Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
Y GLOWR: NEU CAETHWAS Y LOFA,I
Y GLOWR: NEU CAETHWAS Y LOFA, "Enoch, y mae yn rhy wir—yn rhy wir! Y mae fy nan lygad wedi en chwythu allan gan y blast, ac nis gall holl feddygon y byd adferu fy ngolyg- on. Ond y mae fy mhen yn ddolurus, ac nis gallaf siarad." Peidiwch a blino eich hun Dafydd, ond gobeithiwch y goreu. Caffecl amynedd ei pherffaith waith, ac fe a a heibio y gofid mawr hwn, chwi wyddoch." a Ie, fe weddai i'r dall fod yn amyn- eddgar bob amser. Ond O! fy mhriod a'm rhai bach Beth a ddaw o honynt hwy?" Ni ddylech ymofidio a'r meddyliau hyn yn awr, Dafydd. Ni chant ddy- oddef tra y bydd genyf fi fraich, fy nghyfaill. Nid wyf yn anghofio eich daioni. Yn awr ceisiwch a chysgu." o Ar hyn gadawodd y glowr barddol ystafell yr anafus, tra y murmurai yr olaf fendithion arno, ac y geisiai yn ofer a chysgu. Ond yr oedd poenydiau corff a meddwl yn alltudio cwsg, gan gadw ymenydd Dafydd Jones yn fyw- iog, fel pe byddai ar dan. Ceisiai feddwl nad oedd yr oil ond dychymyg breuddwydiol, o'r hwn y deffroai ryw bryd ond ni ddygai y meddwl hwnw y cysgod lleiaf o gysur gau gydag ef, a pharhaai ei arteithiau i gynyddu yn hytrach na lleibau. Yn ddall, daros- tyngedig, a'i holl obeithion wedi myned yn llongddrylliad, nid oedd yn un rhyfeddod fod ei feddwl yn rhoddi ffordd o dan y fath wasgfa, a'i fod yn ymwingo fel mewn anobaith. Y mae colli golygon yn un o'r blinfydau mwyaf a all gyfarfod a dyn, ac yr oedd gwaith Dafydd Jones yn sylweddoli hyny, yn ei suddo i'r dyfn- deroedd isaf mewn anobaith. Ac nid oedd ei ofid yn gymaint o'i herwydd ei hun, ond o herwydd ei wraig a'i blant, y rhai a ymddibynent arno am eu cynaliaeth. Ac yn awr, wrth feddwl am fyw yn ei sefyllfa bresenol, a bod yn faich arnynt, yr oedd yn cael ei lethu gan ofid, tra yr oedd ei feddwl a'i galon fel ar dan. Daeth y doctoriaid drachefn, ac a weinyddasant ar y claf, bywyd yr hwn yn awr yr oedd ganddynt obaith i'w achub. Braidd na ryfeddent weled Mrs. Jones mor isel ei hysbryd. Pan ddaethant o'r ystafell, aeth hi yn mlaen at Dr. Williams, gan ofyn iddo, mewn ton wanaidd, A ydyw ei olygon wedi eu llwyr golli, Doctor ?" "Yna trodd y meddyg o gwmpas. ae a ddywedodd yn sarug, "Kin busnes ni ydyw hyny, wraig." (l Gallasech, o leiaf, roddi atebiad boneddigaidd," ebai Mrs. Morris. Yn wir," ebai dysgyblÆscuIapies. Y mae yn debyg ein bod i gymeryd ein dwrdio a'n holi gan bob hen fenyw yn y pentref. Yr wyf eisiau i chwi ddeall nad yw Doctor Williams i gy- mervd ei drafod gan bob hen wrach yn y gymydogaeth." "Gall m-meddyg fod yn fo-fo-medd- wr ar yr un pryd," ebai Enoch Evans. Earychodd y meddyg i gyfeiriad y bardd gyda golwg sarhaus, fel pe yn myned i ddifodi bodyn hwnw druan ag un edryehi..L. Yna gyda gwen fawreddog dywedodd, "Y mae bardd y fwyell yn troi i bleidio yr hen fenyw rwyn'n gweled." "Syr," ebai T ms, "gallwch ddi- olch i'r boneddi^esau hyn a'r parch a deimlaf i'r anedd-dy hwn, neu ynte gwnawn i chwi wneuthur ymddiheiriad am eich, ymddygiad a hyny yn dra buan. Yr oedd y Dr. ar fyned i godi ei gloch yn uwch, pryd yr ymyrodd Dr. Davies, gan ddwyn i mewn heddwch rhwng y pleidiau yna, gan fyned at y Mrs. Jones, archodd iddi fod yn obeith- iol, gan ddweyd na byddai ei gwr farw o'r niweidiau hyn." Ond Mr. Davies; y mae arnaf eis- iau gwybod a ydyw ei olygon wedi eu colli," ebai hi drachefn. "Y n anffortunus, er ydym yn ofni eu bod, ebai y meddyg, "ond nid oedd- ym am yebwanegu at eich gofid wrth wneud hyny yn hysbys i chwi mor fuan. Etolteimlwyf na ddylem eich twyllo yn awr." y £ Yna, gan gymeryd braich Dr. Will- iams, gadawodd y ddiu dy y glowr, yr hwn yn awr oedd y trymaf yn yr holl 4-.ref. j
I.PEN. III.
PEN. III. Pasiodd y dyddiau yn drymaidd yn nhy Dafydd Jones. Am yr wythnos gyntaf ar ol y ddamwain, deuai y cy- mydogion i mewn yn gyson i ymofyn yn nghylch y gwr, ac i gydymdeimlo a'r wraig dorcalonus ond pallodd yr ymweliadau hun y naill ar ol y llall, nes o'r diwedd nad oedd un yn dyfod j gynyg cydymdeimlad ond y weddw Morris, yr hon, yn nghyda'i merch fechan Grace, a ddeuent i mewn bob prydnawn er rhoddi ei chyfran hi o gydymdeimlad, a'r bardd Enoch Evans, yr hwn a ddeuai i mewn dair gwaith yn yr wythnos yn gyson, ac a dorai ar y prudd-der a ymddangosai i ordoi ty y glowr anffodus nos a dydd. Yn araf hefyd dychwelodd cryfder Dafynd Jones, ac fel y dychwelai hwn, cynyddai ei ymwybodolrwydd o'i anall- uogrwydd annhraethadwy. Wedi ei wahanu fel hyn oddiwrth fwyniant goleuni yr haul, golygfa farddonol y dyffryn, a'r afon lydan, gyflym redeg, ar yr hon y carai edrych trwy ffenestr ei dy, a mwy na'r ew bI, yn wahanedig oddiwrth wynebau ei anwyliaid, a hyny gan fur cadarnach na phres a haiarn, teimlai yn hollol orehfygedig o ran ei ysbryd, a gweddiai yn fynych, ac 0! mor fynych a thaer-ar i'r nefoedd ei ollwng o'i ddyoddefiadau yn hytrach na gadael iddo fyw mewn dallineb, i wrandaw ar drueni y rhai yr oedd efe yn analluog bellach i'w cynorthwyo, ond yn hytrach chwanegu at eu baich trwy ei sefyllfa analluog.
YR YMGYRCH AFFRICANAIDD.
YR YMGYRCH AFFRICANAIDD. LLYTHYRON STANLEY. CYF. GAN W. D., TREOYNoN. LLYTHYR II. YR oeddwn wedi fy nharo gyda'r fath syndod ar ymddangosiad sydyn y fath gorff mawr o ddynion arfog, fel nad oeddwn-braidd yn credu ein bod eto yn nhiriogaeth Mtesa. Yr oedd rhywbeth yn gywrain hefyd yn eu hagwedd, canys nid oedd yno ddim gwaeddi, oer- nadu, na dim yn orphwyllog yn en hym- ddygiad, megys y gwelsom anwariaid droion pryd yr oeddynt ar gyflawni gweithred erchyll. Yr oeddynt oil yn gwisgo agwedd hunanfeddianol er yn sarug a phenderfynol. Yr oedd yn foment ofnadwy i ni. Nis gwyddem pa beth i'w wneud o'r canoedd anwariaid oeddynt yn parhau i fod yn ddystaw, ac heb roddi yr arwydd lleiaf o'u bwr- iadau, os na chymerem y goedwig o fid- ogau yn arwydd eglur a digamsyniol fod eu hamcanion yn rhai gwaedlyd. Ofnem wneud symudiad, rbag ofn i ni drwy hyny achosi trychineb ag y bydd- ai yn ddichonadwy ei ochelyd; ac felly y safasom am ychydig fynydau yn sylwi y naill ar y Hall. Beth bynag, torwyd ar y dystawrwydd yn fuan gan ymddan- gosiad y penaeth yr hwn a'n croesawai —er ei fod yn feddw—y prydnawn blaenorol. Yr oedd ganddo bren hir yn ei law, yr hwn a ysgydwai o fiaen gwynebau yr anwariaid, a thrwy hyny eu gyru amryw latheni yn ol. Wedi hynydaethyn mlaen atom, achan daraw y bad, a'n gorchymynodd i ymadael ar unwaiih, gan ein cynorthwyo ei hun i wthio ein Hong fechan i'r llyn. Fel yr ymlithrai i'r dwfr, daeth penaeth arall yn mlaen, a gofynai i ni beth oeddemyn feddwl wrth dynu ein bad mor bell i'r lan i'w traeth. Dywedasom wrtho mai er mwyn ei amddiffyn rhag llanw'r mor, ac yr oeddem ar ychwanegu rhesymau ereill pryd y torodd y penaeth cyntaf y mater yn fyr drwy ein gorchymyn i wthio rhag ein blaen a gwersyllu ar Ynys Musira, pellder oddeutu pedair milldir, i'r hwn le y eanlynaini gydag ymborth. Nid oedd genym un gwrth. wynebiad i ufyddhau i'r fath gyngor da, a buan y gosodasom gan Hath rhyngom a'r lan elyniaethus, a chan nad oedd y Waganda eto allan o berygl parotoisom ein drylliau yn barod i ysgubo y traeth. Mor dew oedd y gwyr arfog gyda glan y dwfr, fel y gallem wneud galanas dychrynllyd yn eu plith, pe buasem o duddiad dialgar, neu pe ein gorfodid i danio er cynorthwyo y Wagandiaid ond yn ffodus, er nad heb wneud ardyst- iad uebel, a dadleu poeth, hwyliodd ein cyfeillion yn ddyogel, a chaniynasant ni i Ynys Musira. Yna daeth y swyddog ac wedi cael ar ddeall ein anghenion a'n hamcanion, danfonodd am dri syp- yn o bananas a'n anrhegu a hwynt, ac yna gadawodd ni i'n tynged. Yn y prydnawn cawsom dreni ar ein Grand Admiral Magassa, gyda llynges fawr o gychod yn rhwyfo yn araf tuag j ynys gymydogaethol, lie y gwersyllodd dros y nos. Mewn dymuniad i gyflymu ei symudiadau, hwyliais o Musira am Ynys Alice, pellder 85 o filldiroedd. Canlynodd dau benaeth ein cychod cynorthwyol ni amfilldirnenddwy, ond dychrynasant wrth ymddangosiad y tywydd, a throisant yn eu hoi, gan waeddi arnom yr un amser y gwnaent ein canlyn can gynted ag y gostegai y gwynt. Yr oedd yn agos haner nos pryd y cyrhaeddasom Ynys Alice, ac wrth rwyfo am oleuni ary lan, yn ffod- us cawsom gilfach ddyogel a chysgocol. Y goleu a ganfyddem oedd tan wedi ei wneud gan rai o bysgotwyr Bambi- reh at sychu eu pysgod. Yr oedd ein dynion mor newynllyd fel y cynygias- ant afaelid yn y bwyd er dychryn ac arswyd i'w berchenogion. Ataliais fy mhobl, a lleddfais ofnau y pysgotwyr drwy dalu dwbl bris am swm digonol o bysgod yn lluniaeth am ddiwrnod i ddwylaw y bad. Pryd daeth yn oleu ddydd cawsom ein hunain wrth droed dibyn crogedig, a darganfyddasom ein bod wedi cymeryd lloches yn agos i fath o bentyffurfiedig o greigiau crog- edig, y rhai oeddent yn awr wedi en duo gan fwg amryw o danau. -Daeth brodorion yr ynys lawr i ymweled a ni, gan ddal allan dwswau o laswellt fel arwydd o heddwch a dymuniad da. Ond er eu bod yn ddigon caredig yr oeddynt mor orthrymus yn eu gofynion, fel na enillasom ddim drwy eu cyfeill- garwch, a garfod ymadael yn y pryd- nawn gyda phob tebygolrwydd o newyn o'n blaen, os na fyddai i Bambireh (ynys fawr a phoblogaidd, yn gorwedd i'r de-orllewinol o Ynys Alice oddeutu 25 o filldiroedd), i'r hon yr oeddwn yn benderfynol o hwylio, os na fyddai i hono ein diwallu a bwyd. Yn nghanol gwlaw, taranau, mellt a thwrf y morchwydd bob ochr, gollyng- asom angor lawr dan gysgod Ynys Barker oddeutu canol nos. Yr oedd yn gwlawio ac yn taranu trwy'r nos, a cbaw- n som draffertb mawr i gadw ein bad i nofio gan mor arw ydoedd. Gyda'r wawr brysiasom ymaith o'n sefyllfa beryglus o flaen awel gref o'r gogledd- ddwyreiniol, ac o fewn tair awr daeth- om yn agos i gilfach fechan a chlyd pentref Hajuri, i'r de-ddwyrain o Ynys Bambireh. Fel yr edrychem ar y Ilethrau gwyrddion wedi euhaddurno y llwyni Ifrwythlon a heirdd, a'u britho a deadelloedd o anifeiliaid tewion, meddyliem eu bod yn addawol am ddi- gonedd o ymborth da—bananas aedd- fed, geifr tewion, swm da o laeth, a phethau da ereill i ddynion newynllyd. Ond siomwyd ni drwy glywed torf luosog o bobl ar y gwastadedd eang yr ochr uchaf i'r pentref yn bloeddio eu rhyfel-gri. Gweithiasom yn mlaen yn agosach i'r lan er hyny rhoddai newyn i ni lawer o ymddiried, a theyrnged gyfoethog i ni fyddai tawelu y penaeth rhyfelawg hwnw. Wrth ganfod ein bod yn penderfynu nesu at eu glan, rhutbr- ai ybobl lawr atom dros y llethran. Sisialai doethineb wrthyf am barotoi ein dryllau, ac felly y gwnes, a rhwyfo yn araf tua'r lan, gan feddwl yn sicr os eymerai terfysg le, y caem amlygiad o hyny mewn pryd er ein galluogi i ddy- chwelyd. Safasom yn y peltder o ugain llath o'r tir, a chanfyddais fod ym- ddygiad gwyllt y brodorion yn cyfnew- id i addfwynder fel y nesaent atom. Cyfnewidiasom y cyfarchiadau cyfeill- ) gar arferol, a gwahoddwyd ni i dir yn y fath don ag oedd yn dileu y drwgdyb- iaeth lleiaf o'n meddyliau. Ond nid cynt y cyffyrddodd gwaelod ein bad a'r ddaear nag y rhuthrasant atom yn un corff gan ymaflyd yn y bad, a'n llusgo yn grynswth i dir syoh. Gall y dar- llenydd ddychymygu y fath nifer oedd yn ofynol i gyflawni y gorchwyl pryd y dywedaf fod y bad a'i lwyth yn pwyso oddeutu dwy dynell. Dwywaith v cy- fodais fy llawddryll i ladd ac i gael ty Hadd ond ataliodd y dwylaw fi, gan ddweyd ei bod yn rhy gynar i ymladd, fod y bobl hyny yn gyfeillion, ac y byddai yr oil yn iawn. Felly eistedd- ais i lawr ar y llyw, gan ddysgwyl yn amyneddgar am yr eiliad derfynol. Cynyddai yr anwariaid yn gyflym mewn rhif, ac ychwanegai eu godwrdd (hub- bub.) Derbyniasom iaith ddigofus a gweithredoedd gormesol heb symudiad na gair ar ein rhan ni. Dalient bicell- au yn eu dwylaw megys pe ar daro, a thynent eu bwäau a'u hanelu at bob .un o honom gydag edrychiad cynddeiriog- wyllt, a llygaid ar ymdori allan o'u mor- teisiau. O'r boll olygfeydd gwyllt a gwar a welais erioed mewn bywyd, ni welais y fath gynddeiriogrwydd gor- phwyllog, gwyllt a ffyrnig wedi ei baentio ar wynepryd y natur ddynol. Y dynion heddychol gynt a ymddangos- ant yn awr yn gethern ffyrnig. Ymyl- ent ar ynfydrwydd. Tarawent y llawr a'u traed, curent y bad, malent ewyn, ysgyrnygent eu danedd a fflangellent yr awyr a'u piceilau, ond ni thywallt- asant waed, Ataliai y penaeth Shekka hyny, gan ohirio yr hyfrydwch, debygwyf, erbyn adeg mwy cyfaddas, pryd y byddai eisiau cyffroad arall. Nid oedd eincyfieithwyr ar un cyfrif yn segur yr amser hwnw. Defhyddient yr holl anrhegion, neu ddarbwylliadau ag oedd natur wedi eu gwaddoli a hwy, neu yr hyn oedd dychryn wedi ei greu ynddynt, heb'ddangos, beth bynag, un- rhyw waseidd-dra neu waelder. Yn wir, tarawyd fi a syndod gan eu dull dynol yn traethu ein hamcanion a'n dybenion yn teithio ar y Niyanza, a'u tawelwcb yn dyoddef. Canfyddai yr anwariaid hyn a sylwent ar hyny gyda rhyfeddod. Yr oedd ymddygiad- au tawel y dwylaw a'r eyfiethwyr yn effeitbio llawer i lonyddu yr anwariaid, ond torent allan yn awr ac yn y man i ystormydd o gynhwrf gorphwyllog, ac ystumiau gwylltion a llofruddiog. Eisteddais am dair awr ar lyw y bad yn sylwi ar y rbagarddangosiadau hyny or trychineb adeimlwn yn sier oedd wedi ei fwriadu, yn ddystaw gyda'r eithriad o ymddiddan a'r cyfieithwyr ar brydiau er cynyg hyfforddiadau iddynt, ac ym- ddangoswn fel edrychydd hollol ddi- ofal, ond nid felly y t§imlwn. Yr oedd- wn yn brysur gynllunio gwrthwynebiad a diangfa, acni ddewiswn well na bod yn alluog i wneud ymosodiad ar yr &n- wariaid bradwrus. Ond gan ein bod yn eu gallu, nid oedd genym ddim i'w wneud ond bod yn llonydd hyd y de- chreuent gyflawni gweithredoddo greu- londeb, ac ymdrechu prynu heddwch, neu o'r hyn leiaf obirio y terfysg. Yn unol a'r meddylddrychau hyn cyfar- wyddwyd. ein cyfieithwyr i gynyg di- llad a gleiniau (beacls) i'r penaeth Shekka, yr hwn a ymddangosai i fod yn meddu awdurdod tra-arglwyd diaeth- 01 dros yr oil, a barnu wrth y parch a'r ufudd-dod a dalent i'w orchymynion. Hawliodd Shekka bedwar o frethynau a deg o wddf-gadwynau o beads mawr- ion fel iawn am ein caniatau i ymadael mewn heddwch. Talwyd hwy iddo. Wedi eu sicrhau, yn uniongyrchol gorchymynodd ei bobl i gymeryd meddiant o'n rhwy fau, yr hyn a wnaed cyn i ni ddeall beth yr oeddynt yn ei gylch. Dyma yr ail waith i Shekka i ymddwyn yn ddichellgar a. bradwr- iaethus, ac amlygai y chwertbin uchel a gwatwarus oddiwrth ei bobl, fel yr oaddent yn mawrhau ei ddoethineb. Wadi gafaelyd yn ein rhwyfau, aeth Shekka a'i bobl yn araf tua'u pentref i giniawa, ac i benderfynu pa fesurau ereill a fabwysiadent at y dyeithriaid. Daetb menyw yn agos atom, a dywed- ai wrthym am fwyta mel gyda Shekka, mai dyna yr unig ffordd i ni i achub ein bywydau, am ei fod ef a'i bobl wedi penderfynu ein lladd, a chymer- yd yr oil a feddwn. Anfonwyd coxs- toain y bad i gynyg amodau o frawdgar- wch i'r brenin, ond dywedwyd wrtho am fod yn dawel, na fwriedid un drwg i ni, ac addawai Shekka y dydd canlyn- ol, efe a'i bobl, ddyfod i fwyta mel, a gwneud brawdgarwch sier., a pharhaol a ni. Dychwelodd y coxswain atom gyda golygon gorfoleddus, a buan y trosglwyddodd ei sicrwydd ei hun i'r dwylaw. Ond rhwystrais ei hyder gor- modol a'i ymddiried yn y fath bobl ddichellgar a bradwrus, a dywedais wrtho am beidio edrych ar ddim ond doethineb ei hun, ac ar bob eyfrif i beidio ymadael a chymydogaeth y bad -mai gweithred nesaf Shekka fyddai gafaelyd yn ein drylliau yr un modd ag y eymerodd ein rhwyfau. Cmfyddodd y dwylaw nerth fy ymresymiad ar un- waith, as ni chefais achos i gwvno iddynt wrthod talu sylw i fy ngeiriau. (I'w barium.)
FFEITHIAU HYNOD.
FFEITHIAU HYNOD. OAFODD ffermwr o sir Wicklow ei daro gan y parlys, ac mewn cahlyniad i hyny, dyoddefodd ei gof ddirywiad pur hynod. Medrai alw i gof y llyth- yren gyntaf yn mhob enw cadarn a fyddai arno eisieu mewn ymddyddan, ond nis gallai gofio y gair ei hun. 0 herwydd hyn, bu raid iddo gario gydag ef gyfres ysgrifenedig o'r pethau y byddai arno yn gyffredin eisieu eu cael neu siarad am danynt. Byddai arni enwau ei blant, ei wasanaeth-ddynion, ei gyfeillion, dillad, &c., yr enwau wedi eu trefnu fel mewn geiriadur, Os byddai arno angen siarad am aradr er enghrailft, edrychai yn ei eiriadur am y llythyren P, y gyntaf yn y gair Plough," &c. Gallai ddweyd y gair cyhyd ag y byddai yn ysgrifenedig o'i flaen ond can gynted ag y gwnai gau y llyfr, diflanai y gair yn gwbl o'i gof. Yr enw cadarn (noun-substan- tive) yn unig a anghofiai. Collodd un milwr fu dan driniaeth meddygol er tori ymaith ran o'i ymen- ydd ei afael yn gwbl ar y rhifynau pump neu saith; a chollodd yr ysgol- feistr mewn canlyniad i'r "brain fever bob adnabyddiaetb o'r llythyren F. Dywed Syr Astley Cooper i ddyn gael ei ddwyn i Guy's Hospital mewn sefyllfa o ddideimladrwydd. Bu yn y eyflwr hwn am beth amser; ond o'r diwedd gwellhaodd i raddau, a de- chreuodd siarad. Ond nid oedd neb yn y lie a fedrai' ddeall un gair a ddy- wedai. Un diwrnod dvgwyddodd 11 aeth wraig fyned i'r ward lie yr oedd yn gorwedd, a deallodd hi ef yn union, oblegyd siaradai Gymraeg. Dywedodd wrthiy medrai siarad Seisneg yn. dda cyn ei anffawd, ond er y pryd hwnw nid oedd yn gallu cofio na deall yr un gair o honi. Mae beddrod yn nghwr dwyreiniol ben Eglwys Trefaldwyn, yn yr hwn y claddwyd un Newton, yr hwn a ddien- wyd (msddir) ar gam tua'r flwyddyn 1819, heb yr un glaswelltyn nac un llysieuyn o un math yn tyfu arno. Tyf yn y fonwent borfa fras, gnydiog, ond pan y gogwydda at ymyl beddrod "y dyn a gafodd ei grogi ar gam," fel y dywedir, gwywa a syrthia yr oil fel lludw. Nid yw y gwanwyn gyda'i fyw- yd a'i rym wedi gwneuthur unrhyw gyfnewidiad yn agwedd allanol y ddwy lath hono hyd y dydd hwn. Dywedir nad yw y fedwen hono ar yr hon yr ymgrogodd Rees Harries alias "Rees y Patchwr," o Heoly- felin, Aberdar, flynyddau yn ol, wedi blaguro hyd y dydd hwn. Betb. a ddywed naturiaethwyr, llysieuwyr, a fferyllwyr am bethau fel hyn? a mil a mwy o ffeithiau hynotach a rhyfedd- ach fy th a ellid gyfleu pe caniataai am- ser a gofod i hyny.—RASH.
YR HYN A WELAIS YN Y LLAN.
YR HYN A WELAIS YN Y LLAN. AR foreu dydd Llun teg, y 7fed o Awst, a mi yn rhodio heolydd y dref, gwelwn dyrfaoedd o ddyeithriaid yn dylifo i fewn; ac wedi holi beth oedd yn bod, cefais ar ddeall fod eisteddfod o grynfri i'w chynal yn yr Athenaaum Hall, lie y cystadleuid mewn canu, ysgrifenu Cy- mraeg glan gloew mewn barddoniaeth a iaith rydd, yn nghyd a llawer o bethau da ereill. Gwelais ddyn teneu, o olwg yn hytraoh yn Ianciaidd, a gwydrau ar ei drwyn, yn esgyn yr esgynlawr, a chlorian yn ei law i bwyso wyth o ddyn- ion anniddig, ceintachlyd, anfoddog—yn barcu pawb wrth eu llathen eu hunain, sef eu bod yn anonesfc. Y mae hen ddi- areb yn dweyd mai 4 Dr:wg ei hun, tebyg arall,' Diau mai teulu biin arnynt yw y cai torion. Y maeut yn y dwfr berw byth a hefyd. ISTid ydynt yn cael gonest- rwydd braidd ar law neb, ond cam byth a hefyd! Dyn a'n helpo! Pa bryd y cant gyfiawnder ? Hwyrach pan y den. ont i'r glorian olaf y dywedant mai cam a gawsont. Mantolodd y gwr teneu hwynt yn ddisebon a diseremom, heb ofni gwep na gwg yr un o honynt, ac heb feddwl y buasent yn cysgu yn es- mwyth y noson hono ai peidio. Ni cbaf fanylu ar bab dynsawd ar ei ben ei hun o flaen y barnwr hwn, ond eyineryd y frawdoliaeth o honi. Bu y tafolwr wrthi yn pwyso a phwyso, ac fel Punch gynt yn pwyso Palmerston, dywedai am y goreu, He is weight, and that is all." Wedi edrych ar y ddrama hon yn cael ei chario yn mlaen am lawer o amser, a chael llawer o ddifyrweh wrth weled a gwraixdo, daethum i'r penderfyniad fod y gwr yc liygad ei le. (xwelais yno hefyd wr bychanyn tafoli y beirdd-llwyth go debyg i'r blaenaf. Yn wir, fe ddichon mai gefeilliaid ydynt. Ychydig wyr y frawdoliaeth yma am heddwch a thangnefedd, er eu boq yn gorseddi y gan yn ami; ond gwaeddi heddwch, heddwch lie nad ydyn t y m aent yn fynych! Ymae y byehan dan sylw wrth y dafol ynunmawr mewn meddwl, fel y tybir, ac yn cael ei resu yn mysgy blaenafo feirdd gwirioneddoleingwiad, ac yn gyfarwydd a thafoli beirdd yn wythnosol, heblaw ei fod yn cael ei gyf- logi yn ami iawn i eisteddfodau mwyaf ein gwlad. Yr oedd efe yn un o bwlpud- au yr Hen Gorff y Sabboth blaenorol, ac yn cael ei wrando gan amryw o'r cywion. Cafodd y bycban hwn amryw o'r beirdd yn brin, ond dalicddrhai eutir, a daeth- ont a'r dafol i'r llawr, Bendithir ei enw am oes gan y cyfryw, ond aia y siomed-