Tarian Y Gweithiwr

Y NHW 0 GWMGARW. Mae nhw yn dweyr od yn v cwm lawer o darianwyr self g, ond braid dim o helyntion y Garwogioa sydd yn youtdangos yn y D AR- IAN. Mae nhw yn dweyd <?u bod yn rhyfeddu yn fawr am nad yw'r Llwynog wedi dyfod heibio ar ei hynt y.s^lyi'aethu*, ond credant mai ofn helgwn, Braichycymer sydd arno. Y mae yma. Mi adar sydd wedi pesgu yn ddq, a gwn y byddai ya felus gan ei ddanedd llymien gael gafiei arnynt. Mae nhw yn dweyd fud argoelion am ddyfodol llyfn i Gwmgarw. Y mae cwmni anturiaethus y Ffaida weai taro gwythien arall o lo rhagorol yn bed air troedfedd o drwch o fewn ) ebtilig iawn o ktheni i'r llall. Etefyd mae cwmui Braichycymer yn brysnr iawn y dydcLhu hyn et'o'r deep newydd. Mae nhw yn dweyd fod chwech o weith- wyr yn gydgontractor3 yn B -r, a bod y çwmni yn tala swilt a dwy geiniog am Befyll cogs, a hwytbau yn talu bwilt; fod tri o honynt yn derbyn yr arian o'r -ffi.ee ar ddydd y pay, ac yn cadw arian y llatheni oddiwrth y tri arall; ond pan dd idguddiwyd y dirgel- edigaethan, gwarchod pawb, dyna Ue bu jan- difw! eithr erbyn hyn y mae manager new- ydd wedi dyfod i'r He. Mae nhwyn credu ei fodyn ddyn o'r iawn stamp, ac y bydd indo by-aad-by ddiddymu hawliau y crach gontractors anheg. Amen. Mae nhw yn dweyd fod dau feddyg yn y nee-un yn ddyn y meistri^a'r Hall yn ddyn y gweithwyr; nn yn cael ei gadw gan y ihai sydd mewn awdurdod, a'r llall gan y bobl; un yn fyddar, a'r. llall yn clywed. Trueni garw na cha y gweithiwr, poor dab, yr hwn a orfcdir yn fynych i Ranu ansren un rhwng y naw," fyned a'i bries prin i'r farchnad oreu. Mae nhw yn dweyd fod'lle afnatsan tuag ardal Pontyrhil yn y cwm hwn. Mae y njenywod wedi myned yn arswydlawn. Mae y He drwyddo wedi myned yn ail i Lanca- shire. Y maent yn liuchio cetryg fel taraii- byllt,ar draws tai eu gilydd, ac hyd yn nod yai anelu fireame. Olni* y bydd yn rhaid cael maer y 4le i ddarlka^j^#4i4ypi: cyn y daw pethan iV lie. Mae nhw yn dweyd fod eisteddfod ar raddfa lied eang i fod yn y Betws o hyn i ddiwedd yr haf, ac fod yr elw oddiwrthi i fyned i ddileu rhan o'r ddyled orlethol sydd ar yr ychydig weiniaid anturiaethus wrth adeiladu capel newydd ac ysblenydd Cwm- garw. Gobeithir y try allan yn lwyddiant yn mhob yetyr. GARW-WYSON.

TREHERBERT, CWM RHONDDA. MRI. GOL.Fe allai nad ydych yn deall fod yr hen lwynoges a'r cenawon yn bresenol yn NgVwm Rhondda, ond y maent, a byddaf yn achlysurol yn derbyn sachaid o glees oddiwrthynt mown awyren. Yn y sach olaf yr oedd yr ymddyddan canlynol, a gymerodd le yn nghlyw fy "machgen i," yr hwn a ysgrifenodd y cwbl mewn Haw for, ac wele ef at eich gwasanaeth os yn dderbyniol.-Yr eiddcch, o Ogof yr Alltud, LLWYNOG. DAFYDD.—Fachgen, glywaist ti am y cyfnewidiadau sydd yn cymeryd lie yn ngwaith ? RHYS.—Pe na buasai neb yn gwybod am y cyfnewidiadau ond tydi, buasai yn briodol iawn i ti ofyn fel yr wyt wedi gofyn: ond gwyddost cystal a minai fod pawb yn gwybod. ]3 —Wei, gad i hyny fod; ond befcjx wyt ti yn ei feddwl am danynt ? > R.-Wel, nid wyf yn meddwl rhyw Iawer o gwbl am danynt; ond hyn allaf ddweyd, fod y gweithwyr yn unfrydol yn falch fod yr hen ormeswr wedi eael ei startio hi. j) Facbgen, taw gallwn feddwl dy fod va feiddgar iawn wrth dy glywed yn dweyd fod aelod crefyddol a daxacon o'r radd ucnaf yn ormeswr, a bod y gweithwyr yn falch o'i ymdawiad. feeidio, gwirionedd yw o'* liiw dyspleiriai, a gallaf ei brofi mewn flawer ffordd os caf ddweyd fy meddwl. D —Dweyd dy feddwl! cei di cei, ond gofaia fod yn gyson, ac mai gwmoneddau lidroi yn ol ydynt! Pa beth sydd genyt i brofi ei fod yn ormeswr ? y mae genyf any amount, Dafydd. Tybyg dy fod yn cono er ys tua thair bIyn- eddyn ol pan oedd Mr. S. yn agent ar y gwaith, dy fod ti a minau yn cael o dri swilt i dn a chwech y dynell am ein glo, a phawb, o ran hyny, yn cael yr un peth! • J). Gwn yn eithaf da, Rhys, a gwyddost fod pawb yn rhoi gair da iddo y pryd itwow 1 jj —Gwyddost tithau hefyd nad oedd ch iddo am hynv fawr diolch iddo am hyny, am mai Mr. S. oedd yn gyfrifol am dreuliau y gwaith ond a wyt ti yn cofio pan ddarfu Mr. S. fyned ymaith, ac iddo ynte gad ei le, pa fodd y bu ? D —Nid wyf yn cofio rhyw lawer, ond cofiaf un peth, iddo gadw ugam punt yn yr office oddiar y dynion oedd yn tori lie i'r ySR^-Gallwn feddwl Ay fod yn 'cofio yn yn lied dda, a gwn dy fod yn cofio hetyd na defarfu iddo ei talu hwy byth. Yr oedd yn talu yn gamp pan oedd Mr. S. yn agent, am fod cyfrifoldeb y gwaith ar hwnw y pryd hyny. Dyna ddechreu y ffordd i ddod a'i enw yn fawr gyda'r cwmni. D.-Wel, yn wir, os ydyw hynyna yn wir, dylai gael ei horse whipio.' R.—Ynwir! mor wired a'r efengyl; ac mor wired a hyny iddo dalu y glowyr o 2s. 4c. i 2s. 6c. y dynell yn lle 3a. a 3s. 6c., pan oedd Mr. S. yn agent. Felly gweli yn amlwg ei fod yn gallu gweithio y gwaith yn llawer rhatach na Mr. S. Codi ei enw ei hun, a thori pan hwnw druan D.—Taw Rhys, a dychryned y cythreil- iaid, oherwydd os ydyw hynyna yn wir, gwae fydd hi* hyd yn nod i gythreiliaid, otlefwydd sicr yw, os na chaiff drugaredd buan, y bydd yn oruchwyliwr arnynt hwy ar fyr, a hithau, yr hen ddoctores, yn agent ar y cyfan. R—Gallwn feddwl dy fod tithau yn gwybod tipyn o'i hanes, cyn dy fod yn trefnu ei bod hi i fod yn agent ar y cyfan. Y mae v frawddeg yna yn awgrymu ei bod hi yn llywodraethu yn uchel yn y byd hwn. D.—Goruchwyliwr ydoedd ef, ac agent ydoedd hi, pan oeddynt mewn awdurdod, ac y mae llawer i brofi hyny. Y mae hanes- yn am Fechgyn o'r Tin, pan yn gofyn am ymadael er ys llawer dydd, iddo ef wrthod ond pa fodd y bu ? Y mae braidd gywilydd hyd yn nod arnaf i'w adrodd, llawer llai ei gyflawni. R.—Yn wir, yr wyt yn d'od allan yn lied dda, ac mi wranta dy fod yn cofio y fu sties er ys tipyn yn ol am y doctor yn dda. D.-Cofio, ydwyf, ac mi gofiaf hefyd am dipyn, oherwydd iddo stopio cyfaill ffydd- lawn imiy pryd hwnw, a'r 'cheokweigher' presenol, yr hwn na fuasai ar un cyfrif yn gwneud dim a'r fusnes oni ba'i ei fod wedi cael sicrwydd fod yr hen ormeawr wedf caniatau i'r doctor gael ei newid, ac hefyd wedi caniatau i'r 'fireman' gael myned o amgylch y gwaith i gasglu pleidleisiallgydag un o'r gweithwyr, ac wedi cyhoeddi fod dwy ran o dair o'r gweithwyr am gael newid y doctor, a buasai mwy hefyd am ei newid pe buasent ya cael pleidleisio yn deg, yn lie fod swyddog v gwaith yn eu casglu, ac ofn ar ddynion i'w henwan fyned i olwg y gormeswr, ac y buasai i'r hen bab ddial arnynt. R.- Wel, wel, Dafydd bach, ac fe ddarfu iddo stopio y dynion wedi iddo ganiatau i bethau fyned mor belled.. D.—Do, a'i esgus oedd nad oedd yn credn fod y cwmni yn fo idlawn; ac felly darfu i'r pwyllgor ofyn iddo os y buasai mor garedig ad ysgrifenu at y cwmni er cael gwybod. ond gomeddodff, a'r canlynfed fa i'r pwyll- goi yagrifenu at y cwmni er cael gwybod a oaddynt yn foddlawn; ac am hyny yr oedd yn stopio y dynion am eu bod yn ceisio tori ei ben, meddai; apha foddy gallai hyny fod pan nad oedd y pwyllgor wedi son am ei enw o gwbl wrth y cwmni 1 R.—Dyna, dyna, Dafydd bach, yr oeddwn wedi arfer meddwl gwell am dano. Yr oeddwn yn credu ei fod yn ddyn addfwyn, yn ddyn gwybodus, yn ddyn call, yn deall ei waitb, ac yn ysgolhaig camp. D.—Yn deall gwaith 'does dim fathbeth yn bod yhddo fe, neu ynte y mae yn ddi- egwyddor ofnadwy. Rhoddi cymaint arall o bris am dori lie 'r 'stabl ag oedd o werth, a rhoddi llathenu am ddim i'w alei&nts) a gofalu, rhyngddo fe a'r hen Wil, fod eu c1 events hwy yn cael digon o allowam, a starfio ereill. R.—Bachgen, yr oeddwn i yn meddwl hyd ynddiweddar ei fod lawer yn well i'r h «a'r overman ,sydd ynaa D.—Felly 'roedd, ond mai i'w gleients yr oedd yn dda; a'r gwahaniaeth sydd rhwng y ddau yw, fod yr overman presenol yn rhoddi yr un chwareu teg i bawb, ac yn talu pawb fel eu gilydd, ae oherwydd hyny wedi tynu eleients yr hen ormeswyr yn ei ben i'w drin a'i drafod fel cythreuliaid ond yr hyn sydd yn glod i hwnw yw fod pedwar ugain o bob cant yn tystiolaethu y gwir am dano, ei fod lawer yn well na'r hen ormeswr. R.—Wel, gad i mi glywed pa bethwyt ti yn feddwl, ai diffyg egwyddor sydd ynddo, neu yntau anwybodaeth o'r gwaitb, heu; rhy fach o ddysg i'w alluogi i gyfartalu yn briodol ? D.Wel, ac i fi ddvfeyd fy meddwl yn blaen am dano, yr wyf yn credu fod y tri wedi cydgwrdd ynddo. < R.—Pa beth sydd genyt i brofi hyny ? D.-Wel, hyn sydd genyf i brofi. Yn gyntaf, ei fod yn ddiegwyddor wrth roddi allowance i'w gleients a dim i erefil, am yr un gwaith a'r un glo. Yn ail, nad ydyw yn deall gwaith, am ei fod wedi roddi agos cymaint arall o bris am ddarnau o waith a oedd hwnw o wir value. Ac yn drydydd," fel ysgolhaig, gallaf ddweyd ei fod fel post clwyd, oherwydd adroddodd un o'r hen swyddogion wrthyf unwaith pa fodd yr oedd yn mesur yr awyr, a dyna fel yr oedd yn mesur. Yr oedd yr heading yn y fan hyny yn wyth troedfedd o uchder, ac yn naw troed- fedd o led, ac felly yn 8 x 9 = 72 o arwyneb- §dd, ac yr oedd yr annmometer yn arwyddo ['500 o droeSfeddi, a'r cyfanswm o dredfeddi cubaidd yn 72x500=36,000, ond dyna fel yr oedd yr hen ormeswr yn gwneud.f. 500' ■- 8 *4,000 ■" ■■ J 9 •; ■ ow 4,006 "— Cyfanswm ..40.000 A phan oedd hwnw, sef y fireman, yn ceisio dangos iddo nad oedd yn iawn, ei atebiad oedd ei fod yn sicr ei fod yn iawn, am mai fel yna yr oedd Mr. S. yn ei wneud. R.—Gad hi, gad hi; yr oeddwn yn meddwl nad oeddet yn gwybod dim o'i hanes ar y cyntaf; ond a glywaist ti yn ddiweddar ei fod yn ceisio tynu gwg y gweithwyr ar ben y checkweigher ?' D — Clywed, do. Clywais ei fod ef a'r hen babvddes wedi bod yn adrodd mewn ty cyfaill ffyddlawn i mi, fod y 'checkweigher' wedi cynyg am elle wedi deall ei fod ef i gael ei startio hi, a hyny, os gwelwn yn dda, am chwech punt y miSj dyna 1 chi lane onide, meddai. R,—A wyt ti, Dafydd, yn credu hynyna am D.—Credu, pa gysondeb sydd yn y fath stori, pan mae hwnw yn cael saith gan y gweithwyr yn bresenol. Gwehr yn amlwg mai ei amcan oedd drwgliwio cyfaill y gweithwyr, oherwydd yr oedd Veedi ei ddrwgliwio wrth y perchenog cyn hyny, a'i osod mor ddued a'r diafoL R,-Onid oedd hawl gan y 1 checkweigh- er "i gynyg am ei le fel rhywun arall 1 5 D.—Hawl, "oedd wrth reswm, ond y jeth gynghorwn i wneud fyddai hyn, cYQal cwrdd diolchgarwch am y waredigaeth o hono. R.—Wel, gad iddo yn awr, a gad i 11i obeitbio a gweddio drosto am i Dduw fadd- eu ei ddrygioni, ac iddo yntau gael y fraint i fod yn ddyn o hyn allan yn lie cythraul. DAFYDD A RHYS.

TRIOEDD CWMAFOK Tri math o ddynion y byddai yn dda cael gwared o honynt: Bradychwyr, cynff >nglec- wyr, a gafferiaid caled, hunanol, a mympwy? ol fel sydd yn y lie hwn. Tri pheth y dylai peb dyn eu gochelyd Balchder, yr hwn sydd yn arwain miloedd i ddystryw, yr athletic sports, a'r EgMys Sefydlgdig yn y dull pabyddol presenol. Tri pheth gwrthun ac atgas: Meny wod ya trin cymeriadau eu gilydd yn gyhoeddus ar yr heol, r03ri myglus yn seddau'r capeli, a merched gvpeithwyr yn efelvchu boneddiges- au ein gwlad trwy wisgo veils, &c. t Tri pheth-sydd yn ein mawr boeni y dydfl-; iau presenol: Cecfigen, yr hon sydd yn es^or ar bethau chwithig ac annymunol i'r eithif; henaint a methiant, yr hyn sydd yn rhwystr i mii gvfiiwni fy nyledswyddau; a'r darfsti- edigaeth, yr hwn sydd yn bylchu ein rhetg- au yn barhaue, gin ddwyn ymaith ein ieuecctyd hoff ac anwyl. Tri pheth yr wyf yn dymuno llwyddiant mawr iddynt: Y cigydd e|o'r -baledau, J Black Bess yn ei rhedegfa, a'r DARIAN ai ei helaethiad. Tri pheth yr wyf yn ei mawr anghymer* adwyo: Y cytundebau diweddar a Mr. Sbaw^ ysgrif anwireddus J. M. yn eu cylch yn y i DARIAN am y 17eg cynfisol, a ijdull, Hedtiwr. aidd ein 'bechgyn ni' yn eu cysylltiad a gwaith y Tewgoed. Tri dywediad sydd yn cael eu gwirio yn ddyddiol: Mai mwyaf swn llestri gweigtop, nas gellir gwasanaethu Duw a mammon, to mai i'r hwn sydd ganddo y rhoddir iddo, tc efe a gaiff helaethrwydd. Aur at atir sy'n cael ei rhoddi, F, rsaa liawn a gant ea parchu; D?n heb urian gaiff ei vawdio, Xr fod pea ta'eato^ ganddo. — CADELL.

LLITH Y BARCUD. MRl, GOL.Ma.wr y chwilio sydd Fvn v B ircud y dyddiau hyn, yn enwedig g.ui vi elynion. Cynelir cyfarfodydd dirgelaidd nddynt i'r dyben o geisio dyfeisio y cyn- 11 lun mwyaf doeth ac effeithiol Pw ddal yn fyw neu yn farw. Clywais gan Estrys Mar- gam fod cyfarfod poblogaidd wedi ei gynal yn ddiweddar ganddynt yn y dead uffernol a elwir Globe, yr hwn a lywyddid gan Dr. Diddym. Agorodd y cyfarfod trwy roddi araeth alluog mewn iaithgcetb, gyda'r ar- abedd a'r hyawdl mwyaf. Wedi iddo or- phen, galwodd ar Mr. Naddwr Danedd. Yr oedd golwg fawreddog ar hwn yn areithio, ac effeithiolrwydd mawr yn canlyn ei araetb. Cafwyd areithiau grymus gan Mri. Newydd- ion Da a Sarug Grwgnachaidd, yn ngbydag amryw ereill. Qariwyd y penderfyniadau hyn allan, sef fod pedwar yn myned i sefyll ger bron y Ilytbyrdy-dau yn y dydd a dau y nos-er gweled pwy sydd yn gosod llyth- yrau i fewn, ac ereill i'w gosod gyday gor- chwyl brwnt o holi person au, y rhai y crad- ant yw y Barcud. Clywais gan Eryr India eu bod hyd yn nod yn meddwi rhai personau er dyfod i ddealldwriaeth pwy ydwyf. Dyna i chwi ormes ddychrynllyd, onide? Paham, tybed, y cymerant y fath drafferth o geisio dyfod o hyd i mi ? A ydwyf wedi dweyd anwiredd am danynt? Os ydwyf, paham na ddeuant allan i'r newyddiadur i wrthbrofi hyny? Wel, ciniateir, er esiampl, eu bod yn cael gafael arnif, er fod hyny yn orchwyl anmhosibl, ai tybed y byddant yn well o hyny? Gallaf ateb, heb ofni gwg na llid yr un o honynt, na fyddant y groayn Ileiaf yn well. Nis gallant ddrygu fy a ugylchiadau; o ganlynied, bydd eu holl lafurwaith yn ofer a difuad o chwilio am danaf. Clywais gan Geiliog y Rhedyn fod rhai o'm gelynion yn drwgdybio rhyw D. Jones o fod yn awdwr llithiau y Bircud. Pa sail sydd ganddynt droa hyny, tybed 1 Yr wyf yn dweyd unwaith eto nad oes ganddo un rhan na chyfran yn llithiau y Barcud, ac yr wyf yn gofyn genych chwi, Mri. Gol., i ga- darnhau hyny. Yr wyf yn dymuno i'r cyf- aill osod y drwgdybwyr yn ngafael cyfraith, a diau genyf y cant dalu yn ddrud am eu hanwireddau. Holo! crefyddwyr Aberafon, pa beth yw y chwareuddawns sydd yn cael ei gynal genvch yn y Neuadd Gyhoeddus? A ydyw yn rhyw rhinwedd ar eich crefydd i gyflawni y fath wagder ? Mae y plyf sydd ana danaf broa syrthio wrth feddwl am grefyddwyr ei^gi^lad y agvmwd gwawd p y dy ta.«ient gaeJL awydd liy»n4y«gyM- aefchol am hyny gan swyddogiou yr. eglwysi. OJ clywaf eu bodyn myned wedi ymddang- osiad yr ysgrif hon, caiff eu henwau ym- ddaugos ar y DARIAN. Cynaliwyd cyngherdd yn y lie a nodwyd yn ddiweddar, ac yr oedd y darnau a ganwyd ynddi yn annuwiol a llygredig iawn. Blin j genyf gly wed ddarfod i lawer o grefyddwyr ymgynull i'r He. Ond y mae llawer o hon- ynt y dyddiau presenol, ysywaeth, ag y mae r canu oferedd yn unol a'u harchwaeth, ac hefyd a'u natur. Tân ar eu croen yw clywed canu crefyddol ac yabrydol-canu sydd yn foddion i ddyrchafu yr enaid i awyrgylch bur y nef, a mwynhau y llawenydd digymysg sydd yno. Diwygiwch, onide byddaf yn sicr o'ch dynoethi. Holo! weithwyr alean Afon Vale; Aber- afoD, pa beth yw yr achos o'r holl esgeulnso gwaith sydd genych, ac mewn canlyniad i hyny y melinau yn segur? Diwygiwch yn ebrwydd, onide cewch brofi bias fy mhig bach miniog, a bvdded i chwi garu a chofleidio eich gilydd fel gweithwyr, ac nid cenfigenu a niweidio eich gilydd. Gobeithio y bydd y rhinwedd catiadlawna grasusol hwnyn ffynu i fesur helaeth yn eich plith, ac hefyd tuag at eich meistriaid. Pa beth, atolwg, ydyw yr holl ormesu sydd ar weithwyr alcan Cwmafon giln eu I meistriaid 1 Pa le y mae llenorion galluogy lie? A oes neb a ddaw allan i ddadleu y twyll sydd yn llwyddo yn eich plith? Os na ddeuwch yn fuan, bydd y Barcud yn sicr o ddyfod i dalu ymweliad a chwi, or cael gweled pa mor ddwfn ydych yn ffos trais a gormes. BARCUD.

—. \1 AMRYWION 0 BONTYEATS. Gan fod cymaint o bethau yn ymgynyg i'm meddwl fel testyn, penderfynais ddweyd gair yn fyr ar amryw bethau, os byddant yn dderbyniol, a gofod yn caniatau. Dyna beth od fod pwyllgor Bwrdd Ysgol wedi dewis dyn i fod yn aelod o'r cyfryw Fwrdd, yn byw rhyw bedair milldir o ffordd. tra y mae digon yn Pontyeats a allasai wneud y tro yr un eystal. Dyna beth ysmala—mai mewn tafarndy y mae gouchwyliwr gldfa yn rhoddi gwaith i weithwyr, ac mai goreu ei boced yw ymwyaf sicr o lwyddo. Syoq beth digrif -fod engine-driver, wedi gtoyned allan o waith, yn cylymu cadach am l^iaw, gan ddweyd ei fod wedi cael niwed ami, ac yn rhoddi rhybydd i'w gyfrinfa am dal-claf. Dyna beth difyrus — clyved modryb yn enwi y talceni glo, pwy sydd yn gweithio ynddynt, a pha faint y maent yn enill yn y pythefnos. Dyna beth anfoneddigaidd er atal Uwydd- iant yr ysgol gan—fod yr arweinydd yn cadw arian perthynol i gor er's dros ddwy fiynedd. Y peth diweddar yw—fod y DARIAN yn dyfod yn boblogaidd yn Pontyeats. PONT YE ATI AN.

Y WYNTYLL. MEI. GOL.Anfynych y gwelwyd maea yr awen mor doreithiog a'r dyddiau hyn. Pan oedd beirdd a barddoniaeth yn brin, yr oedd y lluaws yn llyncu yn awyddus un-. rhyw goginiaeth a roddai y beirddjar y ford; ond yn awr, pan y mae cynifer o ddysglau amč rywiog ger ein brooau yr ydym yn anlawdd ein boddhau, fel, mewn gwirionedd, yrvdym yn profi deg am bob un yr ydym yn iwyfca. Y ffaith, yw, fod pob. edlych o fardi yn ceisio dwyn ei gynyrchion trwy y waig, er anfarwoli ei hunan; a gall yntau ddys- gwyl i ninau i godi ei gyfansoddadau o fiaen gwyntyl1 Ibeirniadaeth, er cael allan pa faint o rawn pur sydd ynddynt. Ya ddi- ddiweddar, cyhoeddodd y bardd ymfflam- ychol, Ehedydd Deusant, gynyrcbiw ei awen'efo'r rhelyw, a gallaf ddweyd yn ddi- weniaoth na chefais y fath wledd 3asus erioed. Teimlwn fy nhraed yn ymadwl yn hollol a'r ddaear tra y ceisiwn ei cidilyn trwy diriogaethaU yr anfeidrol a'r tragy- ( wyddol. Nid oea iaith..na mesur al]>l^3|.i osod allan y teimladau oedd yn fy medd- ianu ond o bob peth oedd yn fy synu a'm denu, y peth penaf oil ydoedd ei ddull newydd, gwreiddiol, godidog, ac anfarwol, y gwrthrychau chwerthingar a demtiodd ei awen i ganu arnynt. Oni b'ai fod ofn pechu, dywedwn ei fod yn ogyfuwch ag Islwyn, Essyllt, a Morganwg. Yn wir, nid ydyw yn ddarostyngedig i reolau rhesmeg. Pwy all gaethiwo gwirionedd a'i osod wrth reol resymeg ? Y mae gwirionedd a ffaith yn bethau rhy fawr ac uchel i'w profi. Byddai yn bechod arnaf beidio dyfynu am- bell ddar# o hono er mwyn i'r Iluosog ddar- llenwyr gael gweled yr hyn a eilw Timoth yn farddoniaeth. Dyfynwn y penillion chwerthingar a ganlyn i'r TARIAN Mae peiriant mawr yn awr yn teithio 0 Llanddyfri i Llandilo, Enw hwn yw peirhnt tanllyd, Mae e'n myn'd yn bur ddychrynllyd. Mae 'nawr ya rhedeg trwy y gwledydd, Yn clodo nwyfau o fan i'w gUydd, Feallai hymtheg dram ar bugain Ar ol eu gilydd fel lot o ychain. Mae y rhelyw o'r penillion yn fendigedif. Mae ganddo ddarluniad campus o fuddugol- iaeth y Cor Cymreig yn y Palas Grisial, yn nghya a'r llawenydd mawr a ffynai yn Ngwalia Gwlad y Gan. ..Roedd rhai yn chwifio'u hetiao, A gwaeddu ma's hwrn, Pan ddarfa cor y Cymry I wneud ei waith o dde. Cerdda yn mlaen yn hamddenol trvy heolydd Llundain gan ddarlunio y croesaw a gafodd y cor yn nghyd a'r gwahoddisd roddodd Tywysog Cymru iddynt i ganu o flaen ei balas, ac iddynt sefyll— Ar ddull fel haner lleuad 0 flaen y Malboro' House, A thtim'owit yn y pentwr Faroddwyd iddi rouse,, Gwaith anhawdd oedd dyfynu o'r dam ofnadwy hwn:-mae gormod o farddoniaeth ynddo, ac y mae yma wastraff ar feddyliau. Dyma benill anfarwol eto yn llawn o'r tin Miltwnawl:— ysgoldy 'N adeiiad bach sione, Dwy ffenestr yn y cefa, A thair yn y ffront, Ac un yn y ta'cen A hono'n dra mawr, Yn taflu goleuni I bob cornel o'r llawr. Wedi i'r bardd ganu i'r tir chwareu sydd y tu cefn i'r ysgoldy, ac i'r ffynon fach wech, gan ddweyd fod dwfr ynddi yn wastad, 'does fyth moni'n sych, diwedda ei g&n ysblenydd a'r penill gwrantiedig a ganlyn Os cadwir to arno M' fentraf fl ddweyd, 'Does neb ar y ddaear A wel ei ail wneud. Awn rhagom i geisio dangos y fath gyfeil- iornad ofnadwy a goleddwn neu a dybiwn, ein bod ni tua'r gweithfeydd ymll yn ad- nabod y Mynydd Du, ac mae yn Nghymru y mae yn sefyll, ond dywed y bardd :— Mae mynydd yn Llanddeusant O'r enw Mynydd Du, Mae p«wb yn ei adtabod Fydd ytn J gjda ni; Mae ef mimr ddefnyddio) I bori defhi i u-Sn, Y rhai fydd'Su-*Gw.lh»rna A Btpyn.mawr Beth ydych yn feddwl am dano "fechgyn," y mae yn sicr o fod yn meddu gewynau ddigon cryf i ddal gwefreiddiad beirniadol; ond coron y llyfr ydyw y gerdd hedegog i Lyn y fan,' yr hon sydd yn ddig.ill i yra bleiddiaid y cyfandir i chwerthin eu hunain i farwolaeth, a chler 'Stalyfera a Jiwbili 'Rwyf yn methu dyfalu beth ydyw y rheswm sydd gan y broga hwn dros ddwyn allan y fath fwndel o annibendod wedi eu hymylu ag odl, dyna i gyd, o flaen llygad treiddgar bechgyn y gweithfeydd} Buasai yn llawer gwell ac yn fwy priodol iddo gadw ei ganeuon 1 gartref yn ei anfarwoldy, Potch Cottage, Heol Barddoniaeth Lipa, Llanddeusant; ond gwirir yr hen ddiareb, 'Ni raid cloch wrth wddf ynfyd.' GWYNTYLLWR. (I'w barhau.)

[ EISTEDDFOD ABERTEIFI. Cynaliwyd eisteddfod fawreddog yn Aber- teifi ddydd Mercher yr wythnos ddiweddaf, yn yr hon yr oedd miloedd yn bresenol. Yr. oedd pabell gyfleus i'r amgylchiad wedi ei hadeiladu, ac yr oedd yn bresenol y ddau aelod seneddol—Mri. D. Davies a T. E. Lloyd. Llywyddwyd eyfarfod y boreu gan Mr. Lloyd, a'r un prydnawnol gan Mr. Davies. Yn agoriad cyfarfod y boreu cafwyd anerch- iad rhagorol gan Mr. Lloyd, yn yr hwn y cyf- eiriodd at ysgrif ar Gymru a gyhoeddwyd amser yn ol yn y "Times." Wrth son am enwogion Cymru, cyfekiodd at Syr George Cornwall Lewis, Maesyfed, fel gwleidiadwr; Mr. Gibson, Meirionydd, fel arluniwr; Cad- fridog Picton, Caerfyrddin, fel milwr; Ar- glwydd Kenyon fel barnwr; Owen Jones, addumwr y Palas Grisial^ fel cynllunydd: a Carnhuanawc fel lienor. Dywedai y gellid olrhain hanes y Cymry yn yr ynys hon am yn agos i ddwy fil o flynyddoedd yn ol; fod cyfnewidiadau mawrion wedi cymeryd lie yn Ewrop yn ystod yr amser hwnw-cenedloedd ac ieithoedd wedi dyfod i fod ac wedi diflanu -ond fod Cymry Gwalia yn berchenogion ar yr un mynyddoedd a dyffrynoedd, ac yn siarad yr un iaith a'u cyndeidiau, yr hon oedd y iaith henaf ar Wyneb y ddaear y dydd heddyw. Beirniaid y gerddoriaeth oeddynt Owam AlawacEos Morlais; yrhyddiaeth a'rfardd- oniaeth, Dewi Wyn o Esyllt; a'r Parch. Benjamin Thomas (Myfyr Emlyn) yn ar- "wejnydtfe' ^ViDdi cael anerchiadau gan ai -beirdd, deelweu-wyd ar waith cystadlenol y cyfarfod, trwy gystadiu ch«:ara'i. iir y P". qllo- gan blantrhwngl2al3oed. Niddactiiondun yn mlaen, ond yn deihvng o'r wobr, sef Miss S. J. Watkins, Aberteifi. Derbyniwyd r:a%v cyfieithiad o'r demyn o Byron, gwobr 10s. 6c., a'r goreu oedd Ieuan Dyfed, Merthyr, yr hwn a gynrychiolwyd gan Nathan Dyfed. Cystadleuodd dau gor o blant, am y wobr o 3p., ac enillwyd y wobr gan gor Cwmparc, dan arweiniad Mr. Jenkins. Cynvgiwyd gwobr o 3p. am draeth- awdarDemlyddiaethDda,gan gyfrnfa o'r urdd; derbyniwyd wyth o gyfansoddiad- au, a gwobrwyd Miss Ann Parry, Blaeny- porth. Yr oedd "gwobr o 2p. yn cael ei chynyg am y bryddest oreu yn Gymraeg- neu Seisneg, ar Ddyifryn Towy; derbyn- iwyd tri chyfansoddiad, a gwobnvywyd E. Davies, Board School, Lampeter Velprey. Y gystadleuaeth nesaf oedd canu y glee ddwbl, 'Sisters of the Sea,' gwobr 5p., a gwobrwywyd parti Aberteifi, dan arweiniad v, Mr. B. Evans. Ar y Uaetliawd ar ddull- wedd presenol gwisgoedd menywaidd, gwobr dwy gini, gan fenywaid yn unig, fe dder- bynwyd pump o draethodau, a rhanwyd y wobr rhwng Miss Parry, Aberporth, a Miss Thomas, Foundry House, Abergwaun. Y glee oreu, gwobr dwy gini, a enillwyd gan David Davies, Melbourne House, Ferndale. Y wobr o ddwy gini am y gan oreu i'r Bywydfad' a ranwyd rhwng Mri. R. Rees, Caerfyrddin, ac M. Brace, Cwmtwrch. Yr oedd 160 gyfansoddiadau wedi eu derbyn. Yr araeth ddifyfvr ar yr Hen fab gweddw,' a enillwyd g-n W. S, Jenkins, Pentre, Aber- tawe. Y darlun goreu o Bont Aberteifi, a enillwyd gan Miss James, Pantsaeson er fod naw o ymgeiswyr. Y wobr o gini am y Haw oreu o glai, a enillwyd gan Mr. T. Pierce, gwaith y priddfeini. holo lantone, Y Cymro,1 gan D. Emlyn Evans, a enill- wyd gan D. Davies, Aberteifi, er fod tri ar ddeg yn cystadlu. Y wobr o dair gini, am y traethawd ar y manteision o ddyfodiad y rheilffordd i Aberteifi, a ranwyd rhwng W. Young, argraffydd, Aberteifi, a Griffydd Dyfed, Aberdar. Y bardd gobeithiol, Brace, Cwmtwrch, a enillodd y wobr am y farwnad i'r diweddar Barch. Griffith Thomas, Aber- teifi. Y nesaf oedd canu 'Pa, fodd y Cwympodd y Cedyrn,' gan Emlyn Evans, gwobr 30p. a thlws arian i'r arweinydd: cystadleuodd pedwar o gorau, ac enillwyd y wobr gan gor Aberbanc,. dan arweiniad Mr. Peters. Yr oedd y babell yn llawn eilwaith yn y prydnawn, ac anerchwyd y cynulliad yn Gymraeg gan y llywydd, D. Davies, Ysw., A.S., yr hwn a roddodd gymhorth rhagorol i chwerthin yn ei gymariaethau a'i uchel gan- moliaeth i'r Cymry a'u sefydliad eisteddfod- ol, yr hwn, meddai ef, opdd mor hyned ag Abraham. Dechreuwvd trwy gael anerch- iadau barddonol gan Dewi Harran ac ereill. Trwy nad oedd neb yn cystadlu ar y ber- doneg, cafwyd y feirniadaeth ar y eyfieithiad goreu o'r Gymraeg i'r Saesneg o Ryddhad Caethion America,' gwobr 10s. 6c. ac enill- wyd y wobr gan Jeuan Dyfed. Canu 'Flow gently Deva,' gwobr gini; a rhanwyd rhwng Davies a Jenkins, Aberteifi, a Lewis a Davies, Blaenanerch. Am y traethawd hanesyddol goreu ar GasteH Aberteifi, gwobr 5p.; Than wyd y wobr hon rhwng B. Rees, Garnant, ac Evan Davies, Abergwaun. Derbyniwyd dau ar hugain o gyfansoddiad- au ar y Gwlith,' gwpbr 15s.; ac enillwyd y wobr gai» Nathan Dyfed.. J&§frdigai>*ii: canu y "ddn Rhyl,4 o^lyTr leu&F^wym, gwobr 3p. tri chor yn cystadlu, a'r goreu oedd COr Undebol Abergwaun, dan arwein- iad Mr. J. Harries. Y ddadl ddifyfyr a enillwyd gan Mr. Thomas Evans a'i gyfaill. Awdl y gadair oedd Gwareiddiad? a'r enillydd oedd W. Evans, ysgol Sant Dewi, Llandysil. Cystadleuodd pedwar parti ar y 'Soldier's Chorus,' gwobr 3p., yr hwn a enillwyd gan y parti dan arweiniad Mr. B. Evans. Dywedodd y beimiad ei fod wedi derbyn chwech a deugain o donau, ac mai y goreu oedd Asaph, yr hwn a drodd allan i fod Dr. Parry, yr hwn a gafodd y wobr ol p. Y wobr o 4p. am y farwnad oreu i'r diweddar Syr Thomas Davies Lloyd Bronwydd, a ranwyd rhwng Caeronwy, Llandilo, ar bardd cadeiriol. Cystadleuaeth canu Gwalia Wen,' gwobr 10py yr hon wobr a ranwyd rhwng cdr Pant- yrodyn a ch3r Tivyside, y rhai a arweinid gan B. Lewis a G. Thomas. Trodd y prydnawn allan yn wl* anarfor- ol, er hyny yr oedd dros 2,000 yn ibabell, a chafwyd cyngerdd boblogaidd yn yr hwyr.

Y NHW 0 GYLCH GLANDWR. Mae nhw yn dweyd na. fu gwaeth amser erioed ar fasnach nag yw hi yn awr; ond ds yw yn wir fod archeb yn y gwaith dur am 46,000 o dynelli o reiliau, y mae yn sicr o wella 3pi fuan. Mae nhw yn dweyd na ddarfu i'r eistedd- fod fawreddog a gynaliwyd yn y Music Hall, dydd Llungwyn, droi al1:4n yn llwyddiauus, ac fod un o foneddigion y Pantref wedi cynyg £ 5 a.m bregeth angladdoJ i holl eisteddfodau y lie, Ma« nhw yn dwey^ foe] bers n yn gwvtthu llyfrau yn ngli-pel y Pentref, «cyn bytrach na cbadw v ty yn Jan Y\I (,fnogi gwerthwyr colomenod a'r iiewidWi^nrian i ddyfod i mawn. Mae nhw yu d.w -yd foci pobl C e^Teinyn" cwyni? fod eu teimhadau yu cat leu uiyllio nea peri idoynt anghofio v hregetli, trwy ymddygiad menyw neillduol a dyn ieuancya ogos i PenMllia. Yr awgrvm cvi.t&f. Mae nhw vn dweyd lod Twrii Lai.deg yn a £ n yn ^reulon tu l§ ;it ti fab claf. L/oliecl Twm nad yw ynteu i ddianc os na ddiwygiF. Mae nhw yn dweyd fod srwcinydd neill- duol wedi nromi y¡; arutlFol, ac Wi tyn ei gysuio hyd ynn(xl g3n yr EoJ. Ei fod wedi tyngu 11 w na fyud iddo gvmeryd at y canu eto hyd nes byd do gwallt y ituangaf o'r ysijol gan wedi gv-yiu. Mae nhw yn d.ëyd fod IkethVjaig ar Tirdeunaw wedi dnrgan'od nieJdygiuiaeth heb ei f&thaty iJais, Sci llyncu v twrci. Yn awr, fechgyn a mircbed Caeisalem, gwnewch ddefnyddo'r feddygioia t'a oaidog i wella eich lkisiau erbyn y bydJoch yn myned i gauu y solos eto. CANWR.

Y COR CYMREIG YN CAERGRA WNT. Y mae yn tysbys i'n darlhrnvyv er ys wythnosau bellarh fod Dr. Parry, Aberyst- wyth, wedi ymgymeryd aV anturiaeth o fyned a chor Cymreig o Abt-rdar i Gaer- grawnt, er datganu.yno 'Jerusalem/ am yr hwn ddernynvcerddorol y derbyniodd efe y rtdd o Dr. Wedi gv.-neud y trefniadau priodol, ymddinedodd y gorchwyl o hy- fforddi y cor i'r cerddor medrus, Mr. Rees Evans, Aberdar (arweinydd Cor Undebgi y lie), i'r hwn y mae clod mawr yn ddyledils. Y mae yn sicr fod enw y Dr. yn eithaf adnabyddus bellach yn mhob rhan o Walia, ond efallai nad yw pawb yn gwybod mai yn Merthyr Tydfil y ganwyd ef, ac mai Daniel ac Elizabeth Parry, oeddynt emvau ei rieni. Yr ydyrn yn deall hefyd mai brodor o sir Benfro ydoedd ei dad, ond es fod, cyn ym- fudo i'r Unol Dalaethiau, wedi bod yn refin- wr yn ngweithiau Cj^farthfa am ddwy fiyn- edd ar hugain. Ganwyd ei fam yn Cydweli, a dywedir ei bod yn perthyn o bell i Mr. Henry Richard, A.S. Ganwyd Joseph (y Dr. Parry presenol), ar yr 21ain o Mai, 1841, yn uhy yr -Hen Gapel, Merthyr, a'r ieuangal ond dau o wyth o blant. Yr ydym yn cael fod ei fam yn wraig o synwyr a chrefydd tuhwnt i'r cyffredin, a dywedir ei bod yn yn fynych yn arwain y canu cynulleidfaol yn absenoldeb yr arweinydd apwyntiedig. Pan nad oedd Joseph ond plentyn, ymunodd a'r ysgol gan yn Merthyr, a buan y'daeth yn gynorthwy mawr i'r arweinydd, Mr. Robert" James, yr hwn sydd yn awr yn g-wanaethu Cymry Hyde Park, Peansylvaoia, yn yr un cylch. 0 herwydd amgylchiadau cyfyng y teulu, gorfu i Joseph fyned i weithio pan nad oedd ond naw oed ac yn 1854 ymfudodd gyda'i rieni i Unol Dalaethiau America. ParJbaodd yn ddiwyd gyda'r rolls yn Kingston. Penn- sylvania, fel nado ?dd ganddo ond ychydig am- serateihoff efrydiaeth: cerddoriaetb. Yr adeg hwn, yn ffodus, cyfarfyddodd a cherddor, a brodor o Ferthyr, o'r enw J. Abel Jones, yr hwn a gymerodd gryn dyddordeb yn Joseph, ac a ddysgodd iddo ddarllen cerddoriaeth. Daeth i gysylltiad hefyda Chymro Gogledd- ol o'r enw Price, yr hwn a ddysgodd iddo egwyddorion cyfansoddiant cerddor^i Gwnaeth ymgais at gyfansoddi, ac yn ffi)dus bu ei ymgais^ yn Uwyddianus, ac enillodd • wyL* i.au»c Al ^exadoxol ISsteddfod. Yn 1861, aeth i Goleg Nor- malaidd Genesee, New York, ac a dderbyn- iodd addysg yno gan yr athraw rhagorol Bassini. O'r amser hwn, y mae enw Mr. Parry wedi myned led-led Cymru fel cyfan- soddwr o'r dosbarth blaenaf. Pan y cyr- haeddodd Mr. Parry i'r wlad hon, i Eistedd- fod Caer, cynygiodd noddwyr yr Eisteddfod Genedlaethol ei gadw yn y hoyal Academy am flwyddyn, ond yr oedd ei amgylchiadau teuluol ar y pryd v fath fel y bu gorfod arno wrthod y cynygiad haelfrydig, a dychwelodd i'r America. Modd bynag, yn fuan wedi hyny ffurfiwyd pwyllgor gan Gymry yr Unol Dalaethiau i'r dyben o godi trysorfa at addysg gerddorol y gwron. Yn Awst, 1868, ymgymerodd ag ail fordaith i Gymru, a'r pryd hwn aeth yr efrydwr i sefydliad byd- enwog Tenterden-street, lie y cafodd yn athraw Syr Sterndale Bennet. Ar ddiwedd y flwyddyn gyntaf enillodd un o wobrwyon y sefydliad, a chynaliwyd amryw gyngherddau er ei gynorthwyo, a thrwy hyny galluogwyd ef i aros yn y sefydliad yn hwy nag y medd- yliodd ar y cyntal.. Ar ddiwedd yr ail flwyddyn efe oedd enillydd y bronze medal, a'r flwyddyn ganlynol enillodd y medal arian, yr hwn a dderbyniodd trwy ddwylaw Mrs. Gladstone, yr hon a gymerodd fantais o'r amgylqhiad i'w longyfarch fel ei chydwladwr Cymreig. Yn 1871 enillodd y radd o Mus. B. yn Nghaergrawnt, ac yn Hydref yr un flwyddyn dychwelodd efe a'i deulu i'r America. Wedi cynal yn agos i gant a haner o gyngherddau llwyddianus' yno, sefydlodd yn Danville, lie yr agorodd efe sefydliad cerddorol blodeuog. Yn y flwyddyn 1874, derbyniodd wahodd- iad oddiwrth bwyllgor Prifysgol Aberyst- wyth, i gymerid cadair y prif athraw cerddor- ol yn y sefydliad, yr hwn wahoddiad a dderr byniodd. Y mae ei gyfansoddiadau cerdd- orol yn lleng, un o ba rai ydyw Jerusalem,' yr hwn ddatganwyd ddydd Iau diweddaf yn Nghapl St. John, Caergrawnt, gan y Cdc Cymreig. Cychwynodd y cor o Orsaf King's Cross ychydig wedi naw yn y boreu, a chyr- haeddasant Caergrawnt yn fuan wedi 11 o'r gloch. Wedi cyrhaedd yno, aethant i gapet King's College, lie yr aethant dros amryw o'r darnau corawl. Ychydig fynydydau wedi deuddeg o'r gloch yr oedd yr adeilad eang yn llawn o wyddfodolion cyfrifol. pryd y dechreuwyd danganu Jerusalem.' Wedi gorphen y datganiad, a hyny yn nghanol cy- moradwyaeth mawr, cododd Dr. Macfarren o'i eisteadle, yr hwn, wedi llongyfarch Dr. Parry, a drodd y at cor gan eu hanerch :— Foneddtgesau a boneddigion, caniatewch i mi ddiolch 1 chwi am ddyfod 0 mor belled ffordd i roddi esiampl o allu. cerddorol Cymreig. Y mae yn hapus genyf eich hys- bysu fod eich canu yn rhagorol, er gwaethaf yr echoes oedd ar brydiau, yn eiddigeddus: o ch lieisiau. Yn ystyried y manteision sydd yn eich meddiant, y mae yn rhaid i mi ddweyd fod eich canu yn dra rhagorol, yn anrhydedd i Gaergrawnt ac i'r wlad y daetli- och o honi. Byddai yn dra boddhaol genyf glywed y cyfansoddiad yn cael ei berfformio gyda land cyflawn."