Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
10 articles on this Page
YR HUGUENOTS.I
YR HUGUENOTS. PROTESTANIAETH oedd crefydd mwyaf- rify boblogaeth yn mynydd-dir Lan- guedoc, un o randiroedd Ffrainc. Syrthiodd trallod mawr arnynt pan y penderfynodd y brenin roddi terfyn ar eu haddoliad mwyaf cysegredig. Bu- ont am amser yn ymostyngar, ac yn ymddangos yn ddigynhwrf. Yr oedd eu hamynedd wedi myned yn ddiareb yn mhlith eu gelynion. Galwent ef mewn gwawd yn "amynedd Hugue- not." Ond nid oedd eu herlidwyr yn deall dewrder mynyddig y dynion hyn, yr hwn a ymddangosai oddiallan yn am- yneddgar. Yr oeddynt wedi dyoddef gweled eu capelau yn cael eu tynu i lawr, a'u gweinidogion yn cael eu halltudio, a hwythau yn cael eu gad- ael fel defaid heb neb i'w harwain i'r porfeydd gwelltog. Clywsant fod eu gweinidogion, y rhai a hoffent, wedi cael eu dal yn pregethu mewn lleoedd anial, a'u bod wedi cael eu crogi am wneud hyny. Parodd hyn iddynt ym- gynhyrfu a rhoddi ffrwyn i ddigofaint nerthol. Penderfynasant wrthod ym- adael a'u crefydd, na derbyn hyd yn nod grefydd y brenin yn ei lie. Ni allai y brenin wneud iddynt gredu Eglwys Rufain, mwy na chredu y gall dau a dau wneud chwech. Credent fod ganddynt hawliau fel dynion uwch- law hawliau gorsedd. Barnent fod hawl cydwybod uwcblaw pob un arall. Yr oeddynt yn foddlon rhoddi eiddo Caesar i Caesar, ond ni roddent iddo yr hyn a berthynai i Dduw; ao os gor- fodid hwynt i ddewis rhwng y ddau, teimlent fod yn rhaid iddynt anufydd- hau i'w brenin daearol gwladol, yn hy- trach na gwrthod ufydd-dod i FRENIN y breninoedd. Yn ol y rheol hon, y mae pob dyn duwiol-etifedd y nef- oedd-yn gweithredu yn mbob oes. Rhagrithiwr neu hunan-dwyllwr ar y ffordd i ddystryw yw pob dyn a ufydd- ha i'r dynion uwchaf neu luosocaf yn fwy nag i Dduw. Er eu bod wedi cael eu hamddifadu o'u bugeiliaid eglwysig, eto, oddiar reddf eu hymlyniad crefyddol wrth Dduw, dechreuasant gydnabod eu gil- ydd fel brodyr Protestanaidd yn gy- hoeddus. Er bod eu capelau wedi cael eu tynu i lawr, ymgynullent i addoli yn y meusydd, y gelltydd, ac ar ochrau y mynyddoedd, er fod hyny yn groes i gyfraith y wlad. Gwroniaid yn gwneud fel hyn oedd Daniel a'i gyfeillion, a ffyddloniaid pob oes. Penderfynasant beidio esgeuluso eu cydgynulliad eu hunain. Cadwent eu cyfarfodydd, y rhan amlaf, yn y nos. Lledodd y cyfarfodydd hyn dros ranau helaeth o Ffrainc, nes peri trallod nid byehan i'r Pabyddion a'r brenin erled- igaethus, marwolaetb pa un ar ol hyn a goffasom o'r blaen. Yr ydym yn awr yn dechreu rhoddi hanes ffurf newydd o weithredu a gymerodd yr Huguenots yn ngwyneb yr erledigaeth greulon a osododd y brenin ar droed yn eu her- foyn. Pan y deallodd y brenin a'u swydd- ogion fod y trigolion gwledig mynydd- jg hyn yn cynal cyfarfodydd Protes- tanaidd, lie bynag y gallent wneud hyny, penderfynasant anfon milwyr ywgwasgaru, ac i gymeryd eu har- weinwyr yn garcharorion. Cyflawn- odd y milwyr eu gwaith yn y modd Dlwyaf barbaraidd. Rhuthrent i'r cyfarfodydd, ac a'u cleddyfan noeth- ion torent yr addolwyr diarfog i lawr fel gwelltglas. Crogent ereill ar y coed agosaf. Nid oedd hyn yn tycio i roddi ter- fyn ar y cyfarfodydd. Yr oeddynt yn hytrach yn cynyddu. Meddyliodd yr erlidwyr am ychydig amser y buasai moddion tynerach yn Ilwyddo. By- gythiwyd hwynt cyll eu dyfetha; ond dywedasant y byddai angeu yn fwy dewisedig ganddynt nag ymatal oddi wrth addoli Duw yn ol eu cydwybodau. Meddyliasant yn y diwedd, fel Cyf- amodwyr (Covenanters) Scotland, yn amser Siarls 11., ei fod yn iawn iddynt ymarfogi mewn hunan-amddiilyniad. Tybiasant fod y ddaear wedi cael ei roddi iddynt hwy gystal ag i'w herlid- wyr, a bod ganddynt hawl i amddiffyn eu cyrff ag arfau rhyfel. Nid oeddent yn gweled un ffordd i gynal addoliad cyhoeddus, a dwyn eu cyd-ddynion at Grist, heb wneuthur hyn. Ymunodd gweithwyr mewn ffermydd, bngeiliaid, cymynwyr coed, ac ereill a'u gilydd. Casglasant arian i gynorthwyo eu brodyr a'u chwiorydd o dan erledig- aeth. Ffurfiasant eu hunain yn fyddinoedd i ddyfod yn nghyd pan y byddai eisieu. Pan y cynalient gyfar- fodydd, gosodent wylwyr ar dwmpath- au y rhai a rybuddient y gynulleidfa os gwelent eu gelynion yn dyfod. Dewisasant ryw nifer fel heddgeid- waid neu ysbiwyr i gymeryd sylw ar symudiadau milwyr y brenin, er mwyn rhoddi hysbysrwydd o'r cyfeiriad a gy- merent. Deallodd Louvois, gweinidog erlidgar y brenin, fod y trueiniaid ffyddlon i Dduw, yn trefnu eu hunain mewn ffordd o amddifiyniad; a phar- odd hyn gryn ddychryn yn y Uys, gan y byddai yn debyg o ycbwanegu rhyfel cartrefol at y rhyfel oedd yn bodoli a gwledydd ereill. Ond beth gwell na hyn a allesid ddysgwyl oddiwrth Bab- yddiaeth. A gasgl dyn ffigys oddiar ddrain ?" Yr oedd y bobl, y gweith- wyr Protestanaidd, yn cyfarfod yn anialdir Cevennes. Meddyliodd yr er- lidwyr am alltudio pawb o bonynt, a gwneud y tir yn anial beb drigianydd mewn gwirionedd. Ond yr oedd an- hawsderau ar ffordd rhoddi y cynllun hwn mewn gweithrediad. Yr oedd chwarter miliwn—250,000—o Bro- testaniaid yn Languedoc. Os alltudid hwynt, beth a ddelai o gyfoeth y dal- aeth, ac o'r trethi i'r brenin ? Ac yr oedd yn angenrheidiol cael llawer o filwyr i'w halltudio o'r wlad. Er y cwbl, gwnaeth yr erlidwyr dall ymgais i roddi y cynllun hwn mewn gweith- rediad. Ond bu y cynllun yn gwbl aflwyddianus. 0 waethaf bwtcher- iaeth y milwyr, parhaodd y cyfarfod- ydd yn yr anialdir. Penderfynodd yr erlidwyr lanw y dalaeth a milwyr, a difeddianu y trig- olion o'u harfau. Gosodwyd 40,000 o filwyr at y gorchwyl hwn. Cyfodwyd tyrau, gwnawd ffyrdd ar hyd y myn- yddoedd. Meddianwyd passes. Clud- wyd magnelau. Er hyn i gyd, cadwyd y cyfarfodydd Protestanaidd yn yr anialdir o waethaf alltudiaethy dirdyn- glwyd, a'r crogi diarbed addyoddefodd canoedd o weithwyr tlodion Protestan- aidd Yr oedd dragoons acoffeiriaid yn methu troi y bobl hyn yn Babyddion. Aent i ochr y bryniau yn nyfnder y nos gyda'u gilydd i addoli, er na wydd- ent pa foment y byddai eu gelynion ar eu gwarthaf. Y mae y rhanau sydd ynolo'u hanes yn fwy ihamantus o lawer na nofelau dychymygol yr oes. +—
MARCHNAD Y GLO A'R HAIARN.
MARCHNAD Y GLO A'R HAIARN. Chwefror 5, Birmingham. Y mae masnach mewn hardware yn dda yma, er fod lie iddi wella. Chwefror 9, Caerdydd. Y maeclud- iad allforol glo yn mis Ionawr o'r holl wlad yn dangos fod masnach glo wedi bywiocau yn Ngogledd Lloegr, ondni chyrhaeddwyd y cyfartaledd yn Ne- heudir Cymru. Y mae cynydd mawr wedi bod ar iasnachallfbrolglo trwy y deyrnas y mis diweddaf, mewn cyd- mariaeth i'r mis cyntaf yn y flwyddyn ddiweddaf a'r flwyddyn o'r blaen: Y cwbl a gludwyd o'r Tynelli. I deyrnas Ionawr diweddaf 1,133,740 Ionawr 7875 781,647 Ionawr 1874 916,116 Ionawr 1876, 352,093 o dynelli yn rhagor na Ionawr 1875, a 217,624 yn rhagor na lonawr 1874. Yn Ionawr 1874, pris y glo oedd £ 1 Is. y dynell. Yn Ionawr 1875, 14s. 9c. Ionawr 1876, lis. 9c. Y mae cludiad allforol haiarn wedi cynyddu hefyd. Eglur yw nad yw masnach wedi trengu. Chwefror 9, Wolverhampton. Mas- nach yn farwaidd yma. Cynygir nwydd- au am brisoedd is nag o'r blaen. Y mae dwy ffwrnes yn rhagor wedi cael eu chwythu allan. Glo tai yn cael ei werthu gydag ychydig fywiogrwydd, a'r gweithwyr mewn glo yn cael rhagor o ddyddiau yn y gwaith. Y mae gweithfeydd haiarn a glo Parkfield wedi cael eu gynyg ar werth rnewn auction. Y cynyg uwchafoedd£16,500, yr hwn a wrthodwyd. Chwefror 8, Middlesborough. Ymae y meistri wedi tynu yn ol y rhybudd o ostyngiad eyflog y gweithwyr o 5 yn y cant. Y mae y ffwrnesi gan hyny mewn llawn waith ond y mae:masnach yn farwaidd. Chwefror f 10, Birmingham. Y mae cystadleuaeth Deheudir Cymru yn ni- weidio masnach parth deheuol swydd Stafford. Cryn ofyn am lo oblegyd yr oerfel. —^
CYFARFOD CYNRYCHIOLWYR Y GLO…
CYFARFOD CYNRYCHIOLWYR Y GLO CAREG, YN Y BIRD IN HAND, ABERTAWE. CYNALIWYD y cyfarfod uchod dydd Llun diweddaf,. pryd yr oedd yn bre- senol gynrychiolwyr o Gwmgwen- draeth, Mynydd Mawr, Cross Inn, Cwmaman, Cwmtawe ac Ystalyfera. Wedi gosod llywydd ar y cyfarfod, a chlywed gan Mr. W. Abraham beth oedd y resymau dros alw y cyfarfod yn nghyd, penderfynwyd ar ol ystyriaeth fanwl a difrifol o'r pethau a osodid gerbron,—Fod y cyfarfod hwn yn cytuno i fyned yn mlaen a gweithio ar y telerau cynygiedig, sef ein bod i dderbyn saith punt y cant o ostyngiad yr un fath a'r glo ager; ond fod mis o rhybudd yn ddigonol i dori'r cytun- deb o'r naill ochr neu'r ljall. Penderfynwyd hefyd, gan fod y meistri yn golygn apelio at y Bwrdd am gael adran iddynt eu hunain, fod W. Abraham i alw cyfarfod arall pryd y bydd efe yn gweled angen am hyny. Wedi talu diolchgarwch i'r cadeirydd, aeth pawb i'w ffordd yn llawen, gan deimlo yn ddiolchgar fod y cwmwl bygythiol wedi ei symud am rhyw ysbaid o amser beth bynag.
GWR A THAD TEILWNG.
GWR A THAD TEILWNG. Y mae mwnwr o'r enw George Rob- inson, yr hwn a dorodd asgwrn gen ei wraig trwy wasgu ei phen rhwng ei ddwylun, ac wedi hyny, a gododd ei ferch fechan, deuddeg mis oed wrth ei chlustiau, yn ei ddigofaint, wedi cael ei anfon i garchar am chwe mis gan yn- adon Durham. —.—
CYFARFOD CHWARTEROL DOSBARTH…
CYFARFOD CHWARTEROL DOSBARTH LLWCHWR. Cynalwyd y cyfarfod uchod dydd Sad- wrn diweddaf, yn y Bristol Tavarn, Llanelli. Wedi cael anerchiad byr gan y llywydd, penderfynwyd mai y 9fed o Dachwedd, 1875, oedd y dydd y dechreuwyd taln y swllt i'r Dosbarth, yn ol y rheol newydd, a bod y pumed tal yn ddyledus ar y 29 cyfisol. Pen- derfynwyd fod yr aelodau a drowyd allan o BwU y Saint a'r Blaenau i gael eu tain yn ol y rheol. Hysbyswyd yn y cyfarfod fod dau frawd wedi eu hesgymuno o waith y Broad Oak, Qasllwchwr, am y rhan a gymerasant yn y strike ddiweddaf; ac yn mhellach, fod y gweithwyr wedi eu talu nos Sadwrn o 40 i 50 y cant o dan yr hyn yr oeddynt yn ei gael yn Rhagfyr 1875. Penderfynwyd ar fod i'r llywydd chwilio i mewn i'r pwnc, a cneisio ei setlo yn heddychlawn, os oes modd, rseu ynte fod y Dosbarth yn penderfynn myned a'r ineistr i gyf- vaith am y, tro bwn, yn gymaint a bod cytundeb wedi ei arwyddo i sefyll wrth benderfyniadau pwyllgor y Raddfa Symudol. Penderfynwyd hefyd., wedihir ddadl ar yr angenrheidrwydd am undeb mwy effeithiol nag sydd yn bresenol-yn v West, fod y cyfarfod hwn yn barnu fod lies a buddianau Dosbarth Llwchwr a Dosbarth Cwmiawe yr un, ac y byddai yr undeb yn sicrach o gario ei amcan- ion i ben yn effeithiolach i'r ddau ddosbarth pe gwelent y ffordd yn glur i ymnno tii gl*lly(ld acwrth weledfod meistii y ddau ddosbarth yn cytuno a/u gilydd i gymeryd cwrs neillduol, y byddai undeb rhwng y ddan ddosbarth yn ddymunol i'r pen. Hefyd, fod y mater yn cael ei adael yn liaw y llywydd i ohebu neu ymweled a llywydd dosbarth Cwmtawe gyda golwg ar gael yr amcan i ben, a bod dymuniad arnynt hwy i alw cyfarfod o'r ddan ddosbarth i ystyried y mater. j
CYFARFOD MAWR. 0 LOWYR j YN'…
CYFARFOD MAWR. 0 LOWYR j YN' "ABERDAR. Dydd LInn diweddaf, yn Marchnad- fa Aberdar, am ychydig wedi 11 o'r gloch, cynaliwyd cyfarfod lluosog o 1 9 lowyr yr ardal, i'r dyben o gael clywed y Sliding Scale yn cael ei egluro gan ddan o gynrychiolwyr y gweithwyr ar y Bwrdd Cymodol. Etholwyd Mills o swyddfa y DARIAN i Iywyddu, yr hwn, wedi gwneud rhai sylwadau, ac hysbysu nad oedd Mr. J. Prosser yn gallu bod yn bresenol o herwydd marwolaeth ei fab—chwe mlwydd oed, a alwodd ar Mr. David Morgan, Mountain Ash, i anerch y cynilliad. Aeth Mr. Morgan (yr hwn oedd yn un o gynrychiolwyr y gweithwyr ar y Bwrdd Cymodol) yn fanol dros y rhe- symau a, ddygir gan y naill a'r llall yn erbyn y Bwrdd a'i weithrediadau, megys cario y g weithrediadau yn ddirgel, &c., gan roddi y rhesymau a ddygwyd yn mlaen dros hyny. Tystiai yn cldifrifol, a hyny mewn modd argy- hoeddiadol, fod yr oil wedi ei garic yn mlaen gyda'r amcan mawr o atal pob math o annealldwriaeth dinystriol rhwng meistri a gweithwyr yn y dy- fodol. Dywedai mai anffawd fawr y cytundeb oedd, fod y fasnach ar yr adeg bresenol yn y fath sefyllfa isel, y cyfryw na bu masnach lo Deheudir Cymru ynddi er's ugain mlynedd, ac o ganlyniad y gelwid arnynt fel gweith- wyr i lyncu y tamaid chwerwaf ar y dechreu, sef gostyngiad o 7 yn y cant, ond nad ellid, yn ol y cyttmdeb (vDeél yn is. Dywedai mai canolbris gwerth- iant y glo mor ar yr adeg bresenol oedd 10s. 7s.; ond fod glo y rhan hon o'r wlad ar yr adeg hon yn cael ei werthn yn is na glo Gogledd Lloegr, o herwydd fod ein glofeistri trwy hyny am ddenu yn ol y iasnachagollaaant yn ystod y strike ddiweddaf. Dywedai hefyd fod pob dosbarth yn achwyn ar y cytundeb-y meistri o herwydd y dylasai y gostyngiad fod yn fwy, swyddogion glofeydd, o herwydd fod gweithrediadau y Bwrdd wedi cy- ffwrdd mor drwm a'u cyflogau hwy, a'r gweithwyr drachefn o herwydd y gos- tyngiad presenol. Modd bynag, anogai efe ei gydweithwyr i fabwysiadu y cynllun; nad ellid gweled ei ddrwg na'i dda o dan flwyddyn, a chredai y gwelid cymaint o'i ddaioni yn dyfod i'r golwg mewn ychydig amser, fei na byddai neb am ei ddifodi ondyr ychydig hyny sydd bob amser yn anfoddlon. Rhoddwyd amryw ofyniadau i Mr. Morgan, a datganodd Mr. T. Thomas ei syniad gwrthdystiol yn erbyn gweith. rediadau y Bwrdd, y rhai oil a atebodd y cynrycliiolydd yn foddhaol.. Wedi cael. anerchiad gan Mr. S. Dalies, rhoddwyd tri chynygiad gwa- hanol o flaen y dorf, ond yr un a fab- wysiadwyd oedd, nad oedd un pender- fyniad o gynieradwyaeth nac anghym- eradwyaeth i'r Bwrdd a'i weithrediadau i gael ei basio yn y cyfarfod, ond fod byny i fyned o'r gwahanol lofeydd gada'r cynrychiolwyr i'r cyfarfod a gy- nelir yn Merthyr ddydd Mercher yr wythnos nesaf. Dywedodd Mr. D. Morgan ei fod ef fel un o gynrychiolwyr v gweithwyr ar y Bwrdd Cymodol, yn dymuno tynn yn ol o fod yn aelod o'r cyfryw, ac am iddynt feddwl am berson i wasanaethu yn el le. -+
GWEITHIAU CYFARTHFA.
GWEITHIAU CYFARTHFA. Deallwn fod cynrychiolaeth o hen weithwyr haiarn Cyfarthfi weui ym- weled a Mr. Craw shay, gan erfyn arno i ail gychwyn ei weitliiau. Dywredas- aat fod yn ddrwg ganddynt en bod wedi gwrthod ei gynyadad pan y gwnaethant, ond nad oeddynt yn awr mewn cysylltiad ag unrhyw undeb, ac y gobeithient y cydsyniai efe a'u cais. Dywedodd Mr. C-rawshay fod yn ddrwg ganddo dros y gweithwyr, ond yn awr ei fod wedi colli ei holJ gwsmeriaid, ac y cymerai gryn an.ser cyn cael rhai newyddion modd bynag, nad oedd yn barod i'w hateb, ond y cymerai efe eu cais dan ei ystyriaeth am ychydig ddyddiau. Nid ces genym ond gobeithio y goreu, a bod trai masnachol y De- heudir wedi myned i'w eithaf-bwynt. ■
GLOFEYDD PLYMOUTH, MERTHYR.
GLOFEYDD PLYMOUTH, MERTHYR. Y mae yn ddrwg genym ddeall fod rhybudd wedi ei roddi i fyny yn rhai o lofeydd Plymouth, y bydd iddynt gael eu hatal yn mhen y mis. Os atelir y cyfryw, fel yr cfnir y gwneir, teflir o leiaf 300 allan o waith.
[No title]
Yn Llanon, ddydd Gwener diweddaf, saethodd melinydd, o'r enw Thomas Philpot, ei hun, yn ddamweiniol, fel .y bu farw yn fuan wedi iddo gael ei glwyfo. Aeth yr ergyd trwy ei law ac i'w hen. Yn Blaenafon boreu dydd Linn di- weddaf, cyrnerwyd glowr o'r enw W. i: Grifiiths gan fit o beswch, wedi myned at ei waitb, a bu farw mewn ychydig tynydau. Yn nglofa glo mor Mri Coffin a Chyf., Dinas, y dydd o'r blaen, lladdwyd dyn o'r enw D. Neash, trwy i gwymp trwm ddyfod arno. Dydd Sul diweddaf, yn Earlsdon, swydd Warwick, boddwyd pump o biaut trwy i'r ia dori odditanynt tra yn chwareu. Yr oedd tri o'r rhai a fodd- wyd yn pertbyn i'r un teulu. Cyrhaeddodd y llestr Italaidd Enrico 4 Merill i Falmouth nos Lun diweddaf o dan ofal chwech o'r dwylaw, wedi i'w chadben, ei mate, ei chogyddwr, a phedwar o'i dwylaw gael eu golchi gan don oddiar ei bwrdd. Yn y llys a gynaliwyd yn Windsor ddydd Llun diwedda?; etholwyd Mr. Mordecai Jones, A beri. ondd u, yn sirydd Brycheiniog, a Mr. Thomas Picton Turbervill, Mynachlog Ewenny dros Morganwg.
Advertising
TO PARENTS AND GUARDIANS. WAITED a Well-educated Youth as an Apprentice. Also an Improver. Apply to R. T. JONES, Pharmaceuti- cal Chemist, (by examination), Treher- bert.