Tarian Y Gweithiwr

CYFARFOD CYSTADLEUOL GWAWR, ABERAMAN, AJ3EEDAK. GAN Y FAROE. W. HARRIS, HEOLYFELIX. Ton Gynulleidfaol, .2if. 8.8.8. Daetii 43 o gyfansoddiadau i law. DobbeHhir hwynt yn dri dosbarth Yn nonbarth y trydydd y ir.ae y can- lynol Coseth, Goudimel. Thomap Tallin, G'raldus, Hamilton, Efrydydd i Alawydd, Oymro o Gymru. Cynfeb. Teg yw Txvio, Ap Myrddin, Melodydd, Awenydd Ffyddlon, Telynor o St. Helena, Heroditus, Cerddor, Cymro, Ap Gwylim, Mwynfab, Samson, ac Ap loan. Y mae cyfansoddiadau y cyfeillion hyn yn bynod gyffredin a gwallus-yn llawn 5au ac 8au dilynol a chudd, gan bfirthynasau, &c., &c. Tebyg mai eyf eillion ieuainc ydynt yn cyehwyn, ac yn teimlo awydd ymosod ar y gorehwyl pwysig o gyfansoddi cyn cwbl feistroli gwahanol ranau y gelfyddyd. Felly nid ydynt i'w digaloni, eithryn hytrach i'w hanog a'u cymhell yn mlaen, ac i benderfynu i fyfyrio a deall y gelfyddyd yn drwyadl. Nid da dechreu cyfan- soddi yn rhy gynar. Gwell yw ym- dawelu am rai blynyddau i ddarllen a myfyrio, a cbyfoetbogi y meddwl a chyflawnder o wybodaeth a defnvddiau. Yna wedi ymgyfarwyddo yn ddigonol a'r gelfyddyd, ac ymgynefino a chyfan- soddiadau a medoylddrycliau. yr awd- wyr goreu yna ymosod arni o ddifrif i gyfansoddi. Gellid dysgwyl felly gyfansoddiadau gwych a rhagorol. Y mae cyfansoddi ton gynnlleidfaol dda, 9 cyfansoddiad cyfaddas i gynnlliad o Gr!stionogion i arllwys allan deimladan nchaf eu heneidiau mewn moliant tellwng a gweddus i Dduw, yn gryn orchwyl. Rhaid cael cryn wybodaeth, athrylith, a phrofiad i'rgwaith.- Ym- dreched y cyfeillion hyn ati eto yn egniol. Yn yr ail ddosbarth y mae y can- lynol :-SaR', Tafatefe, Dysgybl, Arca- delt, Samuel Wesley, T. S. Bach, a D. ap Thomas. Saff a Safatefe. Y mae y cyfaill hwn yn ysgrifenu yn brydferth. Ganddo alawon naturiol a melodus ond fod y gyngbanedd yn walius. Y mae 5au dilynol ganddo yn y 5ed ban yn un o'i donau rhwng yr alto a'r treble,, a'r un gwall yn y don arall yn yr ail ban rhwng y tenor a'r treble. 3, 4. Dysgybl. Y mae gan y cyf- soddwr hwn ddwy don go wych, ond fod ei gynghaneddiad ynteu yn wallus a thlawd. Y mae Sau ganddo rhwng y bass a'r treble j n y ban cvntaf o'r ail adran yn un o'i donau. Y mae y bass yn y don arall ganddo yn symud braidd o byd yn yr un man. Y mae eisieu mwy o gyfoeth, grym, ac amrywiaeth yn y gynghanedd. Gan mai Dysgybl ydyw, parhaed i ddysgu yn dda, a daw [1 ragori. 5. Areadelt. Ton go wych yw hon, yr adran gyntaf o honi; ond nid yw yr adran olaf yn gystal. Gorphena yn hynod ddiddawn a llipa. Trueni 11a, buasai mwy o ddawn yn y diwedd. Y ] mae gorphen yn ogoneddus yn haner y gamp. Y mae y gynghanedd hetyd yn gyffredin a gwallus. Ganddo 8au rhwng y bass a'r tenore yn yr ail ban. 6. Samuel Wesley. Hen gerddor gwych iawn oedd Wesley, ond nid yw y Wesley hwn cystal a'r Wesley hwnw. Ka ddigaloned er hyny. Nid ar im- waith y mae cyrhaedd enwogrwydd. Rhaid bod yn i m neddgar i ddringo i fyny yn raddol. Y mae adran gyntaf ton y cyfaill hwn yn ddymunol, teiml- adwy, a melodus ond nid yw yr adran olaf o lawer cystal. Y mae y gynghan- edd hefyd yn dlawd a chyffredin. 7, 8. T. S. Bach a D. ap Thomas. Tonau y cyfaill hwn ydynt yn lied gywir, ond nid oes dim neillduol ynddynt. Rhy ddiafael, diegni, a di- > ysbiyd ydynt. Nid oes ynddynt ddim yn neillduol yn gafaelyd yn y meddwl, nac yn aros ar y glust ac ar y cof. Rhaid cael tipyn 0 ddawn, athrylith, ac ysbryd y peth byw," cyn y bydd ein cyiansoadiadau o fawr gwerth. Tailed y cyfaill hwn ei hnnyn llwyrach i\v gyfansoddiadau y tro nesaf. (I'w barhau.)

T ?W Y SO GION' CYMRU. Gan II. '» I James, gynt 0 Aber- d'ii\ ac y < 0 Utica, New York. An ol goiplien cyfansoddi ar gyfer Eisteddfodau'r Nadolig, cymerais yn fy mhen i gasglu enwau Tywysogion a Breninoedd Cymru Lan Gwlad y Gan ac os bydd y rhestr ganlynol o ryw wasanaeth i chwi a/ch darllenwyr, wele hi yn eiddo i chwi; ac os gall rhywun ei gwneud yn well ac yn llawnach, y mae'r maes o'i flaen. TYWYSOGION GWYNEDD. Cyr;eddaWledig,yn ei swydd 340 hyd389 Oiiswallon Law Goch 389 443 Citswallon Law Hir 443 517 uaelgwyn Gwynedd 517 560 Rhun ap Maelgwyn 560 586 Baliap Rhun 586 566 In go ap Beli 599 603 C:J n fan. 603 630 ( id.wallon 630 (< 676 Oadwaladr 676 703 Idwal Iwreh 703 720 Rodrig Molwynog 720 755 Cynan Tindaethwy 755 817 Merfyn Frych 817 — Essyllt — — Rbodri Mawr 843 Anarawd 877 913 Idwal Foel 913 940 Hywel Dday laf 940 948 Yn awr rhanwyd y Gogledd trwy ffolineb ac uchelgais y tir-feddianwyr, a phenodwyd dau Dywysog, sef Ieuaf ac lago. Bu Ieuaf yn ei swydd o'r flwyddyn 948 hyd 966; lago o'r flwydd- yn 949 hyd 972. Dilynwyd hwy gan Hywell ap Ieuaf a lago'r II. Daeth Howell ap Ieuaf i'w swydd yn 972 hvd 984. I lago'r II 975 hyd 979 Cadwallon ap Ieuaf 984 985 Meredydd ap Owain 985 992 Idwal ap Meurig 990 993 Aeden ap Blegored 1003 "1015 Llewelyn ap Sitsyllt 1015 1021 lago ap Idwal 1021 1037 Gruffydd ap Llewelyn 1037 1064 Bleddyn ap Rhiwallon 1064 '1068 Bleddyn yr II 10-98 1073 Tyahaiarn ap Caradog 1073 1076 Gruffydd ap Cynan 1079 1137 Owain Gwynedd 1137 1169 Dafydd ap Owain 1169 1194 J-Ilewelyn np Iorwertn 1194 1240 Dafydd ap Llewelyn 1240 1246 Owain ap Llewelyn 1246 1254 Llewelyn ap Gruffydd 1254 1282 Dafydd ap Gruffydcl 1282 1283 Dyna r oil fydd a u hanes ar gael, neu o leiaf, dyna'r oil y llwyddais i gael gafael arnynt. Y mae nodwedd gwcryigar ein cenedl i'w gweled Y11 amhvg yn myr- barhad y Tywysogion yn eu swyddau. Dyna warth mwyaf ein cenedl hyd heddyw.

Y DIWEDD AR ASAFl r GLAN TAF. YR oedd yn dda genyf we!w; y cyfaill Dafydd Morganwg, yn y ruifyn cyn y diweddaf o'r DAHIAN, yn unioni yi- hyn a draethwyd yn gamsyniol gan Alaw Hyd- ref mewn rhifyn blaenorol, parth lie y ganwyd y diweddar gerddor enwog Asaph Glan Taf. Clywais ef fy hunan yn dweyd mai yn mhlwyf y Ehigos y magwyd ef, a hyny oddiar esgynlawr Eisteddfod a gynaliwyd yn Morthwylfa Gwaith Haiarn Abernant, Glyn Nedd, dydd Llun Sulgwyn, 1866. Efe a Tyd- fylyn oedd y ddau feirniad yno. Nid wyf wrth ddweyd hyn yn tybio fy mod yn rhoddi mwy 0 sicrwydd i feddwl y darllenydd ar y pwnc nag sydd eisioes wedi ei roddi gan y cadeirbrdd o Hir- waun. Mae ef yn awdurdod nad oes eisieu ei well ar bob peth yr ymerfl ynddo. Teimlwyf yn falch fel brodor o'r Ehigos o'r cyfleusdra hwn i gydnabod a chyfaddef drwy y wasg, ei fod yn an- rbydedd i ni fod y fatb. ddyn ag Asaph Glan Taf wedi ei eni a'i fagu yn ein mysg. Medd yr hen ddiareb—"Y n mhub gwlad y megir glew," ac yn mblith y glewion a t'agwyd yn y gymydogaeth hon, yr oedd penawd adnabyddus ein hysgrif. Yr opdd Thomas Llewelyn, y pregethwrtrwyddedig cyntaf yn Nghym- ru, yr ysgolhaig gwych, v bardd, achyf- ieithydd yr Ysarythyrau i'r Gymreig,— yr oedd ef hefyd, meddaf, yn ur, o lewion y Rhigos. Mae yn wir mai yn mhen nchaf plwyf Glyncorwg y saif Giyneithinog, yr amaethdy y preswyliai ynddo, ac ar drothwygornewinolrhandir y Rhigos; ac mae mor wir a hyny y b) d Mi efe bob amser yn llawnodi ei ysgrifau yn Thomas Llewelyn o Regnes." yr hyn sydd yn ein cyfreithloni i'w re,tru yn mhiith enwogion y lie hwn. Yr oedd ef fel seren ddysglaer, belydrog, yn I ffurfafen foesol a chrefyddol Cymru yn yr unfed ganrif ar bymtheg. Y nesaf a'r olaf a enwn yn bresenol fel un 0 enwogion y Rhigos, ydyw Dafydd Ben- wyn. Yr oedd hwn yn ddyn dvsgedig, ysgolor da, ac yn far rid cadair M organ- wg yn y flwyddyn 1570. Er mai prin yw ei hanes, ac nad oes sicrwydd. na gwy- bodaetb. gywir am y ty lie y trigai; eto mae y ddwy linell 'ganlynol o waith un o'r hen feirdd mewn cywydd i Dafydd Benwyn, yn sylfaen i'm gosodiad— Mae'n byw rhwng y Rhyw a'r Rhos Un o oreugwyr y Rhigos." Ond i derfynu gyda'r testyn. Gwnaeth Asaph Gian Taf fwy ond odid yn ffordd llwyddiant canu cysegredig na neb yn Ngbymru, a byddai yn werth i ganwyr ieuainc ein gwlad i gymeryd esiampl oddiwrtho yn y cyfeiriad hwn. Ei fywyd dystaw, dirodres, a diymhongar, a'i ym- drech gyda chanu'r cysegr sicrhaodd ddyfodiad 0 wyth cant i fil o gantorion i dalu iddo y gymwynas olaf ar ddydd ei gynhebrwng. Ei ymarweddiad diam- henol ei weithgarwch di-ildio, ct'i wasan- aeth anhebgor i grefydd, yw y i-vmhell- ion cryfaf heddyw i godi cofgolofn iddo yn nhref Merthyr ac a fydd yn gredit i gelfyddyd. Yr oedd yn ddyn mawr, gwnaeth waith mawr, ac mae heddyw yn mwyn- htm gwobr fawr yn myd y mawredd tragy wyddol. GWILYM ALAW.

CWMCLYDACH, RRONDDA. CWM ydyw hwn sydd yn canghenu o Gwm Rhondda, yn mhen uchaf Tony- pandy. Y mae ynddo dri 0 weithiau glo,a adnabyddir wrth yr enwau Cwmclydach, Blaenclydach, a Clydach Yale. Y mae y ddau ilaenaf yn gweithio er ys amryw flynyddau, a'r olaf wedi dechreu cael ei weithio yn ddiweddar. Y mae y .ddau waith blaenaf yn weithiau glo tai, a'r olaf yn waith glo ager. Nid yw yr olaf ond dechreu ymagor; ond tebygol y bydd ynddo ganoedd o ddynion yn gweithio yn mhen ychydig flynyddan. Hyd yn ddiweddar, nid oedd yma ond ychydig dai; ond y mae yma ugeiniau o honynt yn awr, ac y mae eu nifer yn cael eu lluosogi yn barhaus. Y mae rhai canoedd o ddynion yn preswylio yn y tai sydd yma yn barod. Pan nad oedd yma ond rhyw dri neu bedwar 0 anedd- dai, ac ond ychydig o ddynion yn trig- ianu, nid oedd cyfleusderau y lie yn hawlio cymaint o sylw ag yn bresenol. Hyd yn ddiweddar hefyd, yr oedd can- iatad i gerdded ar hyd troedffordd gydag ochr yr incline" dros ba un y cludir y glo i reiiffordd y Taffi Yale ond y mae y droedifordd hon wedi cael ei hatal yn awr, fel nad oes unrhyw ffordd gyfleus i fyned i lawr nac i fyny. Y mae yma ryw fath o ffordd, ond un hynod o arw, ac anhawdd i fyned ag unrhyw fath 0 gerbyd drosti, ac yn myned yn mhell oddiamgylch. Y mae yma droedffordd hefyd, ond un ryfeddol o arw ac anhawdd i fyned ar hyd-ddi, hyd yn oed ganol dydd; ond ar nosweithiau tywyll, y mae braidd yn anmhosibl myned drosti heb gael llusern i oleuo. Gellir dweyd ei bod yn anhawdd i'r eithaf i wragedd sydd yn dwyn plant yn eu breichiau, a beichiau 0 angenrheidiau teuluaidd gyda hyny. Dywedir hefyd, nad oes ond goddefiad i fyned y ffordd hon. Pe gwnelid ffordd newydd yma, dy- wedir gydag ochr ddehau yr incline," ac yn yr un cyfeiriad mor belled a glofa C lydach Vale, gallai hono fod yn llawer mwy union, mwy cyfleus, ac hawddach i'w theithio. Ni fyddai ffordd yn y cyf- eiriad a nodwyd ychwaith, yn un gostus iawn oblegyd ni fyddai gwaith symud llawer 0 dir, ac ni fyddai llawer o bont- ydd yn eisiou. Sonid fod ffordd i gael ei gwneud o gylch y cyfeiriad hwn, er ys tai, blwyddynneu ragor yn ol; ac yr o- Idem yn tybied y pryd bwnw, y buasai ffordd wedi cael ei dechreu os nid wedi cael ei gorphen erbyn hyn, end nid felly y mae. Nid oes cymaint o argoelion am ei gwneud yn awr a'r pryd hwnw, er fod yr an gen am dani yn awr yn fwy: oblegyd caniateid i ddynion gerdded gydag ochr yr incline" y pryd hwnw, yr hyn ni chaniateir yn awr. Y mae gwelliantau canmoladwy yn cael eu gwneud yn ffyrdd Gwm Rhondda; ond paham y caiff y lie hwn ei esgeuluso gyrnaint? Y mae yn cael ei esgeuluso vn fwy nag unrhyw le y gwyddom am dano. Beiddiwn ddyweyd y bydd yn rhaid cael ffordd yma yn hwyr neu yn hwyraah; ac am hyny, ai nid mwy priodoi a buddiol fyddai ei cbael mor fuan ac v byddo modd. Y mae glofa Clydach Yale, ar y pellaf i ddynion weithio yno, a tln igianu yn Tonypandy ac felly byddyn ofynol cael ychwanegiad yn rhif y tai, pan fyddo ychwanegiad yn Thif gweithwyr yn cymeryd lie. Tebygol hefyd y bydd addoldai ac ysgoldai, &c., yn cael euhadeiladu iateb anghenion y He. Rhwng y naill beth a'r 11a,11, bydd llawer o waith cludo yma, heb son am fyned i mewn ac allan; ac heb gael gwell ffordd, bydd cludo yn anhawdd, traffeithus, a phoenus, heb ffordd addas o'i fewn, pan y gellir ei gwneud yn awr. Pa reswm fpd y perchenogion yn gorfod talu y fath symiau o arian yn dal ffordd, heb fod ganddynt ffordd addas i fyned at eu gvveithiau? Pe baent yn gwneudffordd yn awr, arbedid llawer yn y draul o gludo, yn fwy na phe oedid am dymhor; ac ych wanegid llawer at gysur y rhai sydd yn preswylio yn y lie, a'r rhai sydd yn mynycha iddo. MYNICHYDD.

AT Y BEIRim Oyfeiried ein cyfeillion y Beirdd euholl Gyfansoddiadau Barddonol yny modd ac i'r cyfeiriad canlynol MR. D. W. JONES. (Dafydd Morganwg), Hirwaun.

Y DYN DAUWYNEBOG. Hen fradwr, gwauwr hyll, gwenog,-ydyw Y dyn dauwynebog, Oeraidd gri anwiredd grog Ar ei en lwydwen lidiog. Eiboll anwyl gynlluBiau,—heb ocbel Yw beichio celwyddau, A'i fin hollt dinystr fyn hau Ar ddynion drwy ei ddoniau. Y gelyn brwnt galon bres-aestyn Yn wastad at ormes; 0! ni all hwn weini lies Yn nygifld hyU ei neges. Cwmtwrch. Ap STEPHAN.

Y DIWEDDAR CYNDDELW. Oynddelw! ei enw anwyl Saif 0 hyd mewn hyfryd hwyl; Hon Walia hfddyw welir, O'i farw, yn wolw'n wir; < oHwyd y Cymro callwych, A dawn a row'd jn yrhych; Hir erys y siorn a'r hiraeth O'i roi i gell y ddaear gaeth. Un llawen, enwog, a Uywydd—a fu Ar feirdd uchel glodydd Anwyl fo'i enw beunydd-dihalog A diliau enwog y tal awenydd. Yn isel mewn tawelwoh—v gorwedd Dan gaerau llonyddwch; I anrhydedd mewn heddwoh Gyda'r Ilu e gwyd o'r liweb. Soar, Llandyfan. GLAN GWELAIS.

YR AWEL. Anadl y gwynt 0 "rid tawelwch. Neu der riinon iawn o dirionwcb, Red drwy'r wybrun or aden direidiwch, Poera gusanan ar ruddinu hireiddiweh Dena arogl o dyuerweh—a'i gwen- Angyles addien y 'nghol sy w heddweh. Emlyn Grammar School. CORAMANBEL. (Dan 16 oed.)

CRIST YN Y BEDD. Mewn bedd pwy welir beddy w,-ai leau Ein T'wysog digyfrywj? Ie, awdwr bywyd ydyw, Yr lor hael, ein Crewr yw. Alltwen. IOAN AP DAFYDD.

BEDDARGRAFF Y CRISTION. Y Cription a drig mewn unigedd,—yn wael Yn nwylaw y llygredd; Yma i aros cael mnwredd Drwy aur byrth tu draw i'r bedd. IOAN AP DAP TOD.

Y CRISTION. Y Custioi), eyson y eoiuia—nofio 1'r nef ar ei yrf*, I wlad dydd, er elw da, Er y myr a dwr Mara. Dyn a'i gri o dan y Groes,—heb achwyn Na beichio mewn drygfoes; Tra anwyl trwy ei einieea E ddeil o hyd yn ddiloes. Lion ydyw mawn llawn hyder,-yn lesu Hwn asiwyd gan hoffder; Fe unodd dan ei fwner, Hoer-us fydd yu does fer. Y duwiol yn y diwedd-goroJiir A grawn pob anrhydedd Hir felus ei orfoledd. Naf yn hwyl a nef yn hHld. Yn sant gwyn t'yth yn N.yrwynfa—e seinia Nes synu'r holl dyrfa Ac hael foroedd Gyneu ddawn ei g&n dda. Llansamlet. IOAN BACH.

BEDDARGRAFF David Edmund, mab Jol n a Margaret Edmund, Cefncribwr. 0 boem a beichiau yn febyn bychan, 0 afael drygfyd i nefol drigfan, Aeth ein David heini da ei anian, 0 ingawl oror at engyI eiriari; O'i hardd bau, bytboJwyrdd ban,-byth ni I fyd yr wylaw o'r nef der wiwlan. [ddaw CYNFFIGWYSON.

SOBRWYDD. Glyw mad a'i rodiad yn rhwydd,-eirian- Addurn gwlad yw sobrwydd [glwys, Ei enw'n gu yn ei gwydd, A'i eurglod gyda'i Arglwydd. Trecynon. GIASLANC MAL.

YR HWSMON. Yr hwamon yw ff,)n diffyniad-y byd, Dyry borth i'r hollwlad Yn formi bau ei had, A medi mewn eymudiad. Trecynon. GIASLANC MAI.

Y GAUAF. Y corwynt sydd yn curo-ar y dda'r, Oer i ddyn yw teithio; Anian fwyn sydd yn huno, A brainfc yr baf yil mhob bro. 0 mor llwm y mae'! cwmydd,—eu dillad Wyn ellir gan stormydd; Pob dol fu'n Rwyuol 'n,¡wr sydd Yn gwlwm yn eu gilydd. GLAN GWELAIS.

Y BEDD. Y bedd, oer snedd, lle'r hunaf,—o'i lwch Yn lan y eyfodaf, I felua wledd nwyfus Naf, Ar ei alwad awr claf.J GLAN GWELAIS.

J' Y GATH.. V Hardd, fywiog-, iiwiog, Iawen,-yw y gath Wir gu yn ei helfen Gwyr ei ffawd. agora 'i pben I gydio mewn llygoden. GLAN GVBLAM.