Tarian Y Gweithiwr

EN BIR GAERFYRDDIN. JONES, DAFYDD, LLANWRDA. Ganwyd y cyfieithydd enwog, a'r emynwr peraidd hwn yn Nghwmcog- erddan, amaethdy yn mhlwyf Cayo, o fewn wyth milldir i dref Llanymddyfri, yn y flwyddyn 1711. En" ei dad oedd Daniel John, yr hwn oedd wr cyfrifol a chyfoethog. Efe oedd perchenog Cwmcogerddan Uchaf a Chwmcoger- ddan Isaf. Ac ar ei farwolaeth ef dasth y naill o honynt i feddiant Da- fydd, a'r llall i feddiant Samuel ei frawd. Ymddengys fod Dafydd wedi cael ysgol lied dda pan yn ieuanc, yn ardal ei enedigaeth, ond nid oes hanes ei fod wedi cael aidysg athrofaol. Y mae yn amlwg ei fod wedi arfer diwyd- rwydd mawr ar ol gadael yr ysgol i goethi ei feddwl, eangu ei wybodaeth, ac yn neillduol meistroli yr iaith Seis- neg. Cafodd gryn fantais i ymgyfar- wyddo a'r Seisneg hefyd trwyddilyn galwedigaeth porthmon, pryd yr ym- welai yn fynyob a maiuiinadoedd Lloegr i fasaachu mewn anifeiliail. Yr oedd er yn ienanc yn rhigymwr eowog, ac hoffid ei gyfeillach yn fawr gan ei gofoedion, gan ei fod yn barod bob amser i'w difyru a'i ffraethineb. Cyfansoddai lawer iawn o ganeuou di- fyrus, y rhai oeddynt yn bur boblog- aidd yn mhlwyf Cayo a'r cymydogaeth- au cylohynol. Yr oedd yn un llwyddianua iawn yn ei fasnach hefyd fel porthmon, ac ystyr- id ef yn ddyn ieuanc cyfrifol a pharch- us cyn iddo briodi, fel y gwnaed wedi hyny. Priododd y tro cyntaf ag nn Miss Jones, o Abercarfan, yn mhlwyf Llan- ddewi-brefi, Ceredigion yr hon a fa yn ymgeledd gymhwys iawn iddo am yehydig flynyddau, ond er ei galled a'i alar, bu hon farw yn ddynes ieuanc yn 1748, gan adael ar en hoi ddwy eneth fechan yn ngofal eu tad. Nid yw yn ymddangos fod ei dad yn wr crefyddol, ac nid oedd crefydd yn blino dim ar ei feddwl yntau y rhan flaenaf o'i oes. Elwa, ac ymgyfoethogi, a threnlio bywyd llawen yn mblith ei gyfeillion oeddynt ei brif amcanion. Wrth deithio yn ol ac yn mlaen i Loegr a gyroedd o anifeiliaid, teithiai ar y SaDboth fel diwmod arall, os buasai hyny yn fanteisiol iddo i gyr- haedd rhyw amcan arianol. Pan yn dychwelyd adref l'hywdro o un o'i deithau masnachol, yr oedd yn dyfod heibio hen gapel Troedrhiwdalar ar y Sabboth, a chlywai swn canu 0 fewn. Denwyd yntau hefyd i fyned i mewn i'r capel gan bereidd-dra y canu, ac aroaoddynohydddiwedd y gwasan- aeth, a phan ddaeth allan yr oedd yn ddyn newydd. Yroedd y rhigymwr digrif a chellwerus yn awr yn dechreu teunlo profiad yr emynwr difrifoL Wedi dychwelyd adref, ni fu yn hir e cyn ymuno a'r eglwys Annibynol yn Crugybar, yn agos i ardal ei enedig- aeth. Yr oedd yr eglwys y pryd hwnw m benaf dan ofal y Parch. John Harris, Capel Isaac. Yr oedd pawb ag oedd yn adnabod Dafydd Jones, yn gwybod yn dda am ei allaoedd meddyliol, ac yn fuan wedi iddo ymuno a chrefydd, anogwyd ef gan weinidogion ac ereill i gyfieitha Psalasau ac Hymnau Watts i'r Gy- mraeg. Cydsyniodd yotau a'r caia, ac ymroddodd at y gorchwyl o ddifrif nee ei orphen yn anrhydeddua. Yn gyntaf cylieithodd y Psalmau, a chyhoeddwyd hwy yn y flwyddyn 1758; a chyhoeddwyd ei gyfieittad o Emyn- au Watts yn mhen ychydig flynyddau arol y Psalmau. Heblaw eyfieithu gwaith Watts, efe a gyfansoddodd lawer iawn 0 emynau ei hun, a chasglodd lawer ereill I'w cy- hoeddi at wasaaaeth yr eglwys yn Nghymru. Y cyntaf o'r cyfryw a gyhoeddodd dan yr enw JHfyrwch i'r JPererinton, o Fawl i'r Oen neu Gasgliad o Hymnau ar amrywiol ystyriaethau a thestynau allan o'r Ysgrythyr Lan, gan Dafydd Jones, o Gayo. Caerfyr- adin: Argraffwyd dros yr awdwr gan Evan Powell, yn Heoly Prior, 176 3. Yn yr un flwyddyn ag y oyhoeddodd y llyfr hwn, priododd a Miss Price, o'r Hafod-dafolog, yn mhlwyf Llanwrda, ac a symudodd i fyw i'r Rafod o Gwm- cogerddan, pryd y gwnaeth y penill. canlynol Ffarwel i Gwmcogerddan, A thir Llathigan fechan, A Phwllybaw a'r Ffynonbant, Ffarwel i Nant-yr-hogfan. Yn faan wedi symud i Lanwrda, ymddangosodd Difyrwoh i'r Pererin- ion 0 Fawl i'r Oen. Yr ail ran gan Dafydd Jones o Lanwrda, gynt o Gayo. Argraffwyd yn Llanymddyfri, gan Rys Thomas, 1764. (j'w barhau.)

IARLL BEA.CONSFIELD (MR. DISRAELI). Wedi ffaela yn anturiaeth y papyr newydd, gallesid meddwl na buasai Mr. Disraeli yn chwanog i ymhel a dim, fel awdwr llenyddoI, am amser wedi hyny. Ond nid oedd aflwyddiant yn ei ddigaloni. Credai y llwyddai efe yn y diwedd ond ymroddi i wneud ym- drechion. Elfen anmhrisiadwy yw penderfyn- iad mewn dyn i fyned yn mlaen trwy anhawsderau. Y mae hi yn anfesnrol ragorach na'r athrylith mwyaf ysblen- ydd, os bydd yr athrylith hyny yn gorwedd lawr yn dawel, mewn difa- terwch anymdrechgar, heb wneud dim. Ac nid oes dim yn ymddangos yn fwy hyll na rhyw elephant digymhar mewn malnt, yn gorwedd yn yTflaid, yn ym- ddifyru ei hun yn yr ymwybyddiaeth o'i fawredd, ond yn rhy ddiog, yn rhy amddifad o benderfyniad, neu yn rhy lwfr i osod ei gymalau mawr ar waith, i gyfodi o'r llaid, heb gymhorth y lilipatiaid a'i hamgylchant, ac a safant yn syn uwch ben y cawrfil mus^rell- aidd. Y mae Uygoden yn foneddigas fwy respectable, a gwybedyn bywiog yn ei orchwyl, yn fwy o wrthddrych edmygedd, fyrddiwn o weithian, na'r fath gawi fil, yn y fath gyfiwr anmharch- us. Y mae y monomania athrylith- ol yn glefyd trwm mewn Uawer eng- hraifft. Y mae ei waith yn byw arno ei hun, gan esgeulnso angenrheidian i osod ei haeddianau yn farchnadol o flaen y byd, yn un o'r pethau mwyaf trallodas mewn cymdeithas. Anial- wch diffaith fyddai yr holl ddaear pe na bae dim ond goleu haul yn pelyderu arno. Y mae y llysiau gwanaf, a'r di- ferynau Heiaf Q àdwfr, yn augenrheid- iol anhebgorol taag at i'r haul wnend ei hun yn 'felus' i lygaid dynoliaeth, ac ytl fendith i'r byd. FeUy nid yw gallu y Jenor mwyaf athrylifchol, na'r bardd mwyaf ysblenydd ei ddychymyar, na'r athronydd mwyaf manwl, math. ematical, ddim ond fel gemau mewn twlc mochyn heb ymdrech amgylch- iadol i'wgosod mewn cysylltiadau cy- faddas i'w rhagoroldeb. Teimlodd Mr. Disraeli fod gemau yn ei feddiant. Penderfynodd, yn ngwyneb anhawsderau, fel Inddewon ereill, i fyned a hwy i'r farchnad, er mwyn dyrchafu ei hun yn y byd. Wedi ffaela cael prynwyr i emau ei athrylith yn marchnad papyr newydd, mewn cysylltiad a ffeithiau yr ameeroedd, trodd i fyd mawr dychymyg, a chy- faosoddodd Nofel o'r enw "Vivian Grey." Byd paryglns yw byd y dychymyg i wJeidiadwr wneud ei gartref ynddo. Y mae perygl iddo fagu golygiadau ynddo a'i gwaant ef yn anghymwys i ddefoyidioldeb yn myd fieithian cyff- redio. Po mwyaf rhamantus nen an- asiariol y byddo desgrifiad dychymyg- ol i ddyaion, pethaa, ao amgylchiad- an, mwyaf awynol y byddant i chwaeth y pysgod a nofiant yn y llyneedd a greir gan nofelwyr. Ac yn ol cryfdwr y ohwaithhono yn y pysgod, ac yn y rhai a'u porthant, y bydd yn anhawdd sobreiddio rheewaa lawr at amgylch- iadau, angenrheidiau, a dyledswyddam, fel y maent yn weithredol. Nid anhawdd ydyw meddwl fod Mr. Disraeli, fel un wedi gwrteithio ei ddy. chymyg mewn nofelau, wedi camar- wain y wlad hon mewn gwleidiadaeth. Y mae ei areithiau mewn cysylltiad a Rwsia a Thwrci wedi cynwys rham- antnsrwydd nofelwr, yn hytrach na barn bwyllog ymresymwr manwl. Nid yw efe wedi dysgu i reswm lywodr- aethu ei dafod ef. A phe buasai efe yr unig lywydd ar fwrdd llong y wlad- wriaeth yn y deunaw mis diweddaf, buasai y llong wedi myned yn erbyn y creigiau, ac yn deilchion er ys amser. Pan yr oedd efe oddeuta 23, oed y daeth y nofel 'Vivian Grey* a!IaB. Yr oedd hynyyn 1828, yn amser Sior IV. Yr oedd yr enwog Brif Weinidog Canning wedi marw y flwyddyn o'r blaen. Yr oedd hwnw wedi cyihaedd enwogrwydd, trwy ymdrech, allan o amgylchiadau anfanteisiol iawn. Di- chon i'w lwyddiant ef danio ysbryd uchelgeisiol Mr. Disrael'. Yn y flwyddyn cyn hyny y difeth- wyd llynges Twroi, gan Loegr, Ffrainc, a Rwsia. Yr oedd gwrthryfel mawr yn Ffrainc y pryd hwnw yn erbyn y llywodraeth. Ymddengys fod Mr. Disraeli wedi dychymygu llanio math o Doriaeth newydd yn Lloegr. Yr oedd efe, gellid meddwl, wedi amcanu i'r nofel newydd a osododd efe ger bron y byd i barotai y ffordd i gyrhaedd ei am- can. Ymroddodd Vivian Grey, hero y nofel, i astadio politiciaeth. Qwnaeth dduw o ddeall, neu wybodaeth, yn annibynol ar egwyddor. Penderfyn old lywodraethu dynion trwy foddloni eu rhagfarnau hwy, a gweini i'w teim- ladau hwynt, byddent dda byddent ddrwg. Ei fam ef oedd fod athron- wyr wedi marw mewn tlodi, o ddiffyg gwnend defnydd o wendidan dynion llygredig ac anwybodus, y giwei sydd yn y radd ieelaf o foesoldeb. Meddai Vivian a dynolryw y gwnaf fi fusnes. Y mae llawer arglwydd yn methu bod yn weinidog yn y llywodraeth o ddiffyg eyfrwysdra." Dim ond i gyfrwysdra Vivian, a dylanwad yr Iarll, neu y Dac, fyned gyda ea gilydd, gellid cyr- haedd y goronig lywyddoL Ebai Vivian, "cymeraf galon. Mentraf i balas y gwr mawr. Ni feddyliaf am fy ngenedigaeth iseL" Dywedodd ei dad wrtho, I- cymer ofal fy mab rhag bod yn rby frysiog i fod yn ddyn mawr." Ond cafodd Vivian gyfle yn fuan i roddi ei gynlinn mewn gweithrediad. Cyfarfu all Ardalydd Carabas, un e'r arglwyddi oeid weii cael ei osod o'r neilldu, yr hwn a fa gynt ya weinidog yn y cabinet. Mentrodd Vivian fyned at hwnw. Gwenieithodd iddo, as aeth efe felly yn favourite gan y Marquis. Gwnaeth ei hun yn bobl- ogoidd yn nheulu y Marquis, trwy foidloni y boneddigesau, mewn pethai by chain yteimlentddyddordeb ynddynt. Fel hyn eangodd oyloh ei gydnabydd- iaeth aristocrataidd ef. Swynai fon- eddwyr a boneddigesau a'i siarad ded wyddol am en rhagoriaethau hwy Troai hen boliticians oddeutu penau ei fyseid. Ei arwyddeiriau ef oeddynt,<l Gwea- au ar gyfeillion, a golwg ddiystryllyd tuag at y byd yn gyffredin." Oilynai esiampl Marchiavelli. Nid oes un gronyn o egwyddor, nac amcan moesol yn yr holl nofel, Ei duedd yw taflu rheffynau purdeb oddiar war c/dwybod trwy gyfrwysdra at ameanion polit. icaidd. Y mae mor amddifad o foes- oldeb mewn cysylltiad a pholiticiaeth ag yw Don Joan Arglwydd Byron Mawrheir oyfrwysdra ynddo ar draal cyflawnder, a thwyll ar draul gwirion- edd. Dywed y dylid" cudlio doeth- iueb o dan ffolineb, a chysondeb 0 dan nwythnsder anwadoL" Anhawdd yw cael dim mor isel a'r ymadroddion canlynol ynddo, "A hero must mix with the herd, humour their weekness es, and share the merriment of fools." Ac fel hyn y cflawnodd Mr. Disraeli ei orchestion yn ngwersyll y Toriaid Ai y genfaint (herd) yma yw y Con- servative working men'9 Association 1 f mae yn bosibl fod Mr. Disraeli erbyn hyn yn llawer uwch yn ei olygiadau na Vivian Grey,' ei nofel gyntaf. Gob- eithio mae hyny yw y ffaith. Ein T gwaith ni yw gosod pictiwr y politic- ian fel y tynwyd ef gan Mr. Disraeli ei hnn, a gadael y darllenydd i farnu yn ol y ffeithiau pa un a ydyw gyrfa yr awdwr ei hun yn debyg i'r pictiwr a dynodd efe mewn nofeL Dywei Vivian Grey, yn ol y rhodd- odd Mr. Disraeli eiriau yn ei enau ef, t")Yr wIt wedi synu rai gweithiau wrth iftfyil uwch ben y chwedlau am ym- we^adan Jupiter a'r ddaear. 2s id oedd y Taranwr yn ymddangos yn ei holl ogoniant, ond fel dyn, fel gweithiwr nen lafnrur isel, ac yn ami fel anif- ail. Y mae ysbryi traddodiad wedi darllen doethineb cyndadau. Yn yr ysbryd hwn deonglaf fi ymweliadau Jupiter a'r ddaear. Er mwyn llywodr- aethu dynion ymddangosodd y duw fel pe byddai yn teimlo fel dyn, ac weith- iau, fel anifuil yn ymddangos o dan ddylanwad y nwydau mwyaf aflan." Dygodd awdwr y nofel olygiadau aflan paganiaid am en duwiau, i gyf- iawnhau gyrfa boliticaidd ddiegwyddor Vivian Grey Nid esiampl fel hon a roddodd y Daw-ddyn, Iesu Grist. Hynod fod favourite Eglwyswyr wedi dewis Jupiter aflan y paganiaid yn fodel, yn hytrach na Christ lachaw- dwrybydl Nid oedd eisiau nodwedd aflan i wnend nofel yn rhamantus. Nid oes dim gwir fawr yn y fath nodwedd mewn un ystyr. Anhawdd yw gweled pa fodd y gallai athrylith fawrhau ei ban trwy ymostwng i nodweddu ei hun mewa nwydau aflan." Cyrhaeddodd y nofel boblogrwydd. Yn hynyenillodd Mr. Disraeli ei bwynt, beth bynag a ellir ddweyd am nodwedd Vivian Grey. Ac os nad oedd Mr. Disraeli am iddo fod yn esiampl, dy- lysai osod ihyw un yn ei nofel i'w gondemnio. Y mae yn ddealladwy nad yw efe ei hun yn foddlon yn awr i ddangos cymeradwyaeth i "Vivian Grey." Wedi i'r nofel uchod ymddangos, aeth Mr. Disraeli ar daeth i wledydd tramor, rhwng 1829 a 1831, pan yr oedd efe o 24 i 26 mlwyddoed. Yn hyn efelychodd ddewrioa. y canol oesau, oblegid crwydrodd oddeutu y Rhine, a mynyddoedd Switzerland. Aeth i Venice lie bu ei deidian y* marsiandio yn llwyddianus. Aeth i Twrci, a gwelodd eirth gwancus y wlad hono, y rhai a gofleidia efe yn awr. Aeth i wlad ei dadan yn Palestina. Gwelodd y lleoedd yn y rbai y bnont hwy yn teyrnasa. Ac y mae yn dra thebyg iddo deimlo fod gwaed tywysogol yn rhedeg trwy ei wythienau ef ei hun. Wedi iddo ddyfod yn ol cyhoeddodd dair cyfrol ychwanegol o dan y teitl c Vivian Grey.' Nid oedd fawr 0 alio meddyliol na desgrifiadol yn y rhii hyn. Ond nid oedd y nodweddion ynddynt yn rhai anfoesol. Yr oedd Vivian Grey, yn y rhai hyn, yn ddyn gweddol foesol. Gellid meddwl na allai Mr. Disraeli ddangos athrylith oad mewn cysylltiad a rhyw beth isel, a'i fod yn farwaidd, ac annyddorol iawn wrth ymdrin a phethau yn eu lie. Gwareded yr Arglwydd mawr ein gwlad ni oddiwrth lywodraethwyr heb fod ynddynt barch i gydwybod.

BEIRNIADAETH EISTEDDFOD, LLWYNYPIA, NADOLIG, 1877. "Galareb ar ol Mr. J. Llywe^lyn."— Dau ynigeisydd a ddaeth i'r maea ar y » testyn hwn. Dyfroedd Marah. — Bydd dyfynu y penill cyntaf yn rhoddi syniad cywir am arddull y bardd:— Eatyn ei la « dan y cwmwl prudd 'r I groi itmetiriau hiraeth ar y rudd Wna aaarai lleddf j teimlad a da gysgod, Ei aden dan y owmwl deifl y beddrod, I adlewyrcha ar nef-fryniaa meddwl 0 r glyn 81'110 nghvsg ar froa o (arwol nifwtt Gwelir wrth hyn nad ydyw yn amddifad orfeiddgarwch a chyffyrddiadau barddon- 01; ond mae yn dueddol i ymollwng i eithafion, gan bentyru ffigyrau, ac weithan eu cymysgu. Jeremiah.—Cawsom lawer o fwynhacl wrth ddarllen ei alareb dyner ac awenydd- pl ef. Rhydd ffordd i hiraeth a galar, ond gwna hyny yn naturiol:- Mae y n08 a'i gloewon ddagraa YB eneinio'r Hodaa britn, Blo^ai ein hadgoflon ninau -v WeJir heddyw dan an gwlitb; ■ 1 PWJ all fcio tisimUd nchal > Am dd> hidlo o'i yetor ? -■ B"ier yr .Ionig dawel Am ddylifo tua'r mor. Y mae y gerdd hon yn Ilawn o ragor- iaetbatr,ablodanawenrndaenedigdrosti, fel y gwelir y ddol yn Ebrill, wedi ei chyf- oethogi a briallu. Rhodder y wobr i Je- remiah. > 'Y,Farwnacl i Mrs. Evans.' • > Galarwr bro Rhinweddau.—Ceir 8111.. ryw wallau ieithyddol a mydryddol.yn j penillion hyn. Sonir hefyd am uwetg- VUiøn, gair na arferir yn ngeirlyfrau