Tarian Y Gweithiwr

UNDEB YR EGLWYS. Y MAE Pabyddion ac offeiriaid ym- hongar Eglwys Loegr yn siarad byth a hefyd am undeb eu hegiwjsi hwy, yn y fath fodd ag i awgrymu nad oes neb tu fewn i gorlan Crist, y Bugail Da, ond y rhai sydd yn aelodau o'u heglwysi hwy! Gal want eu heglwysi yn gang- enau o Eglwys Gatholic," neu gyff- redinol, Crist. Gair Groeg yw Catholic, oddiwrth lcata, trwyadl, a holos, yr oil. Yr yrahoniad gan hyny yw eu bod bwy yn cynwys yn eu Heglwys Gatholic hwy yr oil o'r saint yn y nefoedd a'r ddaear, a bod pawb mewn sefyllfa o berygl myned i uffern nad ydynt yn perthyn iddynt hwy! Y mae yr ym- honiad mor ynfyd a phe haerent nad oes un creadur rhesymol y tu allan i'w heglwys hwy. Crefydd bersonol sydd yn gwneud dyn yn aelod o wir Eglwys Crist. Yr oedd Abel yn aelod o honi cyn bod esgob nac un cathedral mewn bod. Felly ypatrieirch, loanFedydd- iwr, yr apostolion, yr ennuch, a myrddi- ynau o gredinwyr na fu un cysylltiad erioed i hyngddynt ag esgob, fel esgob Rhufain neu Canterbury. Yn y des- grifiad a rydd Crist o'r dull y bydd efe yn barnu yn nydd y farn, nid yw yn son am eglwys, ond am. bersonau yn eu hymddygiad tuag at eu ganlynwyr ef. Corfforiaeth ddynol yw Eglwys Rufain o dan lywodraeth y Pab. Corfforiaeth ddynol yw Eglwys Loegr fel yr awgryma ei henw. Sefydlwyd hi gan awdurdod wladol Lloegr. Y mae ei swyddau, brcintiau, a'i chyflogau, yn nghyd a chyfreithiau ei dysgyblaeth hi, yn ymddibynu ar y llywodraeth wladol. Y Frenines Victoria yw ei <! phen yn ol canonau yr Eglwys. Yn ngwyneb vr holl ymhoni pagan- aidd, anwybodus, ac ynfyd sydd wedi bod gan Eglwyswyr mai bwy yn unig a gyftsnsoddant Eglwys Crist, am en bod yn aelodau o gorfforiaeth wladol ddaear- ol-oblegyd nid ydym yn cydnabod y breuddwyd gwallgofus o'r olyniaeth apostolaidd a honant—da genym fod Eglwyswyr Efengylaidd wedi dyfod allan yn wrol i ddadgan y gwirionedd ar y mater hwn. Mewn cyfarfod o weinidogion Efeng- ylaidd yr Eglwys, yr hwn a gynaliwyd yn ddiweddar yn Llundain, darllenwyd papyr galluog iawn ar "Undeb yr Eglwys" gan y Parch. J. Bardsley Sylwodd ar dri pheth nad yw yr undeb hwn yn eu cynwys. 1. Nid yw yn cynwys fod yn rhaid i bob aelod ymostwng yn ddiamodol i bob peth a ddysga yr Eglwys. Nid yw yr undeb a wneir i fyny, medd efe, o ddweyd yr un gredo, defnyddio yr un ddefodeb, a myned trwy yr un sef em on- iau mewn ymostyngiad i ryw awdurdod ar y ddaear, yn ddim mwy o undeb Eglwysig yn ystyr y Beibl, sef undeb yr Ysbryd," nag undeb catrawd o fil- wyr, y rhai a symudant wrth reol fel peiriant. Yr unig undeb a ellir ei a[w yn undeb Eglwysig, yn ol ei farn ef, yw cytundeb gwahanol gredinwyr, mewn egwyddor a theimlad, fel ffrwyth meddwl ac ymchwiliad. Barna efe ei fod yn beth hanfodol fod dynion at eu rhyddid i farnu drostynt eu hunain cyn y gellir dweyd eu bod yn ymuno fel aelodau eglwysig, ac lias gall undeb Eglwys Rufain fod yn undeb ysgrythyr- ol, yn ol ystyr Crist, gan mai ym- ostwng i awdurdod, niddewisiad oddiar ymchwiliad meddylgar, personol, yw hanfod undeb yr Eglwys hono. 2. Nid yw yn cynwys unffurfiaeth mewn IIywodraethiad Eglwysig. Medd efe, nid wyf yn cael yn y Beibl yn eglur fod unrhyw ffurf benodol o weithredu wedi cael ei osod i'r Eglwys yn mhob oes a gwlad." Nid yw Hooker yn hawlio ffurf Eglwys Loegr fel yr unig ffurf. Archesgob Laud a ddy- wedodd na allai y wir Eglwys fod heb esgobion ac esgobaethau." Ond cyhuddodd Dr. Holland, jRegius Pro- fessor of Divinity, ef y pryd Lwnw o fod "yn derfysgydd bradychus, am geisio dieglwysi eynulleidfaoedd Protts- taniaid mewn gwledydd eraill, a cheisio. creu ysgariad rliyngom ni a hwynt, trwy gyhoeddi y golygiacl Pabyddol hwn." 3. Nid yw yn cynwys unffurfiaeth mewn pethau allanol. Gall unffurfiaeth fod yn yr ordemiad, yn y tanysgrifiadau wrth y credoau, &c., yn y gweddiau, ac yn y gwisgoedd, heb fod mwy o undeb mewn golygiadau ar faterion hanfodol nag sydd rhwng Pabyddiaeth a Phrotestaniaeth. Y mae Eglwyswyr Efengylaidd yn cydymdeimlo a Phro- testaniaid nad ydynt yn dewis y ffurf essrobol o lywodraethu yr Eglwys. Y mae gweled egwyddorion mor iachus a'r rhai uchod yn cael eu ery- hoeddi mewn papyr Eglwysig fel dyfr- oedd oerion i enaid sychedig. 0 waetbaf y Pabyddion a'r diafol, y mae y Beib yn sier o gael y fuddugoliaeth.

ARGLWYDDESLLANOVER A'R EGLWYS. Y MAE y foneddiges wedi ysgrifenu llythyr maith, yr hwn a ymddangosodd yn y South Wales Daily News, lon- awr 26. Y mae yn later o dristwch iddi hi ei bod yn methu gwefru Eglwys Loegr i fywyd dylanwadol yn ei gweinidog- h aeth yn Nghymru. Y mae y tristwch hwn yn cyfodi oddiar ei ymlyniad hi wrth yr Eglwys. Nid yw yn foddion credu ei bod fel sick man Twrci, yn anfeddyginiaethol yn y Dywysogaeth. Y mae hi, fel swyddogion y Sultan, yn meddwl y gall hi enyn ychydig o sel yn yr Eglwyswyr i gadw eu hunain uwchlaw y tonau yn Nghymru. Ond y mae pob arwydd eu bod hwy, fel canlynwyr Mahomet, yn dewis cadw at ffurfiau o weithredu marwaidd, di- egni, yn ol eu cynllun am oesoedd, gan iod yn foddion ar eu cylch arferol o gyflawniadau heb brisio dim am gan- lyniadau. Y mae hi fel y boneddwyr mawrion a gylchynant orsedd y Sultan, yn methu ildio i adael yr hen ssfydliad ffurfiol farwaidd., er ei holl aflwyddiaut yn Nghymru am oesoedd, ac er gweled ei diilaniad hi yn mhlith y Cymry, y rhai a werlhfawrogant weinidogaeth eifeitb- iol yr Ymneillduwyr. Y mae hi yn glyim wrth yr hen Eglwys, fel y glyna yr luddew wrth Iwch adfeiliau Jeru- salem. Y mae hi wedi arfer bod yn nghwmni yr hen fam, el' pan y sugnodd hi laeth y bronau, fel v mae hi yn teimlo yn fwy dedwydd i fod yn ei chwmni hi mewn henaint methedig, diwaith, a thrwsgl, na bod yn ngh wmni Ymneiildu aeth fyvviog, weithgar, ddylanwadol, yn Nghymru. A diau pe trengai yr Eg- lwys yn y. Dywysogaeth o lienamt 'eg cyn i'r Arglwyddes ddianc o'r byd, y bycldai hi yn barotach i ymweled a'i beddrod hi, a thailu blodau, o barch i'w cnoffadwriaeth, ar ei bedd, na bod yn nghwmni siriol, gweithgar Ymneiil- duaeth fywiog, yn y palas gorau. illao hi fel Rachel In wylo am ei hamddi- fadrwydd a'i hunigrwydd. Y mae yn sefy 11 bron yn unig yn ei gofid yn ngwyneb fod yr Eglwys yn gwrthod rhoddi yr efengyl i'r Cymry yn Nghaerdydd yn eu hiaith eu hun- ain. Hynodna bai sel dros Iwyddiant yr Egiwys yn peri i'r Eglwyswyr wrando ar ei llais hi. Ilynod eu bod hwy yn gwrthod y moddion effeithiol a gy- nygia hi i ddenu y Cymry i'r Eglwys. Und, cyffyrdda hi yn ei llythyr gall- uog a'r gwir achos. Nid y G-ymraeg yn unig sydd yn angenrheidiol, rhaid cael dynion i bregetbu, y rhai y bydd eu oalonau yn y gwaith, y Thai a gys- egrant eu hamser i feddwl drostynt eu hunain, ac nid byw ar gynyrch ymen- yddiau pobl eraill—dynion o gydyrn- deimlad ag ysbryd ac amcan y "Beibl i ddwyn pechaduriaid at Grist i gael eu cadw rhag disgyn i uffern i fod yno byth—dynion a roddant fwy o bwys ar eu bod yn weision i Grist na bod yn swyddogion wedi cael eu dewis gan ddaearolion—a dynion yn sychedu mwy am foddloni Duw nac am gyf- logau i fod yn foneddigion yn y byd hwn. Nid yw yr Arglwyddes yn aros i ymholi pa un a ydyw cyfundrefn yr Eglwys Sefydledigvn ffafriol i gynyrchu I I "I y fath ddynion. Nid ywbi yn gweled fod sefydliad gwladwriaetholyn rhwym o ddwyn ffrwyth yn ol ei natur, fel pob planhigyn. Anianol yw gwladwriaetb, 4 ac anianol raid i'w ffrwyth hi fod. A dywed y Beibl nas gall y dyn anian- ol dderbyn y pethau sydd o ysbryd Dllw." Os nad yw duwioldeb yn Uywodraethu dewisiad y gwr sydd yn apwyntio gweinidog, nid oes dim sicr- wydd y bydd efe yn dewis gweinidog ag ysbryd duwioldeb yn ei Jywodraethu. Rheol Crist yw gwnewch y pren yn dda, ac yna bydd ei ffrwyth yn dda." Y mae yr hyn sydd o'r ddaear yn rhwym o fod yn ddaearol, fel y dywed yr Apostol. A thray byddo patronage yr Eglwys yn ddaearol, ac nid yn meddiant Cristionogion llygadgraff i weled beth fyddai y moddion goreu at waeud dynion yn dduwiol, crefyddol, a da, nis gellir disgwyl y dynion hyny a foddlonai Arglwyddes Llanover i sefyll yn rnlnvlpidau yr Eglwys. Y mae Eglwyswyr yn y llywodraeth yn niweidio addysg y wlad hon trwy osod inspectors nad ydynt yn deall Cymraeg, i wneud ymchwiliadau i sef- yllfa ysgolion. Amser yn ol dwrdiodd un o honynt blentyn am alw school yn ysgol, gan mai ysgol yw ladder. Ond yr inspector oedd yn dywyll a'r plen- ty n-yn iawn, am mai ysgol yw enw y ddau yn Gymraeg.

AGORIAD Y SENEDD. AGOIIWYD y Senedd ddydd Mawrth diweddaf, gan y Frenbines am y tro cyn- taferl871. Yr oedd yn ei chwmni Tywysoges Cymru, y Dywysoges Louise, a'r Dywysoges Beatrice. Yr oedd nifer mawr o foneddigion y wlad yn bresenol. Yr Arglwydd Ganghellydd a ddarllenodd yr Araeth Frenhinol, yr hon, er yn fyrach nag arferol, a gyff- yrddai ac amryw bethau, ac yn eu plith ymweliad Tywysog Cymru ag India, Cylchlythyr y caethion, Pwr- casiad Camlas Suez, &c. Cyfarfydd- odd ei Mawrhydi ar hyd ei ifordd i'r Senedd a derbyniad croesawgar. Bydd genym sylwadau pellach yn ein nesaf.

GvV A WH, ABERAMAN. Y MAE yn fiin genyf fy mod wedi cadw y cystadleuwyr ar y prif destyn tvaeth- odol yn nghyfarfod llenyddol y lie uchod cyhyd i ddysgwyl wrthyf am ddyfarniad y wobr. Yn awr, wedi manwl ddarllen y 14 traethawd, yr wyf yn gydwybodol ddyfarnu y wobr i'r hwn a eilw ei bun Awr Hamddenol." Bydded i'r cyfryw gystal ag anion ei enw priodol i'r ys- grifenydd, a, mwy nathebyg y bydd iddo dderbyn y pres addawedig gyda throad y Post. Yr eiddoch,—IIYWEL CYNON.

CASTELLNEDD. Nos hu, Ohwefror y 3ydd, cynaliwyd cyngherdd yn neuadd y dref uchod, pryd y gwasanaethwyd gan yr enwogion canlynol:—Mr. Hemmings, LlinosyDe, Mr. Legge, a .Phontardawe Glee Party, o dan arweiniad Alaw JMeudwy, a'r Skewen Fife Band, o dan arweiniad Mr. P. Jenkins.

HIRWAUN. DYDD Mawrth wythnos i'r diweddaf. yn 1 yr Heddgeidwad, Aberdar, cafodd hen wr o'r lie hwn, o'r enw W. Hughes, wers Iled chwerw am daraw gwraig barchus yn y lie, sef Mrs. Williams, Cross Inn. I geisio cyfiawnhau ei hun, galwodd yn mlaen ei ferch-yn-nghyf- raith, yn egystal a pbertbynas arall iddo, tystiolaethau y rhai a farnai yr ynadon yn ynfyd ac anwireddus. Hcb- law treuliau cyfreithiol ei hun, cafodd yr hen lane dalu E3 6s. 6c. o ddirwy a threuliau, a, sefyllfa wael ei iecbyd, yn unig a'i achubodd rhag cael carchar. Dyn a wers lem i'r would-be women champion hwn yn ei hen ddyddiau.-G.

CWMFELIN, COLLY Y MAE y lie hwn bellach wedi cael y fantais o reilffordd, yr hon a agorwyd yr wythnos ddiweddaf i gario teithwyr. Er fod y gweifchfeydd yn araf, eto y mae pawn fel pe yn aysgwvl amser gwell, a chyfeilliou yr achos goreu yn brysur helaethu lie eu pebyll, neu yn hytrach yn adeiladu addoldai newyddion. Y mae capel yr Annibynwyr broil a bod n barod, ac yn debyg o gael ei ago? yn fuan. Y mae cyfeillion y Bedyddwyr hefyd arddechreu adeiladu ymis nesaf, tra y deallwn fod y Methodistiaid hefyd yn ymbarotoi at hyny. Y mae yma lu- aws o lenorion a chantorion yn dechreu ymysgwyd, ac eisteddfod fawreddog yn debyg o gael ei chynal tua'r Sulgwyn nesaf, pryd y rhoddir zC20 o wobr am ganu Teyrnasoedd y ddaear," &c. Y mae y cor sydd yn y lie yn dyfod yn mlaen yn dda dan hyfforddiant Mr. James James, Rhondda, yr hwn sydd yn fachgen talentog ac ymdrechgar yn y cyfeiriad cerddorol. Y mae gobeith- ion y daw yn fuan i fyw yn gyfangwbl i'r lie.—J.T.

MAESTEG. TRADBODODD y Parch. W. B. Morgans Saron, ddarlithhyawdl ar "Columbus' a'i Amserau," yn Ysgoldy y Llynfi, nos Sadwrn. y 5ed cyfisol. Yr oedd sylwadau y darJJthydd ar fod y byd wedi bod yn Rupharedig i'w biif gymwynaswyr yn I iiA ac yn feistrolgar dros ben. Gellir dweyd fod Mr. Morgan yn meddianuan- Lebgoi ion darlithiwr, ac y maeybobi y:¡ credu hyny yn Maesteg, oblegyd gwerthwyd yn agos i saith cant o doc- ynau, yr hyn sydd yn gornpliment i wein- idog sefydlog yn y Ile. Yr oedd eiw y c!darJith i'r brawd John John, pudler, yr hwn sydd yn gystuddiol er ys blynydd- oe(id. Cymerwyd y gadair gan Mr. D. Davies, goruchwyliwr y forge. Yn ychwanegol at ddyddordeb y ddarlith canodd Eos Cynwyd ddwy gan yn ar- dderchog, fel arfer. UN OEDD-YNO.

BRYNAMAN. MAE yn hysbys i ddarllenwyr y DARlA- fod cyfarfod wedi cael ei gynal yn Aberi tawe er ys peth amser yn ol, er paroto Anerchiad difrifol mewn perthynas i'J fasnach feddwol a'i chanlyniadau," a bod yr -anerchiad hwnw i gael ei anfon at holl weinidogion, diaconiaid, ac eglwysi y gwabanol enwadau yn Neheudir Cymru, a'i ddarllen nos Sabboth, yr 16eg o'r mis diweddaf. Gan fcd yr anerchiad wedi dyfod i eglwys Moriah, yn y lie uchod, ac iddo gael ei ddarllen yno, yr hyn sydd yn ein synu ydyw na fyddai wedi cael ei anfon i eglwys Gibea,ynyr un lie, yr hon sydd yn llawer lluosocach ei haelodau. Am hyny, dymunwn yn ostyngedig arMr J. B., Merthyr, i roddi eglurhad ar byn, fel na fydd i'r diacon- I:i y iaid na neb arall gael eu drwgdybio o dafiu yr anerchiad o'r neilldu a'i gadw yn ddystaw. Maddeuwn iddo os nad yw wedi ei anfon, gan fod ganddo lawer o waitb ond os anfonwyd ef, bydd maddeuant yn beth anhaAvdd o'r ochr arall. Byddwn yn ddiolcbgar iawn am atebiad buan i'r uchod, ac yn foddhad i lawer heblsw fy bun. G WYLIEDYDD.

DYFFRYN GWENDRAETH A'R CYLCKOEDD. MARWAIDD yw awyrgylch masnach y glo- wyr yn y lie hwn yn barhaas, heb un gobaith am adferiad buan, canys nid oes ond un lofa yn y cwm yn gweithio yn 11 awn. Mae vhyw aifechyd wedi cymeryd meddiant yn y lie, yr hyn sydd wedi amddifadu y glowyr o n c-ysur teuluol a chymdeitbasoi. Clywed heddyw fod gweithwyr Pontyberem wedi dyfod a'u tools allan er gwrtbsefyll y 4s. y bunt o ostyngiad. Mae iglofa y Plas Bach wedi sefyll er ys naw diwrnod, ond sibrydant y bydd iddi ail gychwyn dydd Llun nesaf. Go- beithio mai felly y bydd, er lies yr ardal- yddion. Mae y tynu allan yn Nhrimsaran wedi ychwanegu pymtheg at y rhai oedd allan 0 waith yn flaenorol, er nad oedd y lofa, yn gweithio ond rhyw ddau a thri turn yr wythnos. Teg fuasai i hyny gael ei wneud yn rheolaidd, o berwydd fod tuedd mewn ymddygiadau o'r fath i greu rhagfarn yn mynwesau y meistri at y cyfryw bersonau. Mae glofa Carway wedi ail gychwyn ar raddfa fechan, er parotoi y lie i gael gjo allan fel gynt. Hyderwn nad yw y lofa. hon ond wedi rhagflaenu y gweith- feydd ereill sydd yn sefyll yn y lie hwn, er cysur i ni a'n teuluoedd, fel na fydd i ni fod dan yr angenrheidrwydd o fwyta rhan o fara ein brodyr j glowyr yn Mor- gan wg. Mae degau o'r dyffryn hwn wedi bod a'u paciau ar eu cefnau o bryd i bryd o herwydd ansefydlogrwydd y glofeydd yn y lie hwn. M.

GENEDIGAETHAU. Chwefror laf,priod Mr. James Jones, 5 0, Bwllfa Boad, Cwmdar, ar ferch. Rbyw lili fechan, brydfertb, dlos, Flagura'n ogardd dynoliaeth, Yw'r eneth anwy], gwlithed Ion Fendithiou arni'n helaeth, Fel y blod^uoyn ein byd Yn deilwng o'i rasusau, A chael rhyw ddydd fynediad hardd 1 ardd y nefoi tywiuu. MARWOLAETHAU. Ionawr 23ain, Mrs. Anne Richards, anwyl briod Mr. Thos. Richards, Banwen Street, Treforris. Gadawodd briod anwyl a merch fechan i alaru ar ei hoi. Bu yn wraig hawddgar a charedig, a chafoddy fraiiit o gofio ei Gwaredwrerynnyddiau ei hieuenctyd byd yr awr olaf. Pryd- nawn dydd Mercher canlynol, hebryng- wyd ei gweddillion marwol i fynwent henafol Llansamlet. Gweinyddwyd yn y ty gan y Parch. W. E. Jones. Heddwch i'w llwch yn y llaiJ, Al1Pc1,! nefol i'w hen aid. Ionawr 24ain, Mr. David Peters, yn 35 mlwydd oed. Yr cedd yn ddyn o gy- meriad tawel, ac yn Giistion dysglaer a gweithgar. Yr oedd yn enedigol o Llechryd, sir Aberteifi, ond wedi bod er ys amryw flynyddoedd yn Nhreforris, ac yn aelod yn Libanus. Pwy eto fel Datydd Petere, Hynaws noddwr i deyrnas Ner. Ionawr 19eg, yn naw mis oed, wedi byr gystudd, o'r pas, Hanuah, merch Mr. W. Tawenfryn a Mrs. Rachel Williams, Pontardawe. Claddwyd hi y dydd Sa- dwn. canlynol yn mynwent henafol r Alltwen.