Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
14 articles on this Page
HELYNTION Y BEIRDD.
HELYNTION Y BEIRDD. PA beth all fod yr achos o'r cynhwrf, y cyffro, a'r aflonydd sydd ar y bodach rhyfedd hyn y dyddiau presenol ? A all fod poethder yr hin yn effeithio rhyw- beth ar eu swyngyfareddus nef-anedig, sef Mrs. Aw en ? Neu a ydyw drygioni y boblach wedi cyrhaedd i'w eithafnod nes eu llanw hwythau mor llawn o ddigasedd at bechod ac anghyfiawnder fel na fedrant ddal yn hwy heb dywallt o ffrydlifoedd eu hathrylith eu gwawd • yn ol i'w gwvnebau ? canys aruthrol o chweny ydyw ffrwyth yr awen pan fyddo yn dyfod allan yn ei dillad gwaith i glirio awyrgylch y byd gwamal a chyf- newidiol hwn. Nid rhyfedd fod Tiberog mewn hwyl cyfansoddi rhamant Gymreig, canys y mae ei ddarfelydd mor fywiog-medr daflu haner dwsyn o feirdd i'r amlwg ar yr un faint o enwau. Y mae Gwiiym ab loan, Brythonfryn, Nathan Wyn, &c., yn methu deall pwy ydyw Dar- lwyn a Gwilym Glan Tawe. Fechgyn, digon cynar i chwi ddwyn enwau new- yddion o flaen y fainc burlwys hon ar ol i chwi weled ffrwyth en hysbrydoedd treiddgar yn ffiamio yn chwaon tynery byd nefol barddoniaeth. Dywed John y Crydd fod Prydydd y Coed yn crynu yn ei esgidiau rhag ofn i Gynonfryn ddyfod i ddeall pwy ydyw, ond dywedir mai ei blentyneiddiwch ydyw hyny er y byddai yn well i'r cyfaill gael hyffiorddwr mwy gwyneb-agored na'r Hedyddion, oble- gyd nid clod gwyntog sydd yn magu beirdd. Y mae golwg hyllig ar Evan y Saer er yramser y mae Ymgeisydd wedi dy- fod allan i oryn am gyfansoddiadau Eis- teddfod y Gloch Las, a hwythau wedi eu gwerthu by auction,, ac fel bu'r anffawd, disgynasant i'r truenusaf o'r bobl. Ffei! Ymgeisydd. Y mae ffynonell ffraethebion Prydydd yn dweyd "fod Barcud wedi disgvn ar glwyf y gwalch, ond os felly, yn hollol anfwriadol aeth ei big mor ddwfn i'w archollion. Ond dyna, dim ond i Brydydd beidio gwingo am y tro hwn, y mae Barcud yn bwriadu myned i hepian am ychydig i un o gilfachau y creigiau cyfagos, o herwydd fod amser brysiog yr haf wedi ei oddiweddyd. Eto unwaith, parotowch, fechgyn: ,,y rhwbiwch eich hunain, a byddwch barod; canys bydd y redegfa wedi cymeryd lie cyn daw y llith hwn o'ch blaen. Rhaid i Gynfelyn ddyfod a'i feirch gwerhyrgar i'r maes eto uuWaith i ddal y cadnaw coch. Y mae Barcud a Phrydydd yn hollol -gvdolygu am y wobr ddirfawr o dri swllt yn agos i Bethel, a'r gwirionedd yw, y mae yr awen wedi ffromi yn ddir- fawr wrth roddwr y wobr; a pheth chwithig ydyw gweled ei phlant yn codi baw i'w daflu idd ei llygaid treiddgar a thanbeidiol. Shame! 0 ¡;;u Iwysferch deg hylon,—awen ber, Wyti'n byd yn swynlon Wele hi ddaetli o law ddoetti Ion I der loewi daearolion. BARCUD.
FFESTINIOG.
FFESTINIOG. AXFVXYCH y byddwn yn canfod yr enw uchod yn eich newyddiadur clodwiw, ac os derbyniol gan y darllenwyr, gwnawn ef yn fwy hysbys i'ch darllenwyr o hyn allan drwy anfon ychydig o ddygwydd- iadau y lie poblogaidd hwn i DARIAN Y GWEITHIWR. Dydd Mawrth, Ebrill 27, cymerodd damwain ddifrifol le ynchwarel y Cwm- ni Cymreig {Welsh Slate,) drwy yr hon ylladdwyd tri o ddynion mewn modd arswydus. Y ffeithiau yn fyr fel y can- Yyn :—Yr oedd dan o'r goruchwylwyr ar eu hymdaith drwy y chwarel, a dygwyddodd i Mr. W. Eoberts, yr is-oruchwyliwr, droi i dy y peiriant oedd yn codi ceryg a rwbel o waelod y chwarel, ac aeth Mr. R. Lloyd, y goruchwyliwr, heibio i wneud rhyw orchwyl, ac ar ei ddychweliad yn ol, darfa i ddernyn bychan o graig ddis- gyn a'i daro ar ei goes, yr hyn a barodd iddo godi ei olwg i fyny; ac er ei syndod canfyddai ran helaeth o'r graig yn ym- ollwng uwch ei ben, ac ymaith ag ef am ei fywyd; ond er iddo ef ddianc yn ddi- anaf, yr oedd yn llygad-dyst o alanasdra ofnadwy, oblegyd disgynodd canoedd o dynelli o graig i lawr ar y peiriandy, a dinystrwyd ef bron yn hollol. Ond nid dyna'r cwbl, fel y mae yn ofidus dweyd, canys claddwyd Mr. W. Roberts yn nghyda Mr. Robert Hughes, y tanwr, yn y malurion, ac wedi awr a haner o lafur caled, ac mewn peryglon, y cafwyd hyd iddynt a'u cyrff wedi eu malurio yn ar- swydus. Cafodd David Roberts, y gyr- iedydd, ddiangfa wyrthiol o ganol y cvrbl, ac er iddo dderbyn niweidiau poenus i'w fraich a'i ben, y mae genym obaith cryf erbyn hyn y bydd iddo wellhau yn fuan. Hefyd, taflwyd dyn oddiar y trwnc gan nerth yr ysgydwad, ac anafwyd ef mor drwm fel y bu farw yn mhen ychydig oriau. Brodor ydoedd o Lysfaen, Aber- gele. Dyn dibriod ydoedd ef, a'r ddau arall a laddwyd. Claddwyd hwynt y dydd Sadwrn canlynol gan dyrfaoedd Iluosog. Dyma rybudd ychwanegol i ni fod yn barod, canys yn nghanol ein bywyd yr ydym yn angau." Mae golwg lewyrchus ar y fasnach lechi ar hyn o bryd, ac fel y mae y fas- t, nach yma ynbywiogi, y mae r fasnach feddwol yn cynyddu y naill wythnos ar < 1 y llall-dirwest a themlyddiaeth wedi r arfod o'r tir, a meddwdod yn brysur gymeryd eu lie, ac yn llwyddo yn rhy- feddol. Mae amryw o blant y gors wedi cyr- haedd yma o'r Ynys Werdd, ac os bydd y lie wrth fodd y rhai hyn, y mae rhagor yn barod i ddod, ac y mae rhai yn myned mor bell a dweyd fod gan ein goruch- wylwyr law yn hyn. Hyderwn nad oes. BRODOR.
AWGRYM ER CAEL GWARED O'R…
AWGRYM ER CAEL GWARED O'R jSTRIKES. YR ad os o bob strike yw annealldwriaeth rhwng pleidiau, fel meistr a gweithiwr, a phob un o'r pleidiau yn meddwl eubod yn iawn ac wedi i'r yinryson gymeryd lie, y mae eisieu cael canolwr i wneud y breach i fyny, ac y mae yn rhaid talu i'r cyfryw am ei waith. Yn awr, gyda golwg ar y strike brese 10I, fel y rhai blaenorol, y mae llawer yn ein plith eisieu erbyn hyn ffurfio Bwrdd Cyflafareddol neu Fwrdd Ymgymodol; ond hyn ddywedaf fi, fod eisieu rhywbeth bellach i osod terfyn ar y fath elynion dinystriol i'r wlad yn gyffredinol. Mae yr enw strike yn gas ynddo ei hun, ond y mae ei chan- lyniadau yn ddinystriol i feistr a gweith- iwr, ac i fasnach a masnachwyr. Diau fod mwy o golled wedi eael ei deimlo gan y meistri yn ystod yr un bresenol na phe buasent wedi rhoddi pris y gweithiwr yn 1874 i barhau i 1875; ond rhaid oedd eymeryd y gostyngiad yn ol barn ein meistri, ac heb reswm dros ostwng, ond yn unig eu bod hwy wedi penderfynu mai felly yr oedd pethau i fod. Eu barn hwy oedd i fod yn rheol a deddf lywodr- aethol y gweithiwr tylawd, iawn neu beidio, ac nid oeddynt iymostwng i gyf- lafareddiad nac ymgymodiaeth, dim ond eu penderfyniadau hwy, a hyny yn creu anghydfod rhyngddynt hwy a'u gweith- wyr, a thyna wreiddyn y strike. Yn wir, yr wyf fi am gael bwrdd bach arall—dim ond y meistr, y gweithiwr, a'r farchnad. Dywedwn fod y glo yn 10s. y dynell yn y farchnad, a bod pris y pedair i'r glowr yn Is. 8c. y dynell, a'r gwythienau ereill ar eu cyfartaledd yr un fath, a phan godai y farchnad Is byddai 2g. o godiad ar y Is. i'r glowr, &c., a phan fyddai y farch- nad yn dyfod i lawr, fod pris y gweith- iwr i ddyfod i lawr ar yr un scale. Byddai cynllun tebyg i'r uchod, pe byddai i'r meistri a'r gweithwyr gydweled arno, yn conciliation, ac ni fyddai achos gan un meistr i ddweyd fod y strike wedi costio deg mil ar hugain o bunau iddo byth mwyach. CIeddid y strikes, hil ac hepil, gyda eu gilydd, ac ni fydd i un o honynt ddyfod i'r golwg eto. Meistri a gweithwyr, deuwch at eich gilydd bellach, a pheidiwch drygu naill y llall a'r wlad fel hyn. Gosodwch safon y farchnad yn 10s., a phris y pedair yn Is. 8c., ac os coda y farchnad Is., dywed wch fod Ie. i'r glowr, ac fod Ic. iddo ar bob Is. y codai y farchnad uwchlaw y safon. Fod y gweithwyr hir i gael eu codi a'u gostwng wrth y dydd, ac nid ar y bunt. Pe byddai i reol tebyg i hon gael mabwysiadu, gallai meistr a gweithiwr gyd-dynu a chydweithio mewn heddwch, ac heb ymrafaelio byth mwyach. Pe byddai i rywbeth tebyg i hyn gael ei ei ddwyn i weithrediad, braidd na ddy- wedwn y eelem heddwch fel yr afon, a chyfiawnder fel tonau y mor. Barnwn yn ostyngedig mai cynllun fel yr uchod allasai tod yn gynllun heddychol i'r ddwy blaid, dealldwriaeth trylawr o bob tu, a gwaredigaeth hollol o'r ellyllon melldigedig sydd yn niweidio meistri, gweithwyr, masnach, a'r wlad o'r bron. Gobeithiwn y ceir rhyw ffordd yn fuan i ladd y strikes,\c na ddaw yr un i'r golwg mwyach. Ni fyddai lie gan annealldwr- iaeth i roddi troed i lawr, ac ni fyddai yn angenrheidiol codi arfau gwrthryfel y naill yn erbyn y llall, am y byddai i'r meistri a'r gweithwyr yn gallu cydweled a chyd-dynu. Ond hyn a ddywedir yn awr gan y meistri yw eu bod hwy wedi sefydlu eu hundeb i amddiffyn eu hunain, am fod y gweithwyr wedi sefydlu undeb i ymosod arnynt hwy. Mae y gweithwyr hefyd o'u tu hwythau yn dweyd mai undeb amddiffynol yw eu hundeb hwy. Os amddiffynol yw y ddwy undeb, pwy yw yr ymosodwyr? Mae y ddwy blaid yn y rhyfel, ac y mae eisieu ein cael at ein gilydd er lies y wlad yn gyffredinol. Mae yn llawn bryd rhoddi i fyny ryfela. Nid ydym erioed wedi gweled dim daioni wedi dyfod i neb oddiwrth strikes, ond colledion mawrion i lawer, os nid i bawb. Pe byddai i'r ddwy undeb gael eu gwneud yn un, a chael gan y gweithiwr i fyfyrio lies ei feistr, a'r meistr i wneud felly tuag at y gweithiwr, byddai i ni weled dydd- iau gwell yn fuan. HEN LowR.
LLANILLTYD FARDREF.
LLANILLTYD FARDREF. MAE yn dda genym allu hysbysu fod y gweithfeydd yn y lie uchod yn parhau i fyned yn mlaen yn weddol gyson; ond os ydynt felly yma, y mae lie i ofni fod anghysondeb mewn llawer ardal y dydd- iau yma, a hyny yn cael ei.achosj gan ormes. Carwn yn fawr pe b'ai mwy o gydymdeimlad yn bodoli rhwrîg ygweith wyr a'u gilydd yn y lie hwn, yn hytrach na bod un dyn yn cael ei droi allan o'r gwaith fel ci, neu waeth am a wn i, a hyny am ofyn dim ond iawnderau. Nid wyf yn credu y dylai peth felly gymeryd lie heb fod ein cydweithwyr yn cael gwybod pa fodd a phaham. HEN WR.
CiLAIS 0 GOLEG Y MANDREL.
CiLAIS 0 GOLEG Y MANDREL. CYFODA amryw leisiau i'n clustiau heno oddiar allor ddyfnderol Coleg y Mandrel. Ymgrwydrant ar draws ein meddwl am ollyngdod i ddyfod allan dros flaen yr ysgrifell ar y lien bapyr am y cyntaf. Cyfyd lleisiau dyledswydd a chyfiawn- der, a disgynant fel swn mil o fagnelau clochdyrfus ar ein clustiau i ddweyd gair fel amddiffyniad i'n parchus gyfaill, Cymro Gwyllt, yn ngwyneb gosodiad di- sail Merthyrian yn ei lythyr ato yn y DARIAN cyn y.diweddaf. Nid ydym am ymyraeth dim a phwnc y ddadl sydd rhyngddynt, ond mae dyledswydd wedi codi yh wrthglawdd mor uchel ar ein ffordd, fel nas gallwn ddringo drosto heb dalu gwarogaeth i lais ein cydwybod. Yr ydym yn gwneud hyn oddiar unben- aeth ac annibyniaeth meddwl, yn gy- maint na wnaethom ymgynghoriad a neb yn nghylch hyny. Yr ydym yn adnabod y Cymro yn dda mewn gwahanol ffyrdd, ac yn mhob ffordd sydd eisieu arnom adnabod dyn. Mae genym adnabydd- iaeth o hono er pan yn fachgen yn dysgu caled wersi beibl Coleg y Man- drel. Dysgodd y Cymro ei wersi man- drelawg gyda llawer mwy o'r ysbryd ymostyngol hwnw, sef dyn wedi ei gy- modi a'i waith, yn llawer mwy ewyllys- gar, a chyda llai o drafferth na llawer un sydd genym heddyw yn dysgu ei wersi tanddaearol yn Ngoleg y Man- drel. Nodwedd amlwg yn ei gymeriad y pryd hwnw oedd bod yn wyneb agored a phlaen, ac i'n tyb ni yn ormodol felly, am y tynai wg lawer llechgi ffugymhon- awl i wneud gwyneb llyfr siop arno. Pan ddechreuodd ddyfod allan trwy y wasg, dyma y nodwedd amlycaf welem o hyd yn ei ysgrifau, a pharodd i lawer osod eu bysedd rhwng eu danedd wrth eu darllen. Wedi iddo esgyn i'r swydd y mae ynddi yn awr, y linell amlycaf welem yn ei holl ymwneud yn y fan hon eto oedd argyhoeddi dyn yn ei wyneb, a. dangos iddo ei ddyledswydd. Mae genym brofion wrth law o'r hyn ydyw yn ei gy- meriad presenol, yn gymaint a'n bod wedi bod heibio iddo bedair gwaith ar ein taith yn ol a blaen o'r America. Y tro cyntaf yr aethom, nid oedd ef yn uniongyrchol yn arosol yn L'erpwl y pryd hwnw; ond pan ddychwelasom yr oedd yno mewn cysylltiad ag un arall, a chawsom ef y tro hwnw heb yr un di- chell, yn wyneb agored, ac yn ddyn yn y goleu, yn llawn o'r cymwynaswr, a chalon yn llawn o dosturi a chydym- deimlad. Buom heibio iddo wedi hyny, pan yr oedd wedi cael busnes iddo ei hun mewn cynhebrwng ein cyfeillion i'r America; ac yn ddiweddaf buom ganddo wrth fyned yr ail waith tua gwlad mach- lud haul, a chlywsom lawer un yn dwyn tystiolaeth foddhaol i'n gosodiad yn y Minesota (enw y llestr) fod y Cymro yn wir deilwng o uchel gymeradwyaeth fel- dyn cymhwys a gonest yn ei swydd bwysig, ac yn neillduol yn ei ofal a'i dynerwch i wragedd a phlant. Prawf o hyn welsom a'n llygaid ein hunain, ac a gawsom wedi hyny pan y daeth ein gwraig a'n plentyn heibio dan ei ofal ar ein hoi i'r America. Gwelsom a darllen- asom lawer o hanes teithiau llenorion yn y Drych a Baner America, ac ynddynt dystiolaethau anrhydeddus am onest- rwydd, cywirdeb, a lletygarwch y Cymro, a chlywsom weinidogion pan yn darlithio ar yr hen wlad ar eu teithiau trwy y wlad yn dweyd am gywirdeb, uniondeb, a gonestrwydd gwynebagored y Cymro yn ei ymwneud a hwy wrth ddyfod heibio ar eu taith trwy L'erpwl tuag America. Pan ddychwelasom yn ol yr ail waith o'r America, galwasom yn ei dy, a ch aw- som ef, nid yn unig fel arfer, ond wedi ymagweddu i fwy o ddyngarwch, a chalon yn llawnach o dosturiaethau. Gwelsom ef yn gwneud mwy i'w deithwyr nag oedd ereill yn ei wneud, sef myned gyda hwy i fwrdd y llong, a mynu gweled fed ei deithwyr yn y man mwyaf cysurus yn y lleshr, a mynai weled fod luggage pawb yn ddyogel gyda hwy, ac wedi hyny ysgydwa law a phob un o honynt yn bersonol, gan ddymuno y dymuniadau goreu iddynt, tra y byddai y goruchwylwyr ereill yn eu gadael ar y landing stage. Gallasem yn hawdd ddal yn mlaen golofn neu ddwy eto, ond hyderwn y bydd hyn yn ddigon i argyhoeddi meddwl y darllenydd ystyr- iol o barthed i'r cyhuddiad. GOMER LLWYD.
PWYLLGOR CYNORTHWYOL ."TONYPANDY.
PWYLLGOR CYNORTHWYOL TONYPANDY. YN gymaint a bod pob math o ddynion yn ymosod mor ofnadwy o ddichellgar ar y pwyllgor llafurus uchod, y rhai sydd wedi aberthu eu ham- ser er gwneud daioni cyffredinol i'r ar- dal yn yr adeg gynhyrfus presenol, nid drwg fyddai i'r DARIAN roddi lie i am- ddiffyn y pwyllgor gweithgar sydd yn Nhonypandy. Credu yr wyf fod yr ardal wedi teimlo eu gwerth yn yr amser sydd wedi myned heibio; oblegyd y mae y newynog wedi cael ei borthi trwy eu llafur a'u gonestrwydd, a sicr yw y bu- asai yn rhaid i ardal Llwynypia a Thon- ypandy i roddi i fyny i amodau y meistri, a gweithio o dan draed haiarnaidd gor- 5 mes, a bod yn gaethion dirmygedig o dan orchymyn y fflengyll hirion, oni bai 1 llafur diflino y pwyHgor bendigedig sydd yn Nhonypandy. 0 1 Rhag eich blaen yr eloch, fechgyn, a byddwch ddewr, ac na hidiwch ergydion ( dynion sydd yn waeth na chwi eich hunain. Y mae eich llafur, eich diwyd- rwydd, a'ch gonestrwydd wedi eich profi yn ddynion, a byddai yn beth ffiaidd iawn i rywun i ddodi ei fys i mewn yn eich trafodaeth, gan fod yr ardal wedi ] eich dewis. Haerllugrwydd fyddai gwneud y fath dric anffyddiog. Trueni ] mawr na fuasai mwy o ffydd genym y ] naill yn y llall-ymddiried mwy yn ein gilydd, a phob dyn drwg i beidio mesur ] llathen dyn da wrth lathen ei hunan. Nid yw yn rhyfeddod ein bod yn methu cydweled a'n meistri, gan ein bod yn methu cydweled a'n gilydd. 1 Ond i bawb weithio mor ddiwyd a < gonest, fel ag y mae y pwyllgor hwn wedi bod yn y gorphenol, bydd y frwdyr bresenol yn sicr o droi yn llwyddianus o blaid y gweithiwr. Nid oes yr un rheidrwydd ar y pwyllgor hwn i roddi eu llafur am ddim-os ydynt yn gorfod goddef gerwinder yr hin, myned oddi amgylch o fan i fan trwy bob tywydd, y rhew oer a'r eira, a'r gwlaw, y cyfan er mwytf cynorthwyo trigolion yr ardal, wel, ai tybed eu bod i wneuthur yr oil am ddim ? Nac ydynt, meddai cyfiawn- der. Wel, ai tybed eu bod yn myned i ddweyd pa faint yw eu cyflog wrth bawb ? Nac ydynt, meddai boneddigeiddrwydd a llais yr ardal yn gyffredinol. Safed dynion yn eu lleoedd eu hunain yn dawel, a pheidient a bod yn geryg rhwystr ar ffordd dynion haelionus i roddi cynorthwy i'r tlawd; oblegyd y mae yr ardal wedi teimlo yn herwydd ei lap blentynaidd yn ceisio gosod ereill i gredu fod y pwyllgor yn trafod yr arian yn anonest, ac yn herwydd hyny, y mae llawer o arian yn Ilai bob wythnos yn cael eu dosbarthu yn yr ardal. LLYGEIDIOG.
AT Y BEIRDD.
AT Y BEIRDD. Cyfeiried ein cyfeillion y Beirdd eu holl Gyfansoddiadau Barddonol yn y modd ac i'r oyfeiriad canlynol:— MR. D. W. JONES (Dafydd Morganwg), Hirwaun
[No title]
Englyn y blod'yn.—Bydded i Ioan Tre- herbert ddysgn gwahaniaeth rhwng englyn a phenill. Y mae'r penillion hyn yn rhy dda i fod yn eiddo un na fedr ysgrifanu yn gywir. Mae y rhai canlynol heb fod i fyny a'r safon:-Clarach-fab, Cano Glod i Mr. Meddyg, Tmddangosiad y Gog yn ein gwlad, Y Gog, Englynion i Didymus, Yr Amddifad, a z;1 Phentre- poth. Arch Noah.—Dau wall, sef yr ail sain ar y 6fedsillynyllinellflaenaf, a'rllinell olaf yn y 6fed sill. Y Lili.-Diffyg cynghanedd. wna'r wyl Fraf lili. Y Gwanwyn.-Pell iawn yw llusg C, Aros wna nes paentia'r rhosyn." Da chwi diwygiwch hi, a chymerwch ychydig fwy o drafferth gyda'ch englynion. YWraiy Grintachlyd.—Ceintachlyd ddy- lasech ysgrifenu, ac nid crintachlyd, oblegyd yr un peth yw crintachlyd a chybyddlyd Newidiwyd y geiriau. Mae y rhai canlynol i gael ymddangos yn eu hamser hefyd:—Marwolaeth My- nyddyn, Bydref, Y Ffynon, Y Pryf- copyn, Y Blodeuyn, Y Fellten, Y Diogyn, y Llwynog, Y Graig Ddu, Y Fodrwy Briodasol, Llais Baddugol- iaeth, Cysgu dan y Bregeth, Eur- glawdd, Dyfod yn brydlon i'r addoliad, Anerchiad i'r DARIAN.
KATIE.
KATIE. Fel delw y lleuad yn mynwes y don, A delw yr haul yn y gwlithyn, 'ftwyffi am argraffu fy nelw yn mron Y ferch tly'n ragorach na'r gwanwyn. Ac O! na cbawn sicrwydd fod Katie fy mnn Yn teimlo'r un fath ataf finau; 'Rwyf fi'n caru Katie, ond dyn a wyr p'un A gerir fy hun ganddi hithau. Mae purdeb yn Katie—mae'n burach na'r Ni welais i neb mor ragorol; [haul, Ei gwerthfawr rinweddau cyn amlach na'r dail, A thyna i chwi eneth rinweddol! Os soniweh am harddwch, mae digon i'w gael, Crynodeb o hwnw yw Katie; Mae'i gwenau'n ddysgleiriach na gwenau yr haul, A'i mynwes yn wynach na'r lili. Ei gwallt sy fel rhaiadr o rywbeth fel aur, A'iHygaidfeIseryntywynu; Pe chwiliech enethod pob marchnad a ffair, Ni welcch un debyg i Katie. Mae 'i gruddiau yn union fel toriad v dydd, Yn gwrido wrth weled yr heulwen, A'i rhodiad mor ysgafn a'r awel fwyn, rydd, Neu leuad ar lwybrau'r ffurfafen. Ac O! mae ei gwefus fel bwa o aur Yn planu ei saethau'n fy nwyfron, A'i danedd fel bysedd o ifori claer Yn chwareu ar danau fy nghalon. ) Mae'r ardal yn d'wedyd mai Katie yw'r fun Ragoraf a glanaf yn Nghymru Ac os ydyw'r ardal 'run feddwl a f' hun, Mae'n rhaid fod gwirionedd yn hyny. Mae'r cybydd am arian o hyd ac o hyd, A'r prvdydd a'i fryd ar benillion Ond gwell genyf finau na dim yn y byd Katie gynes, angyles fy nghalon. CAEDI.
CAN I YSGOLDY NEWYDD PENYGRAIG.
CAN I YSGOLDY NEWYDD PENYGRAIG. Ha! Penygraig ddedwydd, cartrefle brawdgarweb, A mirain baradwys gwir heddwch a nerth, Dy feistri a'th weithwyr gofleidiant eu gilydd Mewn enfys o gariad fel brodyr mor ferth Mae'th gynydd mor eglur a chynydd y gwanwyn, Mor hael ar ei flodau, mor iraidd a lion, Mae achles pur undeb wrth wraidd dy weithred- oedd, A myrdd o rinweddau'n addurno dy fron. Pa beth yw'th ysgoldy mawreddog a chostus, Dy addurn uchelwych a'th yniffroat o hyd, Ond ffrwyth peraroglaidd parhaus cydweithred- iad, Dy feistri a'th weithwyr fel brodyr yn nghyd; Ar fynwes eu hundeb mae'r adail fel rhosyn, A'i sawr yn ddymunol, yn delaid ei wedd, A'r plant megys gwenyn bach byw arno'n disgyn, Er sugoo mel addysg o'i fronau mewn hedd. Os llwyddodd y dymhestl yn ngrym ei chyn- ddaredd I daro'r ysgoldy yn garnedd i'r llawr, Rhoes le i amlygu gwir aidd benderfynol, A gwneud i ddiwydrwydd wasgaruei sawr; Nid aros yn llonydd i gyfrif y golled, A phlethu ei dwylaw uwch dinystr y gwynt Wnaeth Penygraig eirian, ond dyblu ei hymdrech,. A gwaed ei gweithgarweh a redai yn gynt. Ysgoldy ysblenydd, urddunedd yr ardal, Fel perlyn arianaidd mewn coron o fri, Mae Penygraig ddiwyd, cwch gwenyn Cwm, Rhondda, Fel cawr ar ei orchest yn falch arnat ti; Ar lenydd y Rhondda, pa le ceir ysgoldy Mor bur ei gelfvddyd, mor gywrain ei drefn? Diflnnant i'r eysgod fel bythod" wrth balas, Neu ser yn ymgolli y ngwen y wawr lefn. Bu dyfais odidog yn llunio dy gynllun, Celfyddyd aruchel yn paentio dy wedd, O'th fewn yr argreffir elfenau gwareiddiad Yn araf ar feddwl y plentyn mewn hpdd Pwy wyr nad oes egin dysgawdwyr urddasol Yn awr yn dy gysgod yn casglu eu nerth, Fydd eto a'u henwau'n anfarwol mewn hanes, Ac yn adlewyrchu dy fawredd a'th werth. Ysgoldy ardderchog, yr wyt megys porthladd Yn agor ci freichiau ar ymyl yr aig, A hwylio i'th fynwes mewu awydd am nodded 'Vna'r meibion a'r merched sydd yn Mheny- graig; Fe'u lien wir yn gyflawn a pherlau digymysg, A grawnwyn prid addysg diwellir eu bryd, Er morio m6r bywyd cant gwmpawd gwybod- aeth, Fel angel yn pwyntio i'r uniawn o hyd. GLASLWYN.
;--/' Y MYNYDD AR LAN Y MOR.
Y MYNYDD AR LAN Y MOR. Deil ei ben yn mro'r wybrenydd,—yn hyf Gwrthsafa ystormydd: Ei wadnau a'i seiliau sydd Yn fur i dwrf y Werydd. GLANDULIAS.
Y WRAIG ANYNAD.
Y WRAIG ANYNAD. Anhywaith rbyfedd i'w thrafod—yw'r wraig A'r oer wen ddiddarfod Menyw far y lIIyn hi fod, Er rhwymyn ei haur amod. GLANDULAIS.
Y WRAIG GEINTACHLYD.
Y WRAIG GEINTACHLYD. Mae genyf wraig geintachlyd, Mre bron a dwyn fy mywyd, Mae'n ceintach hwyr a borau, A phawb yn Hawn o feiau Ac nid oes neb o fewn y wlad Yn dianc byth rhag ei sarhad. Hi chwilia am bob ffaeledd Ddygwyddodd mewn can' mlynedd, Os gall drwy hyny demtio Ei gwr trwy fr&d a dwrdio, Ac heb ei fai nid oes un dyn Ond tylwyth gl&n y wraig ei hun. Mae'n chwilio am wendidau Berthynent i'm hen deidiau, A tbafla mewn casineb Y rheiny i fy ngwyneb Ac nid oes neb am godi crach All ymgystadlu a'r hen wrach. Mae'r iaith arferir ganddi Gan eiriau câs yn drewi, Mae gweithiau creadigol Yn holl aelodau dynol Yn cael eu cablu mewn sarhad, O! 'r ddynes waethaf yn y wlad. Pa fodd y gwnai ymddangos Mewn barn, pan f'o dy achos Yn cael ei lwyr ddadguddio. A phawb wnest eu drwgliwio Yn dystion byw ger bron y Tad O'th hen gableddau a'th sarhad. Yn wir nis gallaf ddywedyd Am ddrygau'r wraig geintachlyd, Er i'm ddywedyd Hawer, Nid ydynt ddim o'r haner Mae tafod hon yn gancr by w, Yn difa cysur dynolryw. 0 wragedd drwg, ceintachlyd, Diwygiwch yn eich bywyd, Gadewch eich tad diafol, A mynwch fyw'n rhinweddol, Ac yna'ch bollgeintachdod cas Yn fendith droir gan nefol ras. Llansawel. C.
TAN MAWR YN PESHAWUR
TAN MAWR YN PESHAWUR DYWED hysbysiad o Calcutta, dyddied- ig y 15fed cyfisol, fod hysbysiad wedi cyrhaedd yno o Peshawur, yn rhoddi ar ddeall fod haner y ddinas hono wedi ei dinystrio trwy dan. 1- V- V D