Tarian Y Gweithiwr

MEDDYG A MEDDYG-INIAETH. CYHHELLWYD fi yr adeg yma i wneud rhyw sylwadau o berthynas i'r testyn uchod. Diau fod ami un yn cofio adeg brwydr etholiadol meddygon Cyfarthfa pan oedd cryn ddadlen ac ysgrifenu er dangos cymhwysderau y naill a'r Hall o honynt gan bleidwyr o bob tu. Yn awr, nid ydym yn bwriadu dyrchafu un o hon- ynt ar draul darostwng y llall wrth ddwyn a ganlyn i sylw; ond gadawn i'r ffeithiau i siarad drostynt eu hunain. Cof us -enych i'r meddycy parchus Mr. E. Crockett gael ei ethol trwy fwyafrif pleldleisian i weini arnom, ac y mae yn dda genyf allu dweyd ein bod ynddo ef yn cael gwir cyfaill y gweithiwr," y tosturiol i'r tlawd a'r anghenus, y serch- og ar bob adeg ac amgylchiad; ie, y Ily meddyg yn mha un y cawn alluoedd i feddyginiaethu. Mewn gwirionedd, y mae yn feddyg hael i'r gwael a'r gwych." Dangosodd fedrusrwydd rhy- feddol ar Mrs. R. Webber, priod Mr. J. Webber, Mount- Pleasant, Gellideg. Gwellhawyd hi o'r dyfrglwyf, tynwyd pob dafn o honi trwy lancio yn ymyl ei thraed, adferwyd hi i'w chynefinol iech- yd, pan yr ydoedd yn ngolwg pawb o'i chydnabod yn anfeddyginiaethol, a dy- wedir am yr ardalyddion oil ar ol y weitbred hon, a synu a wnaethant," ac hefyd cawn iaith y teulu heddyw wrth y meddyg cywrain fel a ganlyn:- "Gweddwn mai cbwi, mewn gwiwdeb, Garwn ni gywira o neb." Gallem nodi llawer iawn o acbosion neillduol ereill, ond ni chaniata gofod yr adeg yma, ond bydded hysbys i bawb gweithwyr am ei haelionusrwydd a'i barodrwydd yn rhoddi gwasanaeth rhad i bawb analluog trwy ystod yr ymrafael a aeth; heibio. Hysbysodd hyny trwy ddanfon cylchlythyrau i'r gwahanol gyf- rinfaoedd a berthyn i'w gymdeithas meddygol ef gan ddywedyd nad oedd yn dysgwyl tal oddiwrth y rhai a glowyd allan (o'i aelodau ef) ar adeg mor gy- thryblus. Gorchymynodd hefyd iddynt fyned a'u tocynau i swyddogion y Gyfrin- faoedd er eu nodi a'r nod gofynol i ddangos mai lock-outers" oeddynt. Dyna i chwi gyfaill o'r iawn ryw; ie, cyfaill medrus a galluog. Glin, neii benelin aahylwydd,—os cern Mewn escyrnog aflwydd, Estgair,-troed, clun, neu ysgwydd, Oil yn rhad—rhoi'n eu ile'n-rhwydd." A dylem, fel gweithwyr, ymffrostio yn- ddo, a rhoi ein hachosioniddo, canys yn- ddo yn wir ydym yn cael, cyfaill calon y gweithiwr blin a lluddedig. 0 frodyr, deuwch a rhoddwn barch i'r hwn y mae parch yn ddyledus. Parchwn y rhai a'n parcha ninau. CARWR MEDDYG MEDBUS.

IIELYXTION Y BEIRDD. YN mhob peft y maa opiniwn." Beth bynag am opiniynau y beirdd, y maent hwy yn credu fod ychydig o ddigrifwch yn lies corphorol a meddyliol, a. chan eu bod hwy yn ystyried eu hunain yn fodau mor bwysig a rhywrai eraill mewn cymdeithas, y maent am gael yr un sylw ac eraill. Y mae Prydydd a Barcud wedi ffromi yn aruthr at fychandra y wobr yn nghyfarfod Bethel; ond, frodyr, na ddiystyrwch deimladau da, rhodd yw y wobr, adichon pe na buasai yn cael ei rhoddi y buasid heb un testyn barddonol. Eisieu rhagor o ddynion o'r un teim- ladau a Mr. Etna Jones sydd i bleidio -ein heisteddfodan a'n cyfarfodydd lien- yddol, dynion a chalon yn nghyda gallu i gyfranu tuag atynt. Nid cyfranu yn unig at gyfarfodydd llenyddol y mae Mr. Jones; na, ond y mae ei enw ef ar ben rhes y tanysgrifiadan tuag at ddy- oddefwyr y strike. Hir oes i Etna i wneud daioni i'w oes a'i genhedlaeth. Yr oedd yn neillduol dda genyf weled Gwilym Glan ISTedd y dydd o'r blaeri. Y mae ef braidd wedi llwyr ymneillduo o'r maes Cymreig, gyda'r eithriad o'r eisteddfodau. Bachgen rhagorol, fjraeth, a diymhongar ydyw Gwllym. Gofion cynhes ato. Gwell i Barcud adael llonydd i Evan y Saer, onte, bydd yn sicr o dynu yr ys- grafell ddaneddog dros ei hen gorpws druan. Y mae Dafydd Morganwg yn edrych yn rhagorol y dyddiau presenol, y mae y strike yn sicr o fod wedi dygymod a'i natur. Y mae ef yn ddiwyd iawn yn argraffu ei weithiau barddonol; a phe parhasai y strike ychydig eto, byddai yr argraffwaith drosodd. Lied debyg y bydd tua maintioli un o lyfrau Ceiriog. Lied debyg y bydd rhai o'i brif ddarnau barddonol yn hwn, os gall eu cael, megys ei awdl ar Henaint, yr hon aeth a'r gadair, a'r bryddest alluog ar DdyfEryn Tywi, &c. Ni fydd achos udgasnu o flaen y llyfr hwn, oblegyd bydd enw yr awdwr yn ddigon. Bydd hwn yn home made yn mhob ystyr. Y mae Brynfab wedi cael hwyl an- nghyffredin wrth ysgrifenu, a lied debyg fod Dyfedfab yn curo ei gefn gymaint byth ag a all, oblegyd ychydig iawn o amser sydd oddi ar pan y gwnaetbpwyd yr un weithred ag yntau mewn lie arall. Y mae eisieu difodi yr amodau o fod yn "bresenol" a'r "enw priodol dan sel" allan o'r wlad nid ydynt yn dda i ddim ond dangos culni pwyllgorau, a rhoddi lie i ddynion diegwyddor i wneuthur twyll. Yn awr, frodyr llengarol, gad- ewch i ni godi fel un llaw yn erbyn rheolau a'r fath. Y mae llawer i'w cael mewn pwyllgorau eisteddfodau nad oes ganddynt ddim mewn golwg ond elw personol, heb edrych dim ar ddaioni llenyddol y wlad yn gyffredinol. Ter- fynaf yn awr gan ddweyd,— Yatyriwch 'nawr, weis tirion,-reolau Gwir hwylus a ehyfion; Myner reolau tnwynion,—beb rwgnach, Na lie mwyach i dywyll ambeuou. NED Y BARDD.

LLENORION A LLENYDDIAETH. MAWR a dirfawr ydyw y g-walianiaefch yn N ghymrn y dyddiau hyn o'i gy- mharu a'r peth oedd ugain rnlynedd yn ol, sef yn amser blodeuog Llew Llwyfo a'r Gwalch, &c. Ilwynthwy oedd penaethiaid llenyddiaeth y Deheudir yr amser hwnw; hyn a wnaf, a hwn acw a fynaf ydoedd ac nis gallai neb agor ei geg lieb gael cernod yn y fan. Ond erbyn heddyw, y mae'r Llew tua'r North acw o swn ein byd ni yn y De- heu yma, a'r Gwalch ynteu wedi myned i liofran, fel nad oes siw na mnv am dano. Er y cyfan, y mae llenorion eto gyda ni, a beirdd trystfawr sydd yn taranu ar wyneb y DAEIAF, nes gwneud i'r pilcotfeirdd ymwylltio a tfoi am nodded i ryw le. Digon gwir fod ugeiniau am gael He yn mhlith y bodau yma, ac yn mawr ymdrechu am dano, ac ar eu heithaf yn ceisio dringo y rhiwiau serth, talfrigog, a rhamanfcus yn arwain i'r nod gogoneddns, sef The heavenly stream of joy fulness" Ond! ond! beth pe gwelech hwy wedi disgyniad anfertb Gwilym Glan Tawe a Dariwyn. Ow dacw Ie ofnadwy- mwy na haner yr ymgeiswyr wedi colli eu gafaelion ar glogwyni y graig, a rhai yn gelaneddau meirwon ar y gwaelod- ion, ac ereill yn haner meirwon gerllaw iddynt yn biuddaidd ochain am gy- northwy i fyned o'r lie l'hyfedd hwn, ac ambell i un mwy penderfynol na'u gilydd yn ymguddio fel llwynogod ar haner y rhiw; a phan gwelodd Barcud bob peth fel ag yr oedd, efe a roddodd oer ysgrech aruthrol, nes diaspedain pob cilfacb a glan, fel yr aeth y rhai oedd ar y graig mor welw a'r marw, a bu. eu gwaed bron rhewi yn eu gwyth- ienau; ond yr oeddent yn rhy bender- fynol i ollwng eu gafaelion, ac felly yn fuan adlerasant i'w lleoedd priodol, a ffodd y Barcud i'w guddfan, a Phrydydd a waeddodd Jnore, boys, o ganmoliaeth iddynt,am eu gwroldeb a'u penderfyn- olrwydd. Y mae'r beirdd yn rhoddi clod i Eryr Morganwg am ei lithiau yn y DAMAN glodwiw, sef Ooleg y Man- drel, a dywedant fod Daronwy yn ys- grifenu llythyrau Prydydd yn foneddig- aidd, ond fod dull mwy rhamantus gan Ieuan Dar yn ysgrifenu eiddo Barcud. Y mae Gutyn Hydref wrth fodd ei galon yn darllen hanes y beirdd, ac y mae yn ymguddio mor agos iddynt, ac yn methu ei weled er taflu shell ato. Y mae Nathan Wyn, Dyfedfab, a Chynonfryn yn bygwth Barcud a Phrydydd am gymeryd eu henwau yn oter, a'u bod yn benderfynol o roddi prawf o werth Guide to the, Law. Y mae nhwyn dweyd mai Tiberog oedd awdwr yr ysgrif ar Eisteddfodau, ac fod eisieu rhagor o'i bath. Dywed y llenorion, fod; bai ar y rhai sydd yn ysgrifenu "Helyntion y Beirdd" am grybwyll dim am Eisteddfod Bethel fel y gwnaethant. COMIN WALCH.

FFRWYDRIAD NWY YN AGOS I'li SENEDD-DAI. PRYDNAWN dydd Sadwrn diweddaf, cymeroddffrwJdriad nwy le mewn sewer yn agos i'r Senedd-dai, yr hwn a 0 dorodd i fyny yr heol, ac allan o'r hwn y ffrydiai iHaniau am beth amser.

CWMDAR. BUM ar fy nhaith drwy y cwm hwn yr wythnos ddiweddaf wedi dychwelyd o fy mhererindod, fel yr oedd canoed d a miloedd o frodyr ereill a fu yn yr un fath amgylchiad; ac o herwydd fy mod "Yi wedi dytod i'r cwm, aetli chwant arnaf i. i fyned hyd waith y Bwllfa. Wedi' cyrhaedd pen y pwll, meddianwyd fi yn hollol gan ryw serchawgrwydd anar- ferol at y lie, wrth weled a clilywed am y fath dynerweh a gafbdd yn agos i ddwy fil o bobl dlodion yn adeg y cyfyngder mawr a fn ar y wlad am y pump mis a aethant heibio. Bendith fyddo ar benau Mr. Brogden a'i swydd- ogion parchus am eu serchawgrwydd a'u tynerweh tuag at y cyfryw. Cofied y darllenydd mai nid yn unig y Bwllfa sydd gan Mr. Brogden yn y cwm hwn. Efe yw perchenog gweithiau Merthyr Dar hefyd. Y mae parch mawr yn ddyledns i brif oruehwyliwr y gweith- feydd hyn am ei gywreinrwydd yn gosod cymaint o ddynionarwaith mewn adeg mor fer a rhag ofn na chaf gyfle eto, dyma fi yn rhoddi diolchgarwch dros nn, beth bynag, a bendith foddo arno ef a'i deulu parchns. Nid wyf fi wedi clywed fod dim yn annymunol wedi cymeryd lie yn y cwm hwn er cychwyniad y gweithfeydd, dim yn rhagor na bod dau fodyn diegwyddor wedi myned i waith rhyw ddau hen frawd arall. Yn awr, yr wyf yn terfyuu, gan obeithio y bydd i bob un fod yn agos mor galled a'r gwartheg—pob un at ei bost ei hun, fel na byddo lie i mi na neb arall lygadrythu ar ei ol, » TEITHIWR.

TRECYNON—HELFA CWMDAR. CLYWAIS, ar awdurdod da, fod pwyll- gor Eisteddfod y cwn yn bwriadu rhoddi gwobrwyon pwysig eleni am y cyfansoddiadau goreu ar y testynau canlynol:— 1. Marwnad i'r diweddar G-adnawes. Am ei hanes, ei chyfrwystra i enill y cwn yn gyfeillion iddi, ei diwedd truenus, &c., ymofyner a'r helwyr. 2. Can o glod i'r bytheiad gwrol M—c—n droed dost," yr hwn a dor- odd ymaith ei phen a Ilawlif. 3. Llinellau yn desgrifio y Spirit Medium Man & Co. yn cwyno ar hyd y lie eu bod hwy wedi cael cam, am na chawsent gyfran o'r champagne gan gynrychiolwyr y glowyr yn Nghaer- dydd. Am y lleill gwel y programme.

EISTEDDFOD NEiviN L-Lys CYFREITHIOL. Onid yw yr amcan gwreiddiol o sef- ydlu eisteddfodau yn cael ei golli pryd y gorfyddir y cystadleuwyr i ym- wneud a'r pwyllgorau mewn llysoedd gwladol ? Ychydig amser yn ol, gwel- ais banes achos o'r fath mewn un o'r papyrau dyddiol; a chlywais wedi hyny fod llenor o Mountain Ash wedi gorfod defnyddio cyffelyb foddion yn ei gy- sylltiad ag Eisteddfod y Gordofigion, L'erpwl. Credir fod rhywbeth y tu ol i'r lien, ac y mae yn ddyledswydd ei ddatguddio yn yr achos hwn, nad yw yn un anrhydedd i bwyllgor yr Eisteddfod. EISTEDDFODWR.

AT Y BEIRDD. Cyeiried ein cyfeillion y Beirdd eu holl G-yfansoddiadau Barddonol yn y modd ac i'r oyfeiriad canlynol:— MR, W. JONES. (Dafydd Morganwg) Hirwain.

BEDDARGRAFF rr diweddar Cam Alun, Alltwen. Enw ein gwron a'i lwch wnawn garu, No<ldai'n«enedl a lien a'i ddawn canu; Nwyfre'n cymrawd oedd hen freiniau Cymru, Nod ei wiw oes oedd cofleidio leBu, Niwl yr hen Iorddonen Ddu—haf gliriodd, Ac i'r ne' hwyliodd enaid Cam Alun. GLAN CARNANT.

BEDDARGRAFF I Dafydd Llewelyn, Pontardawe. Fel hudol Ebrin ftftd'yn—y deifiwyd Ein Dafydd Llewelyn; Ond o'i fedd a'i weddyn wyn,—drwy Iesu. Ef i ail wenu wel nefol wanwyn. GLAX CARNANT.

'RWY'N METHU'N CAEL GWRAIG FY HUN. 'Rwy'n awr yn chwech ar hugain oed, Yn beinyf ddigon ar fy nhroed; Mae genyf whiskers a momtacfa Yn fachgon iawn am dori dash; Addefa pawb yn ddiwahan Fy mod yn llencyn gwridgoch, glan; Ond er yn dal a hardd fy llun, 'Rwy'n methu'n lan cael gwraig fy hun. 'Rwy'n fardd a tbipyn o 'sgolhaig, Mae hyn yu rywbeth i gael gwraig Er nad yn gybydd luawr ei wane, Mae genyf arian yn y bane, Yn berchen gwartheg, defaid, moch, Yn nyled neb o-ddimai goch; Wel, pa m na chawn i feinwen gun ? 'Rwy'n methu'n lan cael gwraig fy hun. Heb ball y bum am flwyddyn gron Yn caru Gweno Llety'rfron, Yn ifyddlawn ar bob math o bin Yn fy nghyhoeddiadau aty fun; Ni fedrai cenllysg, gwynt, na gwiaw 0 gartref gwen fy ngadw draw Ond cefais siomedigaeth flin Pan dybiwn mod yn gawr o ddyn, Daeth heibio niab o'r Felin Wen, A than fy nhrwyn y cipiodd Gwen O 'r ocbain wedi colli'r fun, 'Rwy'n methu'n lan cael gwraig fy hun. Ar ol y dynged arw byn, Daeth ataf modryb Shan o'r GIyn, Adwaenost ti Sal, Plas Tan'gro"? Mae'r ferch ra-,oraf d t,vy'r holl fro, Mi glywais iddi'th hoffl di Mewn rhyw eisteddfod fawr ei bri; Fel oen dycblamais yn y fan, Wel, Sal, yn siwr, y ddaw i'm rban I'w chartref aethym un prydnawn, A chefais groesaw Hawen iawn Dywedai pawb yn ddinacad Mai fi oedd dyn y fam a'r tad, A chredwn wrth gunanu'r fun O'r diwedd cawn i wraig fy hun. Ond un diwrnod yn y ffair, Pan o'wn i'n prynu lot o ieir, Och! cefais newydd chwerw, trist, Sibrydodd rhywun yn fy nghlust, A glywaist ti am Sal y Plan p Priododd ddoe a Wil y gwaa Mae wedi dianc ffwrdd i'r wlad Waeth yn gynddeiriog oedd ei tbad; Och fi! fy llivv drodd fel y wal, Mewn nwydau gwyllt melldithiwn Sal, Bu agos i'm lyncu fy hun, 'Rwy'n uiethu'n ian cael meinwen gun. Yn hir y bum fel dyn o'i go' Ar-ol y ferch o Danygro, Ond cefais wedi colli Sal Fud cystal pysgod heb eu dal; Ar ol ystyriaeth ddwys a syn, W) f wedid'od i'r teimlad hyn,— Ni wylaf mwy un deigryn serch Ar ol .'m golli hoeden ferch, Heb ligyn bron mi ganaf mwy, Can's enill oedd eu colli hwy, Y byrdwn waeddaf rnwy fel dyn, Nis mynuf byth gael gwraig fy hun. ONLIAVYN.

MABY ANN JANE, March fechan Mr. a Mrs. John,Glyn-nedd' Wirionedd rhaid yw canu Penillion, dau neu dri, I fwyn groesawu'r babi, Ac i'ch liongvfarch chwi Er nas gall rhigwin prydydd, Nac englyn fwy na chan, Chwanegu haner cufydd At werth eich baban glan Ond eto mae canu'n arferiad pur hen Am eneth facb brydferrh fel Mary Ann Jane. Ni raid wrth ysgrifenydd 7 Er eich hadgofio chwi 0 bleser a llawenydd Y dydd y ganwyd hi; Mae hyn yn argraffedig Mewn nodau eurawg eerch, A phur anniflanedig Yw'r geiriau mwyn ein merch Rhyw fyd o hyfrydwch sy'n gorwedd arwen Angylaidd, ddiniwed eich Mary Ann Jane. Onllwyn, B. S. G. G. N.

AM FOD FY MAM YN MARW. Ow! ddadwrdd byd, rho'th arfau lawr, O aros 'nawr yn dawel, Gormod o dwrfi'm clustiau i Yw olywed si yr awel Mae'm calon Iaith bron myn'd yn ddwy, 0 dyma glwy' sydd chwerw, A thyma ydyw'r rheswm pa'm, Am fod fy mam yn marw. Anwylaf dad, beth wnaf yn awr ? Mae'r nefoedd fawr yn gwgu, Mae mam mewn dwys arteithian caeth, Mor anwyl wnaeth fy magu; 0 adar nian y goedwig werdd, I mi mlte'ch cerdd yn arw, Mae'ch llais i'm calon megys fflam, Am fod fy mam yn marw. Mae'm calon heddyw fel y plwm, Daa eithaf trwm ergydion, Yn methu cael un man i 'sgoi, Na dianc o'i gafaelion 'Rwyf fel rhyw alltud o fy ngwlad, Ow dyma deimlad chwerw, Wrth wel'd caf oddef llawer cam Am fod fy mam yn marw. 0 'r gruddiau glan fel blodau gardd, O'ent gynt mor hardd a'r lili, A'i g^elont 'nawr 'does neb a gred, Mae'r olwg wedi gwelwi; Ow! dacw'r meddyg, er yn lew, Yn rhoddi'r newydd garw I mi a'm banwyl chwaerddinam, Mae'ch anwyl fam yn marw Aberdar. ISAAC THOMAS.

FFRWYDRIAD DYEITHR A CHOLLIAD BYWYDAU. CYMERODD ffrwydriad le prydnawn dydd Mercher, Mai 26, yn Boston, achos yr hwn sydd yn hollol anesbon- iadwy. Heb fynyd o rybudd, chwyth- wyd yn garnedd adeilad eang yn ngbanolbarth dinas Boston. Yr oedd dau ar hugain yn gweithio yn yr adeilad ar y pryd. Mor gynted ag y cymerodd y ffrwydriad le, dechreuodd yr adfeilion gael en dlfa gan dan, ac yr oedd ysgrechiadau y rhai a dderbyn- iasant niweidiau ac a garcharwyd yn uwch na rhuad y fflamau. Cymerwyd chwech allan o'r garnedd yn farw, neu ar fin marw.