Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
10 articles on this Page
LUTHER.
LUTHER. OAETH y diwrnod lllawr-diwmod treial Luther o flaen De Vio, Llys- genad y Pab—o'r diwedd. Diwrnod i'w gofio byth oedd hwn. Anhawdd fyddai mesur pa un ai pryder pleidwyr gwirionedd yr efengyl, ai awydd pleid- wyr celwyddan y Babaeth i roddi ter- fyn ar y gwirionedd hwnw, oedd fwyaf. Credai De Vio y gallai ei rwysg a'i awdurdod ef ddylanwadu ar fynach tylawd, i abertbu y gwirionedd yn hytrach nag aberthu ei hun, mewn ymdrech yn erbyn holl allu Rhufain. Dacw Luther yn cychwyn o'r diwedd iua'r Ilys, lie yr eisteddai De Vio, y Cardinal, yn farnwr. Yn ei balas ef, neu ei lety gorwyeb yn Augsburg, yr oedd yn myned i brofi Luther. Aeth penaeth mynachlog y Carmeliaid gyd- a'r Diwygiwr. Yr oedd y penaeth hwn yn gyfeillgar ag ef. Yn ei anedd ef yr oedd Luther yn lletya. Aeth tri brawd mynachol ereill gydag ef,-Dr. Link, yr hwn a berthynai i'r un urdd ag ef ei hun, oedd un o honynt. Mor gynted ag yr aeth Luther i mewn i balas y Cardinal De Vio, yr oedd awydd ei weision Uuosog mor fawr i gael ei weled ef, fel y eyflymas- asant o'i amgylch fel haid o wenyn. Ymwthiasant bron ar draws eu gilydd -y fath dorf o'i amgylch ef, fel yr oedd efe bron yn methu ymlwybro yn mIaen. Yr oedd De Vio, y tywysog Eglwys- ig, yn dysgwyl am dano yn ei lys. Gyda bod Luther yn sefyll o'i flaen, ymostyngodd a'i wyneb ar y llawr. Yr oedd De Vio yn ymddysgleirio fel fcwmpath o rew yn ymyl oen. Gor- chymynodd i Luther sefyll ar ei draed. Yr oedd yr Italiaid oedd wedi dyfod fel gosgordd i De Vio, wedi ymwthio i mewn i weled y mynach yn ymostwng i'w meistr hwy. Diau ei fod yn felus ganddynt ei weled ar y llawr, gan feddwl mai gwaith byehan fyddai ei goncro. Deillion oeddynt: ni welent hwy ond y corff ar y llawr. "Y rhai sydd yn y cnawd, am bethau y cnawd y maent yn syniaw." Nid oedd gan- ddynt un "syniad am bethau yr ys- bryd." Ni welent hwy yr ysbryd eawraidd oedd yn preswylio yn y babellglaioedd ar y lIawr-ni welent hwy Ysbryd Duw yn ei hollalluawg- rwydd yn cynal ysbryd a chorff Luther. Bet! nid yw yr un o honynt yn dweyd gair wrth y llall. Edrychai De Vio gyda boddlonrwydd ar ymostyng- iad ei elyn. Yr oedd yn mwynhau ei fawredd mewn dystawrwydd fel delw. Yr oedd Luther yntau yn dysgwyl am y gair cyntafoddiwrtho. Ond deallodd fod dystawrwydd De Vio yn wahoddiad iddo ef siarad. Cyfarchodd ef fel y canlyn:— « Deilyngaf Dad, mewn ufydd-dod i wys ei Sancteiddrwydd y Pab, ac mewn ymostyngiad i orehymyn fy arglwydd Elector Saxony, yr wyf yn ymddangos o'ch blaen, fel plentyn gostyngedig ac wfydd yr Eglwys Gristionogol Sanct- aidd, ac yn eydnabod fy mod wedi cy- hoeddi y gosodiadau a briodolir i mi. Yr wyf yn barod i wrando, yn y modd mwyaf gostyngedig, ar y eyhuddiadau yn fy erbyn ac os wyf wedi cyfeil- iorni/ymostyngaf i addysg yn y gwir- onedd." Gwelir wrth y cyfarchiad uchod, nad oedd Luther wedi ymgodi y pryd hwnw uwchlaw iaith ac arferion caeth- wasaidd aelodau Eglwys Rhufain. Gwelir mai iaith y Baalim Pabaidd yw rhoddi y teitl" Teilwng" ar swyddog eglwysig. Yr oedd gwaseiddiwch Luther yn wahanol iawn i ymddygiad Crist ger bron Pilat, ac yn dra gwa- hanol i "hyfdra Pedr ac loan o flaen Hys yr erlidtfyr ynadol yn Jerusalem. Ceisiodd y Cardinal De Vio ymdda- ngos yn dosturiol, fel tad at ei blentyn gwyredig. Canmolodd ostyngeidd- rwydd gwasaidd Luther. Dywedodd wrtho,— Fy anwyl fab, yr ydych wedi cy nhyrfu holl Germani trwy eich dadl yn nghyleh maddeuantau. Yr wyf yn deall eich bod yn Ddoctor dysgedig iawn yn yr Ysgrythyrau Sanctaidd, a bod genych lawer o ddilynwyr; oblegyd hyn, os ydych am fod yn aelod yn yr Eglwys, gwrandewch arnaf fi. Rhaid i chwi, yn ol gorchymyn y Pab, yn gyntaf, dynu yn ol eichcyfeiliornadau, eich gosodiadau, a'ch pregethau. Rhaid i chwi, yn ail, addaw peidio lledaenu eich golygiadau. Yn drydydd, rhaid i chwi rwymo eich hun i ymddwyn yn fwy cymhedrol, ac osgoi pobpeth a ddichon ofidio neu gythryblu yr Eg- lwys." Atebodd Luther: "Y Tad Sanct- eiddiaf, yr wyf yn crefu arnoch i ddangos Cwyneb y Pab, yr hon a rydd awdurdod i chwi i drin y mater hwn." Gwelir fod hyfdra Luther, fel carwr gwirionedd, yn myned yn drech na gwaseiddiweh ei iaith ef, yr hon oedd yn gableddus, gan ei fod yn galw dyn gwael a amddiffynai brif halogedigaeth y byd, Y Tad Sancteiddiaf." Yr oedd hyfdra Luther, er ei eiriau gwasaidd, yn gofyn am yr ysgrif, sef Cwyneb y Pab yn ei erbyn, fel taran ddisymwth ac annysgwyliadwy yn nghlustiau y Cardinal a'i barti Italaidd. Rhyfedd oedd ganddynt fod mynach tylawd Germanaidd yn gofyn am ysgrif, yn ol ffurfiau cyfiawnder, yn groes i'w harfer dra-awdurdodol hwy. De Vio: "Nis gellir caniatau eich cais, fy mab. Rhaid i chwi gyffesu eich bod wedi cyfeiliorni, cadw gwyl- iadwriaeth fanwl ar eich geiriau yn y dyfodol, a pheidio troi fel ci at ei chwydiad." Luther: "Ymostyngwch, ynte, i'm hargyhoeddi yn mha beth yr wyf wedi cyfeiliorni." Parodd y cais hwn syndod aruthrol i'r gormeswyr digydwybod; ond yr oedd De Yio am goncro Luther a'i ddysg, ac ymostyngodd i ddadleu a Luther. De Vio: "Fy mab, yr ydych wedi cyhoeddi y gosodiadau canlynol, y rhai y mae yn rhaid i chwi eu tynu yn ol o flaen pawb. 1. Nad yw trysorfa maddeuantau ddim yn nyoddefiadau a a haeddiant Iesu Grist. 2. Fod yn rhaid i'r dyn sydd yn derbyn y Sacra- mentau sanctaidd gredu. yn y gras a roddiriddo." Wrth drysorfa maddeuantau go- lygai De Vio awdurdod y Pab, fel Ficer Crist, i werthu maddeuantau. Nid yw Eglwys Rhufain yn cydnabod fod eisieu ffydd yn y dyn sydd yn derbyn y Sacrament. Er fod De Vio wedi dweyd wrth Luther ei fod ef yn myned i ddadleu ag ef wrth safon yr Ysgrythyr Sanct- aidd, ni chadwodd at ei air; ond galw- odd awdurdod y Pab i brofi gwerth maddeuantau. Digiodd Luther fod De Vio yn coffau deddf y Pab ar y fath fater. Luther: "Nis gallaf dderbyn deddf y Pab ar y fath fater pwysig. Y mae deddfau y Pab yn gwyrdroi yr Ys grythyrau, ac nid yn eu dyfynu fel profion." De Vio Y mae gan y Pab awd- urdod ar bobpeth." Luther (yn gyflym): "Oddíeithr y Beibl." De Vio (yn wawdlyd): "Oddieithr y Beibl! Oni wyddoch chwi fod y Pab uwchlaw Cyngorfeydd ? Luther: "Y mae Prifysgol Paris wedi apelio yn erbyn ei awdurdod ef." Y mae'r gweddill o'r ddadl yn ddy- ddorol iawn.
AMRYWIAETHAU 0 L'ERPWL.
AMRYWIAETHAU 0 L'ERPWL. MAE y Standard a'r Times yn hys- bysu fod yr Anrhydeddus Benjamin Disraeli wedi cael ei wysio i Dy yr Ar- glwyddi dan yr enw larll Beacons- field." Cofia'r darllenydd yn ddiau mai Arglwyddes Beaconsfield ydoedd urddenw pendefigaidd ei ddiweddar wraig. Mae'r Ceidwadwyr a'r Radic- aliaid yn llawn foddlon i'r gwr athry- lithfawr i gymeryd seibiant bellacb, canys y mae ei fywyd wedi bod yn un o lafur a bywiogrwydd anarferol. Nid ydym o'r un daliadau gwleidyddol a'r gwr anrhydeddus, ond beth yw hyny ? Pwy wyf fi i dynu llinyn mesur dros Disraeli ? Y mae efe wedi cael ei gon- demnio lawer gwaith gan ddynsawd- iach ewbl anaddas i ddatod carai ei esgidiau. Yr ydym yn foddlon i wr ddatgan ei farn a'i gredo, ond y mae yn ffiaidd genym am yr anwybodusion a gondemniant dalentau penaf yr hil ddynol er mwyn boddhau cynddaredd plaid athybosodiadauyrynfydion. Mac larll Beaconsfield bellach, yn nghyda Mr. G-Irdstone, mewn gwth o oedran, ac yn eu hen ddyddiau, bydded i fen- dithion bryniau tragywyddoldeb i ddis- gyn ar eu penau. MAE cynghaws mawr Charles Bravo ar ben, ac yr ydym yn ymuno a'r ne- wyddiaduron Saesonig i ddywedyd bod dirgelwch marwolaeth y boneddwr an- ffortunus yr un mor ddirgeledig ac amheus yn awr aphan ddechreuodd yr arholiad. Modd bynag, llwyddodd yr ymchwiliadaeth i ddwyn i'r amlwg bethau rhyfedd yn hanes Mrs. Bravo, Mrs. Cox, a Dr. Gully. Dirgelwch mawr ydoedd marwolaeth Bravo, ond mae'n debyg o arosynddirgelwch hyd nes dadorchuddir ef gan olau'r farn. DYN mawr ydyw H. M. Stanley, yn ddiau gwyr pawb idde ddarganfod Dr. Livingstone, a gwyr llu o'r byd gwareiddiedig,ac anwareiddiedig hefyd, ei fod weithian yn mherfeddion Affrica, yn saethu at y brodorion fel y saetha'r chwareuwr at grugieir y mynydd-dir yn Iscoed Celyddon. Beth ydoedd trosedd ei wrthwynebwyr fel yr oedd ynangenrheidiol iddo gyfeirio ei wn a'i bylor atynt ? Wei, dim ond lladrataei rwyfau, am ba herwydd efe a ymosod- odd amynt yn ei holl lidiogrwydd di- aleddol. Y mae llawer o ymhoni ei fod yn Gymro, ond yr ydym niyn gobeith- io nad yw yn perfhyn i ni o'r ddegfed ach, gan fod ei weithrediadau yafyd yn ddiweddar yn dangos ei annigonol- rwydd a'i anghyfaddasder i gynrych- ioli dosbarth o'r hil ddynol sydd mor hoff o beidio tywallt gwaed eu cydgre- aduriaid, ond o dan amgylchiadau an- nghydmarol. Beth pe deuai un o Ragas Aflrica i'r wlad hon er mwyn casglu gwybodaeth barthedegol a daearyddol, a dyfod o hwnw i gyffyrddiad a mintai o andrasiaid Caerdyfnaint neu Caerhir- fryn, a thanio o hono ar y brodorion am ddangos oerfelgarweh tuag ato, beth fyddai y canlyniad ? Anfonid marchlu ein Grasusaf Frenhines yn union i'w ddal, ei brofi, a'i ddienyddio, heb ddangos y mymryn lleiaf o drugar- edd tuag ato. Y mae'r ysbryd dynol yn werthfawr, a dylai gael ei barchu gan wr a broffesa ddyngarwch a Christ- ionogaeth, ond y mae ymddygiadau barbareiddiol Stanley yn ddiweddar yn ein hargyhoeddi yn llwyr inai er mwyn enw ac arian y mae efe yn ymdaith yn ngwlad y pagan, ae ni ryfeddem ddim i glywed ei fod wedi syrthio yn gelain farw dan ddyrnod ei elynion. Yr oedd yn hyfryd genym weled enw ein hen gyfaill Dewi Wyn o Esyllt yn y DARIAN ddiweddaf> Derbyniasom g anoedd o epistolau cyfrinachol oddi wrtho, ond ni dderbyniasom un heb ei fod yn dangos medr ac ysgolheigdod gwr uwchraddol yn mhob modd. Ben- digedig fyddo'r prif fardq: seraphaidd yn dragywydd! Ynfydrwydd ymgyd- ymu a'r Gwyn, o herwydd pa wr a gododd yn ei erbyn ac a lwyddodd ? Y mae'r adgof am dano yn fy llenwi ar hyd y dydd, ac yn fy nilyn yn mreich- iau cwsg, a beth bynag yw barn y dyn mawr am ei hen gyfaill annheilwng, y mae fy serch i yn angerddol tuag ato ef a'i deuln anrhydeddus. Wedi diosg pob rhagfarn a choegni mursenaidd, dyna fy marn a'm credo am dano ef ac Islwyn. Maddeuwch dipyn o berson- oliaeth, gan fod rhywun wedi anfon ataf ddau lythyr yn ddiweddar, heb un enw wrthynt, yn dymuno arnaf regu un o'r dynion mwyaf ar wyneb y ddaear, sef y bendigedig Dewi Wyn o Esyllt. Anerchwyf ef ac Islwyn a chusan santeiddiol, a bendigedig fyddo eu coffadwriaeth gan fy enaid byth.
4. Y RHYFEL DWYREINIOL.
4. Y RHYFEL DWYREINIOL. Y MAE hysbysiad wedi cyrhaedd fod ymladdfa wedi eymeryd He dydd Llun diweddaf rhwng y Tyrciaid a'r Monte- negriaid yn agos i Kuci, yr hon a bar- haodd drwy y dydd. Dywedir fod y Tyrciaid wedi eu trechu a'u herlyn o Fundina i Podgoritza, a'u bod wedi colli lluaws mewn lladd a chlwyfo, eyfanswm mawr o angenrheidiau rhy- fel, ac amryw faneri. Dydd Iau diweddaf, ymosododd y fyddin Dwrcaidd ar y Serfiaid yn agos i Trobonte, Zarizar, a Toenlek; ond wedi ymladdfa o 13 o oriau, gorfu idd- ynt encilio. Collodd y Twrciaid 200 rhwng lladd a chlwyfo, tra nad oedd colled y Serfiaid ond 6 wedi eu lladd, a 15 wedi eu clwyfo. Y mae penderfyniad y Serfiaid i bar- hau y rhyfel yn gadarn. Y maent yn barod i gyfarfod a'r gwaethaf, hyd yn nod am warchaead a chymeriad Bel- grade.
. OYNRYCHIOLAETHSENEDDOL BWRDEISDREFI…
OYNRYCHIOLAETHSENEDDOL BWRDEISDREFI CAERF TEDDIN. YnNghaerfyrddin dydd Llun diweddaf cynygiwyd Mr. Emily Algernon Arthur Keppel Cowell Stepney, i lanw y wag- sedd Seneddol yn nghynrychiolaeth Bwrdeisdrefi Caerfyrddin, a achoswyd trwy ymneillduad Mr. C. W. Nevill. Trwy na chynygiwyd neb arall, cy- hoeddwyd efwedi ei ethol yn rheolaidd. Y maa yn amlwg bellach fod y Toriaid wedi ofni dyfod allan ag ymgeisydd yn erbyn Mr. Stepney.,
. DIENYDDIAD DWBL YN LIVERPOOL.
DIENYDDIAD DWBL YN LIVERPOOL. DYDD Llun diweddaf, yn ngharchar Kirkdale, Liverpool, dienyddwyd W. Fish, a gafwyd yn euog o lofruddiaeth farbaraidd y ferch fechan, Emily Hol- land, yn Blackburn, ar yr 28 o Fawrth diweddaf; a Richard Thompson, labrwr, a gondemniwyd am lofruddio John Henry Blundell, yn Ebrill. Yr oedd eu hymddygiadau ar y dienyddle yn gweddu i'w sefyilfa, a dywed y caplan ei fod yn dra gobeithiol am eu cyflyrau.
«— ABERTA WE-BODDIAD.
« — ABERTA WE-BODDIAD. YR oedd dau lysfrawd yn ymdrochi ar draeth y lie uchod prjrdnawn dydd Llun, A wet 7fed, ac wedi iddynt fod yn y dwfr am amser penodol, yr oeddent yn dyfod allan gyda'u gilydd am ryw gy- maint o ffordd o'r dwfr; ond darfu i'r brawd James Hendry Ware aros ar ol i ryw ddyben nad oes neb yn gwybod. Pan yr oedd ei frawd yn dyfoa allan, gofynodd crotyn oddiar y lan pa beth oedd y mater ar y dyn yn y dwfr, pryd yr atebwyd ef ganddo mai dyna oedd ei arfer. Ychydig oedd ef yn meddwl fod dim allan o Ie, gan i'r peth droi yn sobr, oblegyd cariodd y tide ef allan o'r golwg, a buwyd hyd 10 o'r gloch cyn dyfod o hyd i'w gorff. Claddwyd ei weddillion y dydd Iau canlynol yn Eglwys y Coelcett, ger Abertawe. Brodor ydoedd o Devonshire, wedi dy- | fod i'r ardal hon tua thair blynedd yn ol.
LLONGDDRYLLIAD, A CHOLL-IAD…
LLONGDDRYLLIAD, A CHOLL- IAD 15 0 FYWYDAU. AETH yr agerlong Mersey, yn rhwym o Maryport i Antwerp, yn ddrylliau ddydd Sadwrn diweddaf, ar draethau St. David's Head. Collwyd Cadben Robertson a 14 o ddynion. Achubwyd dau ddyn gan yr Angora, y rhai a gyrhaeddasant i Waterford ddydd Mawrth diweddaf.
4 TONYPANDY.—ADFYWIAD CREFYDDOL.
4 TONYPANDY.—ADFYWIAD CREFYDDOL. YN nghapel Jerusalem, Tonypandy, nos Sul diweddaf, yr oedd amryw aelodau yn cael en bedyddio, a phan yn cyflawni yr ordinhad,^ gofynodd y gweinidog mewn dull dylanwadol, a oedd yn bresenol ryw rai ereill a garent ufyddhau i'r ordinhad, pryd y gofynodd amryw bersonau nad oeddynt yn gref- yddol am hyny. Yr oedd y teimladau yn anesgrifiadwy, ac o'r braidd y gellid terfynu gan yr wylo a'r canu. Ar ddi- wedd yr ordinhad, yr oedd 23 o ber- sonau yn gofyn am aelodaeth eglwysig.
. NEWYDDION CYFFREDINOL.
NEWYDDION CYFFREDINOL. Dydd Mawrth diweddaf, yn y Rhon- dda, yn agos i lofeydd y Cymer, bodd- odd dyn ienanc o'r enw Llewelyn Tho- mas, tra yn ymdrochi. Barn y meddyg yw mai sunstroke a gafodd. Yr oedd yn ddyn ieuanc o gymeriad da, ac unig fab ei fam weddw. Bbreu dydd Llun diweddaf, rhwng 10 ac 11 o'r glocb, syrthiodd dyn o'r enw Griffith Gwalchmai Thomas, 65 oed, yn farw i'r llawr, tra wrth ei orchwyl wrth ffwrnesi coke Gelli, Ystrad. Barnai y meddyg mai sunstroke a gafodd. Canlyniad etholiad seneddol Leeds, yr hon a gymerodd le dydd Mawrth diweddai, oedd,—Mr. Barren, Rhydd- frydwr, 16,672 Mr. Jackson, Tori, 13,774 mwyafrif Rhyddfrydol, 2,898. Gohiriwyd y Senedd ddydd Mawrth diweddaf. Darllenwyd araeth y Fren- hines gan yr Arglwydd Ganghellydd. Marwaidd oedd marchnad haiarn Cleveland ddydd Mawrth diweddaf, ond yr oedd y prisoedd yn sefydlog. Barn y gwneuthurwyr ydyw fod amser gwell yn ymyl. Dydd Mawrth diweddaf, yn No. 1 Pit, Fochriw, Dowlais, cyfarfyddodd dyn o'r enw William Davies a'i ddi- wedd, trwy i gwymp syrthio amo, tra wrth ei orchwyl yn archwilio y ffordd awyr. Llwyddwyd i'w gael allan yn fyw, ond bu farw ar y ffordd i'w anedd- dyyn 13, Broad-street, Dowlais. Yr oedd yn 53 oed. Boreu dydd Sul diweddaf, pan yn ymdrochi yn afon Loughor, boddodd bachgen 15 oed, o'r enw David Davies, Tyllwyd, ger Bynea. Hwn ydyw y trydydd boddiad yn yr un afon o fewn mis, a'r oil ar y Sabboth.
ABERDAR.
ABERDAR. DEALLWN fod yn mwriad rhai o gerddor- ion blaenaf Aberdar i gynal cyngherdd ardderchog yn Neua.dd Ddirwestol y dref uchod. Nid ydym yn gwybod yn sicr pa bryd y oynelir y cyfryw, ond mwy na thebyg mai rhywbryd yn ystod y mis nesaf. Amcan y gyngherdd ydyw cy- northwyo Mr. Abraham James, brodor o'r dref hon, yr hwn sydd yn y Royal 'i Academy of Music, Llundain, er pasio ei arholiad fel perdonydd. Y mae Mr. r. James wedi bod o wasanaeth mawr yn y cylchoedd hyn, yn enwedig yn yr ysgol gan pan yn darparu erbyn cy- ngherddau ardderchog y Nadolig a gy. naliwyd yma yn ystod y blynyddau i diweddaf, ac i'w cynal eto yn y dyfodol, » dan arweiniad medrus Mr. Rees Evans. c Yn awr, ynte, gadewch i ni, frodyr y gan, wneudyr hyn a allom er gwneud cyng. herdd Mr. James yn grand success, ac yn glod i ni rhagllaw. CANWR. 1 .I.