Tarian Y Gweithiwr

I BEIRNIADAETH EISTEDDFOD ■GADEIRIOL GOSEN, RYMNI. *• Galargway. diweddar Mrs. Jane Jones, tniod 'Mr. E. Jones (Ieuan Boaaiuwd, Rymni' Del'byniwyd naw cyfansodd- iad, sef eiddo Glan Hewi, Yr Unig, Galar, Wylwr, Llais Adgof, Hen Adwaenydd, Edith, Ochen Jd, a Un o'i Hen Gyfeill- ion. Glan Hewi.-Y mae beddargraff J. a D. Thomas gan Glan Hewi ar yr un lien a'r farwnad hon, fel y dihangodd rhag ó&el ei dynged yn ei le priodol; ond gall- wn ddweyd wrtho am beidio pryderu, gan fod ei gynghaneddionya wallus mewn amryw fanau. Cyffredin iawn ydyw y gan. Awgryma ar y dechreu nad gwiw djsgwvl pethau gwychion ar ol y^ddwy Ymweled wnseth y gelyn, Hen ansea, breiin braw. Wylwr.—Y mae Wylwr wedi wylo ac echeneidio digon yn y gan hon droa gy- maint o drigolion ag sydd yn RymnL 0. ngaloa (ughelon) 'newr yu toddi Wrtt adgofio nnwedd (rAiawedd) bon; Oob! i angeu ou el thori; .lo'r wyf bob dydd o'r bron. Dyna ddigon i ddaogos ffolineb Wylwr. Galar.—G*n dlora barddonol, yn rhag- •ri ax ei holl gydymgeiswyy fel camp- barddonol; ond, erhyny, yr ydyin yn gonod cyfaddef mai nid Jane Jones jijir j gwTthddrych ddarlunir. Beth yn rchwaneg na hyn allasid ddweyd am &wane, brif Mwri C/mru a gwympodd yflwydd- ^r^^ddsn fawT guxhsnog na yf lasn, TW, ffrwy thlawa oedd, o ddydd 1 ddydd yn fa, Yn nbaa yr haul, anfeiiUol ei balydrau, A ntnro'n Hon yn diwyd dyuu'r ffrwythau Ntd rhj fedd fod ageinlan yma-n wylo, Kmlr,nefol bren i'r ddaiu wedl gwlwo. Yr Unig. — Gellir cymhwyso yr un øJtwMau at eiddo y bardd hwn eto, fel y gwelir wrth y dyfyniad hwn— Kae 81 yr awet wanaf M eihynt, Ehediad yr aderjn Irny y gwynt, -4 Diagynlftd dell* n wao pren i Itwr, Yc oyffro eang gylohoodd nat^r fawr Ond both yw ow Imp y dail wrth gwymp y pren, Y dderwen lawndwf sydd yn llenwir nen, A'i braisg golfcnan mawr ar fron y ddol, Mae'a apdael gwagle uotthlwm lawn o i hoi j .A4) felly Mra. Jones, dan flodau llawn Bi hon all rhinwedd, syrthialln gynar iawn. Nidcwymp y dderwen lawndwf a'i braisg golfenau yn llenwi nen ydoedd marw Mrs. Jqnes, ond deilen dyner a thlws yn achesi dirgryniad byd yn y byd cym- deithasol. Llais Adgof. Marwaad weddoldda ydyw hon, ond mae ei gwell jn y gystad- leuaeth. Y mae Ochenaid, Hen Adwaenydd, ac Un o'i Hen Gyfeillioa yn rhagori mewn tynerweh, ac yn fwy nodweddol i'r am- gylcliiad hwn na'tt cydymgeiswyr. Y maent yn rhydd oddiwrth y gormodaeth hwnw sydd yn andwyo marwnadau yn gyffrediri. Yr deddwn yn tueddu i wobr- wya yr olaf, ond dangosais y tair i Mr. Jonea, priod yr ymadawedig, ac mae ef c- -11 21 j> tt& pb H'/l uwchlaw amheuaeth yn gweled mwy o Jane yn hou nag un o'r Ileill; a chan ei fod ef yn ddyn o chwaeth lenyddol, ac yn adnabod Jane yn well na neb arall, yr oe dwn yn ystyried fod ganddo hawl. Y mae can yn y gystadleuaQth yn cael ei harwyddo a'r enw Edith, ac mae y gan hono wedi bod yn fuddugol mewn eis- teddfod y flwyddyn ddiweddaf, ac.wedi cael ei bargraffa a'i lledaenu yn y gy- mydogaeth hono. Os mae yr awdwr a'i gyr- odd i fewn yma eto, y mae yn haeddu gwiialen ond os nm rhywun arall, dyiai gael carchar. TWYNOG JEFFREYS.

— 4 — AMDDIFFYNIAB e-YMRO I'W WLAD A r iAITH. Y mae'r araith a draddodwyd yn Eis. teddfod Rhuthyn, yr hon oedd o dan lywyddiaeth maer y dref, gan Morgan Owen, Ysw., Arholydd Ysgolion ei Mawr- hydi, yn deilwng o'i chofnodi yma-fel ag y gwnaed eisioes yn inhrif nswyddiadur- on Seisnig Cyinru. Yr oedd y neuadd drefol yn orlawn, a Thanymariaii y^.ar- weinydd yr eisteddfod. t' Mr. T. Morgan Owen a ddywedodd "Mr. Maer; boneddigion, a boneddiges- au—gan mai hon yw-Jf fcaith gyntaf i mi gael y fraint o anerch- cytiulleidfa mewn c^farfod a lidhabyddir ..oreii dan yr enw clodfawr Eisteddfod, efailai y dysgwylir i mi ddatgan if iaeddwi ar ei buddiol- deb a'i diffygiOri. "yrwyfyh ymgymeryd a'r ddyledswydd yma gyda mwy o barod- rwydd am ei bodyn un yagafn. Felly. yn gyntaf ac yn mlaenaf yr wyf fi yn ben- derfynol o'r farn fod. gan y fath ymgyn- ulliad lawer o nodweddion teilwng o ganmoliaeth. (Clywcb, clywch). Mae ei hamcan, fel y gwyddoch, o natur ddau- blyg-boddhau y gynulleidfa a chefnogi talent leol. Ni bydd i unrhyw ymgasgl- iad lleol, a fyddo 0 drefniad da ac o dan reolaeth barchus fethu a rhoddi boddhad. Mae'r rhai ajgymerant ran ynddo, a'r ym- geiswyr, yn eithaf adnabyddus i'r nifer mwyaf o'r rhai a wrandawant arnynt; felly fe fydd dyddordeb neillduol yn nglyn a'u gwaith ac a'u cystadleuaeth. Nis gall hyn fod i ddyeithriaid; ond gdlnat, er hyny, fod yn fwy abl a medr- us na'u eydymgeiswyr cartrefol; ondyn gymaint a bod dyeithriaid yn gyfranog o'r nodweddiad hwnw—' Wil o' the Wisp' -weithiau yma ac weithiau acw, y mae eu medrusrwydd au perffeithrwydd yn cael mwy na gorbwysiad cyfatebol yn sefyllfa adnabyddus y gwyr a'r merched lleol, a bechgyn a genethod lleol, gan y gwyddom yr anhawsderau y gorfu i'r rhai olaf hyn ymladd yn eu herbyn. Bu i'r anhawsderau yn gyntai oil enyn ein dy- ddordeb aC- os dJlymr hwy gan iant, yna enillant ein cydymdeimlad. (Cym.) Pe na bai yn bod un cyfarfod fel yr Eisteddfod, byddai i lawer llano golli y fantais o fesur ei hunan a'i gyd- radd, a threio'i nerth ag un a edrychid arno fel ei well. Gwna hyn roddi iddo hunan-ymddiried wrth wynebu y byd, a cha hefyd gefnogaeth i ddyfalbarhad yn ei efrydiaeth. Rhydd yr Eisteddfod iddo lais dystaw main a fyddo byth ynsiarad yn ei glust eiriau o gefnogaeth a chyngor, a gall fod yn raddol yn ei feddwl obeith- ion goruchel, dybenion anrhydeddus, a theimladau gwladgarol dwfn. (Uchel Gym.) Er dangos i chwi nad rhyw ddar- lun ffugiol a ddeegrifir yn fy ngeiriau, rhaid 1 mi ddweyd wrthych fod gwr bon-' eddig, yr hwn yr ydwyf yn cael y pleser o'i alw fy nghyfaill, wedi cael ei gefnogi yn ei astudiaeth drwy ymgystadluon mewn gwahanol eistedafodau. (Clywch, clywch). Ac erbyn hyn y mae yn un o'r Proffeswyr blaenaf yn un dr Prif Ysgol- ion uchaf yn y byd. Yr wyf yn cyfeirio at y Pioffeswr Celtaidd yn Rhydychain. (Uchel Gym.) Ond ar y llaw arall, oa bydd i lane a fyddo wedi Itwyddo mewn Eisteddfod ymorphwys yn foddlongav ar gymeradwyaetn yr anw (clywch, clywch,)—os bydd yn foddlon i gael edryen arno fel un anghyffredin gan drigolion y dref tach y, hmo yni byw ynddi, neu gan bobl y dytfryn yn aha in y ganwyd ef—os bydd ei lwyddiant bach wrai magu yn ei galon jrsbryd hunan- ddigonol, ac o huaan-foddhad—os bydd- ent wedi rhoddi boddlonrwydd i uchder ei yageisiadau, a pheri iddo feddwl ei fod yn deilwng i ymgystadlu a Milton a Gibbon—yna yr Wyf fi yn gwbl o'r faro fod y cyfryw lane wedi gwnend anghyf- iawnder mawr a'r Eisteadfodau; ac oa bydd iddo ddygwvdd fyned i Loegr, bydd yn sicr, mor bell ag y gall, o dynu ei wlai i ddirmyg. Yr wyf fi yn meddwl fal Dr. Johnson, fod hunan-dyb yn beth da os y bydd iddo arwain dyn i ymgy- meryd a phethau mawr; neu ynte, y mae yn un o'r teimladau mwyaf ynfyd a digrifol. Un gair eto ar y mater hwn. Dylai y rhai a godant i fyny Eisteddfod fod uwchlaw pobpeth yn neillduol ofalus i sicrhau gwasanaetn beirniaid teilwng a diduedd (fel ein cyfaill Tanymarian yma). (Clywch, clywch). O'm rhan fy hun yr wyf fi yn ediych ar yr Eisteddfod fel sef- ydliad Cymreig, ac y mae yn dda genyf eii bod felly. Ac nid wyf yn barnu y gwna un Cymro na Chymraes o feddwl iawn ei chyfnewid am Gyfarfod Cenhedlaethol uurhyw wlad arall. Y mae yr Yspaeniaid, er engraipht, yn ymddifyru yn yr olygfa greulon ac isel o ymladd teirw. A hoffech chwi weled y creadur, druan, yn cael ei wtieud yn wallgof gan flaen llym bidogau, neti yn cael en clrywanu i'r galon? A hoffech chwi weled ceffylau anffortunus yn cael eu rhwygo yn ddarnau, neu ddyn- ion yn cael eu cornio hyd farwolaeth ? (Na, Na). Yr wyf yn ficr na hoffech. Amser yn ol darfu iGymrq sydd yn fedd- ianol ar fedrusrwydd lawer, yn y newydd- iadur blaeuaf yn y byd, yn anuniongyrch- ol gydmaru yr F^isteddfod i'r Lord May- or's Show,' ar 'Derby Day'. Ond heb fyned i mewn i fanylioiudymunwn ofyn i chwi yn mha le y ceid y Sais, yr hwn a allai ddweyd am y rhai a fynychant y Derby Day' a'r 'Lord Mayos's Show,' yr hyn a ddywedodd Syr Watkin Wynn am y 30,000 pobl a ymwelsantag Eisteddfod Ganhedlaethol Gymreig Gwrecsam? (Cym). Dywedodd Syr Watkin nad oedd cymaint ag un allan o'r 30,000 hyn wedi ei gymeryd i fyny am teddwdod neu ladrad. (Uchelgym). Acymaehynyn dyfodami' at orthygl a ymddangosodd yn y Times ar y Cymry. Gwnaeth ys- grifenydd yr erthygl hono, nid yn unig gais i daflu gwawd arnom fel pobl, ond hefyd gwnaeth ymosodiad yn )*dull mwy- af annheg ar Sefydliad ag sydd yn anwyl gan galon pob Cymro. Yr wyf yn cy- feirio at Goleg yr leau Rhydysaaia Dy- d wedodd nad yw y Cymry syddynmyned i'r Coleg hwnw yn cyrhaedd dim mwy na sefyllfa ganolig' respectable'. (Hissiadau) Ond gadewch i ni ymholi i mewn i fan- ylion y cyhuddiad difrifol hwft. Yr oedd fy rhagflaenydd yn rhandir Flint a Din- bych yn wr o Goleg Rhydychain. Cym- erodd y dosparth cyntaf a 1 fellowship'. Y mae yn iaithyddwr o enwogrwydd. Fel ysgolhaig Celtaidd dywedir i mi ei fod yn sefyll ar ei ben ei hun. Yr wyf yn cyfeirio at Mr. John Rhys. (Uchel gym). A cheisi if wybod a ellir galw ei 'honours' yn rhai o 'respectable modiocritv ?' (Na, Na). Fy olynydd yn nosbarth Merthyr Tydfil, Mr. W. Edwards. Dinbych, oedd wr o Goleg yr Iesu. Cymerodd dri o'r 'first classes' a 'fellowship' yn Rhydych- ain. (Clywch, clywch). Addarfu iddo ef gyrhaed i dim mwy na'rhyn a eilw yr ysgrifenydd yn respectable modiocrity?' Gwrarall o sir Dinbych, genedigol o'r dref hon—{cym).—Mr. Bancroft, yr hwn sydd hefyd yn un o Arholwyr Ysgolion Ei Mawrhydi, oedd yn perthyn iCroleglesu, Rhydychain; a chymeroddyntan ei 'Rrst class honours.' Ac eto, gofyraf on id yw efyn rhywbeth mwy na dyno 'respectable modiocrity?' Ond nid wyf wedi gorphen eto. Enwaf un arall o wyr mawr Coleg yr lesu, allan o lawer a allwn eu nedil Mr. Lewis Morris—(uwch gyjm).—sef gyva awdwr yr *Epic of Hades', a^ hefyd Songs of Two Worlds'. hyn i artichele4d dy^ta^npsfli^ydd yr awdwr. Y maent wedi ei nodi allan fel bardd o radd uwchaf. Ond os ydym i gredu y Times, nid yw ddim mwy na dim llai, nag un o'r rhai annysgrifiadwy, un o aelodau anadnabyddus y nodwead hwnwo ddynionsyddyn rhedeg ynol ynac mlaen mewn dull diamcan, yn y dosbarth a elwir 'respectable modiocrity'. (Uchel gym). Ac yna y Timet ym mlaen i ddweyd ar ol chwilio. nad yw y pethau y mae y Cymry mor lalch o honynt ond megis dim (mere nothings 1 (Cywylydd). (I'<w bemhemy.

PORTH, CWM RHONDDA. MBI. Gon,—Diolch yn fawr i chwi am roddi drws agored i'r Cymro i wneud yehydig sylwadau ar ysgpif Porthman. Erbyn hyn y mae wedi ei drawsffurfio i Sclemin, sef un o adar y ncs, pa rywog- aeth sydd yn hawdd iawn eu daL Y mae naturiaethwyr yn profi mai creaduriaid ydynt sydd yn caM bod allan yn yatod y nos, ae y maent ar rai adegau, gan aro»- rwydd ei ehedfaniad, yn peri braidd i ddynion frawychu. Ond ayma Sclemin main, tal, a paen mawr ganddo, ac y mae awyrgylch amser w«di.ei gario mor bell, nes y mae ie blyf wedi myned yn wyn, alir olwg arno JIll1 I. Gallwn fedd* wl wrth ei glywed yn Uefaru ei fod yn gweilkio ya n^waith y CyBoer, al fod yn dadleu ei hawiiau fel gwtithiwr. Gofyn- af, pa bryd y mae wedi rhoddi i fyny ei flwyddau aegmr ond enillfawr, es-nys nid wyf yn eoiio i mi ei weled yn gweith- io yma oddiar pan y b. yn brasnaddu a'i fwyell gam, odan oruchwyliaeth yr hen barchedil wr a'r elogyn. Barnwyf fod gormod o eleek o lawer ynddo i ym- yraeth a'n hamgylehiadau iai fel dosbarth gweithgar. Ond yn awr at bwnc y doctor, dywed- ais nad oedd Dr. Daries wedi cael ei daflu allan, am y rheawm nad oedd wedi cael yr appointment. Wel, er mwyn eglurohyn, clywais y goruchwyliwr yn dweyd fod y cwmni yn dweyd nad oedd Dr. Davies wedi oael ei apwyntio gan- ddynt, ac na fuasai arian yn cael ei gadw yn y swyddfa i Dr. Davies. Er fy mod yn cael fy nghyhuddo o fod yn nghyfrin- ach y cwmni, o herwydd i mi ddweyd hynyna. Onid priodol ydyw ceisio cael cyd-ddealldwriaeth rhyngom a'n meistri 1 Y mae yn rhaid i ni gael diwygiad yn hyn o beth, o herwydd y mae gormod 0 wahaniaeth rhyngom. Nid wyf fi ond gweithiwr, ac yr wyf wedi gweitho yn ngwaith y Cymer am dros un-flynedd-ar- bymtheg, ac yn ystod yr amser yna, dim ond dwy waith y bu Dr. Davies yn fy nhy, ond mi welais amryw o aeeistanta yn dyfod acw, pa rai yn 01 fy marn i, oedd- ent yn gwybod y nesaf peth i ddim am Ar anhwylderau oedd yn y teulu. Edrych- wn ar reswm y mae genyf bob parch i Mr. Davies fel meddyg; ond pa fodd y gall atendio ar bawb sydd yn talu iddo ? y mae yn ormod o waith iddo o ddeg o weithiau. WaI, beth ydyw y canlyniad i Y mae yn cadw assistants, a rhai o'r rhai hyny, efallai, yn unqualified men. Onid gwell o lawr ydyw i ni gael doctor qua-, lifted i ni ein hunain 1 WIth fod yr un dyn yn ceisio crebachu yr holl weith- feydd iddo ei hun, nid oes cyfie i neb arall i ddyfod yn mlaen ddim, ac o ran fy hun, am fod pyllan y Cymer wedi eu suddo ar dir Ty'nycymer, a meddyg wedi ei ddysgu a'i ddwyn i fyny gan y teulu, teimlaf mai annheg fyddai taro yn ei erbyn, gan na fyddwn yn niweidio ereill wrth wneud hyny. Y mae llawer talent yn cael ei chuddio wrth beidio rhoddi lie i'w dadblygu. Hefyd y mae Sclem- in wedi cael ei gamarwain i ddweyd fod gorfodiaeth ar bob un i gymeryd Dr. Lewis. Yr wyf yn beiddio dweyd fod tair rhan o bed air o weithwyr presenol y Cymer yn bleidiol i Dr. Lewis; ac ymae rhai o honynt yn gwybod yn brofiadol am les a iachad y maent wedi eu gael trwy ddwylaw meddygol Dr. Lewis. Ond, barnwyf yn ol yr hyn wyf yn ei glywed am Sclemin, pe buasai efe yn llywydd ar waith y Cymer, y buasai yn danfon am E-s o'r Pentre, i ysgym- uno pawb ond y teulu lapstonaidd, ar unwaith, heb gyhoeddi un cwrdd egluro na dim ar y mater, gan eu taflu allan i'r wadd a'r ystlumod. Son am drais a gor- mes, yr wyf fi ac amryw o fy nghydweith- wyr yn llawenyohu wrth fod genym y fath ddyn ieuanc, anrhydeddus fel medd- yg. Ond y mae yn naturiol i Sclemin i wneud ei oreu dros berthynas. Ond y mae yn rhy ddiweddar iddo wingo dim yn awr, o herwydd fod y mater wedi ei benderfynu, nid gan Porthman, Sclemin, na'r Cymro. Yr wyf wedi clywed fod y Llwynog wedi cael tipyn o scent y Sclemin, o her- wydd y mae yn well gandde am flowls nag un math o greaduriaid ereill; ond ychydig o gig sydd i'w gael arno. Os dygwydd iddo roi tro rhyw bryd i Ynys- bwl, ar odreu Craig Penrhiwgwynt, bydd yn debyg o gael tipyn o hanes ddi- fyrus am greaduriaid fu'n chwareu tipyn ar yr hen delyn down there: ac os teimlir awydd am ychydig 0 lun- iaetti wrth drafaelu lawr i'r cwm, byddai yn ddymunol iddo alw gyda Mrs. yn un o gook-shopa Ponty- pridd, a gosod eihun i lawr ar y gadair sydd ar bwys y tan, a hi a lefara wrtho bethau gwell na'r eiddo Abel. Dichon y caiff ychydig o'r helynt am y ffwdan y bu'm chwaer ynddo i geisio atal y pro- modings; ac os dygwydd i'r Llwynog deimlo ei hun yri anhwylus yn y misoedd nesaf, yr wyf yn foddlon i gyfranu ychydig arian iddo i'w gynorthwyo i fyned i lawr i Lsnstepnan i newid ychydig ar yr awyr. Bydd yn hyfrydwch gan lawer o'r hen wragedd sydd yn byw yno i roddi tipyn o hanes rhai o Laymen proffesedig gyda mv ladies. Terfyn- af y tro hwn gyda geiriau yr hen fardd Cymreig. Oleu fydd ef rhyw ddydd Pan ddatguddir pethau cudd.' Yr eiddocb, CYMEO O'B CYMEB.

l POJ^ARDULAIS. Miti. Goi. Byddwch chwi cyetal a chaniatau i minau dmethu fy lIen am y Junction (chwedl Netti o'r Fforeet). Nid oes yma son am neb na dim yn awr ond am Netti a'i Women Traders. Ni fu ar wynebdaear fwyo eisiau talent a choeth. usrwydd nag sydd yma. Rwy'n cofio ffasiwn gaa swyddwyr yma yn ddiwedd- ar o fyned a rhai hirgwi gydeir tren mor belled a Phantyffynon, ac yna yn cerdded yn ol draohefn, a Daw yn unig sydd yn gwybod y canljrniadau. Mi allaf ddweyd digon i lenwi eich TASIAJT am flwyddyn, ond jrmataliaf heddyw gyda dweyd wrth Netti am holi pan adel yma nesaf am y eommiite* bmldo fa yn y Oeffyl Do. Gwarth bythol i'r tafame Jaab son am yr eglwysi Dygweddaia alw mown,tafam ferllaw i'r un Du, nn noewsitfh,a chlywais )ai yn oanu nerth ei geg, a rhyw rai ag oedd gydag ef yn ymuno yn y oar awd; ac o» na ddigia Mr. Dafydd Mor- ganwg, mi roddaf eiriau y gan i chwi i'w cyhoeddi, am en bodyn dal cysylltiad agos a'r hyn a ddywedodd eich gohebydd doniol pan fu yma. 0 Mae llawar wedi eaon, A ohasu sydd 0 hyd Nad oes un wl&d fel Gymra Am ryddid jnybyd; Ond oh mi wn am ardal Yn nghanol Oymrll wen, Does dim end trais a g rmea I'w oiinfol yno yn ben. Ct/dgan:— Nid dyma'rlle i mi, Nid dyma r I!e i mi, 0 bob man ar y ddaear { Nid dymu'r Ile i mi. Fe gelwir hi yn Jacctfon Gan Netti ddoiaol ffraith, A dyma ydyw hanes Y rhai sydd yno'n gaeth; Rhyw un a elwir Bwci (Ja'dd deu arian mawr, A'i stopio yn y fargen Am golli twrn wyth awr. Nid dfma'r lie i m', &c., &o. Ao yna gwnes ymholi P& m oadwyd &run Dal, Mewn awyddfa gweithku aloan Rhyw dro ar nos y piy; O! gwrando meddai rhywaa, { A d^m^rgwir i ti. Fe gadw d arian D-f dd Am gwrw'r efi Du O 'ec idan dym i H o '^o •&- n d ma hi, P if swy do? m L gwaith ..ban Yn was i'r ;• ff lDu Os na cheir iwy ia-3 Ar b thhu 0 D bo hir, Mi fynalr c, faii! N tti GVP1(' we urt o rgwi Am drais ac sm odin b A'r full a'r mod i v bn, Am iradw &rian gwfitbvvvr Yn y Gscbe a* Ctfifyi Du. Gofalwoh chwiibiu fechg n, &c. I gaiw o geguaau Y Qloba a'r eff I Da. HEN WAS TAX-Y CLTN.

MOUNTAIN ASH. Cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn y lie uchod nos Fercher, yr 20fed cyfisoJ, er gwrando ar Mr. David Morgan yn rhoddi hanes ei ymweliad a Bagillt, G>iledd Cymru. Cadeiriwyd gan Mr. D. H. Wil- liams. Wedi araeth fer a phwip-isol gan y cadeirydd, galwyd ar Mr. Morgan i anerch y cyfarfod, yr hwn a ddywedodd ei fod wedi cael ei awdurdodi gan Ladi Aberdar i ymweled a Bagillt, er cael allan natur yr achwyniad oedd yn cael ei wneud gan y rhai a anfonodd hi i'r lie i weithio, cludiad y rhai a gosti' dr! .£100. Dywedoddyllefarwr eifodynuno'rlleoedd iachusaf y bu ynddo eriotd, ar Lin y mor, gogyfer a L'erpwl; ond nid oedd y tai yn gystal a'r eiddom ni; y bobl yn siarad iaith tra anhawdd iddo eu deal), ord yn garedig a boneddigaidd. Bu ef i lawryn y pwll, a ?allasai feddwl wrth y machinery fod y pwll wedi ei fwriadu i godi mil o dynelli bob deg awr, ond deallodd nad oedd yn codi ond tua 700 bob 24 awr. Yr oedd y torwyr yno yn gweithio tair shift, wyth awr yr un, a'r gweithwyr oedd yn dyfod a'r glo allan yn llafurio 12awr. Yr oedd y pwll yn un o'r rhai harddaf a welodd erioed, tua 300 Hath o ddyfnder, a thwnel o'r gwaelod am tua 900 Hath tel Uinell, yn 18 troedfedd wrth 16, fel y gallasai farnu; ond wedi i'r twnel orphen yr oedd pethau yn cyfnewid, fel mae y nos yn cyfnewid a'r dydd. Yr oedd y ffyrdd y gwaethaf a welodd erioed, a'r asynod, mulod, a'r ponies yn tramwy trwy y ffyrdd hyny, ac mewn amryw fanau heb le priodol i'r rhai hyn dramwy. Gallasai feddwl wrth weled y ffyrdd ei fod yn boen enaid i'r is-swyddogion ddyfod a'r glo allan, a phriodolai yr holl anrhefn i ddiffyg goruchwyliwr. Er cymeryd i ys- Ijyriaeth fod y lIe yn un anhawdd i'w drefnu, eto nid oes trefn i fyned trwy yr anhawsder, ac felly nid yw yn booibl i'r torwyr glo gael digon o ddrams at eu gwaith, a dyna un achos mawr o'r achwypt ar yr nuriau isel sydd yno. Peth arall ydoedd, meddai, i'w gymeryd iystyria0$t] nad oeddem ni yn y Deheudir mor gyfar- wydd eto a natur y gwaith a'r dynion &g- oeddynt wedi eu codi yno; o ganlyniad, nad oeddynt yn dysgwyl gwneud cystal a'r cyfryw pe caffent ddigon o ddrams. Eto yr achos o'r anghydfod oedd eu bod yn gweithio taic shifft, a chymaint o staff yno, ac yn trosglwyddo y cyfrifon awdurdod o un llaw i'r Hall, a hyny yn esgor ar annrhefc, ac nad oedd y gweiui- wyr yn cael y ticket bach nes cael yr armn ar nos y piy; yna byddai y camsyniadau i'w gweled, ac ar ddydd Llun byddai j gweithwyr yn rhoddi y ticktt bach if swyddfa, gan roddi yr achwyniad, a dydd Mawrth byddai y tocynau pi dyfod al&B o'r swyddfa, a naw o bob deg a'r geiriau noi due yn ysgrifenedig arnynt. Peth arall a ddywedai ei fod wedi cael achwyn- iad mawr yn ei gylch, oedd y cropping*. Aeth i ben y soreen, a chafodd fod yho dwbiau mawrion, pedwar o honynt. a phob un o'r rhai hyny yn dal tua d&g tynell yr un,ao e ganlyniad byddai yr col yn dal 40 tynell, a chafodd allan xtjki unwaith yn yatody pythefnos yr oeddynt hwy yn dadlwytho y rhai hyny. Aeth i'r peiriant pwyso, a chafodd fod y eroppK)f* am y pythefnos diweudaf yn 217 tyn|S, er na ddylaaenti fod ond 40 yn ol ei faht ef yn y man eithaf. Wedi iddo glowed a gwelea, nid oedd yn credu fod y prisoedd yn hynodisel* ond fod y fath annrhefn a lladrad yno, fel yr oead yn gwasgu y gweithwyr yn edthafol. Y gwythienauyn gwahaniaethu yn eu trwch, ? phrisoedd y wythien bum llath mor debyg ag srda bosibl i'r naw yn nghwm Aberdar o ran trwch; Is. 3c. y dynell am ei thori, llapw y glo trwyddo, ond fod gwaith dramo nes elai y talcen yn 50 llath, ac yna fed 2g. y dyneU yn ychwanegol. Gwythren arall oedd tua pum troedfedd a haner o drweh, a'r pris yn Is. 8c. y dynell. Yt oedd y glowyr i wneud rhyw waith yno ag oeddent hwy yn ei alw yn halio, megya codi pin 0 dan y top. Credai fod yno rai yn enill 5s. y turn, ond gan fod y fath annrhefn yno, yr oeddjy rhan fwyaf heb enill ond 38., a llawer ODd 2s. Cretjfei pe byddai trefn ar y gwaith hwn y gallai y torwyr glo ar gyfartaledd eniil 4s. y dydd ond cyn y gallasent wneud trefvo- fod yn rhaid stopo un turn er cael anises i repario. Dywedai ei fod wedi cael nob mantais gan Arglwydd ac Arglwydobs Aberdar i ddeaHy mater trwyddo, ac nad oedd yn gweled yr un bai i'w osod arnynt, ond y dylai hwy a hoU weithwyr y De- heudir fod yn ddiolchgar iddynt a r cp- hoedd am eu hysbryd haelionus. Yroedd efe mewn gohebiaeth ag Arglwydd Aber- dar yn nghylch symud y pethau hyn, ae yr oedd yn dda ganddo ddweyd ei fod wedi Uwyddo i unioni rhai pethau tra y