Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
YR WYTHNOS.
YR WYTHNOS. MESUR Y MEISTR A'R GWEITIIIWR. YR oedd y mesur hwn yn cael ei ystyr- ied yn y Ty, sef Ty y Cyffrcdm, yn ei sefyllfa fel pwyllgor, ddydd LInn, 12 fed cyfisol. Dywedodd Mr. Hopwood ef fod ef yn erbyn y gwabaniaeth a wneir, trwy yr holl fesur, rhwng prentisiaid a gweith- wyr. Gadewir prentisiaid i fod yn agored i gael en careharu am dori cy- tundeb. Methodd Mr. Hopwood a chael ei ffordd yn hyn, gan i Mr. Cross dros y Llywodraeth ei wrthwynebu. Dywedocld Mr. Mundella y gellid rhoddi gweithiwr yn y carehar am fis, yn ol adran H, yn y mesur. Cynygiodd efe newid yr adran yn hyn, fel ag i wneud y gosp yn ddirwy arianol. Gwrth wynebwyd ei gynygiad yntau gan Mr. Cross. Parodd hyn ofid i Mr. Forster. Cymerodd Mr. Harcourt yr un olwg ar yr adran. Felly hefyd Mr. Lowe, ac ereill, y rhai y ddywedasant, fod y mesur yn proffesu dileu carchar- iad am dori cf tundeb ar ran gweithiwr, ond yn ei gadw, er y cwbl, mewn ffordd gylchol. Rhanwyd y Ty ar yr adran, pryd y cafwyd 182 o blaid y llywodr- aeth, a 162 yn ei herbyn. Mwyafrif o 20 o blaid y carchariad. Coiied gweith- wyr mai Toriaid oedd y mwyafrif, a bod Rhyddfrydwyr y Ty wedi gwneud en goreu dros y gweithwyr yn erbyn y Toriaid. Serjeant Simon a gynygiodd fod y carchariad am wythnos yn lie am ns. Dywedodd Mr. Cross fod yn ddrwg ganddo ef fod y ddndl wedi cymeryd y llwybrnchod, a daetli yn foddlon i osod amser y carchariad yn 14 o ddiwrnodau yn lie mi.s. Amlwg yw. ei fod wedi teimlo nad oedd ei fwyafrif yn fawr, a bod aelodau galluocaf y Ty yn ei wrth- wynebu. JHalnvysiadwyd y 14 diwrnod, ond dywedodd Mr. Harcourt y gwrth- wynebai efe yr adran, pan y deuai y mesur drachefn ger bron y Ty. Yr oedd y Toriaid, bach a mawr, o blaid a car- chariad. Ar adran 6, cynygiod Mr. Burt well- iant, i'r prwyl, tod y meistri yn gystal aphrentisiaid yn ddarostyngedig i gar- chariad am dori cytundeb. Gwrthwyn- ebodd Mr. Cross y gwelliant, dan bro- ffesu mai dysgyblaeth y prentis oedd mewn golwg, ac y byddai y meistri yn ddarostyngedig i garehariad os parhaent 1 9 i dori y cytundeb. Ond cadwodd efe, fel gwir Dory, y gwahaniaeth rhwng y meistr a'r gweithiwr yn ngolwg y gyf- raith. Wedi pasio adranau y mesur hwn, daeth mesliry I codspiracy' gerbrou. Y. mae hwn hefyd yn perthyn i'r gweith- iwr. Cynygiodd Mr. Lowe fod nnrhyw berson yn ddarostyngedig i garchariad os byddai iddo beryglu bywyd neu feddianau trwy beidio cadw at eu cytun- deb. Mr Cross yn ei fesur a enwa gweith- iwr' fel yr unig un i gael ei gospi am ei drosedd." Mr. Lowe, fel rhyddfrydwr, a ddywedodd, y dylai y gyfraith fod yr un tuag at gyfoethog a, thlawd, meistr I a gweithiwr. Cynygiodd efe fod per- son "yn lie "workman," yn cael ei roddi yn y gyfraith er mwyn gosod pawb yn gydradd. Gwrthwynebodd Mr Cross, sef y gweinidog Toriaidd, ef, a ehyiaddefodd ef fod ef am arbed y dosbeirth ereill mewn cymdeithas, a gadael i bwys y gyfraith yn ei chosp i ddisgyn ar y gweithiwr. Ei ble ef oedd, fod hyn yn lleihau tiriogaeth cosp. Ys- tyriai hyny yn rhinwedd! Ond os oedd, paham nad yw yn iawn ysgubo y gosp oddiar y gweithiwr gystal a rhyw un arall ? Mr. Harcourt a ddywedodd fod y Llywodraeth yn delio yn anghyfiawn a gweithiwr, trwy gynyg ei garcharu am dori ei gytundeb i weithio nwy i oleuo tref, ac eto yn arbed gwerthwr a dorai ei gytundeb i roddi glo iddo at ei waith. Yn y diwedd, ildiodd Mr. Cross i roddi person yn lie workman. Ni raid diolch i'r Toryaid. Gwelsant fod ymenyddiau Rhyddfrydwyr yn drecli na h-wynt. Er y cwbl, mynodd y Toryaid gadw ystyr y gyfraith i fod yn gymhwysiadol at y gweithiwr, yn fwy neillduol ha neb arall. Ac wedi rhanu y Ty ar y mater, a chael mwy- afrif o 19, gorfoleddodd yr holl Dory- aid eu bod wedi cario y dydd i wneud un gyfraith i'r tlawd, sef y gweithiwr; ac un mwy ffafriol i'r cyfoethog, sef i'r meistr. Mewn rhan arall o'r mesur oeisiodd Mr. Lowe i'r meistr gael yr un gosp a'r gweithiwr am dori cytundeb. Ond gwrthwynebwyd ef gan y Toryaid ar hyn, a chawsant 25 o fwyafrif. Ar adran 5, cynygiodd Mr. Mac- donald dynu all an y geiriau an em- ployer or workman," a rhoddi any person" yn eu lie. Cytunodd Mr. Cross a'r cynygiad, am nad oedd yn gwneud dim gwahaniaeth yn ystyr a chymhwysiad y geiriau. Bob yn dipyn argyhoeddir gweith- wyr a phawb, mai cyfeillion gormes ar weithwyr a chydwybodau yw y Toryaid. Nos Wener, ystyriwyd y mesurau uchod yn mhellach yn y Ty. Dywed- odd Mr; Cross, ei fod wedi deall trwy yr ymddyddan rhyngddo ef a'r meistri a'r gweithwyr, fod y ddwy blaid am setlo eu dadl i foddlonrwydd pawb. A chynygiodd fod cyfraith 1871 i gospi gweithiwr am dori ei gytundeb yn cael ei dileu. Ond cynygiodd fod gweith- iwr yn cael ei gospi a charchariad am dri mis, os byddai iddo rwystro rhyw un arall i weithio. Gwrthwynebwyd y cynygiad hwn gan Byddfrydwyr. Ond dywedodd Mr. Macdonald ei fod yn meddwl fod Mr. Cross yn amcanu gwneud tegwch. Pasiwyd y cynygiad. Y styriodcl Hhyddfrydwyr fod y cynyg hwn, yr hwn a basiwyd, yn waeth na chyfraith 1871, yr bon a ddilewydgan Mr. Cross. Amcan y Rhyddfrydwyr yn y ddadl, oedd peidio gwneud un gyfraith i gospi gweithiwr, a chyfraith arall i arbed y meistr am yr un trosedd. Ac er fod cosp i fod am rwystro dynion i weithio, fel yn neddf 1871, eto nid yw y gwahaniaeth rhwng meistr a gweithiwr yn cael ei gadw fel yn y ddeddf hono. Ilyn yw y fantais. Ond yn ngweithrediad y gyfraith, diau mai y gweithiwr yn unig a gospir am y trosedd. Dyma un o ffrwythau llyw- odraeth Doryaidd.
SEFYLLFA MASNACH GLO A HAIARN.
SEFYLLFA MASNACH GLO A HAIARN. (Allan o'r DAILY NEWS, Llundain.) GORPHENAF 10, Birmingham.—Mas- nach yn ansefydlog. Awstralia yn par- hau i fod yn gwsmer da. Penrhyn Gobaith Da nesaf ato. Gwneir ychydig o fasnach ag America Gogleddoi, per- thynpl i Brydain. Ymddengys fod 11 y Rwsia, Fftainc, a Spain yn ymddibynu ar y wlad hon am offer agerol a pheir- ianau ereill, a bod mwy o archebion am y pethau hyn yn awr nag oedd y llynedd. Gorphenaf 13, Middlesborough.— Masnach yn farwaidd. Y mae yn amlwg yr aiffprisoedd i lawr. Nid oes ond ychydig o haiarn yn mynedi Scotland. Tybir y difioddir ifwrnesi ereill. Y mae pwnc y gyflog wedi ei setlo. Pris y coke wedi myned i lawr. Gorphenaf 14. Wolverhampton.— Cwyna meistri haiarn yn ddirfawr eu bod yn derbyn cyn lleied o archebion. Y mae prynwyr yn gofyn am ostyngiad pellach mewn prisoedd. Y mae meistri ffwrnesi wedi penderfynu i ostwng cyflogau eu gweitbwyr yn ol deg yn y cant. Gorphenaf 15, Birmingham.—Nid oes fawr o werthu yn masnach haiarn. Nid yw y prisoedd yn ddigon isel i brynwyr. Dywed meistri haiarn fod masnach yn farwaidd iawn. Nid oes gwaith mewn rhai gweithfeydd ond am ddau ddydd yn yr wythnos. Tybir y cymer gweithwyr mewn ffwrnesi blast y 10 yn y cant o ostyngiad, ar ba un y zn mae y meistri wedi penderfynu. Gorphenaf 15, Gogledd Lloegr.— Cyfarfyddodd meistri gweithfeydd hai- arn Gogledd Lloegr y dydd hwn yn Darlington. Derbyniasant gynygion y gweithwyr eu bod yn foddlawn gweithio am 9s. y dynell am y mis dyfodol, ar yr amod os byddai cyfodiad yn y gyflog yn Staffordshire y caent hwytbau gyf- odiad rr un graddau. Ymddengys nad yw y meistri yn gwbl foddhaol heb fod y gweithwyr yn foddlon cymeryd 9s. y dynell am chwech mis. Tybir y gwnant.
♦ .DYRCHAFIAD I GYMRO.
♦ DYRCHAFIAD I GYMRO. Y MAE yn wir dda genym gael. ar ddeall a'i hysbysu i Gymru benbaladr, mai Mr. T. M. Williams, mab i Mr. a Mrs. Williams, Glan Road, Aberdar, sydd wedi cael ei apwyntio yn arolyg- wr Ysgolion Byrddol Llundain Er fod 450 o ymgeiswyr am y swydd an- rhydeddus, a rhai o'r rhai hyny o gwrs yn ddynion o safle uchel, ac o ddylan- wad eang, eto, yr ydym yn cael fod y Cymio ymroddgar wedi eu trechu oil. Nid yw ond dyn ieuane-wedi bod yn hynod lwyddianus yn ymddyrchafu i'r safte uchel y mae ynddi yn awr. Wedi gwasanaethu ei dymor yn ysgolion Brytanaidd Aberdar, aeth i goleg Nor- malaidd Bangor, lie y bu am gryn amser fel ysgolor ac athraw. Wedi hyny treuliodd beth amser yn Mhrif Y sgol Cvmru, yn Aberystwytb, lie yr enillodd yr ysgoloriaeth flaenaf, o'r hwn le y symudodd iLundain, He y buyn llafurio yn galed nes enill y radd o B.A., with double honours yn Mhrif Ysgol Llundain. Ni fuasai yn gymaint o falchder i ni fel dosbarth gweithiol oni bai mai o'n rhengoedd ni y cododd. Y mae ei dad gyda ni hyd y dydd heddyw, wedi bod ynlowr diwyd, sobr, a chrefyddol, a'r mab wedi cael esiampl deilwng, wedi ei dilyn ac wedi cyrhaedd y safle o fod yn oruchwyliwr ar Ysgol- ion Byrddol prif Fwrdd Ysgol y Deyrn- as. Ei gyflog cychwynol ydyw £ 400 y flwyddyn. Y mae yn wir fod y gyf- log yn dda, ond y mae y safle ag y mae wedi ei chyrhaedd yn anrhydedd iddo, ac i'r wlad a'i macodd. Yr ydym yn ei longyfarch o galon ar ei apwyntiad, a derbynied ein diolchgarwch am yr anrhydedd y mae wedi ei roddi arnom fel tref a gwlad.—CYMRO.
>1—— Y FASNACH HAIARN.
> 1—— Y FASNACH HAIARN. Y MAE y gweithwyr sydd mewn cy- sylltiad a'r bwrdd cyflafareddol, yn Ngogledd Lloegr wedi derbyn y gos- I y tyngiad cyflog i 9s. y dynell, a chyflog- au ireill yn gyfartal, yn ol cynygiad y meistri. Yn Leeside a Sunderland y mae y gweithwyr wedi gomedd derbyn y gostyngiad, ac y maent yn awr ar strike. Cynaliodd y meistri gyfarfod dydd Llun diweddaf, a phenderfynasant beidio rhoddi i f'yny. Y mae blaenor- iaidyr Undeb yn galw ar y dynion i ddychwelyd at waith, gan ddyfyilu Z, llythyr oddiwrth Mr. Mundella, A.S., i'r un amcan, yr hwn a ddy wed fod strike ar yr adeg bresenol yn hunan- laddiadol i weithwyr, meistri, a mas- nach, ac nad yw yn anrhydeddns i beidio ufyddhau i'r bwrdd cyflafar- eddol.
Y GWLAWOGYDD DIWEDDAR, A'R…
Y GWLAWOGYDD DIWEDDAR, A'R ALANAS YN CWMCARN. Y MAE yr haf presenol yn un hynod am ei wlybanrwydd, fel yr oedd yr haf di- weddaf am ei sychder. Ni chofia neb waeth tywydd yn Gorphenhaf nag yr ydym wedi ei gael eleni. Fe gofir am ddyddiau Mercher a Iau yr wythnos ddiweddaf, y llifogydd, a'r galanasdra, yn hir. Er fod y canlyniadau yn ddi- nystriol mewn amryw leoedd, y maent oil yn myned i'r cysgod yn ymyl yr hyn a gymerodd Ie yn Cwmcarn, sir Fynwy, yn yr hwn Ie, trwy i lyn o ddwfr gael ei ddryllio yn agored gan y llifogydd, y cariwyd ymaith ddau anedd-dy, ac y collwyd 11 o fywydan. Cymerodd y galanas le mor ddisym- wth fel yr oedd y rhan fwyaf o'i pres- wylwyr yn eu gwelyau, ac ni dderbyn- iasant eiliad o rybydd am eu tynged. Adnabyddir y Ilyn wrth yr enw Llyn Roger, a'i amcan ydyw ystorio dwfr at wasanaeth camlas tir sir Fynwy. Rhyw chwarter milldir yn is i lawr yn y cwm na'r lie y saif y llyn, y mae y ffordd fawr yn croesi, ac ychydig yn is i lawr drachefn y mae-y camlas yn croesi. Mewn cysgodfa, rhwng em- bankment yr heol fawr ag eiddo y camlas, yr oedd ty Hywel Davies, He yr oedd ef, ei wraig, a'i ferch yn byw. Wedi chylliad y llyn, daeth y dwfr i lawr gyda'r fath nerth, fel y cariodd embankment uchel y ffordd fawr ymaith yn lan, dad-sylfaenwyd ty Hywel Davies, a thaflwyd yn garnedd masyn- waith cadara y gamlas. Ni achubwyd un o'r teulu hwn i adrodd yr lielynt. Y breswylfa, nesaf ar y ffordd oedd eiddo John Hunt, gwneuthurwr gwlan- eni. Yr oedd yn y ty hwn hefyd ei wraig, Mrs. Hunt, dau fab, James a John, 1. 1 a 2 oed; dwyferch, Elizabeth aLetitia, 19 a 21 oed, yn nghyda dwy wasanaethferch o'r enw Elizabeth Weeks, 17 oed, a Mary Jones, 15 oed. Yn nglyn a'r ty, yr oedd y weithfa wlan, yr hwn oedd yn adeilad mawr, ac mewn ystafell i'r weithfa y cysgai dau egwyddorwas, o'r enwai John Foley a George Klaia, y ddau yn 15 oed. O'r boll breswylwyr hyn, nid oedd yr un yn fywond John Hunt yr hynaf, ac un o'r llanciau. Niweidiwyd yr hen wr ym fawr wyn yr alanas, ond y mae y bach- genyn wedi achub yn lied dda. Cariwyd Hunt a'r bachgenyn ryw bellder i lawr y cwm gyda'r dylif, ac achubwyd yrhen wr trwyiddoymaflyd mewn llwyn ag y daeth ar ei draws. Pan y deuwyd o hyd iddo yr oedd ei gi wrth ei ochr, ac ni feiddiai neb am beth amser weini arno. Yr oedd Mrs. Hunt yn 47 oed. Cafodd amryw deuluoedd ereill ddiangfa gyfyng. Mewn un amgylchiad cododd y dwfr mor itchel fel yr oedd pedair troedfedd a haner o ddwfr yn ystafelloedd gwely- au un rhestr o dai yn yr un cwm. Yr oedd yr olygfa yn y cwm yn arswydus -coed cryfion wedi cael en diwreiddio, dodrefn, defnyddiau. gwlan, dillad gwelyau, &c., yma thraw, yn gymysg- edig a'r llaid a'r llwyni. Y mae colledion trymion wedi eu dyoddef gan luaws ere ill, a dynystr mawr wedi ei wneud ar y rheillfyrdd.
. DAU DDYN WEDI EU LLADD AR…
DAU DDYN WEDI EU LLADD AR REILFFORDD Y TAF. BOREU dydd Iau diweddaf, cymerodd damwain druenus le yn Junction Llan- trisant, mr reilffordd y Taf, trwy yr hon y collodd William Davies a Frank Skillin eu bywydau. Yr oedd y ddau ar y pryd mewn lodge fechan, un yn gwneud tan, a'r Hall yn rhoddi ei ym- borth am y dydd allan o'r gwlaw. Nid oeddynt wedi bod yno ond ychydig eiliaclau nes i ran fawr o'r graig uwchben syrthio ar y lodge, can ei ddryllio yn ddarnau a lladd y d lan yn y fan., I'
DAMWEINIAU ANGEUOL AC r HUNANLADDIADAU.
DAMWEINIAU ANGEUOL AC r HUNANLADDIADAU. BoREU dydd Linn diweddafcafwyd corff marw dyn o'r enw Edwards, o'r Fferm, Briery Hill, ar fynydd y Domen Fawr, yn agos i amaethdy Maesyron, Glyn Ebbwy. Nid oedd arwyddion ei fod wedi derbyn unrhyw gamchwareu. Dydcl Ian, yr wythnos ddiweddaf, cafwyd corff dyn o'r enw John Thomas yn afon Ogmor, yn Mhenybont. Ni cbafwyd dim sail mewn cysylltiad a'r trancedig fod a fynoneb a'r weithred. Prydnawn dydd Sadwrn diweddaf deuwyd o hyd i gorff menyw o'r enw Julia Thomas, gwraig David Thomas, crydd, Glebeland, Merthyr, yn y cam- las. Y mae yn ymddangos oddiwrth y tystiolaethau fod ychydig golled arni er's peth amser. Prydnawn yr un dydd hefyd, dygwyd gweddillion marwol labrwr o'r enw William Lloyd, 55 oed, i Ferthyr o lofa Llety Siencyn, Aberdar, yr hwn a gollodd ei fywyd trwy gwymp a ddaeth arno tra wrth ei waith. Boreu dydd Mawrth diweddaf, cyf- kwnodd eigydd o'r enw David Wil- liams, Pontmorlais, Merthyr, liunan- laddiad trwy grogi ei hun yn y beudy. Heblaw bwtchera, yr oedd yn cadw da ac yn gwerthu llaeth; yn ddyn dibriod, ac yn byw gyda ei fain.
. CAERDYDD.
CAERDYDD. Y MAE sefyllfa'r fasnach yma yn debyg i'r hyn ydoedd y pythefnos diweddaf- galwad cymedrol am y glo ager, a'r glo tai ychydig yn arafach, a'r pris a'i ogwydd i. waered. Bu'r tywydd yma tua chanol yr wythnos ddiweddaf, fel mewn llawer lie arall ar hyd y wlad, yn wlyb anar- ferol, ond nid ydym wedi clywed am golliad bywydau, er fod y trigolion tua Grange Town yn gorfod myned i mewn ac allan o'u tai mewn cychod byehain o lierwydd y cronfa anarferol o ddwfr ar yr heol. Dywedir fod tua saith troedfedd o ddwfr ar yr heol, a'i fod heb ddiflanu yn llwyr hyd ddeclireu yr wythnos hon. Cynaliodd y gwahanol gyfrinfaoedd, Adran Caerdydd, o'r sefydlfad dyngarol, eu gwyl arferol yma y dydd o'r blaen. Ffurfiwyd yn orymdaith ardderchog yn inhen uchafy dref, a chychwynasant tua'r Docks, yn cael eu blaenori, bob cyfrinfa gan ei seindorf pres ei hun. Ffafriwyd hwy a gwell diwrnod o ran yr hin na'r Bugeiliaid dydd Mercher, y 15fed cyfisol. Dywedir i'r Bugeiliaid golli tua £100 yn eu hanturiaeth o herwydd yr hin anffafriol.
. AT LOWYR GWAUNCAEGUR-WEN,…
AT LOWYR GWAUNCAEGUR- WEN, CWMTWRCH, BRYN- AMAN, A CHWMAMAN. FEODYR.—Yr ydym yn teimlo mai ein dyledswydd yw eich hysbj su o'r achos i ni orfod gohirio y cyfarfod cyhoeddus a fwriadwyd ei gynal ar Wauncaegur- wen. Yn y lie cyntaf, yr oedd y pwyll- gor a benodwyd at dynu i fyny safon y raddfa symudol i'r steam coal yn cyf- arfod ar yr un dydd, a ninau ein dau yn aelodau o'r unrhyw; ond yr oeddem wedi meddwl gan fod Mr. Halliday wedi addaw dod, y bua-ai un ohonomyn dod gydag ef i'r cyfarfod, a'r llall i fyned i'r pwyllgor. Ond wedi i Mabon fyned i Leeds, a chael na. allai ef ddod, a'i fod yn gofyn am ohiriad y cyfarfod, pender- fynasom mae gwell oedd gohirio. er ei gael ef i'r cyfarfod, ac hefyd, am fod ein heisiau ninau ary pwyllgor. Felly, gobeithiwn fod hyn yn eglurhad ar y mater, ac na fyddynrhwy-str i'r cyfarfod dyfodol. Dymunwn eich hysbysu ein bod yn bwriadu cybrfod a chwi yn yr uri. lie, am 4 o'r giocli prydnawn dydd lnd, y 29ain cyfisol. Carem i chwi ofyn am ganiatad i gychwyn gwaith yn foreu- ach, neu ynte adael ar haner dydd, er mwyn cael y cyfarfod mor gyffiredinol ac mor brydlon ac y byddo modd. Os yn fyw ac yn iach byddwn yno yn ddi- tfael". JOHN PEOSSEE, Nautmelyn. W. ABRAHAM.