Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
KlSTRDOFOn GERDDOKOL AbER>AR.
KlSTRDOFOn GERDDOKOL AbER>AR. CynaiLwyd yr eisteddfod uchod ddvdd Llun di, o,!a-F yn Neuadd Ddirwestol Ab^rdiir. Oyimui-wyd y gadair gan y Parch. R. RJwh.>1ó!s, Aberaman, am 12 o'r glocb. Yr oedd y swyddogion ereill j hefyd yn eu Ileoedd, sef yr arweinydd, Evan Rees, Ysw., Middle Dyffryn a'r beirniad, Mr. J. Evans (Eos Myrddin), Dowlais. Wedi rhoddi ychydig o anerch- iad agoriadol, galwyd i ddechreu ar Miss Susanah Davies, Ystalyfera, i roddi y gan agoriadol, sef 'Dechreuwch yr Wyl.' Cyflawnodd y ferch ieuanc hon ei gwaith yn rhagorol. Y mae ei llais yn gyfoethog, ac os caiff chwareu teg, y mae dyfodol gogoneddus iddi. Cystadleuaeth y bechgyn ar Awelon fy Ngwiad,' gwobr 2s 6c. Cystadleuodd 15, y goreu oedd Edwin Nicholas, Ystal- yfera. Dywedodd y beirniad eu bod oil wedi canu yn dda, ond fod rhai o honynt yn mwrdro y geiriau, yn enwedig ar y gair paradwys.' ac ereill yn gwneud slur anmhriodol ar y cusenwch fy ngrudd.' Cystadleuaeth canu dernyn cerddorol ar y pryd i bedwar, gwobr 6s. Cystadl- euodd saith o bedwariaid, a'r goreu oedd y parti cyntaf, sef John Thomas, T. S. Thomas, Daniel Thomas, a David Phil- lips, oil o Aberdar, y rhai a ganasant y dernyn oil yn gywir ond y ban nesaf i'r olaf ond un gan y tenor. Cystadlu canu Adgonon Mebyd,' gan wrywod, gwobr 5s. Cystadleuodd 13, a rhanwyd y wobr rhwng David Evans, Blaenllechau, a W. Hopkin (Gwilym Bryn Cerdyn), Mountain Ash. Cystadleuaeth canu 'The Thames Boat Song,' gan barti rhwng 16 a 25, gwobr £1 5s. Dau barti a gystadleuodd, sef parti o Aberdar a pharti o Blaenllechau. Dywedai y beirniad na chlywodd efe well canu erioed na'r canu ar y dernyn hwn, ac nas gallai foddhau ei hun yn well na rhanu y wobr rhwng y ddau: arweihyddion, David Phillips a John Rees. Cystadleuaeth canu 'Cwynfan Pryd- ain,' gan bedwariaid, gwobr 12s. Cys- tadleuodd naw o bedwariaid, a'r goreu oedd y chweched, sef parti o Aberdar, yn gynwysedig o David Phillips, Eliza Morris, Hanah Harris a David Evans. Dywedodd y beirniad na chlywodd efe well canu er's llawer dydd na'r canu a gafwyd gan rai o'r partion ar y dernyn hwn, yn enwedig gan y chweched a'r nawfed. Cystadleuaeth canu 1 Gyda'r Wawr,' gan ferched, gwobr 5s. Cystadleuodd pedair, a hyny yn rhagorol, ond yr oreu oedd Miss Jones (Llino3 Rhondda), Tre- erci. Gwnawd gwobr o 7s. 7c. i Susan- nah Davies, Ystalyfera. Cystadleuaeth gorawl ar Molwch. yr Arglwydd,' sef Anthem Gwaredigaeth Glowyr Tynewydd, gan Parry, gwobr 25s. a b .ton Tiardd i'r arweinydd, gwerth £1. Cystadleuodd pedwar 0 gorau, sef cor Hirwaap, dan arweiniad Mr. W. J. Da- vies; dor Bethesda, Abercwmboi, dan arweiniad Mr. Thomas James; cor Blaen- llechau, dan arweiniad Mr. John Rees; a choi o Aberdar, dan arweiniad Mr. T. S. Thomas. Y buddugol oedd cor Blaenllechau. Cystadleuaeth y solo bass, Honour and Arms,' gwobr 5s. Cystadleuodd 10, a rhanwyd y wobr rhwng Richard Jones, Aberdar, ac Idris Thomas, Blaenllechau. Cystadleuaeth y prif ddarn corawl, Dated mae rhwymau,' gwobr iSlO, a darlun o'r cor, gwerth 30s. Cystadleu- odd tri o gorau, sef cor Blaenllechau, dan arweiniad Mr. John Rees; cor Abercwmboi, dan arweiniad Mr. Thomas James • a chor Aberdar, dan. arweiniad Mr. Jonn Thomas. Dywedodd y beirn- iad fod y tri chor wedi canu yn rhagorol, ond mai y goreu yn ei dyb ef oedd yr olaf. Cystadleuaeth deuawd, 'Y Glowr a'r Chwarelwr,' gwobr 8s. Chwech wedi canu, ond dim un yn gywir; ond y ddau oreu oeddynt Dan Thomas, Aberdar, a J. Rees, Cwmaman. Credwh i'r beirniad gyflawni ei or- chwyl er boddlonrwydd mawr, gan roddi beirniadaeth fanwl a rheswm digonol, yn ei farn ef, am yr hyn a wnai. Yn yr hwyr cynaliwyd cyngherdd, pryd y datganwyd Cantawd y Tylwyth Teg am y waith gyntaf, yr hyn a wnaed er boddlonrwydd y cynulliad. Nid oes genym ond gobeithio i'r antur- iaeth droi allan fel na bydd y pwyllgor yn golledwyr arianol.
.Y WALET.
Y WALET. MEI. GOL.,—Y tipyn tramp diweddaf a gymerais oedd i fyny i wyl lenyddol Cwmtwrch, prydnawn dydd Sadwrn. Ar fy ngair, m'ae pobl Cwmtwrch yn fwy gwareiddiedig na'r desgrifiad a gefais gan rywun ychydig amser yn ol; dywed- ai hwnw wrthyf fod canibaliaeth yn ei grym tua phen uchaf y Cwm. Ond yn wir, Mri: s Gol., gailaf dystioliaethu yn dra gwahanol oddiwrth ymddygiad bon- eddigaidd trigolion rhan uphaf y Cwm yn y cyfarfod llenyddol prydnawn dydd Sadwrn. Gwelais yno lu o feirdd, rhy lubsog o lawer i'w henwi. Cymerwyd y gadair lywyddol gan Gwalch Ebrill, Bryn- aman, yn apsenoldeb Gwydderig o her- wyda y ddanodd, ac arweiniwyd y cyf- arfod ganMorganwg Ystalyfera. Beirn- iaid—y canu, Alaw Meudwy, Ponardawe; y fardddniaeth, GlanCarnant. Gwobrwy- wyd y rhai canlynol ar y gwahanol dest- ynau Canu, y Gwanwyn goreu, cor y Wern. I Y Gwenith Gwyn; goreu, cor Temperance Hall. Enillwyd ar y Gan ddigrif i'r meddwyn' gan Nathan Twrch. Gwobrwywyd Samuel Morgan am 'Yr Ysgrif ar Ragrith.' Ar y 30 llinell i'r 'Boreu' Gwilym Wyn oedd y goreu. Gwobrwywyd Gwalch Ebrill ar yr englyn goreu i'r Torpedoe,' yr hwn sydd fel y canlyn:— Dorpedoe eel, inor-elyn- a YBgwyd O'i gwPg fel daeargryn! Chwyda, teifi ar archiad dyn A* BwyduB ddinystr sydyn Rhanwyd y wobr am yr araeth ddifyfyr oreu ar y 'Twrne' rhwng y Doctor a W. Griffiths, Cwmllynfell. Ni chaniata gof- od i ni gofnodi manylion y cyfarfod. Y goreu ar y testyn derchafedig, sef, englyn i 'Berlau'r Awen' yr anferwawl a'r athrylithfrawl Gwilym Meudwy, B B.D., Poets' Cottage, oedd Nathan Twrch. Ac er difyrweh i'r darllenwyr wele ychydig o'r englynion, pa rai a rydd syniad am deilyngdod llenyddol y llyfr gwarchiaidd hwn:- Wil Feudwy y oIafadyn,-wag ei ben, Gwegi, boys, yw'r Llyfrjn; Er gwarth i feir' gwerthu fyn Y donian ysgadenyn. Perlau brif, ond fod grafel- Mnynt, Yn ffyrnig myn Carwel; 'Nenw foes gofynaf, Welt Ai bawdo wnaeth y bwndel ? Lot o ddail at ei ddwlni-wastraffwydt Cyst rhaffo 5 mwnci, Neu erfen bydd y bardd sourvy Os poba'i does beb B.B.D. Ferlau aur cerub barlyrau-ydywgr Hynodol ddrud emau; Fe wyla beirdd y nefol ban Hyd ael asur 'rol eu tlysau. Hen lwyllys mamgu yn hollawl-ydyw Caniadau y mygdd- Neu risgyl gwern uffernawl, B.B.D, y babi d Crefu ni wnkf am logrifen-yn burlwys I Berlau yr Awen Rbyw hen grydd yw'r prydydd pren, A bywyd Bili Bawen. Hen faw vw perlau r awen,—medd Mitchell, Modd matchin a scwiben Wele ap rhaw a meddwl pren, A dwli ar bob daien. Rhoi i genedl fargeiaion,—ei awen Hoew rhtii mvfyrion Ond 'nawr ai'r Mecdwy'n wirion, Ei B) lau rydd o barlwr hon Dyfarnwyd y wobr i'r un canlynol fel yr unagosaf i'w Ie :— Rbyw swp o bapur sepon,-a nonsense Yn hansian ei galon; Wel, 0, ffei! hen Wil y ffor, Yn gw-rthu'r fath rsgartbion. Terfynwyd yn brydlon, cawd gwledd lenyddol felus, ac y mae'r frawdoliaeth yn bwriadu cynal y fath gyfarfodydd eto; cynelir y nesaf yn Festry y Wern, Ystal- yfera, prydnawn dydd Sadwrn, Tachwedd v lofed. Beirniad y farddoniaeth, &c., fydd Gwalch Ebrill, Brynaman; tebyg mai beirniad :y canu fydd Mr. David Lewis, Brynaman. Fel hyn y canodd y Gwalch yn nghwrdd Cwmtwrch i Mor- ganwg Ystalyfera :— ¿, BGrganwg, wr drwg, ar fyr dro-welit Mew n prif wyliauln leado; Arweinydd na oheir heno Trwy'f ardal yr un fal fo. Yr. HEN DRAMP.
PWLL Y SAINT, FFOREST-I FACH.-.
PWLL Y SAINT, FFOREST -I FACH. Da genym hysbysu fod dyfalbarhad wedi dyfod a'i wobr gydag ef i weithwyr y lofa uchod. Gostyngwyd huriau y gweithwyr hur o bedair ceiniog y dydd ddechreu Mai diweddaf. Daliasant afael yn y ffaith eu bod yn cael eu llyw- odraethu yn uniongyrchol gan y Bwrdd Cymodol. Penderfynwyd fod y mater i gael ei benderfynu gan Mri. W. T. Lewis, Aberdar, o du y meistri, a W. Abraham (Mabon) o du y gweithwyr. Am ryw resymau anhysbys i ni methodd Mr. Lewis a dod i gyfarfod a Mabon, ond mynodd hwnw y mater wedi ei ben- derfynu mewn llys arall. Y canlyniad oedd. i'r meistri gael ar ddeall nad oedd ganddynt hawl yn ol y dyfarniad i os- twng hurian y gweithwyr, ar ol y gos- tyngiad cyffredinol o 21J y cant diweddaf. Nos Wener diweddaf talwyd hwynt ar yr hen bris, ac yn ychwanegol talwyd yn I ol iddynt yr arian a gadwyd oddiwrthynt er mis Mai. er mis Mai.
Advertising
IRONMONGERY. CHARLES REED, Ir nmonger, Aberdare, C has a vacancy for a respectable youth as an apprentice. Knowledge of Welsh desirable. Tra mor tra Brython.' TABERNACL, MAESTEG. BYDDED hyabys y cynelir Eisteddfod Flvn- -1.3 yddol y cap?! uobod Dydd Nadolig, 1877, pan y gwobrwyir y buddugwyr ar y testynau canlynol. CANIADAETH. £ s. c. I'r Cor, heb fed dan 30 mewn rhif, a gano yn oreu I Pwy a idd f-I yr Argl- lwydd,' o'r Gerddorfa. Rbif 30 6 0 0 I'r Cor, heb fod dan 30 mewn ihif, a gano yn oreu Molwch yr Argi wy dd,' gan Proff. Parry 2 0 0 BBIBNIAID Y Ganiadteth, Mr. D. HOWELLS fGwyn Alaw.) Y Farddoniaeth, &c Mr. T. W. HENNYS (Enis Ddu.) Am bob hysbysiaath pallach ymofyner a'r ysgrifenydd. Cynelir Cyngherld ardderchog yn yr hwyr. DAN MAURICE, YBg, 41, Garn Roal, M>»e8teg, Glam. Cymry, deuwch at y Cymro. RHYBUDD! RHYBUDD!! DYMUNAB H. Phillipshvsbysuy cvhoedd ei fod yedi AGOR SIOP GELFI 0 wneuthuri d cartrafol yn No. 5, Canon-street, Aberdar, am briaoedd iselach na neb yn Nehoa- dir Cymru, er cyfarfod a'r amssroedd gwael pre- senol. Telir y Cludiad i bob parth. CyCùiriad-6 a 7, G.dlys Road, yn nghyd a 5, Canon-st.reet, Aberdar. Yn mhob llafur mae .elw.' Trydedd Eisteddfod flynyddol JERUSALEM, LLWYITIPIA. (Dydd Nadolig, Rhagryr R5, 1877;) Llywydd: W. WILLIAMS, YdY., GrJYOiiOll House, Penygraig. ■ Arweinydd: Y PARCH. J. R. lotgs, Llwynyp^J i Beirnfaid Y Cyfansoddiadaa BarHdonol, Rhf^| iaeth, a'r Cyfidthad—HY^VEL CBB^S Corwen; y Ganiadaeth, &cMB-^ C. JENKINS, Llanelly yr Idroddif^J HOMO DDU ac EVAN LEWIS Tonyp^l< Pianist: Miss LEWIS, Caerdydd. Yr Eisteddfod i ddechreu am 10 o'r gwlu, Mynediad i mewn, Is.; Plant dan 12 oed, pris. Yn yr hwyr ojnelir Cyngherdd, pryd rhan ynddi gan Miss GERTRUD LEWIS a JENNY LEWIS, Caerdydd, MR R. C. JEN Llanelli, MR. LEAH, Llantrisaat, yn ng amryw ereill 0 gantor ion 0 safle. TRAETHODAIR. Ii 1. Am y Traethawd gorau ar' Ystyr- en enwau hen aneid-dai plwyf Ystrad- j yfodwg, yn neillduol y lleoedd o gyloh i Llwynypia, yn nghyda chofnodi%d o'r A dygwyddiadau pwj-sicaf n eu hanes' 1 2. Amy Traethawd goreu ar 'Joseph £ fel cymeriad i'w efrlychu 0 1" BARDBONIABTH. 3. Am y cyfieithad goreu i'r GTmr- aeg o Poem upon God,' i'w gael oddi- wrth Mr. J. Crocket, Pontypridd, am a 6 ddau lythyrnod oeiniog 2 4 Amyr Alareb oreu ar olMr. John f Llewelyn, Butcher, Ton pandy 2 2 5. Am^ Farwnad oreu i Mrs. Jane Evans, priod Mr. D. M Evans, a merch | William a Rachel Lewis, Llwjnypia,. T 6 Am y G-n oreu ir G tdmebwr, ar y mesur Llwynon, dim dros pedwar t penill 1 1 CANIADAETH. 7. I'r Cor habfod dan 6) mewn nifer a gano yn oreu 'We never will bow f down,' (Handel) A Matronome i'r arweinydd, gwerth 2" 8. I'r Cor, heb fod dan 30 mewn nifer, 80 na epillodd J610 o wobr o'r blaen, a gano yn:oreu anthem I Molweh yr Ar- ø I glwydd' (Parry) 6 9 a Songs of Wales' (J. Thomas), • £ i'r arweinydd, gwerth ,3 & 1" 9. I'r Cor o Blant a ganont yn oreu Holl breswylwyr daear, de'wch,' 0 „ t 'Carolau Nadolig' 1 j A pitch pipe i'r arweinydd, gwerth Caniateir i bedwar mewn oed i'w cy- northwyo. 10. I'r Parti ddini dan 16 na thros 2) mewn nifer a ganont yn oreu 'Y S Gwanwyn,' (Gwil uk Gwer.t 2 '( 11. I'r hwn i j»atio \ri' oreu y Solo" Bass C Now Heaven in full. st' Glory A shone,' (Crestfoiii) w .0 10 12. I'r hwn a g^no yn oreu v Solo > Tenor'In native worth,' (C eation) 0 » 13. I'r hwn a gano yn oreu Death of ^$ Nelson,' (Pitman's Popular Son^s) 9 • 14 I r ferch a aano^ yn oreu Adgof- i '4 ion,' [12 0 Ganeuon Parry] 0 • I 15 I'r hwn a gano yn oreu Dewrder Livingstone,' [cyhoeddediggan I. Jones'. 1 Treherbert] 0 16. I'r hon dan '5 oed a gano yn'oraa ¡" Y Dwryn Pur,' [S ngs of.Wales] Q 17. I'r hona gano yu oreu Y Penyw Facha'rBeibl Mawr/JProfeaor Parry J 0 9 18. I'r hwn dan 15 oecfa gano yn oreu y rhan gyntaf He was despised, [Messiah] ø 19. 1 Ir Fife Band, ddim dan 16 mawi ajfer, a chwareno yn oreu Merch Mfl- gnu 20. I'r sawl a chwareuo yn oreu ar yr Harmonium Arwain fi, O, Fug»il Tirion,'[Swn y Juwbili 21. 1r sawl a ddarllenoyn oreu ddarn a rhoddir ar y pryd 0. ADRODDIAD. 22. Am yr adroddiad goreu o 'Greu- londerau Bulgaria,' fgkn Homo Ddu, gwel y program] ■-> 0* CBRDDOJUAETH.. 23. Am y Ganig ore*, y. geiriau ar y program .I Bydd y programs yn barod Medi 20fed, JIIk nwys y gweddill o'r testynau, yr am idatt, ac i'w cael oddiwrth yr ysgrifenydd amjy srferol, gan ba un hefyd y gellir cael y cerddoiol. W. WILLIAMS, V Bookseller, «jitf Tony pa tidy, Pontyg?^. EISTEDDFOO UNOEBJL; TAIN ASH. BYDDED h stys y oyn.llr yr Eiat« uchod yn y Workman's Hall, dydd 1877. Bydd y programme yn cynwys y tesi &c., yn barod ya fuan. Hyd hyny yr Cjhoeddi y canlynol:— a TRIETHODAU. » Am y Traethawd goreu ar Yracg- enrheidrwydd i Feistri a Gweithwyr i ddarparu trysorfa tuak at gynortiwyo y rhai sydd "n cyfarfod a damweiniaa mewn gweithfeydd glo, yn n/hyd a'r a m cynllua goreu i'w dwyn i weithrediad.' BARDDONIAETH. • Amy B^yddest Goifadwriaet^ol orau ar ol y diweldar Mr. Wai. Hopkins, q 9 U.C.W., (ddim dros 150 o lice lau) Am y ddau Englyn Uncdl Union goreu i'r Golomen Gludydd (Carrier 5 Pigeon)' u CANIADAETH. I uorhyw gor, heb fod dan 50 na throfl 80 mewn nifer, a gano 1n oreu Gwya ti iyd a y styria wrth y Tlawd,' i w chael g 0 gan Hughes a'i Fab, Gwrecssm A I'r Cor o'r un gynulleidfi, ddim dan 50 mewn rhif, na enill dd £ 12 yn flaen- orol, a gano yn oreu Y G mam Glyd. g f i'w chael gan Hughes a'i Fab I'r Cor o Blant a gano yn or(u I Gwyll ei fyd y Gwr,' o Gantata Joseph, gan 2 0 ø H. Davies, Ruabon (Caniateir i 8 mewn oed i gydganu a hwynt.) Beirniaid — y Traethodau a'r Far DEWI WYN 0 ESSYLLT y Canu, V. Ysw., Aberdar. Dros y Pwyllgor, J. EDWARDS (Iorwerth 1 7 D.S.—Cenir y Quartette sydd yn y Qftoruf yn full chorus.- Hefyd, Nicb?*: sydd yn yr ail ddarn oorawi yn l'»wn. yngir unrhyw rif o rai mewn < ed 1 g» TreW^ Bass efo Cor y Plant, ond rhaid 1 Alto fod dan 16 oed..
ARAETH MR. MACDONALD.
— ——— gyn neu ferched, yn gweithio rhyw bym theg neu uu-awr-ar-bymtheg y dydd, a hyny am fywoliaeth brin. Cymeraf fod cyflog llafur yn isel ddigon. Cymerwn actios glowr sydd yn gweithio yn un o'r dosbarthiadau taledig goreu, dywedwn ei fod yn enill 5s. y dydd rhoddai hyny iddo 25s. yr wythnos ar y cyfan; ond tyner o hyny 4s. 6c. am rent, glo, nwy, offer, &c., a bydd ganddo yn weddill 20s. 6c. yr wythnos. Os bydd ci deulu yn cynwys pedwar o nifer, rhydd hyny 58. ilo. yr un iddynt, neu 8c. y dydd. Os cynwysa ei deulu bump, rhydd iddynt 4s. ltc., neu 7c. y dydd ac os cynwysa ei deulu chwech o nifer, byddai ganddynt 3s. 5c. yr wythnos, neu 6c. y dydd. Nid yw y rhif diweddaf hwn yn un anfynych llw gyfarfod. Wedi'r cyfan, dyma'r oil sydd gan y gweithiwr a'i deulu i fyw arno mewn ymborth a dillad. Ond gan ein bod wedi cymeryd un o'r dosbarthiadau goreu, beth pe y cymerem ddosbarth lie na enilla y glowr ond 4s. y dydd; a chy- meryd ei fod yn cael pum' diwrnod yn yr wythnos, byddai ganddo 20s. yr wyth- nos. Cynerer o hyny eto y 4a. 6c. am rent, &c., bydd ganddo ar ol y swm o 15s. 6c. i gael bwyd a dillad iddo ef a'i deulu. Dyweder eto fod tri yn y teulu, dyna Ste. y dydd iddynt Os bydd ped- war, bydd yn 33. lOvc. yr wythnos, neu 6c. y dydd yr un. Os byddai pump yn y teulu, ni roddai ond 3s. lie. yr wytbnos neu 5ie. y dydd. Costia gwallgofiaia y wlad ar gyfartaledd o 9s. i 10s. yr wyth- nos yr un, a'r tylodion ar gjfartaledd o 5s. 6c. i 6s. yr wythnos. Yn ein plith ni, ynte, y dosbarthiadau mwnawl, gwelir fod treuliau y tylodion plwyfol yn fwy na chostau y gweithiwr caled a diwyd y tu allan i'r tylotdy; ac eto gofynir, mewn trefn i allu gyru yn mlaen gystadleuaeth gartrefol — nid tramorawl—i weithwyr ,vl fyned yn is yn eu huriau, ie, yn sefyllfa bodolaeth, er caniatau iddynt hwy fyned yn mlaen yn ol eu mympwy eu hunain. Os hyn yw y symiau y gall y gl wr eu henill, ac os yw y dosr uriad a'i a wnes yn gywir, ac heriaf i neb eu gwrthbrofi, yna dywedaf ei fod yn anmharch, ie yn ddir- myg ar y gweithiwr diwyd a gonest i ofyn iddo iselhan ei hun i focUlo u ar sefyllfa sydd yn waeth nig eiddo tyloclion a gwall- fofiaid, a byddai yn llwf'dra ynddo ef ei urii foddloni ar sefyllfa wtelach na'r rhai hyny h'Jb wneud ymdrecli e^'iiol i'w wrthsefyll. G vel I Iyddai myned i gyf- .nu o sefyllfa y tyluwd plwyfol nag ym- dstwng i ddim a arweiniai 1 se'yllfa wael- ach na'r elado ef. CJ^prsom lawer ychydig araser yn ol am champagne i lowyr. am scooting boxes, 'gàlfnelieenses, &c. ond gufynaf i'r sawl a froliant am bethau o'r fath, pa fodd mae aelodau teuluol yn myned I gael y naill na'r llall o'r pethau hyn o 8c., 7c., 6c., neu fie. y dydd at fwyd a dillad ? Y gweith- iwr i fyned yn ol, pin fyddo dyn a chanddo ond ychydtg o athrylith yn prynu glofa, benthyca arian yn ol £ 12 y cant, ac ar ol hyny yn gosod i fyny~w-uthfeydd, 3m adeiladu llaw-weithfeydd er cynyrchu pob math o nwyddaa llin a gwlau, a phethau amrywiol ereill a gynyrchir gan- ddynt, ac mewn blwyddyn bydd yn gyru oddiamgylch yn ei gerbyd t. Bydd y ty bychan yn rhollle i'r neua ysgolion Cyhoeddus yn ehedeg o Raen yr athraw neu'r athrawes neillduedig! Bydd yn rhaid i addysg ysgol y pentref roi ffordd i Eton, Harrow, neu Rugby. Rhaid i'r ysgolfamaeth, swydd yr hon a wasan- aetha yn dda holl angenrheidiau mam neu famgu, roddi lie i fursenau Germani neu Switzerland. By-dd yr enw yn cael ei yeli yanegu at yr ustusiaid, ac yna gyda ei gelloedd llawn, dichou y gall ddiwyno o'r naill Rhagfyr i'r Hall ar ffolineb y gweithwyr. Ie, gwaeth na hyny, mewn adeg bwyllog bydd yn dyfud allan gyda rhyw offeiriad da ei feddwl i drotiin allan sobrwydd a rhagluniaeth. Gofyn i'ch gweithwyr i fyned yn ol tra y mae hyn yn myned yn mlaen ar bob tu! Na, Dyth. Wrth un, ac wrth bawb y dywed- wn, ymwregyswch, ymwregyswch i'r ym- drech. Myned yn ol tra y canfyddir ar bob llaw gyfoeth a'i bendraw iddo, ac yn tarddu o hono loddest, rhysedd, a glyth- ineb! Na, fyth, fyth. Y LLWYNOG. MRI. GOL.Clywais lawer o son a siarad am Ystalyfera a Chwmtwrch, ac fel yr awgrymais yr wythnos ddiweddaf, penderfynwn cyn fy marw, neu yn hy- trach fy lladd, i dalu ymweliad a'r lle- oedd hyn. Mae rhyw ysbryd rhyfedd am dramv/y yr hea ddaearen wedi fy meddianu yn ddiweddar. Nid wyf yn hidio mwy am daro tr imp nag am siglo fy nghyntfon. Felly r eddyliais ynwyf fy hun mai gwsll penodi rhyw atnaer neillduol er canu'n iach i China fawr Cwm Rhon Ida,—ben Salt Lake per- fwynhaol ein cyfaill Barflwm. Bu ychydig betrusder yn fy meddwl am y cynllun goreu er ym ulael. Weith- iau yn tueddu i f/ned gyda thoriad y wawr, pan oedd Brigharn Y »ung Cwrn Rhondda. yn mretcht-ia Morpheus, yn enjoyo ei hlln yn ngherbyd breuddwyd- ion ac ysbrydion menywod glanaf y cwm yn ei ddifyru; brydiau ereill yn meddwl ] mai gwell ymadael gyda min y nos, a ) theithio yn lladradaidd hyd y boreu, pan 1 fyddai holl gorgwn a bytheuaid y cwm i yn ddystaw, a rhag ofn i ambell hen i leban unllygeidiog fy ngweled, a'm cam- gymeryd yn lie ci cynddeiriog; oblegyd dyna fel y mae y dyddiau hyn os dy- gwydd i gi diniwaid fod mor anffodus a cholli ei feistr, ac i rywun ei weled yn trotian wrtho ei hunan, dyna hi yn 'ha- la-ba-lw wyllt drwy y lie, a'r holl wlad yn cyfodi, pob un yn arfogi ei huh a phastwn mawr, ac ar ei eithaf yn ceisio goddiweddyd truan. Oud fodd bynag, y penderfyniad y daethum iddo oedd myned i orphwys y rhan gyntaf o'r nos, a chyfodi fel ag y ga;wn gyrhaedd Cwmtawe erbyn y ply-- gain. Felly y bu. Codais yn foreu, a- chymerais ychydig luniaeth, a ffwrdd a mi ar y full speed i gyfeiriad blaen Cwm Rhondda. a chymerais gefn y mynydd ar fy nhrwyn i Cwm Corwg, a ffwrdd a mi dros y rheilffordd i Lansawel drwy ganol dystawrwydd y nos, a dilynais fy nhrwyn heibio tref Castellnedd i gyfeiriad Pont- ardawe, nes i mi gael fy hun yn ymyl y pentref. Nis gallaf roddi llawer o hanes y lie hwn am fod lleni y nos rhyngof ag ef, a'r bobi oil yn rhwym gan gwsg oddi- gerth ryw hwdwch mawr o heddgeidwad sydd yn yr ardal, yr hwn a gyfarfyddais tua thop yr Alltwen. Bydded i'r bobl hyny sydd a fowls ganddynt fod ar eu gwyliadwriaeth, gan gofio fod ambell i greadur mor llwynog- aidd a minau i'w gael. Os mai cadw heidvoch yw eu swydd, dichon eu bod yn cadw terfysg mewn ambell dwlc fowls ar brydiau. Wrth ddilyn fy nhrwyn heibio square. Cross Inn, Pontardawe, sefais o flaen siop D avies, a thybiais fy mod yn clywed yr Hen Domos gogyfer a mi yn breudd- wydio, gan ollwng ocheneidiau trwm- lwythog, fel canlyniadau ei siomedig- aethau carwriaothol yn yr hen fyd tra- fferthus yma ond wedi. chwerthiIl am ben yr Hen Domos, ffwrdd a mi dracjiefn yn ngwres fy ngwaed drwy Ynysmeudwy, a chyrhaeddais Y stalyfera cyn i'r wawr ymdori. Yr oeddwn erbyn hyn wedi cael hwjfl ar deithio, ac o'r braidd na oeidiwn dros ben Taren Wyddon, wedi i mi gael toriad gwawr i'w gweled, gan fy hoenusrwydd a'r ysbryd teithio oedd yn fy meddianu. Pasiais godre'r Graig yn llathadaidd, yn nghanol y tawelwch dyfnaf, nes cyrhaedd capel Panteg, a throais i fawn i'r fynwent, a phwy oedd wrth borth y fynwent ond ysbryd adein- jog a brawychus. Wedi cyfaich. gwell iddo, eawsom ymgom ddydaorol a'n gi- Iydd, a rhoddodd gyfarwyddiadatl rha- gorol i mi o berthynas i'r lie. Dywedodd wrthyf fod rhyw Bock faw.: yn y 11e, ac fod Ueng o ysbrydion gwlad y trueni yn hofran ar ei hystlysau bob nos. O'r Rock hon, ebe fe, y ceir y meini mwyaf caboledig i addurno Ge- henah. Diana, gnawdol y Rock sydd yn tynghedu pob cynffongi o ddiacon sydd yn dal swydd yn y gwaith, ac yn gweith- io dan aden yr Australian Government, i ddodi eu holl ddylanwad mewn grym i wrthweithio yr ysbryd s/n codi ei lef yn ei herbyn o bulpud y Wern. Y Graig fawr hon s/n cefnogi haid 0 buteiniaida eL gordderchwragedd llygredig i gael hufen llafur y lie. O achos y Rock ddieflig hon y stopiwyd ffwrnes ambell bydler am agor ei hopran yn ei chylch. 0 achos yr hen Graig lygredig hon y stop- iwyd ambell Will Cetyn o ddyn am fynu yn ol dros dair punt o arian a gadwyd oddiarno am gwrw y ———— yn yr .ffice. Bu yr ysbryd yn dylifo ei frawddegau i mi am agos awr o amser, hyd nes i mi ddweyd wrtho am atal am fod y wawr yn dechreu tori. Addewais ddod eto i'w gyfarfod. Ffwrdd a mi heibio Penywem ac Allt- ygrug, a chymerais y llethr i fyny yn fy llawn hwyliau, a enefais fy hun wrth droed mynydd hirfaith y Gwrhyd. Dy- ma le byfryd i Iwynogod Mesurais y mynydd tuag i fyny heb wel'd na chlyw- ed neb ond goleuni ambell un o'r fferm- wyr yn myned i'r beudai i fwydo'r, gwar- theg. Pasio y capel yn ddisylw nes i mi gyrhaedd pen pellaf y mynydd, yn nhal- cen yr hwn y mae amryw ogofeydd bych- ain Minau yn lluddedig gan y daith erbyn hyn, ac mewn awydd am fan i orphwyso, a ymlusgais i mewn i un o honynt, yn yr hon, feddyliwn, yr arferai rhai o'r preswylwyr gerllaw gael def- nyddiau tau. Erbyn hyn yr oedd y wawr yn agor ei hamrant: pryd hyn yr oedd myrdd o ddychymygion yn ymwau drwy fy meddwl pa fodd oedd gweith- redu, ac oni buasai fy mod yn ddirwestwr selog ac eithaf penderfynol buaswn wedi syrthio i ddwylaw y brofedigaeth o yfed diodydd maddwol, gan fod tafarndy ger- llaw a'i daicen tuag ataf. Fodd bynag, penderfynais dreulio y dydd i dramwy i fewn ac allan i enau yr ogof, gan fethu dyfalu bj,th allasai fod dyben yr adeilad mawr urddasol oedd ar y gwastadedd odditanaf. (Jewcll yr helynt yn y nesaf. LLWYNOG.