Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
12 articles on this Page
Y JESUITIAID.
Y JESUITIAID. GAN fod cymaint o son y dyddiau hyn am y Jesuitiaid yn Itali, Germani, Ffraiuc, a'r wlad hon, fel prif achosion holl gynhwrf gwleidyddol teyrnasoedd Ewrop, ac am hyny, fel prit achosion arafwch mawr llwyddiant mewn mas- nach, a hyny yn efIeithio yn fawr ar enillion gweithwyr. Y mae yn cael ei ystyried yn fater o bwys gan bawb i ddeall egwyddorion, ac i wybod hanes cymdeithas neu urdd y Jesuitiaid. Ymddangosodd erthygl alluog iawn ar yr urdd hon yn y Quarterly Review fisoedd yn ol. Ceisiwn roddi i'n darllenwyr gy- nwysiad yr erthygl. Y mae athraw- iaethau y Jesuitiaid yn faterion hanfod- ol yn eu bodolaeth fel urdd. Defn- yddiant arwyddlun neu arwydd-lyth- yrenau y tu allan yn ngolwg y byd, y rhai nad ydynt yn desgrifio eu deddfau na'u hathrawiaethau. Y mae y llyth- yrenau A.M.D.G. yn cael eu rhoddi ganddynt fel llythyrenau cysegredig ar bob gwaith neu adeilad, neu unrhyw beth a berthyn i'r urdd. Golyga y llythyrenau uchod y geirian ael maJo- ram Dei gloriam, yr hyn a arwydda, "er mwyn gogoniant mwy rhagorol Duw." Nibu dim rhagrith mwy Phariseaidd erioed. Gwyr pawb mai amcan yr urdd oedd gyru gogoniant Duw o'r byd, er mwyn sefydlu gogon- iant y Babaeth. Hyn yw ei hamcan yn awr. At hyn y mae yn gwneud ymdrechion trwy yr holl fyd. Trwy y llytberenau uchod fel ar- wyddnodau y mae y Jesuitiaid am i'r byd gredu eu bod hwy yn meddu gwy- bodaeth o bethau dwyfolgoruwch pawb, ac mai ganddynt hwy y mae y modd- ion a'r offerynoliaeth fwyaf effei thiol i gyfodi dynion i ffafr Duw ac i ogon- iant tragwyddol. Nid oes un corffor- iad arall o ddynion wedi gwneud hon- iadau mor chwyddedig. Y mae yr enw Jesuit yn un chwyddedig. Cy- merir ef oddiwrth yr enw Jesus, Iesu. Y mae yr enw lesu yn y genetive Lladin, fel lesa yn Gymraeg. Societ- as Iesu, neu society of Jesus y geilw yr urdd ei hunan. Oddiwrth yr eiw hwn y deillia y gair Jesu-it, neu ddyn Iesu. Y mae yr enw hwn yn honiadol i'r pen, fel pe na byddai neb ond hwy yn ddilynwyr i Iesu Grist, na neb yn ceisio gogoneddu Duw ond hwy. Fel urddau ereill, y mae gan yr urdd hon un llywydd cyffredinol, unbenaeth- wr ar bawb. Gelwir ef y General, neu Gadtridog yr urdd. Yn nghyfreithiau yr urdd, nid oes caniatad i'r aelodau amrywio yn eu golygiadau am ddim, mewn siarad, nac araeth, na llyfr, yr hwn nis gellir ei gy- hoeddi heb ganiatad a chymeradwy- aeth y General. Dyma y geiriau am ei awdnrdod ar lyfrau, yn iaith deddf yr urdd, "Nullum librum scriptumve a quoquam recognoscendum o.ccipient prwterquam a P. Generali aut ejus nomine a P. Secretario. Ystyr hyn yw, nad oes un llyfr i gael ei dderbyn na'i gydnabod heb fod y swyddog mwyaf hwn wedi ei gymeradwyo. Cyhoeddwyd argraffiad newydd o lyir yn cynwys golygiadau yr urdd ar dduwinyddiaeth foesol yn Rhulain, yn 1872, dair blynedd yn ol. Cymerad- wywyd y llyfr hwn gan y Pab. Y mae yn un o lyfrau pob ysgol Babyddol trwy'r byd fel standard moesoldeb. Tri pbeth a neillduola gyfundrefn foesol y Jesuitiaid. (1.) Probabilism (lebygoliallt). (2.) Mental reservation (Meddwl-geliad). (3.) Cyfiawnhad moddion a'r dyben. Fel hyn gellir d weyd am bawb a geis- iant gyfiawnhau unrhyw foddion a ddefnyddiant, am fod y dyben yn dda, eu bod yn dal un o sthrawiaethau hanfodol y Jts. itiaid. Ac fel y mae gwaethaf, y mae genym ganoedd yn Nghymru yn awr yn selog iawn o blaid yr athraw. iaeth hon. Ni cheisiant gyfiawnhau y moddion fel moddion. Ond hawliant gael eu hystyried yn rhinweddol, os bydd eu hamcan yn dda er defnyddio moddion pabyddol, paganaidd, croes i Air Duw i gyrhaedd yr amcan hwnw. Ymladdant dros y moddion bron fwy na thros yr amcan, gan broffesu mai yr amcan sydd yn eu cynhyrfu. Ond pa le yr oedd miloedd o honynt yn sefvll gyda golwg ar yr amcan cyn i'r moddion Pabyddol gael ei osod i fyny. Gwelir hyn mewn llawer ffurf o weith- redu yn mhlith yr enwadau crefyddol. Gyda golwg ar y pen cyntaf, gan gyfeirio at chwant y cnawd dywed y llyfr dan sylw:—" Pan y bydd profed- igaeth yn parhau, nid oes angen ei gwrthwynebu yn barhaus, am y byddai n y hyny yn faich, ac a ddarostyngai ddyn i amheuon aneirif! Dyma egwyddor moesoldeb a ddysgir gan Jesuitiaid yn ysgolion y Pabyddion yny deyrnas hon. n Y mae cewri y wasg Saesonaeg yn agor eu llygaid i edrych ar y peryglon. Ond y mae lie mawr i ofni y bydd sen- timentalism ddallu miloedd o'r Cymry, a'u hanwybodaeth o'r rhwydau a rodd- ir o flaen eu plant yn ysgolion y Pab- yddion, yn debyg o gyfodi oes o bobl yn Nghymru, y rhai a fyddant yn bleidwyr selog i Babyddiaeth. Y mae canoedd o blant Ymneillduwyr yn my- ned i ysgolion y Pabyddion i gael eu dysgu yn yr egwyddorion uchod. Yn Llyfr Glas y llywodraeth am 1872-3, rhydd Mr. Waddington, yr inspector, banes am ysgolion y Pabyddion, a'r plant sydd ynddynt yn Pontypool, Abersychan, Cwmbran, Pontymeistr (Risea), a Blackwood. Dywed am ysgol y Pabyddion yn Pontypool, mai niter y plant yn yr ysgol yw 186, a'r rhai hyny y mae 107 yn blant J Pab- yddion, 17 yn blant Eglwyswyr, a 62 yn blant Ymneillduwyr! Nifer y plant yn ysgol y Pabyddion yn Aber- sychan yw 238, o'r rhai hyny y mae 218 yn blant Pabyddion, 4 yn blant Eglwyswyr, ac 16 yn blant Ymneilldu- wyr! Nifer y plant yn ysgol y Pab- yddion yn Cwmbran yw 98, o'r rhai j hyny y mae 58 yn blant Pabyddion, dim plant Eglwyswyr, a 40 o blant Ym- neillduwyr Nifer y plant yn ysgol y Pabyddion yn Pontymeistr (Risca) yw 72, o'r rhai hyny y mae 16 yn blant Pabyddion, dim plant Eglwyswyr, a 56 o blant Ymneillduwyr Nifer y plant yn ysgol yjPabyddion yn Blackwood yw 60, o'r rhai hyn y mae 22 yn blant Pab- yddion, 4 yn blant Eglwyswyr, a 34 yn blant Ymneillduwyr Fel hyn, mewn pump o ysgolion Pabyddol, yn cynwys gyda eu gilydd 624 o blant, 421 o honynt sydd yn blant Pabyddion, 25 yn blant Eglwyswyr, a 208 yn blant Ymneillduwyr, bron hauer nifer plant y Pabyddion eu hunain Yn ngwyneb fod cynifer o ffurfiau y Pabyddion, a'u hegwyddorion hwy, yn cael eu mabwysiadu gan lawer o'r Cymry mewn llawer modd y dyddiau hyn ac yn ngwyneb fod nerth ieuenc- tid Cymru wedi myned i sianel cerdd- oriaeth, fel cyfundrefh o seiniau anghy- sylltiol a meddyliau Protestanaidd, a bod llai o lawer o geisio deall meddwl Duw yn y Beibl nag a fu flynyddau yn ol, a bod y tipyn gwrtaith sydd yn yr Ysgolion Sabbothol yn hytrach mewn ymgyrhaedd at fanylion hanesyddol a daearyddol y Beibl nac at ei addysg foesol, athrawiaethol, ac achubol, yn nghyda llawer o bethau ereill. Y mae yn eithat amlwg fod Cymru yn cael ei pharotoi yn ei harferion i fyned mor Babyddol a'r Iwerddon cyn pen llawer o flynyddau, os na ddaw rhyw dro neill- duol ar chwaeth y genedl. Am ein bod yn awyddu rhwystro canlyniadau mor ddrwg, cymerwn sylw o hanes y Jesuitiaid allan o'r Quarterly Review, &c., eto, os yr Arglwydd a'i myn. +
PETHAU NEWYDD A HEN.
PETHAU NEWYDD A HEN. TRWYN Y ClllEL.- Y mae gan yr Arabiaid ddameg i'r perwyl canlynol Dychrynwyd melinydd un diwrnod drwy ganfod trwyn camel wedi ei wthio trwy ffenestr yr ystafell lie yr oedd yn cysgu. Y mae yn oer iawn oddi allan," meddai y camel nid oes arnaf eisiau ond yn unig cael fy nhrwyn i mewn." Caniatawyd i'r trwyn fod i mewn, yna y gwddf, ac o'r diwedd, yr holl gorfF. Yn lied fuan, gwelodd y melinydd ei bod yn anghyfleus iawn iddo gyda'r cydymaith trwsgl a gan- iataodd i ddyfod i mewn, a hyny yn sicr mewn ystafell nad oedd yn ddi- gon mawr iddynt eill dau. Os ydyw yn anghyfleus i chwi, gellwch yinadael," meddai y camel; am dan- affy hun, mi a arosaf lie yr ydwyf." Felly yn gymhwys y mae gyda phechod —lie y gadewir iddo ddyfod i mewn fel ymbiliwr, y mae yn sicr o aros fel gorthrymwr. BREUDDWYMON. Daeth un dyn uu- waith i eglwys Rowland Hill i ym- ofyn He fel aelod, pryd y gofynodd Mr. Hill iddo roddi ychydig o hanes yr ar- graffiadau cyntaf ar ei feddwl yn nghylch drwg pechod, a'i angen am yr efengyl a'i bendithion. Yna adrodd- odd y dyn am freuddwyd a effeithiodd yn ddwys arno, ac a'i gwnaeth yn ym- ofynydd pryderus ac yn wrandawr pregethau. Pan ddiweddodd, dywed- odd Mr. Hill, Nid ydym yn dymuno dirmygu breuddwyd dyn da ar un eyf- rif, ond ni a ddywedwn ein barn am eich breudd iVyd ar ol i ni weled pa fodd y byddweb yn myned yn mlaen ar ol i chwi ddeffro." MEDDYGINIAETHAU RHAGOROL.— Rhag meddwdod, yfed dwfr oer; er cael iechyd, cyfoda yn foreu er llwyddo yn y byd, bydd yn ddiwyd; er boddhau pawb, meindia dy fusnes dy hun! DTWEDIB mai y disgyniad dwfr mawr yn Yozemite, California, ydyw y rhaiadr mwyaf yn y byd. Y mae y ffrwd o'r un enw-pedwar ugain troed- fedd o led-yn disgyn i lawr ddwy fil a thair troedfedd a thri ugain mewn tri disgyniad. CAFWYD prawf yn ddiweddar yn Cali- fornia fod gwenwyn yr ysgorpion mor farwol i'r creadur ei hun ag ydyw i greaduriaid ereill.. Daliwyd un o honynt gan nifer o weithwyr, a phar- hawyd i'w boenydio nes ynei gynddar- edd y tarawodd ei hun yn ei gefn gyda'i golyn gwenwynig. Llonydd- odd yn uniongyrchol, a bu farw yn mhen deg mynyd.
DAMWAIN ALARUS I SINCWR.
DAMWAIN ALARUS I SINCWR. BOREU dydd Mawrth diweddaf, yr oedd dau sincwr, o'r enwau William George a John Nettle, yn gweithio mewn shaft newydd, 100 o ddyfnder, yn Weduesfleld, yn agos i Wolver- hampton, a phan yn dianc i fyny o ffordd ergyd ag oeddynt wedi danio, syrthiodd George yn ol i'r shaft fel yr oedd yr ergyd yn tanio, a chwythwyd ef yn ddarnau. Casglwyd ei weddill- ion o blith y darnau craig. Gadawodd weddw a thri o blant.
MR. MACDONALD A'R GLOWYR YSGOTAIDD.
MR. MACDONALD A'R GLOWYR YSGOTAIDD. YN anerch cyfarfod o lowyr Ysgot- aidd, yn nosbarth Mary hill, y mae Mr. Macdonald yn eu cymhell i ymuno a'r Undeb Cenedlaethol, ac wedi cynghori y pwyllgor i ofyn am godiad o chwrech- cheiniog y dydd yn eu cyflogau. Creda efe, os cyfarfyddir a hwynt yn yr un ysbryd ag a amlygwyd flwyddyn yn ol, y gellir cael y codiad heb strike.
MASNACH GLO A HAIARN.
MASNACH GLO A HAIARN. MEDI 18, Birmingham.—Gofyn ych- v anegol am nwyddau haiarn. Aws- tralia a New Zealand yri gwsmeriaid da. Medi 18,Middlesborongh.—Prisoedd pig iron yn cadw i fyny. Llawer o archebion tramorol. Y mae y stock o haiarn yn lleihau yn ddirfawr oherwydd y gofyn sydd am dano. Masnach glo yn farwaidd. Medi 21, Middlesborough.—Y mao codiad prisoedd wedi siomi rhai pryn- wyr y rhai a ddisgwyliasant am ostyng- iad. Y maent yn awr yn gorfod prynu a'r prisoedd yn uwch nag y buont. Y mae rhy fach o pig iron i ateb i'r ymofyn am dano. Y mae pob arwydd o godiad prisoedd haiarn, a meddylir na bydd gostyngiad hyd ganol mis Tachwedd. Nid yw pethau mor lle- wyrchus yn marchnad finished iron. Medi 23, Birmingham.—Masnach yn fwy bywiog nag y mae wedi bod er's llawei amser. Y mae dadl y gyflog wadi ei setlo. Caerdydd.—Cmdwyd 41,406 o dy- nelli yn fwy o'r porthladd hwn yn mis Awst eleni na'r llynedd, sef311,157 yn erbyn 269,751. -♦
COLLIAD BYWYDAU AR Y MOR.
COLLIAD BYWYDAU AR Y MOR. Y MAE yr ystorm nos Sul diweddaf wedi profi yn hynod golledus i fywydau a meddianau. Yn mhlith y colledion aeth y llong 'Ellen Southcorn' yn ddrylliau ar fynedfa y Mersey. Aetb bywydfad L'erpwl allan- er achub y dwylaw, ac ar ei ffordd yn ol i'r lan, trodd y bad wyneb i wared, a boddwyd 12 o bersonau.
> YR UNDEB CENEDLAETHOL.
> YR UNDEB CENEDLAETHOL. Y MAB yn amlwg bellach fod ein cyd- weithwyr y glowyr yn dechreu ystyried o ddifrif yr anfantais fawr y maent yn agored i'w ddyoddef oherwydd eu sef- yllfa wasgaredig, canys yr ydym yn cael eu bod yn dechreu ymuno yn llu- oedd a'r Undeb Cenedlaethol. Yn yr adroddiadau o'r cyfarfodydd a gynal- iwyd yn ystod y dyddiau a aethant heibio, cawn fod tyrfaoedd yn rhoddi eu henwau i ymnno a'r cyfrinfaoedd. Yn wir, ymrestrodd cymaint a phedwar cant ar yr un prydnawn yn Resolyen, a nifer mawr yn Cwmgarw, a lleoedd ereill. Nid oes amheuaeth nad yw undeb o'r iawn ryw yn nerth, tra nad oes dim bellach mewn cysylltiad a'r Undeb Cenedlaethol a luddiaa i'r glo- wyr Cymreig ei wneud yn bobpeth ag y dymunent hwy. Y mae y tri mis dyfodol i fod yn gyfnod pwysig mewn cysylltiad a'n cyfeillion tanddaearol, a dylent hwythau, er eu mwyn eu hun- ain a'u plant, wneud yr oil a allent er sicrhau y telerau goreu gyda golwg ar y sliding scale sydd ar gael ei sefydlu.
41 Y WLADFA.
41 Y WLADFA. YR ydym yn cael fod llywodraeth Buenos Ayres yn teimlo y fath ddy- ddordeb yn y Wladfa, fel y mae wedi cytuno a masnachwyr o'r enwau Calles a Cbyf. i redcg agerlongau o Buenos Ayres i'r Wladfa naw gwaith yn y flwyddyn, am yr hyn y maent i dder- byn pnm cant o bnnau y siwrnai. Yr agerlongau hyn sydd i gario y llythyr- godau, yn nghyda nwyddau cyffredin ereill. Deallwn hefyd fod llythyrdy wedi ei agor yno, meistr pa un ydyw Mr. R. J. Berwyn.
Y CYNAUAF AMERICANAIDD.
Y CYNAUAF AMERICANAIDD. 0 BARTHED y cynauaf Americanaidd, y mae adroddiadau diweddarafynrhoddi golygiad boddhaol arno. Dywedir fod y cnwd gwenith yn rhagori ar gynyrch cy unrhyw flwyddyn yn flaenorol. Nid I yw y golled a wnawd gan y gorlifiad. yn llai na'r hyn a arferid ei wneud gan y sychder a man bryf.
RESOLVEN-YR UNDEB CENEDLAETHOL.
RESOLVEN-YR UNDEB CENEDLAETHOL. DYDD Llun diweddaf, am lleg o'r gloch,. cynaliwyd cyfarfod yn Ysgoldy Brytan- aidd, Resolven, mewn perthynas a'r gymdeithas uchod. Yr oedd yr ysgoldy eang wedi ei orlenwi o bobl, ac yr oedd yn bresenol yn anerch y cyfarfod Mri. W. Abraham (Mabon,) Casllwchwr Connick, Merthyr; a S. Davies, Aber- dar. Etholwyd Mr. S. Davies i'r gadair, ac wedi egluro dyben y cyfarfod, galw- odd ar Mr. Abraham i anerch y cyfar- fod yn Gymraeg. Aeth Mr. Abraham i mewn ar unwaith'i bwnc y dydd, (a'i hoff bwnc yntau, debygwn,) sef safon y sliding scale," a'r angenrheidrwydd am undeb, er cael y safon hono wedi ei sefydlu ar dir teg, fel moddion i ddwyn cyfiawnder i feistr a gweithiwr, yr hyn, yn ol ei farn ef, sydd anhebgorol angen- rheidiol tuag at sefydlu heddwch yn y wlad. Nid oedd ef yn gallu cydweled a'r dynion a ddywedant, mae yn ol prinder neu lawnder dynion, y dylai y dynion eu hunain gael eu talu. Ei farn ef oedd y dylai y llafurwr gael ei dalu bob amser yn ol y gwerth a gyrhaedda y nwydd a gynyrchent yn marchnad gyffredinol y wlad, ac nid i aros yn y fan hwnw yn hollol chwaith, ond y dylai gweithwyr gydweithredu a'u gilydd i gael safort wedi ei gosod fel na byddai y gwaith hwnw un amser yn llai na digon i'w cy- nal hwy a'u teuluoedd uwchlaw angen, ac i'w galluogi i osod rhyw gymaint heibio erbyn dydd blin. Wrth son am yr undeb newydd, anogai Mr. Abraham bawb i feddwl fod ganddynt rywbeth i'w wnend er sefydlu yr undeb hwn yn un a fyddai yn ol eu hewyllys, ac yn un par- haol, ac a ddygai fendithion gwirionedd- ol i bawb mewn cysylltiad ag ef; anogai bawb i roddi heibio y rhagfarn felldiged- ig oedd wedi bod yn brifrwystrydd cym- deithas yn mhob oes o'r byd, ei ddior- seddi ar unwaith, a gosod yn ei le y ty- wysog gogoneddus, ymddiried. Yna anerchodd Mr. Conick y cyfarfod yn yr iaith Saesnig. Cafodd y bi-odyr Saesnigaedd wledd gan y brawd hwn, gallem feddwl. Ar ol anerchiad byr gan y cadeirydd,. pasiwyd y penderfyniad canlynol:— Fod y cyfarfod hwn, wedi gwrandaw yr areithiau grymus gan y brodyr Ab- raham, Connick, a Davies, yn pender- fynu ymuno fel un gwr a'r Undeb Cenedlaethol, ac yn penderfynu gwneud yr hyn oil a allent i gael ereill i wneuth- ur yr un modd." Ar ddiwedd y cyfarfod daeth tua 400 yn mlaen i roddi eu henwau i lawr, Cy- hoeddwyd fod cyfarfod arall i'w gynal yn Glynnedd nos Lun nesaf. Bu twrwmawr gan amryw o'r glowyr- am gael Undeb Cymreig, a dyma hwy wedi caol eu dymuniad yn sylweddol bellach, gan fod llywodraethiad pob dos- barth yn hollol yn eu dwylaweu hunain,. yn nghyda threfniadau ei holl faterion. Wedi talu diolchgarwch i'r cadeirydd a'r areithwyr, aeth pawb gartref yn llawen.
[No title]
Y MAE Dr. Kenealy yn awr ar ymweled a'n cymydogaethau. Nos Lun diweddaf anerchodd gynulleidfa yn y Workman's Hall, Merthyr; nos Fawrth, yn nghapel Moriah, Dowlais; beno. nos Fercher, y mae i fod yn Neuadd Ddirwestol Aber- dar, a nos Iau yn Mountain Ash. Nid yw y derbyniad y mae wedi ei gaelyn Merthyr a Dowlais yn adlewyrchu nem- awr o ogoniant iddo. Y mae masnach lo Deheudir Cymru yn parhau yn dda, a'r glo, os yr un, yn tueddu i godi yn ein porthladdoedd. Y mae yr ystorm wedi achosi gala- nas dychrynllyd yn yr Iwerddon. Y mae helmydd o yd wedi cael eu cario ymaith yn gyfan yn Tipperary, ac yd oedd heb ei dori wedi ei wneud yn ddi- werth. Cafoedd canoedd o ddefaid eu boddi 3n Cork, a bu cyfran fawr o'r ddinas dan ddwfr.
MARWOLAETH.
MARWOLAETH. Medi 28, yn Llanilltyd Faerdref, Cor. delia, unig ferch Mr. Thomas Morgan [Llyfnwy,] yn naw wythnos oed.