Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
OWAIN GLYNDWR. PENOD VIII.
OWAIN GLYNDWR. PENOD VIII. AR Y MYNYDD. Yr ydych chwi felly am awgrymu xnai cynhvrfiadau serch achariad sydd wedi eich cymbell i ymddwyn ataf fel yr ydych wedi gwneud ?" "Ydwyf, a dim arall. Edrychwch yma. A welwch chwi y dagr hwn sydd yu fy Ilaw ?': Gwelaf." Dim ondichwi ddweyd y byddwch yn wr i ryw ddynes arall dan haul heblaw myfi. caiff hwa ddrachtio y dafn olaf o waed fy nghalon cyn pen haner myoyd." Yr oedd y foneddiges yn awr yn sef- yll ar ei thraed ac yn dal ei hart angeu- ol yn ei llaw. Yr oedd ei hymadrodd- ion eglur a diorchudd wedi gym y Cymro yn fwy na haner hurt. Nis gwyddai pa beth oedd i wneud na dwpvd. Gwvodai fod ei gwen siriol V*vdferwch diail wedi cyffwrdd a chl1 lawer gwaith, ond yr i -,)(raidd y troaihi ytiHr ??ogod *»:. i fagu na meito. o;r o^iriaduu hyny— yr oedd ef yn odrych 1 fynv Hi fel rhyw benadures neu Y! wJad, ac Bid fel ei gydradd; onu r? dyma ganolfar y gwahaniaeth wedi cael ei dynu ymaith a'n dwyn yn gyd- ystad a'u gilydd. Wedi sefyll yn fad am rai mynydau, dywedodd, Y mae eich dywediad plaen ac eglur wedi fy Lharo a syndod. Bon- eddiges o'ch safle chwi wedi rhoddi eich sere h ar fachgen tlawd mewn cym- haria t Yr ydych wedi myned yn ddigon pell yn y fifordd yna. Er fy mod yn ferch i Richard II., brenin L'oegr, ac wedi cael fy magn yn mhalasdy Iarll Caer, eto yr ydym yn gyriradd. Nid oes un gwahaniaeth acbyddol rhyngom. Gwir fod f? nhad wedi gosod tiroeid a chyfoeth i mi, ond byddantyn eiddo i chwi oil os cydsyniwch a fy nghais." Neshaodd y Cymro yn' mlaen ati, gafaelodd yn ei Haw, tynodd hi yn nes ato, gwasgodd hi yn ei fynwes, ac ar- graffodd gusan cynes ar ei grudd. Yr ydych wedi achnb fy mywyd," ebe hi mewn llais gwanaidd. Dyma fraint na feddyliais am daRi. His- teddwch ar y gareg yma a gwrandewch ar fy hanes—y mae fy hanes yn Ued ddyddorol." Bydd yn hyfrydwch genyf wrando arno," ebe efe, "gan nad pa beth ydyw. Mwy bydd pob caogen o'ch banes yn ddyddorol i mi Fel hyn Ba nhad yn meddwl priodi y Duches of Hereford, ac yr wyf fi yn ffrwyth y cysylltiadau a fu rhyngddynt. Bn mam farw ar fy ngen- edigaeth, ac felly cefais fy nwyn i fyny o dan ofal fy ewythr, Iarll Caer. Nid oedd fy nhad yn chwenych gwneud dim ohonofyn gyhoeddus, ond gwnaeth lawer yn ddirgelaidd. Yn ddirgelaidd rhoddodd i mi diroedd yn Cernyw, yn swydd Henffordd, yn swydd Cumber- land, ac yn swydd Caerefrog. Y mae yr holl dirqedd a roddodd i mi dros dair mil o gyferi, ac yn werth deg mil o buoau y flwyddyn. At hyn, y mae fy ewythr wedi rhoddi i mi dair mil o bnnau y flwyddyn, a rhwng y cyfan, gwelwch fod genym ddigon o fodd i fyw. Treuliais bedair blynedd yn yr ysgol yn Ffrainc, a thra yn aros yno cefais olwg arnoch chwi, ac oddiar hyny hyd yn awr yr wyf wedi eich dilyn bant a bryn. Nid oes diwrnod wedipasto nad wyf wedi cael golwg arnoch. Cyn i'r chwildroad dori allan, yr oeddwn yn arfer ymweled a Sycbarth a chwdyn bychaa ar fy nghefn ac yn cardota. Cyn i chwi adael v fyddin, yr oeddwn yn arfer ymweled a chwi mewn gwisg filwrol,ac weithiau yn ymddangos yn swyddog o radd uchel. Yr wyf wedi eich dilyn er ys mwy na dwy flynedd, ond heno yw y tro cyntaf i mi gael C) fie i dy wallt fy nghalon ger eich bron-ni chefais gyfle cyn heno." Cyfododd ein gwion oddiar ei sedd, ac wedi gafaelyd yn ei Haw fechan, ar- graffodd gusan arali ar ei grudd, a dy- wedodd, Yr wyf yn tyngn yn nghlyw a cher bron y Forwyn Santaidd nad oes i mi wraig und y ehwi, ac ni fydd i mi gyf- e eillachu ag un ferch na dynes arall hyd fy medd." Yr wvf finau," ebe y foneddiges, U yn tyngn i'r Forwyn a'r holl ssintiau na fydd i mi wr ond y chwi, ac yr wyf yn galw holl angylion glan y nefyn dystion." "Yr wyf finau," ebe yntan, "yn galw y ser, y llenad, yr awelon, a holl elienan natur yn dystion ar yr hyn a ddywedais ond cyn cyflawni deddf y wlad, yr wyf yn gofyn eich caniatad i weled terfyn y chwildroad hwn sydd wedi ei ddeohreu." "Pa faint o amser ?" gofynodd y foneddiges yn awyddus. w Yr wyf yn meddwl na fydd yn faith." "Blwyddyn 1" "Nis gallaf ddweyd yn gywir—di- chon." "Nis gellwch fod oddiwrthyf am flwyddyn." (< Nid wyf yn meddwl bod oddiwrth- ych am wythnos: mynaf eich gweled bob wythnos." Boddlou. Gellwch gael gafael ynwyf yn Nghastell Caer-yn-Arfon." Y mae y lie yn rhy beryglus." "Dichon. A ydych chwi yn gwybod am yr ogof sydd yn y graig yehydig tn uchaf i furian tref Caer-yn-Arfon ?" "Ydwyf: wel?" Byddaf yno bob nos lau hyd nes byddom wedi nno mewn priodss." Purion. Nid oes dim ond angan a'ni rhwystra i fod yno i'ch cyfar-fod; ac yy darnhad o'r ymrwymiad hwn, [ v. j fi yn cyfiwyno i chwi y groes (E r a enilkis yn Ffrainc. Y mae hon yn .:n o'r pethau mwyaf gwerthfawr a feddaf, a ched* ch hi er fy mwyn." Gosododd y foneddiges y groes yn ei mynwes gan ddywedyd, "Caiff orpbwys ar fy nghaloo. Yr ydym yn rhwym o ymadael: y mae yn dechreu dyddhan." Eithaf gwir." Yna tynodd hi i'w fynwes ac a'i gwasgodd yn gynhes gan ddywedyd, Gwelaf o hyn i nos Iau cyhyd a blwyddyn, ond rhaid ymdrechu." Wedi cyfnewid ychydig eiriau yn mhellach ymadawsant.
ENWOGION SIR GAERFYRDDIN.
ENWOGION SIR GAERFYRDDIN. JONES, GRIFFITH. LLANDDOWROR. (Par had.) Yr oedd son am offeiriad Llanddow- ror wedi mynei dros y wlad fel pre- gethwr hya-Adl a llafurns; a thynodd ei boMogrwydd sylw aelodan y gym- deithas i daenu yr efengyl mewnparth- an pellenig, yr hon a gynelid yn Linn- dain. Ystyriai y gymdeithasanrhyd. eddus bono ef yn berecm Cymwys i fyned yn genhadwr i'r India a chy- mhellasant ef yn daer i ymgymeryd a'r swydd bwysig hono. Pasiodd am- ryw lythyrai Thyngddo a'r pwyllgor ar y mater, acymddengys iddo gydsyn- io i fyned ond pa fodd nad aeth sydd yn anhysbya. Barna rhai iddo ef a'r gymdeithas hono tarnu mai aros gar- tref, a llafurio yn mhlith ei gyd-genedl oedd oreu. Pa fodd bynsg y bn, y mae yn am- lwg fod Haw gan Ragluniaeth yn hyn i'w gadw yn Nghymrn, i gyhoeddi yr efengyl i'r trigolioa oedd yn byw yn nghanol caddug o dywyllwch dudew. W qdi iddo deimlo pwysigrwydd cref- ydd eihun,dechreuodd doricyr llannew- ydd i weinyddu yr ord nadau, yr hyn a arweiniodd i gychwyn I Yr Ysgolion Elusengar,' a fuont o gymaint o les i'r Dywysogaeth. Arferai* ddarllen y gwasanaeth misol ar ddydd Saiwrn cyn y Sabboth, y byddai yn cyfranu Swper yr Ayglwydd. Ar ol darllen yr ail lith, gofynai a oedd yno neb wedi sylwi ar ryw adnod yn y penodau ag oedd ef wedi en darllen. Ar ol i ryw un nen rai nodi adn d neu adnodau, bydd- ai yntau yn eymeryd y cyfieusdra i es- bonio y cyfryw yn olen ae eglur nes oedd y rhai mwyaf cyffredin yn deall eu hystyr. Yn nesaf efe a holai y rhai fyddent yn dyfod am y tro cyntaf yn gyfra,not,ion o'r Swper Santaidd. 1. 0 berthynas i waith yr Ysbryd Glan ar eu meddyliau. 2. 0 barth eu dealldwriaeth am athrawiaethau yr efengyl. 3. Am eu hncheddau. Byddai o 20 i 30 o bersonan yn cael en holi ganddo yn y dull yma yn fynych, ac yr oedd en hatebion yn ami yn dangos eu bod mewn dygn anwybodaeth. I'r dyben o oleuo en meddyliau, cyhoeddodd y buas- aiyn gweinyddu yr o dinhad o Swper yr Arglwydd i'r tlodion ar y Sadyrnau yn fisol, gan brynu yr elfenau o'r arian a dderbynid wrth weinyddu y eymun ar y Sabboth. Pan ddeuai y tlodion yn nghyd, cyn cyfranu y Swper iddynt, gosodai hwy yn rbes, a holai hwynt yn fwyn a cbaredig, gan roddi iddynt y gofyniadau mwyaf syml a hawdd eu hateb rhag eu dyrysu. Hefyd, rhodd- ai arnyat i cdysga adnod i'w hadrodd ( cyn derbyn y bara, er mwyn en oael i fod yn fwy hyddysg yn y Beibl, nes yr aeth yn arferiad i bob un ddweyd ad- nod yn gyhoeddus yn y Llan cyn der- byn o'r Swper Santaidd. Bu y cynllun hwn yn foddion i wneud llawer o ddaioni, ac i gaely plwyfolion tlodion i ystyried pwysig- rwydd yr ordinhad. Yr oedd Mr. Jones yn arfer dweyd, I Pe gwybyddai pawb sydd yn llafurio yn y weinidog- aeth y bnddioldeb o gateciso rhagor pregethn yn unig eu holl ddyddian, ymosodent yn ei gylch yn ddioed, a chyda'r awyddfryd mwyaf.' (Yr ydym ninan o'r farn fod eisiaa yr arferiad hwn ar GJmrn yn awr gymaint ag oedd yn amser G. Jones, Llanddowror.) Trwy y dull hwn o arholi y werin, daeth i ddeall fod y rhan fwyaf o hon- ynt mewn dygn anwybodaeth o fater- ion y Beibl, a pherai hyny flinder mawr i'w feddwl, a cheisiai feddwl am rhyw gynllun effeithiol i symud ymaith y lien dew o anwybodaeth oedd yn gor- doi ein gwlad ar y pryd. Wedi arfer y dull rhagorol o arholi am flynyddau, meddyliodd am sefydlu Ysgolion Rhad Cymreig yma a thraw trwy y wlad er dysgu yr ieuenctyd ac ereill i ddarllen y Beibl. Yn gyntaf sefydlodd un, gan roddi yr arian a dderbynid yn y Cymun taag atei chynal. Yna sefydlwyd un arall, ae atebodd y rhai hyny en dyben mor dda fel y penderfynodd sefydlu yehwaneg os gweiai y ffordd yn rhydd i gael arian i'w cynal. Llwyddodd, pa fodd bynag, i gael gan foneddigion haelionus i gyfranu at yr ) sgolion hyn, ac yr oedd Mrs. Beven o Lacharn yn un o'r rhai penaf. Cynyddodd rhifedi yr ysgoliou, ae yr oedd rhifedi y plant yn rhai o honynt mor fawr, fel yr oedd yn rhaid cael dan neu dri o athrawon ynddynt. Effeithiodd hJ n gryn ddiwygiad yn y wlad—gadewid yr arferiad o rodiana a chynal chwareuyddiaethau ar y Sab- bothau, fel y collodd y crythwyr a'r telynoiion a gyfiogid i chwarea i'r ieuenctyd eu swyddau. Fiyrnigodd hyn lawer o honynt, nes troi yn erlid wyr creulon, tta yr elai ereill o honynt i'r ysgolion i ddysgu yr Ysgrythyrau. Rhoddodd y gynadledd er taenu gwy- bodaeth Grist'onogol anrhegion hael- ionns rr ysgolion hyn, gan eu diwallu a BeiblpiD, a miloedd o lyiran da ereill. Ar rai amg^lehiadau, byddai Mr. Jones yn cynal t-uluoedd cyfam am yr amser y byddent yn yr ysgolion yn dysgu darllen yr Ysgrythyrau. Yr oedd tywyllwch y wlad mor fawr y pryd hwnw, fel yr oedd llawer o blwyfi nad oeid eymaint a deuddeg o'n mewn yn allaog i ddarllen o gwbl ac yr oedd diffyg gwybodaeth am athrawiaethau crefydd yn gyffelyb trwy y wlad yn gyffredinol. (i''ll) barhau).
IARLL BEACONSFIELD
IARLL BEACONSFIELD (MR. DISRAELI). Yr oedd Mr. Disraeli yn ceisio bodd- loni pobl High Wycombe yn Rhagfyr, 1834, trwy ddweyd y dylesid tynu baich degwm Egiwys yr Iwerddon oddiar bobl y wlad hono, am fod 0 Con- nell yn boblogaidd yn y He hwnw. Yr oedd efe yn barod i wneud a dweyd unrhyw beth Radicalaidd er mwyn cael myned i mewn i'r Senedd, ond wedi i geffyl Radicaliaeth ffaelu ei gario ef i'r Senedd, yn 1832, a Rhagfyr, 1^34, yn Ebrill. 1835, aeth ar gefn ceffj 1 Toriaeth yn Taunton, lie yr oedd aelod Seneddol i gael ei ethol. Deallodd fod enw O'Connell yn isel yno, a chyhnddodd ef o fod yn "iradychwr gwaejiyd." Meddai Mr. Disraeli;" Yr wyf yn edrych ary Whigiaid fel plaid wan, uchel- geisiol, y rhai na allant gaeI y llywodr- aeth heb uno en hnnain a bradychwr." Ychydig gyda blwyddyn cyn hyny yr oedd efe ei hun wedi uno ei enw ag nn "bradychwr," sef O'Connell, yn ol tystiolaeth O Conneliei hun Rhoddwyd geiriaa Mr. Disraeli yn y papyrau. Gwelodd O'Connell hwynt. Ac mewn cyfarfod yn Dublin, ya Mai, 1835, traddolodd O'Connell araeth yn erbyn Disraeli. Dywedodd efe yn yr araeth hono, Yn hollhaDesbaweidd- dra politicaidd, nid oes dim yn teil- yngu enw blagardiaeth yn gyfartal ag ymosodiad Mr. Disraeli arnaf fi. Beth yw fy nghydnabyddiaeth i a'r dyn hwn ? Yn 1831 neu yn nechren 1832, ysgrifenodd lythyr, ataf fi yn dweyd, gan fy mod i yn ddi wygiwr Radicalaidd, ac yntau yn Radical (chwerthin), a'i fod ef yn myned i gynyg ei hun fel ymgeisydd, fel Radical, am gynrych- ioliad Wycombe yn y Senedd, lie yr oedd llawer o'r un farn a fi, y rhai a fyddent yn debygo gymeryd en dylan- wadn genyffi, ac y teudaiefe ei hun a dan rwymedigaeth i mi os derbyniai efe lythyr oddiwrthyf yn rhoddi cymer- adwyaeth iddo ef fel Radical. Cy*an- soddais lythyr ffafriol iddo, a medd- yliodd Mr. Disraeli fod y llythyr hwnw mor werthfawr fel y mynodd ei argraffu ef a'i roddi i fyny ar y parwydydd. Siomwyd ef ynyr etholiad, oItd Did iy mai i oedd hyny. Siomwyd^ef fel Radical drachefn yn Marylebone. Wedi cael ei siomi ddwy waith fel Radical, nid oedd un dyn yn fwy cymhwys nag efe i'r Toriaid. Ymunodd a chlwb y Toriaid, a chynygiodd am dri lie fel Tori, (chwerthin mawr). Y mae efe yn awr yn difrio y Radicaliaid, ac yn canmol y brenin a'r Eglwys, fel Tori gwirioneddol (chwerthin). Cymeroddi yr adyn hwn yr hyfdra bdddgar i fy ngalw i yn derfysgwr cynhenus. Os ydwyf, yroeddwn yn fwy felly yn 1831 nac yn awr. Ac yr oedd efe yn ddwbl dufysgwr i ddefnyddis fy ngwasanaeth (chwerthin mawr). Geilw ete fi yn fradychwr. Fy ateb i hynv yw ei fod ef yo gelwyddwr. Y mae efe yn gel- wyddwr mewn gweithred a geiriau. Bywyd o geiwydd yw ei fywyd ef, Y mae efe yn warth i' w rywogaeth. Ac y mae yn warth i Loegr fod d; hiryn o'i tath ef ar wyneb ei chymdeithas hi. Pe buasai cryfach geiriaa vn yr iaith i ddesgrifio y fath adyn, buasawn yn en ddefnyddio. Pe buasai Syr Robert Peel heb fod i'w gael pan y cyny iiwyd y swydd o Brif Weinidog iddo, buasai y dyn hwn yn barod i gymeryd ei le. Y mae efe yn ddigon celwyd<iog, yn ddigon llygredig, ac yn ddigon hunan- ol i fod yn arweinydd i'r blaid Doriaidd. Persoaoliad o Doriaeth yw efe. Dengys ei ehw ei fod yn perthyn i hibogaeth yr luddewon. Dychwelwyd ei dad ef at Gristionogaeth. Y mae genyf barch i'r Iuddewon. Nid wyf am warthruddo Disraeh am ei fod yn Inddew. Bll yr Iuddewon gynt yn bobl briodol Duw. Ond yr oedd dyhirod yn eu plith, a diau fod Disraeli yn un o hiliogaeth y rhai hyny (chwerthin mawr). Y mae yn meddu nodwedd y lleidr anedifeiriol ar y groes. Crelaf mai Disraeli oedd enw hwnw (chwerthin mawr). 0 ran dim a wn i yn awr un o hiliogaeth hwnw yw Disraeli ac o dan yr ystyr- iaethhyny yr wyf fi yn madden i etifedd y lleidr a gablodd Grist ar y groes (chwerthio). Dyna ddarnau o araeth O'Connell Beth bynag oedd nodwedd Mr. Disraeli, anmhosibl fyddai edrych ar iaith O'Con- nell yn deilwng o Gristion, bonsdd- wr, na dyn. Yr oedd yn iaeth a ellid ddysgwyl oddiwrth hwn oedd yn ceisio ysgaru yr iwerddon oddiwrth Loegr. Melldith a chwerwedd sydd yn ngen- eiau Pabyddion. Y mae y Pab ei hun yn rhoddi esiarcpl iddynt yn hyn. Yn niwedd ei yrfa gorchymynodd O'Connell i'w galon ef gael ei hanfon i Rufain i'r Pab. Hawdd meddwl fod Mr. Disraeli, oddentu deg ar ngain oed, wedi cymeryd cryn ryddid yn ystod amser yr etholiad yn Taunton, na buasai efe yn foddlon iddynt gael eu hystyried fel ymadroddion ei oriau pwyl ig. Dywedodd Macaulay mai asynod oedd Ymneillduwyr yn Ex.ter Hall, am wrthwynebu uno crefydd mewn ysgolion dyddiol a threfniadau llywodraeth y wlad. Cafodd dalu yn ddrud am y sarhad. Gwthiodd Ym- neillduwyr ef o'r Senedd. Er hyny i gyd nid ymollyngasant i'w ddifrio ef, er iddynt ddweyd y gallai asyn gicio I yn gystal ag oernadu neu wetyru. Os bydd rhâgoriaethau mewn dyn, ang- hofir llawer o'i gamsyniadau ef. Edrych yr ydym ar y cweryl rhwng O'Connell a Disraeli yn ngolenni deddfau moas, garweh a Christionogaeth, a buasd yn dda pe buasai Disraeli wedi delio ag O'Connell gyda boneddigeiddrwydd Gristionogol. Os oedd efe wedi gweled ei gamsyniad, ei fod wedi ceisio help 0 Conneil fel Radic il, a'i fod ef wedi cael ei lwyr argyhoeddi mai egwyddor- ion Toriaeth yw y rhai iawn, ni buasai yn anhawdd iddo ef brofi fod O'Connell wedi bod yn derfysgwr peryglus. Ond ni ddefnyddiodd Mr. Disraeli y modd- ion mwyaf boneddigaidd a Christion- ogol. Wedi gweled yr araeth uchod o eiddo O'Connell, anfonodd Disraeli her at fab O'Connell i ymladd duel ag ef, gan fod ei fab ef wedi ymladd duel ag un o'r blaen yn lie ei dad. Gwrthod- odd mab O'Come!! ymladd brwydr waedlyd a Mr. Disraeli. Yna anfonodd Disraeli lythyr at O'Connell ei hun yn bersonol Dywedodd yn hwnw, Ilyr ydych wedi gosod eich hunan am amser maith tn hwut i deriynau gwarmd iiad. Ond ni chymeraf sarhad oddiwrth Yahoo heb ei geryddn. Ymddengy* nad yw eich mab am gymeryd amo y gospedigaeth ddyledas am eich dirmyg beiddgar. Nid oes genyf gan nynyuu llwybr ond yr un cyhoeddus hwn i sylwi ar eich geiriau bytheiriol. Pe bnasech yn gweithredu fel boneddwr, bnasech yncymetyd pwyli cyn gwneudsyIwadau .dirmygus ar airoddiad anmherffaith o'r hyn a ddywedais i." A ymddygodd Mr. Disraeli yn y modd boneddigaidd nohod tuag at adroddiad araeth O'Connell ? Ceisia efe osod allan fod OConnell yn plaidio y Whigiaid, y rhai a'i galwasant ef yri fradychwr. Oad nid yw dau ddrwg yn gwneud un o honynt yn dda. Ceisia Mr. Disraeli yn y llythysr hwnw ddangos ei fod ef 3m gyson ag ef ei hun, ond nid cedd y wlad yn prisio end ychyjig am ei ymresymiaa ef. Yr oedd ei waith yn haeru "nad oedd wedi newid ei opiniynau politicaidd," yncynwys rhyw angotdyeithroio'igredo Radicalaidd ychydig cyn iddo droi at y Toriaid. Prin dwy flynedd oedd wedi myned heibio er pan yr oedd efe yn ymresymu a'i holl nerth o blaid y balot, &c. Hynod gan hyny, nid ei fod wedi troi at blaid wrthwynebol i'r balot, ond ei fod heb "newid ei opin* iynan Pa fold y gallasai efe newid oddiwrth un frawdoliaeth boliticaidd at un arall wrthwynebol iddi, heb newid ei opiniynau sydd yn auhawdd i'w gredu na'i amg ffred. Hawroad, my conscience acquits me of ever having deserted a political friend," er fod OConnell wedi bod yn gymaint cyfaill political iddo ddwy neft dair blynedd cyn h/ny, fei y bu yn falch o gael ei gefnogaeth efyn Wycombe; acheb nn cyfnswidi id yn O'Connell gaiwodd ef yn Taunton yn" iiraitor and incendiary," wedi i Disraeli tyned yno fel cenad Toriaid y Carlton Ciub. Ni ymresymodd Mr. Disraeli fel un yn ymwybodul ei fod ar yr iawn. An- fonodd ail lythyr llawn o lid at fab -O'Connell. Dywedodd wrtho ei fod am ddatgan ei foi yn edrych ar nod- wedd ei dad ef "gyda'r dirmyg mwyaf," ac os ffaelodd efe dangos y dirmyg hwnw yn y llythyr a anfonodd efe at ei dad ef, dymanodd ei ddatgan i'r •mab. Meddai efe Cyme rat bob cyf- leusdra i osod enw eich tad i fyny fel gwrthddrych dirmyg cyhoeddus; ae yr wyf yn gweddio yn d-ter y byddwch chwi nen ryw un o'i waedol.aeth ef yn cynyg dial y oasineb anni froddadwl gyda pha un yr ymlidiaf ar ol ei todol- aeth ef." Dyna eiriau Arglwydd BeacoBsneId, yr hwn sydd yn bresenolyn Brif Wein- idog llywodraeth Lloegr, mewn llythyr a ymddangosodd yn y Times Mai 8, 1835, dair blynedd a deagaiu yn ol. AnhaM dd gweled geiriau yn oynwy. cynddaredd mwy digymysg. Bwrlyma lid ae ysbryd dial dyeithrol o gryf ynddynt. Yr oedd efe yn un ang- hymwys iawn y pryd hwnw i amddiffyn itglwys Loe^r fel Tory, os yw hono yn eglwys i Grist. Y mie hoil addysg y Beibl yn erbyn y fath gynddaredd dialgar. Gobsithiwn ei fod ef wedi edifarhau yn ei gyich er ys blynyddau.
. EISTEDDFOD BETHANIA MAES-TEG,…
EISTEDDFOD BETHANIA MAES- TEG, MAWRTH. 11, 1878. SYLWADAU BEIRNIADOL AR Y CYFAN- SJDDIADAU. Y mae rhai o'r awdwyr wedi anfon eu cynyrchion i mewn yn rhy ddiweddar, ac ereill wedi rhoddi eu henwau priodol yn agorel wrth eu gweithiau, a hyny yw y rheswm na wneir sylw peliach o honynt. 1. 'Can Gofiawdwr.aethol i'r diweddu Edward Rees.Derbyniwyd oddiwrth Homer, a Publius. Y mae y blaenaf yn rhy fer, a'r olaf yu rhy hir I'n boddio. Tra nad yw can Homer ond 48 o linellau, y mae eiddo Publius yn 174 o linellau. Efallai y goddefir i mi awgrymu fod can o 100 o linellau yn ddigon hir oddeithr fod ei gwrthddrych ymadawedig. yn meddu ar enwogrwydd neillduol, ac fod can o 48 o linellau yn rhy far mewn cys- tadleuaeth, os bydd y gwrthdarych yn teilyngu cm o gwbl. Y mae olion di- ofalwch i'w gweled ar y ddau gyfansodd- iad, er nad oes yr un o honynt heb ei ragoriaethau. Cynwysawt rai ergydion barddonol a desgnfiadal. Pe buasai can Homer dipyn yn hwy, rhanasid y wobr rhyngddynt; ond gan fod y gwa- haniaeth gymaint rhyngddynt yn yrystyt hyn, ac heb wahaniaeth neillduol mewn ystyr arall, barnwn mai afresymol fydd- ai gwneud hyny. Dyfarnwn y wobr i Publius. 2. Pea war Penill i'r Gy mci eitnaa Ddyn- gariaeth.'— Derbyniwyd cyfanSoddiadaii oddiwrth Dyngarwr o G ilnn, Caredig fab Ceridwen, DyngaI WT, John Howard, Erato, Wrania, Philos, Hael Galon, Phil- anthropia, Member, J oim Howard yr ail,