Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
16 articles on this Page
YR WYTHNOS.
YR WYTHNOS. Y PAB A LLYWODRAETH PRYDAIN. YN Nhy y Cyffredin, nos Iau yr 8 Cyfisol, gofynodcl Mr. DILLWYN, aelod dros Abertawe, gwestiwn tra hynod i Mr. DISRAELI, y Prif Weimdog. Go- fynodd iddo a oedd efe wedi sylwi ar eiriau Lord Chief Justice yr Iwerddon, yn mis Chwefror diweddaf, gyda golwg ar y Pab. Dywedodd fod yr Arglwydd PrifYnad wedi dadgan ei farn fod Cardinal CULLEX wedi cael ufydd- dod i archiadeb (rescript) y Pab, gan Ddirprwywr Addysg y Llywodraeth Prydeinig yn yr Iwerddon, a bod caplanau Pabyddol, er en bod yn cael eu hapwyntio i'w gwaith mewn cysyllt- iad ag addysg, ac yn cael eu talu gan Lywodraeth Prydain, yn dal eu Ueoedd wrth ewyllys y Pab, yn annibynol ar unrhyw awdurdod Ileol neu esgobaeth- ol. Gan hyny, y mae yr awdurdod uwchaf yn y mater hwn, nid yn llaw y Frenines, na neb a apwyntia bi, ond yn llaw y Pab." Yn ngwyneb dywed- iadau fel hyn, gan brif farnwr yr Iwerddon, gofynai Mr. DILLWYN pa fodd yr oedd y llywodraeth yn myned i amddiffyn hawliau personau mewn lleoedd cyhoeddus, a gweinyddiad llyw- odraeth y wlad, rhag rhwystrau oddi- wrth ymyraeth y Pab, nac tinrhyw awdurdod tram or arall. WMr. Disraeli, wrth geisio ateb, a ddywedodd, nad oedd y treial, yn mha lin y defnyddiwyd y geiriau uchod gan y Prif Farnwr, wedi dibenu ato. Dy- wedodd hefyd os ceffid digon o brawf fod unrhyw awdurdod tramor yn ymyr- aeth a gweinyddiad llywodraeth y wlad hon, bydded y Pab neu rywun arall, y teilyngai ystyriaeth fwyaf pwysig. Ond nid yw ateb Mr. Disraeli yn un boddhaol ar y fath mater. Y mae pawb yn gwybod hyny—hyny yw, pawb y mae eu gwybod aeth am Babyddiaeth yn werth sylw—yn gwybod yn berffaith am gynlluniau llecbwrus Pabyddion i gyrhaedd aw- durdod ar y wlad hon. Eu holl am can yw cymeryd gafael yn holl awenao llywodraeth Prydain. Hyny oedd eu hamcnn wrth dwyllo Rhyddfrydwyr y wlad hon haner can mlynedd yn ol i gredu y byddent yn ddeiliaid ffyddlawn i orsedd Prydain, beih bynag a ddy- wedai y Pab. Cymcrodd esgobion Pabyddol lwon difrifol o flaen pwyllgor seneddol, i'r perwyl hwn, cyn cael rhyddid i fod yn aelod au Ty y CyftYed- in, fel y dengys Mr. Gladstone yn ei waith ar Faticaniaeth. Dengys efe fod yr esgobion hyny wedi twyllo seneddwyr a llywodraeth Prydain Fawr, oblegyd y maent wedi hyny, wedi dad- gan mai ufydd-dod i'r. Pab yw eu dyled- swydd cyutaf, hyd y nod pe bai y Pab yn cyhoeddi rhyfel yn erbyn ein brenhinesni. Dywedodd llawery pryd hwnw y caffai pobl y wlad hou eu twyllo yn yr esgobion Pabyddol, or eu llwon. Yn ngwyneb fteithiau Mr. Gladstone ar y mater hwn, y mae Dr. Newman, prif amddifrynycld Pabydd- iaeth, mewn atebiad iddo, yndwtyd na ddylasai pobl Prydain gredu yr esgob- ion Pabyddol, nad oedd neb ond y Pab mewn awdurdod i ddweyd am natur a thuedd Pabyddiaeth, a rhwymedigaeth aelodau eglwys Babjddol. Y mae llawer trychfilyn rhyddfrydol we ii dirnad fod yr Eglwys Babaidd fel eglwysi ereill, yn newid gyda'r oesau, ac yn cael ei gwareiddio gyda'r oesau. Ni wvr y rheiny ddim am hanes nac egwyddoiron Pabyddiaeth fel y gosodir hwynt allan gan Pascil yr athronydd anfarwol, a chan Mr. Gladstone. Anghyfnevndiolcleb yw un o briodoleddau hanfodol Eglwys Rhufain yn ol ei honiadau hi eu hun. Newidia ei ffurf o dwyllo dynion i fod yn ddysgyblion iddi, i ateb i'r amgylch- iadau, fel y dywedodd Dr. Duff amser yn ol, fod offeiriad Pabaidd wedi twyllo esgob yn Eglwys Loegr i gredu ei fod yn Brotestant; ac wedi iddo felldithio y Pab er mwyn twyllo, cafwyd allan ei fod wedi cael pardwn gan y Pab am wnend hyny, fel modd- ion i arwain Eglwyswyr yn y diwedd i'r Eglwys Babaidd. Yn amser D. O'Connell, yr oedd Rhyddfrydwyr y deyrnas yn siarad yd uchel am Babyddion, am eu bod y pryn hwnw yn proffesu Rhyddfrydiaeth. Gwnaethant hyny pan y dadsefydlwyd Eglwys yr Iwerddon, gan fod hyny yn ateb eu pwrpas hwy. Y mae P. Hen- nessy, M.P. wedi ysgrifenu erthygl, yr hon a ymddengys y mis hwn yn y Contemporary Ilevieio, i geisio dangos fod y Pabyddion a"r Toriaid i fod yn frodyr, a'u bod felly er ys oesoecld. Pabydd yw Hennessy. Ond pe bai Rhyddfrydiaeth eto yn y Senedd, a mwyafrif y grant tucefn iddo, bvddai y Pabydd yn eithaf cyson ag ef ei hun i ddweyd mai Rhyddfrydwyr yw ei blaid ef. Y maeefe yn bob peth yn mhob gwlad mewn ymddangosiad, i ateb ei bwrpas ei hun. Aiff i addoii yr eilun dduw yn China, yn Brahmin yn India, yn bleidiwr i addysg ac i bob math o ljfrau mewn gwlad rydd, ond pregetba lie y caiff y mybl yn ei law ei hun "mai mamaeth duwioldeb yw anwybodaeth." Frofir byn yn y fiaith yn ol y census yn I tali, fod oddeutu 16,000,000 allan o 22,000,000 trigolion Itali, heb fedru darllen, er fod addysg y wlad hono wedi bod dros ddeuddeg cant o flynyddau yn Haw Eglwys Rhufnin, a phrofwyd yn ddiweddar yn Nhy y Cyffredin, fod addysg yn yr Iwerddon, yr hon sydd gan mwyaf yn llaw y Pabyddion, yn us nag mewn un rhan o'r gyfunol deyrnas. Y mae yn eithaf eglur os caiff y Pabyddion ei fiordd i dwyllo pobl y glad hon, nes cael yr boll awdurdod i'w llaw eu hunain, y byfld terfyn arryddid cydwybod, a sicrheir teyrnasiad nos paganiaeth.
Y GYNADLEDD YN LEEDS.
Y GYNADLEDD YN LEEDS. DacHUEUODD cynadledd Cymdeithas Genedlaethol y Mwnwyr ei heistedd- iad canoPdydd ddydd Mawrth diwedd- af, yn Leeds, dan lywyddraeth Mr. Macdonald, A.S., ac etholwyd Mr. Halliday yn is-lywydd. Amcan y cyfarfod oedd derbyn ac ystyried ad- roddiad pwyllgor a benodwyd i dynu i fyny reolau, a sefydlu a chynal undeb cenedlaethol yn mhlith mwnwyr Prydain. I Yr oedd lluaws o gynrychiolwyr yn bresenol, yn cynrychioli rhyw 136,000 o weithwyr. Yn mhlith y cynrychiol- wyr, yr oedd Mr. W. Williams, Aber- sychan; W. Abraham, Gower Road; Mr. Isaac Connick, Troedyrhiw; Old Tredegar, D. Bowen; Abertileri, Chilli? Jones; o Aberdar, Mr. S. Davies. Wedi cael anerchiad gan y Llwydd, awd yn mlaen i ystyried y 25 rheolau a gyllwynwyd gan y pwyllgor, a'r rhai ydynt wedi eu dosbarthu yn lied helaeth yn ddiweddar yn mhlith ein cydweithwyr. Mabwysiadwyd y pump riieol cyntaf heb nemawr welliant, a gohiriwyd gynadledd er ail ymgyfarfod boreu heddyw am 10 o'r gloch."
Advertising
DYDD Mawrth diweddaf, .eyflwynodd cynrychiolaeth oddiwrth y Feibl Gym- deithas, Feibl Arabaidd hardd i Sultan Zanzibar. Yr oedd y gynrych- iolaeth yn cael ei flaenori gan Ar- glwydd Shaftesbury.
SEFYLLFA MASNACH GLO A HAIARN.
SEFYLLFA MASNACH GLO A HAIARN. (Allan o'r DAILY NEWS, Llundain.) GOKPHEXAF 3, Middlesboroiigh. Mas- nach mewn pig iron yn bywiocau. Pris haiarn ddim yn dda. No. 1, 52s. i 57s. Gd. No. 8, 52s. No. 4, forge, 50s. Y mae pryder yn ngbylch cyflog gweithwyr mewn gweithteydd haiarn. Am nad yw y gweithwyr wedi derbyn cynyg y meistri, ceisir dwyn y ddadl i benderfyniad trwygyflafareddiad. Ych- ydig o ofyn sydd am haiarn wedi ei orphen. Y mae un cwmni o beirian- wyr wedi ymgymeryd a gwneud dwy ffwrnes blast, ar y gynllun goreu, i Japan. Y mae un cwmni yn Cleve- land yn myned i ddirwyn eu bololaeth fel cwmni i'r pen. Birmingham. Nid oes ond ychydig archebion yn cael eu derbyn yma. Nid yw gweithwyr yn cael llawn waith. Ystyrir y bydd lleihad yn rnhris y glo yn debyg o fod yn ifafriol i brynwyr haiarn. Y mae cynydd mewn gwaith Jewellers. Y mae archebion da i weithwyr Electro-plate. Y mae cys- tadleuaeth Germani yn effeithio ar y farchnad mewn rhyw nwyddau. Casnewydd-ar-Wysg. LIawer o y 1-1 ofyn am lo, prisoedd yn disgyn. Y mae glo agerol diiwg Cymru yn dyfod i llafr gan y llywodraeth, yr hon sydd yn ei hrynu at bwrpas y llynges. Gorphenaf 6, Middlesborough. Y mae ton y farchnad yn dda. Mwy o archebion o'r Cyfandir. Gorphenaf 8, Birmingham. Yr oedd Hawer yn bresenol yn nghyfarfod cbwarterol meistri gweithfeydd haiarn. Yr oedd llawer o brynwyr yn bresenol. Ychydig fusnes a wnawd. 4
MASNACH HAIARN CLEVE-LAND.
MASNACH HAIARN CLEVE- LAND. Y MAE y cynydd dirfawr sydd wedi cymeryd lie yn ngwneuthuriad haiarn yn ddiweddar, wedi cael effaith niweid- iol ar farchnad y pig iron, canys yr ydym yn cael fod y pris gryn lawer yn is ddydd Mawrth diweddaf i'r hyn oedd wythnos yn ol. Modd bynag, nid yw y gostyngiad hwn wedi effeithio dim er cynyddu y gofyn, yn gymaint a bod prynwyr yn araf, gan obeithio y daw i lawr eto yn fuan.
DAU DDYN WEDI EU LLADD YN…
DAU DDYN WEDI EU LLADD YN MHWLL DINAS ISAF. CYMERODD damwain alarus arall le dydd Mawrth diweddaf, mewn pwll sydd yn awr yn cael ei sinco yn Din as Isaf. Yr oedd ptimp o sincwyr wedi disgyn i'r pwll. Y maeyn ymddangos fod y dyn oedd yn gofalu edrych os oedd y trolley yn iawn wedi esgeuluso y cyfryw orchwyl, a thrwy ryw anffawd rhuthrodd y trolley tua'r pwll, ac i lawr, dyfnder o 140 o latheni. Lladd- wyd Hugh Davies, 23 oed, a John Morgan, tra yr arcbolwyd dyn arall yn fawr. ■ — —
Y COLLEDIG AR Y WYDDFA.
Y COLLEDIG AR Y WYDDFA. Yn ydym wedi derbyn y newydd fod corff Mr. Edward G. Kendall, Crosby, Gloucestershire, yr hwn a gollwyd ar y Wyddfa aryr lleg o Mehefin, wedi ei gael mewn congi neillduol crynbell- der o ben y mynydd. Yr oedd y traucedig wedi tynu ei ddillad ryw iilldir o'r lie yr oedd ei gorff- a chaf wyd ei esgidiau a'i hosanau. yn agos i Lyn Llydaw. ———■——
DAMWAIN ANGEUOL GYDA CHERBYD.
DAMWAIN ANGEUOL GYDA CHERBYD. TRA yr oedd Mr. ayilrs. Rees, Barmouth Hotel, Barmouth, yn rhoddi tro, dydd Mawrtli diweddaf, mewn cerbyd, cylfrodd y ceffyl, a tharawodd a cerbyd yn erbyn mur, fel y bu Mr. Rees farw mewn ychydig amser, tra y mae Mrs. Rees, a boneddwr oedd gyda hwynt, o'r braidd yn anobeithiol. 4
PRIF YSGOL CYMRU.
PRIF YSGOL CYMRU. YR ydys yn ddiwyd yn awr gyda'r gorchwyl o gasglu tanysgrifiadau trwy y wlad at drysorfa cynaliad y Brif Ysgol Cymru, tuag at yr hon drysorfa, y maey tanysgrifiadau danlynol, taledig mewn tair blynedd, eisoes wedi eu rhoddi:—Mr. D. Davies, A.S., zglooo; Mr. S. Morley, A.S., £ 800; Mr. Thos. Jones, Manchester, £ 800; Mr. Henry Parnall, Llundain, £ 100; ac Arglwydd Aberdar, £ 800.
[No title]
YN gymaint a bod y ddadl ar Babydd- iaeth oedd yn ein colofnau yn debyg o barhau am fisoedd os nad am flynydd- oedd, y mae Mr. Jones, Rock, wedi cydsyniaw a'i therfynu yn y ffurf o ddadl, ond yn unig roddi atebiad byr i lythyr olaf Dafydd Morganwg. Yr oedd gan Mr. Jones, Rock, ddigon o ddefnyddiau yn ein swyddfa amwyth- nosan, fel yr oeddym yn ofni y buasai rhai o'n darllenwyr yn blino arni; ond pe gVybyddem ei bod yn dderbyniol yn y ffordd bresenol, gallai lyned yn mlaen am dymor eto. Caiff ein dar- llenwyr wybod mewn wythnos Deu ddwy yn mha ffurf y trafodir yn mhell- ach a'r pwnc gan Mr. Jones, Rock. YR ydym wedi cael addewid gan un o brif ysgrifenwyr y Dehendir am ysgrif- au i'r DARIAST ganddo, dan y renawd uO Fwthyn y Mynydd." Y MAE yn ddealladwy fod y Parch D. Prosser, gweinidog yr Annibynwyr yn n Talybont, yn bwriadu ymadael er ym- sefydlu yn y Maesteg. LIIRWAIN.—Y mae y newydd wedi ein cyrbaedd o Hirwain, fod gwraig gyfrifol yn y lie wedi rhedeg ymaith boreu dydd Sul diweddaf gyda'r llety- wr.
CYNDDEIRIOGRWYDD.
CYNDDEIRIOGRWYDD. Bu dyn farw yn Brooklyn y dydd o'r blaen dan amgylchiadau tra hynod, ac mae y meddygon a'r awdurdodau wedi eu tatlu i ddyryswch hollol gan y dy- gwyddiad. Enw y dyn oedd Andrew Jackson, ac ymddengys iddo gymeryd ci Newfoundland gydag ef adref o'r faelfa, lie yr arferai weithio. Dranoeth, cadwyd y ci yn y ty, yr hwn oedd yn bur anesmwyth, ac yn ymddangos fel pe buasai mewn hiraeth yu ei gaethiwed. Pan ddychwelodd Jackson yn yr hwyr, yr oedd y ci mor falch o'i weled, fel y dechreuodd y ci neidio o'i amgylcli; ac yn sydyn a damweiniol tarawodd ei ddant yn erbyn gwefns Jackson, nes y daeth ychydig o waed o lioni. Bu hyn yn foddion i gyffroi Jack- o-i, ac efe a olchodd yr archoll yn ddioed gyda dwfr a gwirod. Dr moeth cymerodd y ci i'w feistr, ac efe a'i anfonodd at feddyg i'w wylio, yr hwn a ddywedodd ci fud yn hollol iach. Wedi i'r dyn, diuan, hir ofni y byddai canlyniaaau pwysig yn dilyn y brathiad, daeth ar- wyddion o gynddeiriogrwydd, a bu farw o'r gynddaredd.
CWMAMAN, SIR GAER.
CWMAMAN, SIR GAER. TEMLYDDIABTH. Nos Fercher, y 7fed cyfisol, yn Ysgol- 'dy Brytanaidd Brynlloi, mewn cysyllt- iad a'r gyfundrefnticbod, cafwyd darlith. ardderchog ar ddirwest gan y Parch. N. Thomas, Caerdydd. Gresyn nad oedd ychwaneg wedi ymgisglu yn nghyd i wrando nodiadau rhyt'eddol y darlithydd, a'r effeithiau andwyol sydd yn nglyn a meddwdod, ac hefyd y daioni a'r mwyn- iarifc anmhrisiadwy sydd yn gysylltiedig a sobrwydd. Yr oedd yn uno'r darlith- iau gorea a glywsom erioed.
CYSTADLtjUAETH SAETHU.
CYSTADLtjUAETH SAETHU. DYDIJ Sadwrn, y lOfed cyfisol, bu cys- tadleuaeth saethu bywiog iawn ar y prwastadedd rhwng incline a ffermdy Brynlloi. Y wobr flaenaf oedd jE2, a'r ail £1. Yr oedd nifer yr ymgeiswyr gymaint, a llawer.o'r rhai hyny yn wir dda yn y gelfyddyd o ddefnyddio y dryll, fel y methwyd terfynu yr ymdrechfa cyn i'r nos ddyfod felly penderfynwyd gohirio yrymdreclafahyd ddydd Sadwrn yn mhen yr wythnos. Aetb y cyfan yn mlaen yn heddycbol a llwyddianus, gyda yr eifchriad o un dygwyddiad anffodus i D. R. James, alias Davies. Boreu dydd Sadwrn, pan yr oedd efe wrth y weith- red o ollwng ergyd allan o'i ddryll, dryll- iodd y faril yn ymyl y stock, ac aeth yr ergyd i gyffyrddiad a'i law chwith, fel yr anafwydhi yn ddrwg iawn. Mae yr elw cysylltiedig a'r gy^tidlenaeth hon yn myned i J. B. James, yr hwn sydd yn dyoddcf dan law cystudd er ys blynydd- au. BRODOR.
PEMBREY.
PEMBREY. CYNALIWTD mass meeting gan Undeb y Glowyr yn y lie uchod ar y lOfed cyfisol, pan yr anerchwyd y gynulleidfa gan Mr. Conick, Merthyr; Mr. Prosser, Aberdar a Mr. Abraham, Gower Road. Siarad- wyd ganddynt ar anhebgorion undeb yn mhlith y glowyr yr amser presenol, a'r rhwymau sydd arnom i fod yn allu cryf tu cefn i'r eyfryw sydd yn ein cynrychioli i sefydlu y saron. M a^ yn ddrwg geny m fod cymaint wedi gwj tagilio oddiwrt h yr Undeb yn y lie hwn,fel mewn amryw o gy- mydogaethau ereill, old hyderaf y 1 yd can]yniadau llwyddicnns yn dilyn y cyf- arfod hwn er dwyn y gwrtbgilwyr j n ol at eu dyledswy ddau. GWIBEDYN BACH.
PENMAIN—GWYL IFORAIDP.
PENMAIN—GWYL IFORAIDP. DYDD Sadwrn, Gorpbenaf y lOfed, cy- naliodd CyfrinlaHil Gomer, o Wir Ifor- iaid, wyl ttynyddolynty Dderwen Groes, Penmain. Wedi i'r brodyr ymgynnll yn nghyd, aethpwyd i'r capel i wrando ary Parch. E. Hughes yn traddodi pregeth, ac yna aethom yn ol i ystafell y gyfrinfa, lie yr oedd gwledd ddanteithiol wedi ei pharotoi ar ein cyfer gan Mr. John Jone;, (Penfelyn). Wedi i bawb gyfranogi o'r danteithion, a symud ymaith y llieiniau, cafwyd gwledd i'r meddwl. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Mri. W. Jones (Asaph Gwent), Thomas Edwards, Coed Duon; Henry Hopkins, Groes, Penmain; William Jones, Rhiw; Daniel Jones, Penmain; John A. Lloyd, Cwmpen- ain a John Davies, Twynystar. Llyw- yddwyd gan Mr. David Davies, Pen- main, yr hyn a wnaeth mewn modd de- heuig. Treuliwyd y dydd yn hapus, ac vmadawodd pawb mewn amser gweddus i'w cartrefloedd, a dymuniad am gael cyfarfod yn nghyd eto yn fuan. IFOR BACH.
MYNYDD Y GARTH.
MYNYDD Y GARTH. DYDD Sadwrn diweddaf, y 70fed cyf 8 L cynaliodd Cyfrinfa Gwenynen Pentyrch, o Adran Ffynon Taf, o'r Urdd Iforaidd, ei chylchwyl flynyddol, pryd y cyfar- fyddodd yrholl frawdoliaeth yn amserol yn ystafell y gyfrinfa, a ffurfiwyd yn orymdaith drefiu*, seindorf pres Pen- tyrch yn blaeuori, ac aethpwyd mor belled a Nantgarw. Aroswyd yn y He hwn am tuag awr a haner, a chafwyd hamdden hynod o ddyddorol ac adeiladol mewn areithio yn ystafell eang y Cross Keys. Yna dychwelwydynolyndrefnus a rheolaidd, a chyfranogwyd yn helaeth o giniaw odidog a, ddarpurwyd gan Mr. C, 11 Jenkins, y gwestywr. Wedi 'clirio y byrddau, cafwyd un o'r cyfarfodydd mwyaf cynes, brwdt'rydig, a hapus a dreuliwyd er ys llawer blwyddyn arochr Mynydd y Garth mewn areithio, dad- j ganu, ac alawon gan y band. Cymerwyd y gadair gan y Parch. N. C. Morris, Bethlehem, a'r is-gadair gan Mr. Mill- ward, y rhai,, yn nghyd ag amryw frodyr da galluog ereill, asiaradasant yn 11 awn. o dan ac ysbryd Iforiaeth. Adroddodd Mr. Griffiths, Rhydyrhelig, ysgrifenydd yr adran, benillion pwrplsol i'r amgylch- iad. hOInDD.