Tarian Y Gweithiwr

~MR. DALZIEL A BUDDUGOL- IAETH Y MEISTRI. YMDDENOYS Mr. Dalziel fel gwr yn gwylied gelyn, acynbarod bob moment i sylwi ar, a cbyhoeddi unrhyw ym- ddangosiad o wen did yn ngwersyll y gelyn, pan yn eglurhau ymddygiadau a sefyllta gweithwyr. Cyffredinola eu teimladau fcl arddan- soddwr athronyddol, mewn ymadrodd- ion mor hyderus a phe teimlai ei huu yn anffaeledig, yn ol dull chwyddedig dynion a honant hawl i ymddwyn tuag at weithwyr fel peirianau dienaid, di reswm. Yn tudalen 122, rlywed fod y gweithwyr wedi cael "en digaloni yn ilwyr a t'hrwyadl, yn ngwyneb y cym- horth 11 wm bychan a dderbynient o'r Undeb, ac yn ngwyneb fod y meistri wedi penderfynu cael gweithwyr ereill yn eu lie." "Gallai fod hyn yn wir. Ond dengys efe ei fod yn edrych ar hyn fel peth ffodus. Ac y mae yn dra eglur mai ei amcan ef, mewn cysylltiad ar meistri, oedd plygu ysbryd y gweithwyr i fod yn ddig-on gwasaidd i 1-1 wneud pobpeth a geisiai y meistri, heb ofyn cwestiynau, mwy na cheffylau o dan lywodraeth dofwr meirch, (Jockey). Edrycha Mr. Dalziel ar lythyr y gweithwyr, y pryd hwnw, i gynyg cyf- arfod a'r meistri, yn brawf fod y meistri fel dofwyr meirch llwyddianus, wedi cael buddugoliaeth ar ysbryd ys- tyfnig gweithwyr. Edrycha ar eu llythyr yn y Western Mail, Awst, 1871, fel un yn llawn oymostyngiadau a phlygiadau caethion, yn y llwch, yn gorfod cydnabod fod y meistri wedi cael buddugoliaeth lwyr arnynt. An- fonodd yntau lythyr i'r Mail, dydd- iedig Awst 11, 1871, yn dadgan mewn modd brenino], fod eu mawrhydi y meistri yn barod i dderbyn eu gweith- wyr ymostyngar edifeiriol!! Gras- lonrwydd gorsedd, nid cydymdeimlad a chyd-ddynion oedd swn llythyr Mr. Dalziel. Yr oedd yn fyr a dieeboniad, fel archysgrif for breninol. Gellid meddwl na bu efe erioed yn teimlo ei bun yn fwy llwyr ar orsedd awdurdod, u wclt ben deiliaid crynedig, na phan yr ysgrifenodd y llythyr-hwnw. Ond dygwyddodd un amgylchiad a ylc chwerwodd gryn lawer o'r gwin melus a roddai ymostyngiad y gweithwyr i'r gorseddwyr mawrion. Gadawodd Ilawer o'r gweithwyr newydd eu gwaith, a hynyardraws en cytundeb a'r meistri. Dywed Mr. Dalziel" na allasai un dygwyddiad mwy dinystriol gymeryd lie yn y cyfnod hwnw." Yr oedd y gweithwyr newydd o Staffordshire wedi ymfrawdoli a'r hen weithwyr Ym- ddangosai hyn yu beth ofnadwy a hynod yn ngholwg y breninoedd! Nid oedd dim yn eu poeni yn fwy na brawd- garwch rhwng gweithwyr, yn enwedig 11 t, 17, rhwng Saeson dyeithr a Chymry! A "I y hyny wedi iddynthwy wneud cymaillt mewn ifordd o raslonrwydd tuag at y gweithwyr Seisnig Beth a allasai fod yn fwy anniolchgar A'r peth gwaeth- af o'r cwbl oedd, fod yr hen weithwyr wedi bod mor ddrwg ag i berswadio y gweithwyr newydd i'w credu hwy, yn hytrach na/r meistri tyner galon a'u dygasant yno, ac a roddasant gynifer o treintiau eithriadol idclyrÜ Onid gresynol tubwnt i gydmariaeth, fod yr n hen weithwyr wedi bod mor ddrwg a defnyddio eu rheswm i berswadio y gweithwyr dyeithr mewn hunan-am- ddiffyniad Y mae yn wir fod y meistri wedi talu i ddynion am eu dar- bwyllo i ddyfod yno; ond pa synwyr oedd fod gweithiwr tlawd, ymddibynol, yn defnyddio ei reswm i berswadio ereill fel y gwnaeth y meistr ei hun ? Pwy na thosturiai wrth y meistri, druain, yn eu cnvyll, trwy Mr. Dalziel, yn ei lyt'r, tudalen 127, fod y gweith- wyr wedi defnyddio eu rheswm tuag at eu gilydd ? Paham na buasent yn foddlon ar fod yn beirianau, neu yn anifeiliaid direswir), heb siarad a'u gilydd fel y dymunai eu meistri ? Dywed Mr. Dalziel, mewn ysbryd siomedig, fod yr hen weithv,-yr wedi gofalu peidio gadael y gweithwyr newydd o "Staffordshire yn y tywyll- wch Pa hawl oedd ganddynt i'w goleuo pan yr oedd y meistri, druain, am eu cadw yn y tywyllwch ?!! Ond, a bod yn ddifrifol, a welodd neb erioed mewn iaith honiadau coeg- falch mwy noeth na'r rhai uchod ? Onid oedd yn rhaid. fod hunanoldeb y meistri a'u hysgrifenydd, wedi cyrhaedd graddoliaeth bron digyffelyb, cyn y gwnaent gyhoeddi clwyfedigaeth dwfn n 17, eu hysbryd, mewn llyfr gini, am fod gweithwyr Cjanreig a Seisnig wedi I ymresymu a'u gilydd, ac ymfrawdoli, a pheidio ymostwug fel slafiaid "yn y tvwvlhvch" iddvnt hwy ? Cwyna Mr. Dalziel yn aruthrol fod y gweithwyr newydd Seisnig wedi gadael eu gwaith ar ol cael eu gwledda mor haelionus gan y meistri. A chydna- bydda mai "am fod y managers yn lleihau eu gwleddoedd, ac yn gofyn I L gwaith ganddynt am eu cyflogau hael, y dart'u iddynt ymadael. Ni amcan- asaiit weithio. Penderfynasant fyned ymaith; ac aethant." Dyma eiriau Mr. Dalziel wedi eicyfieithu. Paham na allasent en gorfodi i gadw y cytundeb a wnaethant a'r meistri am dri mis ? Ymddeng^ys nad oedd Paul ,.),s iiac Roper, yr hwn a'u hiriodd, na hwyth- an,ddim yngallu ysgrifenu acoblegyd hyny, ac oblegyd cu bod wedi cael eu trosglwyddo gyda brys, ni wnawd eytundeb ysgrifenedig a hwynt. A dywed Mr. Dalziel, pe buasent wedi llaw-nodi y bonds, y bnasai y bonds, yn ol pob tebyg, yn deli werth!! Dyma fwnglereiddiwch y dynion mawr, a honant en gallu i drafod masnach gyda deheurwydd ac elfcithioldeb 1 Pa ryl'edd yw, nas gall gweithwyr ymddir- i'w medr hwy, naci degweh eu pender- fyniadau ? Ond, beth oedd amcan y meistri yn ceisio y fath ddynion i'w gwasanaethu ? Dywed Mr. Dalziel mai eu liamcan oedd, I argyhoeddi yr hen ddwylaw fod y meistri wedi penderfynu euill y fuddugoliaeth arnynt, beth bynag fuasai y draul neu yr anghyfleusdra." Dyma gydnabyddiaeth ddiamheuol, mai concwest ar y gweithiwr, er mwyn ei waseiddioyn ddigon isel, acnid gwneud cyfiawnder rhwngdyua dyn, ocdd am- can y meistri yn eu gweithrediadau. Can- mola Mr. Dalziel eu dull a'u liamcan o weithredu. Ei eiriau ydynt, Tlieae could be no doubt as to the soundness of this policy." Gan mai ysbiyd plaid, yn ceisio concro gelynion, sydd yn llywodraelhu ar y meistri tuag at y gweithwyr—-yn 01 golygiadau Mr. Dalziel yn ei lyfr, dyledswydd gweittrwyr yw gwneud cu hunain mor nnol,cryf, arhinweddol, ag sydd yn bosibl, ac onide caethweision wedi cael eu concro mewn rhyfel a fyddant byth. Rhaid iddynt gael rheolau i'w dysgyblu eu hunain yn bersonol a chymdeitliasol. Trwy gadw at reolau o'r fath, am flynyddau maith, y daeth y Germaniaid yn ddigon gallu- og i sicrhau buddugoliaeth ar y zn Ffrancod yn 1870. Nid trwy ewyndra (frothiness) ysgafn, cyfnewidiol, byth- eiriadau cynhyrfus cyfarfodydd cy- hoeddus, y dysgybloedd Moltke a Bismark bobl GieriManii t'odyu fuddu- goliaethwyr. Rhaid i weithwyr I addysgu rlieswm, a meithrin ysbryd ymchwilgar, manwl, amyneddgar, i weled a chydnabod diffygiou. Niwna llonaid gwlad o ddigotaint melltenaidd oblegid gormes, ddim symud y gormes hwnw am byth ond trwy fod y dig- ofaint hwnw yn defnyddio rheswm, amynedd,a gweithgarweh, mewn cario allan gyiilluniau doeth, teg, a phwr- pasol. Onid yw yn wybyddus i fil- oedd, fod llawer o'r rhai mwyaf ffrom- wyllt eu hymadroddion, yn erbyn y nieistri, wedi myned yn slafiaid iddynt mewn ychydig amser arol hyny, mewn llawer engraifft. Y mae pwyll, lhin- wedd, a gweithgarwch manwl, dystaw, yn gwneud dyn yn fiiddugoliaethwr, pan y mae crochauberwedig tymherau gwyilt, er cadw llawer o swn, yn dy- benu mewn gwaseidd-dra isel. lloblaw hyny, y mae arfer dynion a roddant raff i'w tymherau i herio y meistri, yn tueddu i gynyrchu yr un ysbryd yn y meistri. Doethineb a phwyll apadw-ant y ddwy blaid mown tymher i wrandaw ar gyfiafareddiad rheswm. Nid gwaseidd-dra fyddai j gweithredu mewn doethineb a phwyll, ond mcistrolaethpriodol i fawiedddyn fel creadur rhesjmol. Ac nid yw o bwys yn y byd pa blaid a ddechreua weithredu fel hyn, y mae y fuddugol- iaeth yn sicr o hono. Y mae yn eithaf eglur nad yw Mr. Dakiel a'r meistri yn defnyddio y moddion mwyaf rhesymol, doeth, a phwyllog, i sicrhau gwasanaeth y gweithwyr. Defny-ddiant eiriau nad ydynt yn briodol yn nghylch neb ond caethweision. Yn tudalen 138, wrth ddesgrifio tystiolaeth Mr. Henry Thomas, yn nghylch penderfyniad y gweithwyr, rhydd Mr. Dalziel liw slafiaeth ar y geiriau a dywed efe, They objected to the terms of the deed of submissionHyny yw, fod y gweithwyr yn gwrthod telerau ymostyngiad." Nid yw Mr. Dalziel am en galw yn "delerau eytundeb." Buasai y ga.ir hwnw, yn ei olwg ef, yn dyrchafu y gweithiwr i gyfartalrwydd a'r meistri! Yr oedd y gair ymos- tyngiad," nen osod arfan i lawr, yn cyd-daro a'i ddadganiad ef, fod y meistri wedi penderfynu mynu con- e-west ar y gweithwyr. Felly, yn ei olwg 0t: yr oedd eytundeb y meistri a'r gwei thwyr, wedi strike fawr 1871, yn gytnndeb rhwng concwerwyr a ehaethion,wedi oil rhyfel. Nid rbvfkld, gan hyny, fod y concwerwyr, y rhai cdrvchent ar y cytundcb yn y goleu hwn, wedi bod yn ddigon hyf i ymddwyn tuag at y gweithiwr fel caethwas, yn rhwym i ymostwng i un cryfach nag ef; a bod hyny yn y diwedd wedi cynyrchu' strikes ereill, nes niweidio y ddwy blaid yn ddirfawr. (.'yn y ceir sicr- wydd na bydd strikes, rhaid rrmetstri roddiheibio eu dull balch, tfVoenuchel, o drin gweithwyr fel caethion wedi cael en concro a rhaid i'r gweithwyr, trwy ddoethineb, undeb, a phwyll, oyrhaedd annibyddiaeth creffwyr hunaiilywodraethoi, nes gwneud dull balch a gormesol y meistri o weith- redu, yn beth anmhosibl. Nid oes dim yn cadw gormes meistri i fyny, ond amddifadrwydd gweithw-yr o hunan-barch. rhmwedd ac undeb doeth, cyfiawn, a theg, yn eu plith eu hunain.

Hanesion Gymreig. Y GLOCII LAS, TRECYNON. PRYDXAWX Sadwrn, (sef dydd y wledd,) Gorphenaf 17. ymgyfarfu y brodyr lfor- aidd, o Gyfrifnfa Ifor Aberdar,' yn y lie uchod, er cyfranogi o giniaw ar- dderchog a barotowyd gan y gwcstywraig Mrs.Williams. YmgyCranogodd dros 150 o aelodau o'r giniaw. Ar ol hyny, cy- naliwyd cyfarfod llenyddol, pryd y cy- merwyd y gadair gan y br^wd Robert Jones, Llwydcoed, (yr hwn a esboniodd yr englyn i'r Afr yn hynod dda,) a'r is. "gadair gan y brawd C. Davies. Y beirn- iaid oeddynt Mr. T. J. Jones (Cynon- wyson,) a Mr. Wm. Theophilus, Glan Road, Gadlys. Enilhvyd ar y gwahanol dcetynau gan Tiberog, Evan Rees, Jen- kin "Rees, ac ereill. Diweddwyd trwy ganu lien Aiaw Gymreig gan y beirniad, Mr. Theophilus.—T. REES. Ysg.

CWMAMAN. TALWYD ymweliad a'r lie bwn nos FaAvrth diweddaf gan Mr. Edwin Roberts, Pata- gonia, pryd y cynaliwyd cy far fod cy- hoeddus yn Moriah Arai-n, o dan lyw- yddiaeth Mr. John Ihomas. Cafwyd anercbiad rhagorol gan y Parch. Mr. 11 0 Thomas, Gwernllwyn. Yna gahvyd ar Mr. Roberts i ddweyd gair am Patagonia. Yr oedd clywed un o'r Wladfaynrhoddi hanes y lie yn ddyddorol iavrn. Y ma.e Mr. Roberts yn enedigol o Cilcen, pen- tref yn agos i Dreff, roti, sir Fflint. Y mae ganddo berthynasau yn yr ardal hono yn awr, y rhai sydd mewn sefyllfa- ocdd da. Mae y Ifitith fod Mr. Roberts wedi dyfod a rhai canoedd o banau gydag ef o'r wlad hon, ac wedi prynu engine ddyrnu gwerth £"100,. ac amryw offer -1 er ep«sll, gyd.:Ù bwriad o'u cymeryd yn ol "•vflag ef. yn siarad yn uchel am sefyllfa y" Wladfa.

TIIEFORGAN. CyNALiwyn pwyllgor, Gorphenaf y 7fed, er penderfynu ail gychwyn earni cyirall- eidfaol dosbarth Pentyrch. Bu y cyfar- fodydd a gynaliwyd yma, flynyddau yn ol o fendith i'r eglwysiyn ddiamlieuol, a gobeithio y cymer Y gwabanol eglwysi ati o ddifrif. Y mae leuan Gwyilt wrcdi bod trwy ein c-ymydoga-etbau evbyn hyn yn symbylu yr eglwysi at y gwaith. Go. b'eithio na adawn ninau i'r ymdrech o'i fiddo i fod yn ddiffrwyth, ond y denwn allan fel un gwr er codi canu y cysegr, 6 fel y gallom ga"u mawl i Dduw yn gerddgar asoniarus, a'r ysbryd ac a'r deall."—G. DDU 0 TVBKT. J

TONGWYNLAS. CTXALIWTD cyfarfod blynyddol Hermon' yn y lie uebod, y Sul a'r Llun, Gorphenaf 11 a 12, pryd y gweinydclwycl gan y gweinidogion canlynol:—J. Lewis, Caer- fyrddin; W. Williams, Hirwaun; D. Morgan, Cefn, Merthyr; ac Ebenezer Rees, Llanilltyd. Cafwyd pregethau. grymus ac effeithiol. Yr oedd y casgl- iad eleni, nid fel arfer, sef dileu dyled y capel, ond er mWYll gosod esgynlawr yn lie pulpud. Casglwyd £ 40. G. DDU [ o WENT.

EISTEDDFOD Y BRYTHONIAII9 TREORCI, A gynellr dydd Llun, yr 2il o Awst, 1875, er cadw nutwn oof fvddnqoliaeth y Cor Gymreig yn Lhmdain. A GANLYN ydynt y ffugenwau a dder- byniais oddiwrth Mynyddog, y beirniad '« Traethawd ar Anturiaeth."—Sebas- tian Cabol. Awdl "Gwallwyn Einioes. —Buge!l- ydd, Un o Flodau'r Gwanwyn, a Timo- theus. "Y Crwydryn."—Hen Lowr, Un ar Grwydr, Glan Helicon, Baner Cymru, ac Ap Myrddin. Beddargraff—Sibrwd y Rhondda a Blodeuyn. I'r Metronome.—SeinfEorch a Dadgan- wr da-digynyg. IVrthbob argoelion, fe fydd yma eis- teddfod fawreddog yn wir ystyr y gair gan hyny, bydded i bawb sydd yn teimlo dyddordeb ynnyrchaiiad yr hen genedl fod yn bresenol. Er codi yr wyl hon ar ei thraed, cnvelais ar y DAKIAX yn ddiweddar ofyn- iad, pa beth oedd y rheswm na fyddai rrwyl gan y Cymry, fel sydd gan yr A.mericaniaid ar y 4ydd o Orphenaf. \Vel, yr ateb yw. y mae yr wyl wedi ei sefydlu gan y Treorkiaid er ys dros Hwyddyn; gan hyny, holl lblant awen a chan, pa le mae y rhai hyny oedd yn bloeddio "Caradog i fyny, Caradog i lawr," pan trodd y frwydr o'i du? A ydyw yn ormod iddynt ddangos eu hun- ain unwaith y flwyddyn? Deuwch yma eleni, unacoll, er cael cyfranogi o r wyl. DEWI ARAUL.

DOWLAIS. EISTEDDFOD. CnIERODD Eisteddfod Lenyddol Dowlais le nos Sadwrn, Gorphenaf 17, 1875, yn Ysgoldy Infant School.' Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr. Jones, curad, a chaf- wyd anerchiad da iawn ganddo ar y da- ioni sydd yn deilliaw oddiwrth gyfar- fodydd o'r hatur yma. Beirniad y canu oedd Asaph Glan Tn-f; yr adroddiadau, Twynog. Cafwyd Eisteddfod dda iawn, ac yr oedd pawb wedi cael eu boddloni yn yr adroddiadau, y canu, &c. Ni chafwyd amser i ddarllen y feirniadaeth ar y gwa- hanol gyfansoddiadau, ond cant ym- ddangos yn y DARIAX yr wythnos nesaf. Daniel Davies enillodd ar ganu Come l Birdie, sing;' Gochelwch y trap, fech- gyn,' Miriam Evans; Y Gareg Ateb,' rhanwyd rhwng Thos. Evans a D. Daniel; amy 'Llythyr' goreu, Rees Williams; Mor hawddgar,' &c., Eos Myrddin a'i gyfeillion; y 'Don,' rhanwyd rhwng Aderyn Du a Sartis ondyr Unperson a atebodd i'r d d f) u enw, sef Mr. Lewis Mor- gan, avweinydd Cor Undebol Merthyr; chwareu 'French' ar yr harmonium, rhanwyd rhwng Mri. James Sandbrook a Davies; englyn i'r 4 LI aw/ Thomas Evans, Russell street, Dowlais; Mae r Adar yn canu Cvmraeg," i barti o wyth, goreu, parti W. -Hughes, Bethania, Dow- fais. Rhoddwyd y wobr o 10s. i Thos. Evans. Russell street, am gyfansoddi darn i'w adrodd-y testyn oedd 'Bel- shazar." Diweddwyd trwy ganu y prif ddarn corawl, sef Mae'r nos yn dod. Daeth dau barti yn mlaen, sef parti b Bethania, dan arweiniad John Evans IJid Eos Myrddin,' apbarti o Libanus, dan arweiniad Simon George, a rhan- wyd y wobr rhyngddynt, sef £3.-GOH.

ATERIAD I DDYCHYMYG Y BACHGEN O'R V 0 E L. WRTII i mi chwilio'n mysg y drain, A syllu ar y blodau cain, Citii fydd ai s ar y tewfrig berth, Y teg WI thddrych yn llawn o serch Mae'r plant a dynion sy mewn oed Yn hynod hoff o hwn erioed; Fe welir hwn yn flod'ynhardd, A'i enw'n Rhosberth, medd y bardd Aberdar. NICHOLA S MORGAN J. T. P., Gadlys, a Glynhirfardd, Llwydcoed, o'r un fa.rn, a'r oil yn iawn.

Y iviAE amryw o gwmniau haiarn Ro- therham wedi rhoddi rhybudd i'w gweithwyr o 10 y cant o ostyngiad yn eu cyllogau. Y mae y gweithwyr yn awr yn cynal cyf'ari'odydd er ystyried y priodoldeb o dderbyn y cytryw. PIIYDNAWN dydd LInn diweddaf, yn Whitley, ger North Shields, collodd dwy foneddiges ieuainc o ymwelwyr en bywydau wrth ymdrochi. Tymvyd hwynt i mewn gan y trai.

GENEDIGAETHAU. Gorphenaf 13eg, priod Air. CIIUIIPK Samuel. Trefoigan, ar tab, a gelwir ei enw Ab. I. Boed Abel hwn, fel Abel srynf, Yn tyfu mewn lhinweddau, Dwyn offrwlII flyddiog ilid ei Dduw, Yn uvvch. nag un o'i achOtU, GWII,YJI DDU 0 WENT. Gorpbenaf 4ydd, iriol Mr. Henry Edwards, Wind-street, Abeidar, ar fab, a gelwir ei enw Evan. O! h >nfTyeh iti, IeuHn bach, Dan weuau gwanwyn bywyd, Rhyw ardeb bychan wyt yn wir Yn mhlith y blodau ceinbryd Yn ngolwg dy rieni mad Wyt dlws, yn hardd a swynol, Fel un o engyl Gwynfa gu, Boed iti gartref nefol. Aberaman. M. LEWIS.