Tarian Y Gweithiwr

aWEITHWfk CJMRU. t P|IS«&J> II. Nid ydyw el fod yn weithiwr yn t^nu oddiwrth ei gymariad, eithr yn ychwan- egu atJ, Anrhydedd ydyw i'r dya gael gweithio neu.tafn rio am ei f ara bennydd- iol. Nid yy; un.ig y mae yn anrhydedd i'r dyn gsal gweiibio, ddarllenydd, ondy. mae hefyd yn rhesymol ac yn ddylel- swydd' ar bob, dyn f yddo ewfllysio mwychau.pethsu byd lafarw h >fyd am dauynt. Mae y Duw mawr wedi trefnu cyfansaddiad arwynebol y ddaeav bon er rhoddi cyualiaeth i ddyaion, ond y mae yn rhaid i'r dynion lafurio y cyfryw yn gvnbf, so yna fe rydd Daw y cynydd. Yr nn fatb y piae rhanau mewnol y ddaearen wedi ei chyfoethogi gan y Duw a'i gwnaeth a phob math o feteloedd gwerthfawr; ond cyn y getlir dyfod o hyd iddyni., rhaid ydyw i'r dyn laforio a gweithio ain danynt. Duw ayddyn rhoddi bodolaeth i'? dyo, yn ei gynal, ao yn àar. par defnyddiaa cynsliaeth ar ei gyfer. IJglnr yw, gan addiwrth gyfraith, rwidif neu. drefa yiaddygiadol Duw tu,&. at y byd, fod Uafnrio jaan weithio yn rhesymol so yn ddyledswydd ar y dyn. Y mae cyfansoddiad y dyn yn gymwys- iadol at waith, ac nid oes dim yn fwy eglnrnag i fod dyn wedi ei fwriadu i ymarfer ei hun mewn gweithio neu lafuri ?. Y mae Dadgnddiad, cymeriad, a gweithredoodd Duwyn cadarnhan hyn. Llafur mae y Dadguddiad Dwyfpl ya ei orchymyn yn oi ddeohren; llafur a gwaith hefyd y mae ef yn ei orchymyn a'i gymeradwyo yn ei ddiwedd. Dynion llafurus a gweithgar a'i yegrifenodd, dynion Ilafnr yw ei arwyr tywysogol, a'r gwaithgar a'r lIaforqs yn unig y mae yn ei wobrwyo. Fel »g y mae Dadgnddiad Duw yn gorchymyn ao yn oymeradwyo gweithgarweh, felly hefyd y mae Duw yn nodwoddiadol ya ei gymeriad. Y Mae pob rhiuwedd ag sydd yn orohym- ¡ ynedig yny Gyfrol Sanctaidd bob amser yn nodweddu oymoriad ei hawdwr. Bywyd o waith a llafur dreuliodtl. ein Blaenor bendigedig yn ystodei arosfa ar y ddae %rmqwn cnawd. Gallasai, pe yn ewyllysio felly, ddyfod mewn rhwysg brerhinol, ac ymddodwyddn ei hun mewn bywyd esmwytb j eithr nid fell/. Dewisiodd yn hytrach dreulio ei einioes mewn llafur a Hudded. Gtwiagodd ,y oymeriad mwyaf cyflawn a thrwyadl fel gweithiwr ciled, llafurus, diwyd, a di- ildio. Yrun f a th oedd cymeriad yrhan fod Ddwyfol yn riygiad y greadigaeth i fod- olaeth, aoy mae yn parhau hyd heddyw, yn ojnal pob poth trwy air ei nerth.' Yr un fath et-J os edrychwn ar efl weith- redoedd; maeyr oil yn gweithio gyda y diwydrwydd, y manylrwydd, y ffyddlon- deb, y cysondeb, a'r eydgordiad mwyaf cyflawn a pherflaitb. 0 ganlyniad, os ydyw Duw wedi darpar cylch y defoydd- ian llafur ar gyfer y dyn, as ydyw gweith. garw dh trwyadl a pha?haus felly yn nod- weddu ei gymerihd ef ei hun, so mor amlwg ar oi holl woithredoedd, onid yw yn rhesymal ac yn ddyledswydd ar y dyn, yJ. hwn sydd yn ewyllysio mwynhsn pethiu y byd, lafurio hefyd am dapynt yn hytrach nog ymollwng i ddiogi a seguryd mawa byd sydd yn llawn a waith. Weithwyr tlawd a goithrymedig Oy- mrn, na fycJded cywilydd gonynch eich galw yn weithwyr. Y mae urddas ar lafur R gwaith; a phe oymerid golwg briodol ar urddas llafur a gwaith, ni ffddai sefyllfa amgylchiadol whiteslaves mynyddau Cymru mor isal ag ydyw yn bresanol. Nn fj ddÛ, ddatlleaydd; a dyma sydd yn hynod, mai y rhai sydd wedi cael ea derphafu o ganol gwaith a llifur i lai na llad Haw o awJurdod, ydyw y rhai sydd yn canfod leiaf o urdd- as a gogoniant llafur a gwaith. Cymered rhai o goraohod gaSj^yddol ein cymydogiothau yr hyat, pan nadf ydym, wrth fyned heibio, ond ya rhoddi "d d iddyct yn fo .eddigaidd ua o 'goranau Llundain,' rhag ofa i ni y tfo nesaf, with. alw heibio, i roddi iddynt un ,0 drwsgl a netthol badwir a ohwochau Sic." Abait jifi.

BWRDD YSGOL LLANGIWC. MRI. GOL,,—Mae y Bra^d T rochyddol am i'r wlad dybiad fod rhyw deimladau arsnvmuaol tuag at if gan y thai a eilw 'oi boaaydwyr' yn/ committoo y deml newydd.' Beth. sydd a fin) hyny a'i amddiffyn ef am roddi dros g&n' punt yn ormod a.-a helaethu yr ysgoidy ? A yw yn rbywgy&u? i'ch meddwl chw,, Mr. W., fod gan weinidog yr efengyl oi boeoydwyr V A hoffoch chwi i mi aw- grymn mewn newyddiadur fod genych chwi 'boenydwyrj' yn:Ystllyfera?' Go- baithioeica bod yn amddifad o hosyr-t. Oofiwch, Mr. W., na wna^thum i yn fy lath yr ua 05 firia atoch chwi yn eich perthynas a'ch gweinidogaetb. Y mae eich enw persocol, eymeriadol, a gwein- idogaethol heb ei gyffmdd genyf, a dylesech chwithau adaelllonydd i'r eiddo finan. Os cad oedd genych alia jam. ddiffyn eich hun fel aelod o'r Bwrdd lechyd, heb saethu atjf fi fel gweinidog yr efengyl, g wel I faasai i chwi roddieich amddiffyniad a-r dan. Y mao gweinidog yt efengyl i' adnabod wrth gymeriad^u ei boenydwyr.' G wyliwch'chwi araicau .rhi,g i ni a bywyd anwytiadwrus wneud y dynion gorcu yn boeoydwyr cydwyb- odol i ni. A fuoch chwi erioed yn pre- gethu ar y geiriau, Dygwch feichiau eich gilydd?'lieu 'Pwy sydd wan nad wyf fiaau WM? pw? a dramgwyddirnad wyf finau yn llosgi ?' Oad gan i'r Bj-awdTrochyddol gyfeirio at • bwyligor y deml newydd,' mi a fyc.- egaf y gwirioaedd am dano. Pwyllgor anol, tawel, a gweithgar ydoedi. De- chreuodd a gorpheaodd y 'deml newydd' mewn blwyddya, ao arweiniwyd y gy- nulleidfa o'r hen i'r newydd y a gwbi heddychol. Er mwyn talu da acn ddi wg i chwi, yr wyf yn eich gwnhodd i'r deml newydd i bregot an ar y geiriau Pa^hasd brawdgarweb,' neu Wele mo" ddairinus. ao mot hyfryd yw trigo o frodyr yn Dghydl: Ocsd-gafalwcb; am fid ynsobr a gwyliadwrus ar eich ymadrtfddiat}, yr iaith yn deilwng o weinidog yr efengyl. Haera y Brawd Trochyddol i mi ys- grifacudan lywodraeth aufoddlonrwydd iddo fod yn aelod o'r B wrdd Ysgpl. Dyna gamgymeriad mawr, a dylai Mr. W. fA yngwybod hyny yn dda, Y g wirion odd yw, rhoddais iddo dderbyiiiad siriol pa« ddaeth heibio i geisio fy Kghymoradwy- netb. G-venaethum lawer uiroiffto> ihodd- ais un bieidlais iddo, a. chymbellsis fy mhobl i wneud yr un path, nesoeddrhw ya gwgu arnaf. Dyoddefais edliwiaeth am fod yn fEafriol iddo gan rai oedd yn el adnabod yn well na mi, a myfi oedd y Brawd Annibynol & ddywedodd mewn cyfarfcd areithio yn Mhortardawe,' Fod adeg yn aros Bwrdd Ysgol Llangiwc pan v bydd yn dda genym fod Ymneilldnwr fel y Paroh. Charles Williams yn aelod o p hono;' oad ni chefais gymeradwyaeth y gynulleidfa. G-wnaethum fy rhan yn flyddloa er ei sierbau yn aelod o'r Bwrdd, heb esgouluso ereiU ag oedd genyf ofal am 811 dychweliad llwyddianus, a hyny am y credwn J Jiwnaiaelod da, cryf, ao egwyddorol. Wedi iddo fod yn fy nhy- mydogaeth yn cynyg ei wasanaeth, acyn gofyn am ein oefaogaeth, gan addaw gwneud ei oreu i arbed costau ar y pI vyf, ac yr yendreohai ei oreu i wrthwe tbio dylanwad annhag gormeawyr y plwyf; ao wedi imitlal1 wneuthur fy rhan drosto, pa ddrwg oedd i mi ei alw i gyf rif wrth ei enw pan y pleidleisiodd roddi dros gan' pnot yn fwy am helaethu ysgoidy Gw^noaegurwen nag y gallesid cael y gwaith gan un arall ? Onid oedd genyf hawil i'w alw i gyfrif wrth ei enw, gan mai afe yn unig o'r pedwar fu yn gwneud addewidion i ni ? Dywed y Brawd Trochyddol fy mod wedi ysgrifenu oddiar ddigofaitt, am ei waith ef 'ao aelodan erei ly Bwrdd yn pasio penderfyniad lady Bedyddwyr yn Brynaman yn cael caniatad i gyn&"1 Ys- gol Sabbotbol yn ysgoidy Gwauncaagur- wen trwy dalu ardfeth am dano/ Ni wyddwn i ddim fod Bedwyddwyr Bryn- aman wedi ceisio na meddwl am y fath ganiatad pan ysgrifenais y llythyr. Bu y llvthyr am tU-tl mis yn y swyddfa cyn iddo ymddangos; ao yn mhon dwy wyth- nos wedi iddo ymddangos y clywais gyntaf umgais a llwyddie." t Bedyddwyr Brynaman, Ni feddyliais fod Bedydd- wyr Brysaman yn gymydogion mor anghav^dig ac anfrawdol a myned i ym- ofyn am yi* ysgoidy wrth ban Ysgol Sab- bothol Carmel; ao nif;ddyliM8 chwaith fod y Bwrdd Yegol y fath landlords a ohaniatau yr ysgoldy, hyd yn nod i Fed- wyr Brynaman, heb wybod yn gyrstai fod Ysgol Sabb-thol Caimel yn ymadael Gwir ein bod wedi ei we: thu am £355 or ys egos i flwyddyt), a t:»lu am dano, a hyny trwy garodigrwydd ysgrifenydd y Bwrdd. Yr ooddym yn meddwl cadw meddiant o hono i'r Ysgol Sabbothol, a hyny t-wy gydsyniad y Bwrdd, a thrwy dalh ardreth am dano. Pa haerllngrwydd I ydoedd hynyna ? Y mae llawer landlord wedi gwerthu ei flerm, a dyrauno cael byw ynddi fel ten- ant, Yr r-i nicsu wedi gwo-tha yr ysg jsdy fel landlords, sc "ja dymuuo cael aros ynddo fol toaantiaid. Gwir nad oe-idym wedi mynegu y dymanmd ymi i'r Bwrdd, iJo by ay am nad ceddym yn meddwl fod cs,w dichellgac gan neb o'u cy-aydogi,»n i'n (iifaddtanu o hoaa. Yo wir, aid ji't'a i'u meddwl y buas^i y Bwrdd" yn pasio psnde-fyaiad ya ein horbya, a hyuy yn abseooldeb yr unig un o'r gymydogaeth oedd ar y Bwrdd, a hwnw yn ua o ddiaoooiaid Carmel. Y mae ya hawdd genyf gredu y gwyddai Bsdyddwyr Bryntiman act ein dymuniad am nal oeddym yn ei ddyogelu, ac mae y f Ante's a gymerwyd i basio y pender- fyaisd ya absenoldeb Mr. B. Evans yn myeed yn bell iawn i'm dysgu i gredu y gwyddai y Brawd Trochyddol am dano hefyd. DY1 u y Brawd Ti ochyddol ar ddeaU i'r 'gweithwyr yn y lie' mai I Mr. Berjv min Evans, Mr. Edmunds, ac ereill, ac nid y Bwrdd,' Sjrdd wedi I can drws yr ysgoidy yn eu ho-ibyi i'w hatal i gyfar- fod a'n gilydd i gynal eu cyf srfodydd.' Gwelwch mor awyddus ydyw i enyn dig- of iict yn y "gweithwyr at y ddau frawd uobod 'acereill.' (Pwy ydyw yr'.ereill? Nid oedd gaii ncb hawl i gau drws yr ysgoidy' oad y Bwrdd; ae nid wyf yn meddwl y gwasetbai y Bwrdd hyny oni buasai yr o goisio yr ysgoldy Wi th ben Ysgol Sabbothol Car. mel. Dymafayrachognenyrschlysur i gauad yr ysgoidy oadiwrth bawb o honom. Y mae hyny yn cael ei ddeall grin I weith-vyr y lie.' Os yw y llythyr cyiitif yn enghraifft o'r llytbyrau dyfod- ol, thyfadd mor ddibaroh ydyw y Br awd Trcchyddol i wirionedd a bone idigeidd- rwydd. Y BKAWD ANKIBYKCL.

CYFAEFOD LLENYDDOL ONLLWYN, NADOL1G 1877. HEIRNIADAETH Y DDAU BiilF DDARN C 3KA WL. 'Matihaim' (Ssephea a Jones); dau gor yn cgEitadLu, saf Cor y Banwen a Chor yr Oallwyn. Co? y Banwen.—Dafcgantad gwasgar- edicr, y bass yn m-athu cyrhaedd y G yn y 3ydd bar, yr alto yn gorbwys?, ac allan o duae br vidd dfwy y don, yn neillduol felly y tri bar diweddaf. Coryr Oallwyn.—-Datgani^d llawn ac esmwytb, y psth ddylai oahu ein cynull- eidfaoeld fod; ond caraswn gael mwy o deimlad a thyne?wch yn y 47dd e.r 5ed bars, a mwy oyni yn barau 13, 14,15. C 3r yr 0 allwyn yn oreu, no yn wir deil- ] wng o'r wobr. 'j a (John Thomas).—Y ddau gor ar ] y gani ? dlos jrna yn cychwyn ya rhy gyflym, ao yn pesti i'f diwedd, nes oedd- ynt allan o anadl cyrhaedd hauer y darn. Y gwalisu seinyddol fel y canlyn: Cor yr Oallwyn.—Y trebles yn bar yr llegyn gwneud A flat y a unig llaydyl S. ent wneui A nat. yn gynbf; yr alto yn barau 11,12,14 wadi y clause yn gwneud E flat He y dylasent wneud E nut., ac yn y i ddau far diweddaf yn gwneud y trydydd lleiaf lie y dylasent wneud y trydydd ,4 mwyaf. Cor y B&awon.—Y trebles yn bar lleg yn gwneud A fl It yn unig lIef dylasent wneud A nat. yn gyntaf yr ucodau ar 0 1 yn hotch potch; yr alto yn barau 11,12, a'r 14 wedi y clause yn gwneud E Jiai lie y dylasant wneud E natural. Y ddau gpr yngyfirtal mewa gwallau; felly hefyd gyda golwg ar y wobr, rhanar hi rhyng 1 ddynt. L. W. POWELL (EOS Tawe.) Glynileob Isaf, Ionawr 7, 1878.

YOYNTAF. Yr hysbysiad newyddiadurol cynlaf a y4iddangosodd yn 1652. Yr psgyn- iad 'awyrenol cyntaf a wnawd yn 1783. Yf amlen lythyrau cyntaf a ddefnydd- iwyd. yn 1839. Y lucifer matches, cyntafa wnawd yn 1829. Y telegraph cyntaf er anfon cenadwriaethau, a weithiwyd gan ei gynlltmydd, S. F. B. Morre, yn 1835, er na ddaeth ei was- anaethgarwch i wybyddiaeth cyhoedd- us hyd 1844. Yr yspienddrych cynt- af a ddefnyddiwyd yn Mhrydain oedd yn 1608. Arferwyd coaches yn Lloegr gyntaf yn 1608, Darganfyddwyd aur yn California yn 1848. Sefydlwyd y Co] eg cyntaf yn yr Unol Dalaethau yn 1636. Darganfyddwyd America 1492. Gwnawd oriaduron gyntaf yn Nurem- berg yn 1477. Adeiladwyd yr ager- long haiarn gyntaf yn 1830. Y peir- iant gwnio cyntaf a batentiwyd oedd yn 1840, gan Elias Rowe.

LLONGDDRYLLIAD A CHOLL- IAD 10 0 FYWYDAU. Mos Fawrth yr wythnos ddiweddaf, cymerodd dam wain golledus le yn j Bri- tish Chanel, trwy yr hon y callwyd 10 o fywydau. Daeth yr agerlong Xema, yr hon a drafnida rhwng Briste a Cork, pan yn agos i ynys a elwir y Smalls, ger Milford, i wrthdarawiad a'r llong Italaidd JPensiero. Snddodd y llestr Italaidd o fewn haner awr, a'r oil ar ei bwrdd'ond un-I0 mewnnifer.

LLITH 1)1 R WESTER. Nos LurA, Im-w? 7fod, cyralioddy Catholic Total Abstinence League gyfar- fud cjhoeddus yn y League H ">!I, St. Ar;ne-st'6flt, Le pwL dan Jywyddiasth Father Nugent. Yr oe "d yv adeilad an- forth ya orltfwn o bob*, Av y Hwyfan yr oedd Mr. A. M. SulhV^, A.S.j Mr. Ws K-athbonaj A:S,; John Y«tes, Thos. Ma-ttn, Adam Gibson; a llu n oar'eiriaid Pabjfddol. Atn^aa ycyisk ioi oedd ym- adcewyddu ea penaoifyciad o blaid dix-west. Y mhdl yn eroya y ddiod ofa- adisy sydd yn by: ddio ya ages i bedwar agiin mil o eneidiau i ddiayst^ a choll- eoigaeth yn flynyddol, a gwtando Mr. Sulliyao, A.S., yn dwoyd ei larn ar y pwocpwysighwn. Cefwydarbethgomp. us gan y dyn g&lluig hWlt, ao &sogAi y llu oedd yn ei wra-ado i baidio oySEsrrda a'r gelyn diaystriol bytb. Dywedai Mr. W. ilathbone, fod uaw ran o ddeg o'r tros&ddau a gyfi&wiiirya •> Lerpwl ya achos o'r diodydd maddwol; i ao anogai yutm bawb i waithio yn egni- ol er ceiaio diddymu y gelya ofaadwy hwn o'n gwlad. Mewn tract a gyhoeddir gan y Scottish Permissive Bill Sj~ Temperance Association, yr hwn a ysgrifeawy J gan Canoa Facrar, dywadir tod 98,955 o dafamd^i, a 38,845 o beershops ya eia gwlad. 01 gymaint o f absu sydd i'w cael e? cyfir- wyddo pobl i newynu ac i ddincsbrio eu hanain gyrffi ac e oidi,«u. TAN YN GLASGOW — Dydd^ Mercher, Ionawr 2:1, yr oedd ty ar can ya Glas- gow, a liosgwyd dyn o'r eaw Mclatyfe a'i ehwivir-yii-nghyfro.ith i farwolaeth. Yr oedd y ddau ya feddw 0.1' y p'yd, a, thybir i'r fenywsyithio i'r tao, ac i'w d]h\d llosgedig csod y ty ar iian. YFED A Ecdm.—Mao y Scotsman am ddydd Mercher, Ionsiwr 2ii, ya t; iloddi hanesion am atsryw wodi b jddi y uos flieaorol ar ol bod ya yfed y diolylid meddwc/i. Er enghraifft, yr oadd dau ddyn meldw yn cydgerddai ya sir eich- iau eu gilydd ar hyd y Steam-boat Quay yn Greenock, cwymp^sant i'r dwfr, a baddiisast. DIRWESTWR.

PRYDDEST MOUNTAISTASH. Eglurhad goleu air hyn." MRI. G.L.,—Y I e-ch d MI Hfyn di. weddtâ, y mae Nid PigWf Br/cn^u, a Gwi-wst, yn gofya eglurhad ar dtafod- aoth y b-yddeat uchod, a braiddnad awgrymant fod gwyro barn wedi bod mewn cysylltiad a hi. Addefaf fy hnn Eod pathau ya adtych yn amheus i'rlawl nad ydynt ya desil dirgelwch yr^ym- drafodaeth. Wei, i chwa'u pobj^mhaa- ieth, dyma 'eglurhad' i bawo, gan jbeithio y bydd ya effieithioli bab bvad. ziomeiig i dysu oi gwila ato. Yr oaddwn ya hoffi y testyn, yn hoffiy C belaran; ao wrth gw s, ya hoffi Ý wobr anrhydeddua. Cyfans3ddals, V chefais gan fy nghyfaill Elianwysan adysgrifio y bryddest a'i har foa i'r Ysgrifeaydd, lorwerth Goch. Wedi i'r pryddestau ddyfod i la^D wLWyn; ao ar ol iddo eu darllen a'u cymba u, anfonodd y ddwy a farnai efe ya oren, ao ail oreu i Dewi Haran, i gael ei farn yltau arnynt. A theg i'w hysbysa fod yr Haran yr un far^ a'r Gwyn. Yiinghyfarfod y beirdd yn Nghaer- dydd, y Sadwrzi cyn y Nadalig, gofyn- bdd yr Har%» am i mi ddarllen y bry- ddest, yr hyn a wnaethum. Wrth gwrs, yr oedd hwn. a'r llall yn hali pwy allasai yr awdwr fod. Ua yn Damn mai Glan- flrwd, y llall mai Gwilym Elian, a neb yn breuddwydio mai yr awdwr oedd ^ii ei darllen. Os bydd unrhyw Mnh^uwt yn amheu hyn, yr wyf yn glllw yr holl frawdoliaeth osdd yn N ghaerdydd i brofi girwiredd hyn. Wedi i mi. ddarllen y bryddest, daeth Dyfedfab i'r yst!t.feU, ac estynodd Haran y bryddest iddo i'w darllen. Minau yaofai y buasai yn ad-T waen fy arddull o gyfansoddi, ac y baasai yn gollwng y gatho'r cwd, a ddy- wedaw wrtho ysecret mai fl oedd yr awdwr, ao na wyddai y Gwyn na'r Haran mwy na'r dyn a'r baich drain, pwy oeddyr awdwr. NadoUg a ddaeth. Aethnm i Dreharbert, felly Hiran, a Ueng o feirdd ereill. Pan oeddwn yn oroesi y bont, wrth fyned o gyfarfod y boren, galwai Morion ar fy ol, gan fy llongffarch ar fi Ilwyddiaut yn Monnt. ainash. Dyna y pryd y daeth i glustiau Haran gyntaf pwy oedd awdwr y brydd- est! Gofynaia i Morion pwy oedd wedi dweyd Wrtho. Atebodd m&i Ialwyn, wrth ddyfod i fyny yn y train. NiS gwu i yn y byd pa fodd y dsieth Isiwyn i'j? secret, os na ddywedodd Dyfqdfab wrtho. Erbyn y cyfarfod dau o'r glooh yn Nhre- herbert, yr oadd R. T. Williams wadi clywed, a chyhoeddodd hynypm oedd- wtl yn de. byn gwobr yno. Am Dewi Wyn (y bairaiad), nid oedd wadi olyw- edun sill pwy oeid yr awdwr cya i lorwerth Gcch ddarllou fy llythyr yn, Mountain ash. Fel hyn, fe wel pawb nad ) oes eysgod o sail i unymgsisyddsiotaed- ig faddwl fod dim tabyg i wyro barn wedi bod yn yr amgylchiad hwn. Pe buasai Dewi-Wyn ya "ddyn a faasai ya gwyro barn, gallasai g&el hanor y wobr hono am gyflJJwai y badrwaith, gaa i ua edlych o ymgeisydd fod yn daer iawn am gael y wob? ar y tolerau hyny! A chlywais fod yr edlyohhwllw, yn dweyd yn Aberdar, y buasai yn dobyg o fod' yo

7- odd lythjr odd! wrth Ranavaioaa, brenhines Madagascar, yn caniatau iddo ddychwelyd i'r Ynys, ac aros yno dros bum mlynedd, ond nid yn y cjmeriad o genadwr. Felly heb aros i jraholi a deisyf am gafnogaeth, antnr- lodd i ddychwelyd ar ei draul ei hun ynl838, yn y cymeriad o drafnidiwr ond mewa gwirioneid yn genhadwr. Yr oedd yr erledigaeth weii tori allan pan gyihaeddodd efyr ynys, ac yr oedd yntau yn teimlo i'r byw wrth weled y rhai a gawsant droadigaeth dan ei Weinidogaethj yn cael en herlid fel pet lis, a lluaws o honynt yn dyoddef « merthyrdod.