledio nas gallwn weithredu yn groes i'n tymher naturiol. Y mae digon 0 nerth i'w gael yn Nghrist. Nid oes raid i ni wnend dim ond myned ato ef. Y mae efe yn barod i'n gwaredn ni." Yn mis Mawrth 1820, anfenodd Elias llythyr arall at ei fab, yr hwn sydd fel y canlyn :— Yr hwn sydd yn ddyledwr mawr, ac eto yn wan a tnlawd, y mae hwnw yn dded- wydd os gall efe dala ychydig ar y tro. Dengys ewyllys da felly.. Dyma fy sef- yllfa i. Yr wyf yn eydnabod fy mod yn ddwfn yn eich dyled. Yr wyfwedi derbyn dan lythyr oddiwrthych er paa yr ysgrif- enais atoch o'r blaen ac nid oes geayf amser i ysgrifenn yn awr. Llawn fwried- ais roddi neithiwr at y pwrpas, ond daeth llythyr yn annysgwyliadwy oddiwrth ys- grifenydd y London Missionary Society." Dydd Sadwrn yw hi heddyw, pryd yr wyf yn Hawn gwaith. Yr wyf yn gobeithio eich bod yn dy- fod i sefyllfa fwy tawel a dedwydd ar dir yr ysgrythyr. Yr ydych yn sefyll mewn angen o fod yn gydmbyddns a dicheUion Satan. Ymddengys efe yn ami fel angel y goleuai. Weithian efe a ddengys i ni fawredd a nifer em pechodau. Ond nid ei amcan ef yw arwain y troseddwr i weled drwg ei bechodan, na'u casan, oo'u gadael; ond i beri iddo anobeithio, a'i rwystro i fyned at y Gwaredwr t Ac os gall Satan rwystro y pechadnr i fyned at y flynon, bydd yn llawen ganddo, oblegid gwyr efe nad oes dim arall a all ei lanfira ef. Bryd arall ymddengys fel pe byddai efe yn brydeius yn nghylch gogoniant Criet. Dywed nad oes gan Grist alia i dderbyn y fath bechadur; y dylai ei galon fod yn fwy drylliedig, a'i edifeirwch yn ddyfnach, ao yn fwy eglar. Ond nid yw hyn yn deilliaw o uurhyw barch sydd yn Satan at ogoniant Crist, ond o'i gyfrwys- dra diehellddrwg ef, er mwyn rhwystro, pe bai bosibl, i'r enaid tkwd fyned at Grist. Ymddengys weithian fel pe byddai eftf yn casau rhagrith, a'i fod yn mawr chwenych i'r pechadarcyetuddiol feddiann gwir grefJdd;, pan mewn gwirioBedd ei amcan ef yw tueddn y dyn i roddi fyny bod yn grefyddol o gwbl, o dan y ffug- esgus o ofni rhagrith. Bryd arall, cymer arno ei fod yn gofala llawer am enw enw yr Arglwydd, ac anrhydedd crefydd. Dywed Satan with y pechadur ofnus, Yr ydych chwi yn rhy wan i sefyll o flaen eich gelynion. Nid # oes genych nerth i'w gwrtbsefyll yn hir. Chwi a gwympwch ryw ddiwrnod i law eich gelyn, a ebleddir chwi mewn un o'i feddau blls. Gwell i chwi stopio i gael rhagor o nerth cyn cychwyn i'r rhyfel, rhag i chwi gsel eich clwyfo a'ch lladd.' Y mae gelyn eneidiau yn defnyddio y dyfeisiau hyn, a'u cyffdyb, i rwystro yr enaid, pe byddai bosibl, i fyned at Grist. Ie, defnyddia lawer o ysgrythyran at y pwrpas hyny. Os mentr- odd efe ddweyd wrth Grist' Ysgrifenwyd,' pa faint mwy byf y gallwn ddysgwyl iddo ein gwynebu ci ? Ond y mae eisian nerth arnom i ddweyd yn ol wrth Satan I Ys- grifenwyd,' cymeryd y cleddyfhwn o'i law ef, a'i ddefnyddio yn ei erbyn, yn y frwydr ag et: Beth bynag sydd yn dyfod i'n meddwl, i'n digaloni a'n rhwystro, nid yw yn dyfod oddiwrth yr Ysbryd Glan. Mae yr holl Feibl o blaid y pechadur, a rhydd iddo bob calondid i fyned at Grist fel y mae ef. Os oes rhyw ysgrythyr yn ei ddigaloni ef, diau mai esboniad Sotan arno sydd yn gwneud hyny. Nid yw Crist yn tori y gorsen yeig. Gosodir allan y Tad yn rhedeg i gyfarfod a'i lab afradloo, ac efe eto yn mhell. Nid yw gras ond eginyn gwan yn ei ddechrenad. Gofala Daw am dano. Y mae efe yn dirion ac yn dyner tnag ato yn ei boll orachwyl- iaethau. Efe a'i ceidw yn fyw, ac a wna iddo dyfu. Na thrallodwch eich hunan yn nghyleh meistr rhagrithwyr. Ond yn hytrach byddwch o ddifrif dros y gwirion- edd, a dywedweh wrth y cyhuddwr, (nid wyf yn meddwl bod yn dwyllwr na rhag- rithiwr. Ni sylwodd yr adeiladydd doeth fawr ar farciau yr hwn a adeiladodd ei dy ar y tywod, ond yr oedd efe yn cloddio yn barhaus am y graig.' Nac arhoswch yn hir yn yr pfnan y bydd i chwi droi yn ol, ond yn hytrach ymwthiweh yn mlaen trwy anhawsderau. Nid yw yn iawn i filwyr ar faes y rhyfel i ofni y bydd iddynt gael eu lladd bob ergyd a glywont; ond yn hytrach bod yn ffyddlon i'w BreniD, defn- yddio yr arfau, a3 ymdrechu i goncro eu gelynion, gan ddyagwyl am fnddngoliaeth. Nid yw yn iawn i forwyr sylla ar y storom ofnadwy, ar y tonan ymchwyddedig, gan feddwl y bydd pob ton a welont yn debyg o'n snddo i'r dyfnder, a rhoddi terfyn arnynt. Llawer gwell yw iddynt fod yn fywiog, fel y maent yn arfer bod yn y fath amgylchiadau, a gwneud en dyled- swydd wrth y llyw a'r hwyliau, a dyrch- afa eu calonau mewn gweddi at Dduw, yr hwn sydd ya llywodraethu y gwynt a'r tonau, a dysgwyl cyrhaedd yr hafan ddy- mnnol yn fuan. Gyda golwg ar ryfel y Cristioc, ni ddifethir neb a eirycha ar eu Capten hwy, a ymddibynant arno, ac a'i dilynant ef. Nid oes llongddrylliad yn y forwriasth Gristionogol, pan y bydd dynion yn hwylio yn ol eyfarwyddiadau y Pilot. Nid yn nnig efe a all, ond y mae efe, yn ei ddaioni mawr, yn llywodraethn ar, ac yn rheoli y mor. Yr ydych yn dweyd nad ydych yn earn Crist yn eich ofnau. Llefwch ar Ddnw am help i'w garn ef yn fwy. Na thrallodwch eich meddwl yn nghylch y broffes yr ydych wedi ei wneud o hono ef, er mor dlawd yw hi, ond gweddiwch am i chwi fod jn ffyddlon iddo ef hyd angau." Pan glywai cynnlleldfaoedd syniadau fel y rhai uchod o enau Elias, elent ar daa.

AMERICANAIDD-MARWOLAILTH. Tachwedd 29, 1878, yn Johnstown, Pennsylvania, yn 68 mlwydd oed, Mr. Evan Davies. Claddwyd ef Rhagfyr laf. Daeth torf anghyffredin yn nghyd. Gweinyddwyd gan y Parch E. W. Jones. Brodor oedd Mr. Davies o Ddowlais, ger Merthyr, Deheudir Cymru. Adnabyddid ef yn gyffredin wrth yr enw t Evan Davies, Chandler.' Bu farw Mrs. Davies, ei briod, Mawrth 17, 1876.

YNYS CYPRUS. Cyprus mewn w.tierau gyytAqfig (I'" diweddar.—Pe yn o^efadwy gan derfyn- au y DARIAK, galkeid ei llanw am fiBoedd pe na wnelem ond yn unig ysgrifenu ar ffng-ch wedloniaeth a chyfriniaeth yr ynys. Oddiwrth y cyfeiriadan: Uuosog am hyny a geir gan awduron Uenorol o Hèluer i waered hyd at ein dyddian nL Pan try- ehwylir adfeilion ei dinasoedd gorwych gynt, megys Citinm, Aphrodisiac^ Papios; henB r newydd, Salamis, Amathus, Soli, Arsinol, Idalinm, a'r gweddill o'i threff, fel yn ddios y gwneir hyny, oblegyd y mae drwgdybian Tyroaidd am adchwiliadan henafiaethol yn awr wedi ei symad, a di-! amheu y daw i'n meddiant drwy archwil- iadan dyfodol gryn llawer o okuni ar yr hyn sydd yn awr yn y tywyllwch am hanes foreuol Cyprus. Y mae rhyw gymamt wedi ei wneud eisioes mewn ffordd o agor ar y maos hel- aeth hwn o wybodaeth, ac y mae. an try- chwiliwr, y Cadfridog Cesnola, o'r hwn yr ydym wedi gwneud dyfyniadau, yn barod, wedi cryohoi canl^niadau ei ymchwiSadau darganfyddol mewn cyfrol, yr hon. a ddyl- asai fod yn meddiant pob dYDla ddymunai fyfyriohenafiaethauCyprus. Y mas- llawer yn ychwaneg, fel y cyiaddefa efe;. yn aros eto i'w wneud, ao y mad geiriau Dr. Clarke braidd yn wirionedd yn ein dyddiau ni "Yn yr ytnchwiliad hwn gellir dweyd fod Cyprus fel pe heb sangu arni." Gwelsom y dydd arall, yn taranwr LJundain, y 'Times,' awgrym yn nodi allan mai Cyprus oedd y wlad gyntaf ar y ddaear a gafodd lywodraethwr Cristionogol, sef Sergi us Panlus, yr hwn a gafodd ei droi at Grist- ionogaeth drwy weinidogaeth yr Apostol Paul, er gwrthwynebiad Barjesns, yr hwn a gyfenwid Elymas, gak yn yr Arabaeg yn arwyddo swynwr, ao a gyfieithir i'r Saesnegyn Actau xxiii. 8 'sorcerer,' oedd yn rh*giywydd yr ynys dan lywodraeth Ehufain. P««l a Barnabas (yr okf o'r ddau hyn oedd yn meWiaao. etafeddiaeth yn Ynys Cypruq, ac a'i gweitMd at <od yn wasanaeth i'r aobos erefyddol) a anfon- wyd gan yr Egiwys oedd yn Antioobia yn benaf i bregethu i'r drefedigaeth fawr o Iuddewon oedd wedi ymsefydlu er ys can-, rifoedd yn yr ynye. BArnabus wedi hyny a ymwelodd a'r ynys yn nghwmni loan Marc, weii ei ymadawiad a Paul, so o'r amser hwnw ymddengys fod yr efengyl wedi gwreiddio yn Cyprus, ac wedi dal rhyw^ gymaint o afael ar y trigolion oedd ynddi yn ystod oyfnod tywyli y Canol Oesan. Y mae mwyafrif y Cypriaid hyd eto yn ymarddelwi bod yn Gristionogion er holl anwybodaeth, ofergoeledd, a hy- dwylledd Eglwys Groeg. Ond rhaid i ni fyned llawer yn mhellach yn ol er cael rhyw gymaint o gipolwg ar Cyprus yn hanesiaeth y byd. Y mae ei sefyllfa natnriol o fewn diwrnod o fordaith o or or Syria, a'i firwythlonedd & ofcjfootK wedi ei gwnead yn lie pWYSJg mewn oes- oedd pellenig, pan oedd gwareiddiaeth wedi myned yn mlaen i raddau mawr yn yr Aifft ac Assyria, ond heb megys dde- chren gwawrio ar Groeg. Darfu i'r Pheniciaid, y rhai oeddynt yn fasnachwyr mawriou y eyfnod hwnw, wnend ym sefydliad yn yr ynys, mewn amser nad yw ffugchwedlau yn rhoddi i ni un cynorthwy i gael sicrwydd hanesyddol am dani. Ym- ddengys, yn ol Josephus, mai Cyprus oedd Chittim yr Hen Destament, tra y mae Cittium, yr hon mewn hen amseroedd oedd yn enw perthynol i dref yn yr ynys, ao a elwir yn awr yn Larnaca. Yn nghylch mil o flynyddoedd cyn dyfodiad Iesu Grist i babellu mewn cnawd, yn amser Hiram, Brenin Tyrns, yr ydym yn cael yr ym- sofydlwyr Pheniciaid yn Cyprus yn codi gwrthryfel yn erbyn y deyrnged a godid gan Tyrns. Y mae Isiah y Proffwyd yn cysylltu Chittim a dinystr Tyrus, felly, ymddengys fod Cyprus mewn perthynas gymdeithasol a Tyrus yn ei amser ef, tua di wedd yr wythfed ganrif cyn Crist. Ym- fud wyr. ereill o Cilicia a Phrygia, ac efallai o'r Aifft, felly y dywed Herodotus, a unas ant a'r Pheniciaid. Y mae yn ddiamheuol i drefedigaethau Groegaidd ddilyn y ihai boreuol hyn, ac oddiwithynt hwy y mae yn debygol y deilliodd yr enw Kypros. Y mae ffag-ysgrifau Cypriaidd yn cy- sylltu hanes yr ynys a thynghedfenau y Rhyfel Trajanaidd; ac yn un o gistiau casgliad South Kensingtoa, o drysorau Trajan, y mae rhai addurn-gawgiau ac adlffngau ceryg yn orchuddiedig a cherf- ysgrifau sydd wedi cael eu hadnabod fel Ilythyrenau Cypriaidd. Rhydd Homer yn yr Iliad xi. 19, ddailaniad o'r rhyfelwisg a gjfiwynwyd gan Cinyras i Agamemnon, arwr dychymygol Cyprus, a llywodraeth wr yr ynys pan gychwynwyd y rhyfelgyrch Trajanaidd. Dywedir mewn hen gof lyfr fod y rhyfelwisg, o'r hon y rhoddir darlun- iad neillduol, wedi troi allan yn ddiwerth ond y mae a ganlyn yn cael ei ychwanegu, mae o herwydd iddi gael ei newid gan y Uysnegesydd, yr hwn a gadwodd y trysor gwreiddiol gwerthfawr a anfonwyd fel anrheg i Agamemnon. Y mae chwedlau ereill yn gosod Cinyras yn euog o fradwr- iaeth, am na chyflawnodd yr addewid a wnaeth i anfon deg a deugain o longan i Troae; ac am hyny, i Agamemnon ar ol cwymp Troas, diiio yn Cyprus, diorseddu Cinyras, a gadael rhai o'i Roegwyr fel trefedigion yn Amathus. Lladdwyd Ad- onis yn ol fel y dywed y ffug-chwedlau, pan yn hela ar y bryniau yn agos i Idalium, y Dali bresenol Venus, neu Aphrodite, un o enwau yr hon oedd Cypris, ac am y tro cyntaf a ymddangosodd i'w heiddynod yn Patea Paphos, a sylfaeni ei theml fawr- eddog gynt sydd i'w gweled yno yn awr. Yn ol Virgil, cludodd Venus Ascanius i feusydd Idalia, lie yr oedd peraroglau meloinidd a chysgod hyfryd, ac nn o demlau lkosog Venus a choedwigoedd prydferth yn Idalinm. Yr oedd un arall oi the«lauar Fynydd Olympus, ar ben- 01J LVn enw» y* oedd adnabyddns fel Teml Venus Aerjea, i'r hon ni chania- teid 1 fenywod fyned i mewn iddi.

UTAH A'R MORMONIAID, (GAN J. J. DAVIES (IEUAST DDU) PENNOD V. .J^joddefodd yr ymsefydlwyr Mormon- aidd boreuol galedi mawr, nid yn nnig o berwydd difiyg bara beunyddioL ond hefyd diffrg dillad, a braidd pob nwyddaa maeaachol. Beth oedd i'w erfyn yn am- gen yn mysg cyfundeb erlidiedig o bob!, wedi teithio am flwyddyn a haner trwy an- i«lwch anghyfanedd, gan yn ganlynol ym- sefydlu mewn diffaethweh crasboeth, fil a haner c filldiroedd y tu allan i gyffiaiau sef- ydliadau gwareiddiol ? Yn wir, yr oedd y Saint yn inlynyddoedd eyntaf eu hymse £ ydfiad, mor garpiog en gwisgoedd, a gwael ^^j ^th Indiaid oochion y Myn- yddau Creigiog. Dywed cofnodion yr Eg- lwys Formonaidd i ysbryd y broffwydol- iaeth syrthio yr adeg hono ar Heber C. Kimball, ac iddo mewn cynulliad cy- hoeddns addaw, a darogan, y buasai Nwyddau y Talaethau,' yn cael en gwerthn yn heolyddion Salt Lake City mor rhad ag yn New York, ac y cawsai y bobl ddigonedd o foddion dillad hefyd. Dywedir fod Heber yn barod i amen ei eirian ei hun wedi iddo eistedd i lawr, gan mor annhebyg ydoedd y: cyflawnid byth y fath ddaroganiad anhygoel. Ap ei ymad- avfad a Navoo, yn 1846, dy wedi? fbi Brig- hem hefyd wedi addaw wrth ei bobl dlawd ac erlidiedig, y buaseot yn mhen pum' mlynedd yn well eu sefyllfa nag y buont erioed. Ya ganlynol i hyn, darganfydd- wyd yr anr yn California, a daeth "Seion y Saint"yn ganvl ffordd y cenedloedd ar en taith i'r Dalaeth Euraidd. Nid yn nnig cyrchai yr aurglo^dwyr yno wrth y mo- oedd. ond canlyn wyd hwyat gan spwu- Imtotv maso«<»h#l, yn dwyn gyda hwynt amrywiaeth o nwyddan masnachol y Tal- aethau Dwyreiniol. Nis gallasii yr ym- fudwyr nchelfrydig i California ddal oaledi a lludded y daith dros y Plains a'r Mynyddau Creigiog, megysagy gwnaethai y Saint; yr oeddent yn fynych cyn cyr- aedd y mynyddoedd wedi digaloni, gan ddochreu gwasgara eu llwythi drndfawr ar ochran y ffyrdd. Erbyn y cyrhaeddai yr ymfudwyr oenedlig i ddinas y Llyn Halea, yr oeddynt allan 0 amynedd, ao witdi llwyr ddiffygio; gwerthent i'r Mor- moniaid eu da, en cludfeni, a'u nwyddau masnachol yn gyfnewid am geSyIaa neT. fulod a'n clndent yn gyftym tua gwlad yr aur. Minteiodd o fasnachwyr yn dwyn gyda Inwynt gludresa o nwyddan gwerth- fawr £ a glywsant fod agerlonga^ well York am Califor|iia yn llwytkjg 0 bob nwyddaa a ddigalOnasant erbyn croesi i'r ddiaas Formonaidd, a gwerthasant eu nwyddan gwerthfawr i'r Mormoniaid anghenus ar en pris ea hanain; gwerlhent "nwyddau y Talaethau" am y ddegfed ran o'r cost price, fel erbyn y flwyddyn 1851, y gwerthid hwynt yn rhatach yn heolydd Salt Lake nag yn New Yotk ei hun. Y mgyfoethogodd y Saint yn gyflym, a bu eu masnach gyda'r aur- gloddwyr ymfadol yn foddion i'w cyfodi nwchlaw angen pan aeddynt ar fin newyn a tosthi. Tebyg y gall fod rhai yn barod i chwerthin yn wawdus am fy mod yn coffau dywediadau Heber a Brigham ar bwno y "llawnderdichon yr esgnsodir fi am wneud hyny wrth gymeryd i ystyr- iaeth eu bod yn rhai o brif gofnodion eglwysig y grefydd Formonaidd, ac yn gyfryw ag a gredir gyda didwylledd gan y bobl hyn. Yn y flwyddyn ganlynol, bu cyffro mawr yn Utah am gael rheilffordd o afon Missouri trwy Salt Lake City i California, ac i Ian y Tawelfor. Trafodwyd y pwnc yn neddwrfa y Diriogaeth, ac ar y 3ydd o Fawrth, 1852, anfonwyd ganddi ddeiseb i'r Gydgyngorfa yn gofyn am i'r llywodr- aeth gymeryd y matsr i fyny er gwneud rheilffordd ganolbarthol i gysylltu y Dwyrain a'r Gorllewin, Gwnaf rai dyfyn- iadau o'r gofeb (memorial) nodedig hon. —Barna eich cofebwyr na threngoid llai na phum' mil o ddinasyddion Amer- icanaidd ar y gwahanol ffyrdd yn yetod y tair blynedd diweddaf, o ddiffyg moddion trosglwyddiad priodol." Prawf hyn fod taith gynt.fig y pioneers Mormonaidd yn ogystal a'r aur gloddwyr Californaidd, dros y plains a'r Mynyddoedd Creigiog, yn nu o'r rhai mwyaf peryglas; tebyg fod yr holl ffordd wedi ei britho a beddan yr ymfudwyr syrthiedig. Dywedai y gofeb yn mhellach: Y mae eich cofebwyr o'r farn nas gellir byth ddadblygu yn gyflawn adnoddau mwnawl California a'r mynydd- oedd hyn (y Mynyddoedd Creigiog) er budd y Talaethau Unedig heb wneud y cyfryw ffordd ac yn ei chwblhad bydd i holl fasnach China a'r India Ddwyreiniol basio trwy ganol yr U ndeb, a thrwy hyny rhoddid i'n dinasyddion reolaeth hollol at y fasnach Asiaidd, ac eiddo y Tawelfor. Yn olaf, ond nid y lleiaf, byd I Vr ffordd a gynygir yma fod yn gadwyn netl rwymyn haiarn, a ddeil yn nghyd pl efteithiol gydag unoliaeth diddarfod ein Handeb gogoneddus, er budd y naill tir llall; wrth hyny, eydgorfforid ein perthyn- asau gyda galluoedd tramor, mewn amser o heddwch, gan ein hamddiffyn rhag goresgyniad tramor, trwy drosglwyddiad buan byddinoedd ac arlwyon mewn amser rhyfel." Dengy. y ddeiseb hon fod dymuniad } Mormoniaid am ddyrchafiad ac unoMaeti:1 y Llywodraeih Undebol, ac nad oeddynf