Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
Advertising
mm.i} FASHIONS, IS75. HENRY LEWIS HAS NOW IE-OPENED his SHOWROOMS WITH THE LATEST NOVELTIES IN HILLINERY, COSTUMES, SKIRTS, MANTLES, DRESSES, SILKS, FANCY GOODS, &-c. 11 j Commercial Place, ABE R DARE. COFFINAU RHAD!! DYMUNA SAMUEL MORRIS, 64, BUTE STREET, ABEPDAB, HYSBYSU y cyhoedd yn .g^itredinol ei fod JjL yn awr yn barod i ymgymeryd a gwneud unrhyw fath o GOFFINAU, a hyny mor isel lieu is na neb arall yn y cymydogaethau. Y mae yn teimlo yn wir ddiolchgar i'r cyhoedd am y gefnogaeth y mae wedi ei chael yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf, gan obeithio y bydd iddo gael parhad o'r cyfryw gefnogaeth am y dylodol. YN EISIEU, DEUDDEG o Deilwriaid ar unwaith. Ymofyner a R. EVANS, Compton House, Llanidloes. SUIIEE FASHIONS, I875. WlVI. SARVIS, ABERDARE, BEG-S to announce that, having com- pleted his arrangements for the Season, he has commenced showing, on SAT, UK DAY LAST, MAY 8th, And following days, all the most R E C EN T NOVELTIES In the Leading Departments: — MILLINERY! MANTLES! COSTUMES! j i1 SHAWLS! U SILKS! DRESS MATERIALS! GLOVES! A y ;ji> h¡:t ¡- FLOWERS! FEATHERS! &c., &c., Soliciting tlte favour of a Call. P.S.—W. S. begs to inform his Friends, Patrons, and the Public generally, that he has not issued Circulars this Season, and hopes that they will accept this mode of announcing his return from the Markets. NOTIC E 11 G. GEORGE, MILL STBEET, .a FOR NEW BONNETS & HATS! MANTLES! DRESSES! ;rr SKIIITS! -L.OjL&V V ''f Ib97/ I>si'pARASOLS f'?v-f v ibborii ny &c., &c- onof! SHOW-ROOM now OPEN, SATURDAY MAY 8th, 1875. And will continue so until the close 'of the Season. GOHIRIAD EISTEDDFOD IFORAIDD ABERDAB. MEWH pwyllgor cyffredinol a gynal iwyd yn Calraria Hall, j 3lain cynfigol, pen- derfynwyd GOHIRIO dydd cynaliad yr Eisteddfod. Bydd i'r Pwyllgor benodi yr adeg, yn nghyda thestynau ychwanegol, &c., mor fuan ag y terfynir yr anghyd- welediad presenol. Hyderir na thram- gwyddir neb o herwydd yr angenrheid- rwydd hwn. Ar ran y Pwyllgor, D. R. LEWIS, Ysg., 19] 33, Wind-street, Abeidare. GAN mai yn Aberdar y cynelir Cynadledd Flynyddol yr Undeb Iforaidd atn y flw\dd- Y-P nesaf, bydd i EISTEDDFOD FAWREDD- OG gael ei chynal gan Iforiaid y DoHparth y dydd blaenorol i'r Gynadledd, sef y LLTJN cyntaf yn GORPHENAF. Prif Destynau. I'r Cor, heb fod dan 150 o rif, a gano yn oreu "Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel," gan J. Thomas, Blaenanerch. Gwobr J670, yn ngbyda baton ardderchog i'r arweinydd. Am y Traetbawd goreu ar Safley Gweitb- iwr yn y Cyfansoddiad Prydeinig." Gwobr £10 10s. RHYBUDD!! MYNYDD Y GARN GOGH. BYDD MASS MEETING iV gynal ar y mynydd uchod, Prydnawn DYDD SADWKN NESAF, yr 22ain cyfisol, am 3 o'r gloch. Dymunir ar bawb glowyr o fewn cyrhaedd i wneud ymdrech i fod yn bresenol, gan y bydd yno bethau o bwys i ymdrafod a hwynt. Dysgwyliry bydd yno ddieithriaid i anerch y cyfar- fod. Bydd y cyfarfod yri rhydd i bawb. W. ABRAHAM. HARMONIUMS! HARMONIUMS! HARMONIUMS! Dymuna Hywel Cynon hysbysu y gellir cael ganddo HARMONIUMS o'r gwneutburiad goreu am y prisoedd mwyaf rbesymol- HARMONIUMS o jE5 5s. ac i fyny. HYSBYSIAD. YN EISIEU, Bachgen o ddilledydd, Y o 15 i 20 oed. Cyflog da. Ymholer yn bersonol, neu drwy lythyr, a Mr. D. EVANS, Tailor Draper, Gwauncaegur- wen, Brynaman, R.S.O. TO THE INHABITANTS OF FERNDALE. WILLIAM WILLIAMS begs to in- w form the inhabitants of Ferndale that he has just received a supply of wood for making Coffins. They will be made according to the sizes required. Also they will be as cheap as possible, and will be made at a short notice. 15, Pontypridd Road, Ferndale. HYSBYSIAD. CYNELIR CYFARFOD CYFFRED- INOL o boll aelodau pertliynol i Fund Level yr Avon," Abenianl., yn Vestry Nazareth, nos LIJN, yr 8lain o Fai. Taer ddymunir ar bawb i fod yn bresenol. D. L. THOMAS, TRYSORYDD. R. ASHTON, YSG. BWRDD Y GOLYGYDD. Y MAE yma aiiiryw y sgri fau wedi dyfod i law, ac yr ydym wedi. metliu en rhoddi i mewn yr wytbuos hon, ond a gant ymddangos yn ein iiesaf, ac yn eu plith, UcheJgais a'i Drawsar- glwyddiaeth, Adgonon am Merthyr, &c., &C. rdM:I Pob gohebiaethau ac ysgnfau i'r DARIAN i'w cyfeirio :—" Editor of TARIAN Y GWEITHIWR, Aberdare." ^ob archebion a thaliadau i'w hanfon i Mills, Lynch, a Dayies, "Tarian y Gweithiwr" Office, Aberdare.
BETH YW GWERTH UNDEB ?
BETH YW GWERTH UNDEB ? Y MAE hwn yn gwestiwn pwysig y dyddiau liyn. Beth bynag a elliv ddweyd am werth a chyfreithlondeb undeb ynddo ei hun, fel peth cyffredin, amlwg yw y dichon ambell i undeb fod mor ddrwg, lies i bawb fod yn argy- hoeddedig y byddai yn well hebddo. Edrycher, fel engraiffl, ar undeb y meistri glo a haiarn. Diau nad yw yr undeb hwn wedi dwyn ff.,rwyth bodd- lonol ond i ychydig o'r rhai sydd ynddo. A digon tebyg y buasai wedi trengu pe buasai undeb y gweithwyr wedi ei gladdu. Fel angenrhaid annymunol y mae llawer meistr wedi ymostwng i benderfyniadau mwyafrif y meistri. Heb fanylu llawer, y mae digon o brof- ion o hyn. A diau pe buasai cyhoedd- usrwydd wedi cael ei roddi o fanylion dadleuon cyfarfodydd y meistri, y buasai y dadguddiedigaethau, nid yn unig yn ddyddorol iawn i'r wlad yn gyffredinol, ond hefydyn dra buddiol i bawb, fel moddion i ffurfio barn deg am werth undeb y meistri, yn nghyd a'u sefyllfa wirioneddol o dan amgylchiadau eu 17,Y cwerylon a'u gweithwyr. Mewn llawer ffordd y mae osgoi wedi bod oddiwrth rai o ddeddfau yr undeb. Cauwyd pyllau mewn enw; clowyd hwynt i fyny yn eu hagoriadau adnabyddus. Ond yn ol yr hysbysrwydd a gawsom, yr oedd ffyddloniaid dystaw yn cael gafael yn y glo trwy agoriadau eraill. Byddid hefyd yn gweled tynelli o lo yn dyfod i fyny o byllau mewn amser plyg- einiol, fel ftrwyth ymdrechion proffes- edig i gadw, y pyllau mewn trefn yn unig! Mewn un engraiflt gwrthododd y cwmni gadw at yr hyn a wnaeth ei gynrychiolydd ynyr undeb, achadwyd y gwaith yn mlaen. Y mae genym hysbysrwydd nas gellir ei amheu, fod lleiafrif mawr yn yr undeb wedi gwrth- wynebu y cynygiad i gload allan fod yn y gweitlifeydd lie nad oedd y strike. Ymostyngwyd i'r mwyafrif gyda gofid. Cynyddwyd y gofid hwnw drwy fod y wlad wedi cydymdeimlo a'r gweithwyr a glowyd allan, ar ol iddynt gynyg myned at eu gwaith ar delerau y meistri. Yr oedd parhad j'strike hyd amser symudiad masnach i raddau o lwyddiant yn cynyddu y gofid. O'r diwedd penderfynwyd symud y cloion oddiar y gwaith cyn dibeniad y strike. Y mae yn wir i hyn gael ei wneud gyda thipyn o rwysgfawredd meistrol- aidd. Gwnawd y retreat mor falch- aidd ag y gellid. Ond retreat ydoedd. A phe buasai y meistri wedi gallu gwneud eu h undeb yn broffwyd, i rag- weled y retreat, digon tebyg y buasai mwy o arafwch cyn penderfynn ar y lock-out. Y mae chwerwder canlyn- iadau y cauad allan wedi bod y fath, yn ol pob tebyg, fel na fentra yr undeb byth mwy ar ei gyffelyb, beth bynag fydd nerth y brofedigaeth i osod cerydd ar ugeiniau o filoedd o weith- wyr, er mwyn eu plygu i gydilarfio a thelerau y meistri. Y mae y ffeithiau uchod yn profi nas gellir cymeryd yn ganiataol fod pob math o undeb, na phob math o weith- rediadau unrhyw undeb, yn sicr o fod yn iawn. Y mae hyn yn wir, er ei fod mor gyfreithlon i'r meistri ymuno a'u gilydd, er mwyn amddiffyn eu heiddo eu hunain, ag yw i'r gweithwyr ymuno a'u gilydd i amddiffyn eu heiddo hwy. Os hawlia y gweithiwr ei fod yn iawn cadw ei undeb ef mewn bod, ar sylfaen y rheswm cylfredinol, fod yn iawn i ddynion ymuno mewn hunan-ainddi- ffyniad, rhaid iddo ganiatau yr un hawl i'r meistr, gyda golwg ar ei undeb yntau, ar yr un sylfaen gyffredinol. Gan hyny, y mae gwrthwynebiad gweithwyr i undeb y meistri, fel undeb, a'u hymdrech mewn llawer modd i roddi terfyn ar undeb y meistri, yn dangos yn eglur nad ydynt hwy yn cadw at y rheol euraidd a roddwyd i bawb gan Grist, Pa bethan bynag oil a ewyllysioch eu gwneutlmr o ddynion i chwi, felly gwnewch chwithau iddynt hwy," os byddant yn hawlio cynorthwyo uudeb yn eu plith eu hunain yn unig. Ond gan fod gweithwyr, fel pawb eraill, wedi gweled nad yw undeb y meistri wedi dwyn ffrwyth toreithiog o fanteision, hydy nodiddynt en hunain, amlwg yw, y diehonfod gweithwyr wedi dysgwyl mwy oddiwrth euhundebhwy nag y maent wedi ei dderbyii. A chan y dichon gweithrediadau a phender- fyniadau undeb y meistri, fod yn anghyfiawn, gormesol, a bwngleraidd, yn bl barn gweithwyr, nid oes dim yn y ffaith o undeb, er mai undeb gweith- wyr yw, yn sicrhau nad yw undeb y gweithwyr yn ei weithrediadau a'i ben- derfyniadau, yn anghyfiawn, gormesol, a bwngleraidd. Natur ddynol ifaeledig, lygredig, sydd yn y ddau undeb. Ac nis gall y naill ddweyd wrth y Hall fel y Pharisead, yr hwn a ddywedodd, Nid wyf fi fel dynion eraill yn draws- ion, yn aughyfiawn,"&c.heb encilio oddiwrth y gwirionedd. Byddai sel gweithiwr dros ei undeb ef, fel un an- ffaeledig, mor ddall a sel y Pabydd, yr hwn a greda fod henwr yn Rhufain, yn ei ail fabandod, yn anffaeledig. A golygu ei fod yn beth angenrheid- iol i weithwyr gael undeb, os yw y rhai a geisiant ei gadw mewn bodolaeth, am iddo lwyddo, a bod yn effeithiol, at bwrpas gweithwyr yn gyffredinol, rhaid i'w reolau a'i weithrediadau fod y fath ag i ddenn dynion i fod yn aelodau; ae i argyhoeddi pawb nad oes dim ond tegwch tuag at bob dosbaiih o ddynion yn ei amcan. Un o'r drygau mwyaf i bob sefydliad -gwladol, gweithfaol, acjeilwysio,, yw ei fod yn rhoddi cyflei ddynion cyf- rwys, hunangeisiol, i roddi arian mawr yn eu pocedau eu hunain, fel swyddog- ion, ar gefn treth orfodol, a delir gan filoedd o ddynion diniweid a diddichell, allan o'u hanghenion h\vy eu hunain a'u teuluoedd. Dyma felldith y Peter's pence yn hen undeb yr Eglwys Babaidd 9 I, —yr ychydig swyddogion yn cael yr. holl hufen, a rhoddwyr y ceiniogau o'u tlodi, trwy orfod, bron yn marw o ne- wyn, mewn aneirif o engreifftiau. Dyma felldith cyfuudrefn y degwm gorfodol i gynal undeb Eglwys Loegr; miloedd yn y flwyddyn i swyddogion boneddig, segur, pan y mae y curadiaid a wnant waith caled yr eglwys, yn cael eu gadael mewn prinder, bron ar derfyn tlodi a newyn wrth y canoedd. Nid rhyfedd fod swn mawr trwy y wlad fod miloedd wedi eu trethu i gynal undeb y gweithwyr; bod miloedd lawer o bunau wedi eu casglu fel hyn, heb fod un gronfa yn aros i roddi cein- iog i'r rhai a gyfranasant bunoedd lawer yn y dreth undebol, pan y bydd arnynt eisiau ceiniog yn amser y strike; ond fod swyddogion bychain yn cael eu gwala a'u gweddill—yn gwneud yn llawer gwell na phan yr oeddynt yn gweithio--ac yn mwynhau eu hunam mewn llawnder, pan y mae degau yn eu hymyl, y rhai a gyfranasant at yr undeb, mewn prinder newynus. Meddylier am un swyddog, na fedrai pan yn gweithio, enill mwy na dau swllt am bob tri a enillai dyn arall, mewn ychydig fisoedd wedi casglu digon o arian yn ei swyddogaeth i adeiJ- adu ty hardd, a'i ddodrefnu yn fonedd- igaidd, yn ymyl canoedd a miloedd a orfodwyd i dalu yr arian a ddaeth i'w feddiant ef, ac a ddefnyddiwyd ganddo yn y modd uchod. Nid ydym wrth hyn yn gwrthwynebii taliad priodol am. waith unrhyw swyddog medrus, ffydd- lon, mewn cysylltiad ag unrhyw amcan da, ac yn sicr y mae genym ni yn ein plith luaws o'r cymeriadan rhagorol hyn. Heb swyddogion anmhosibl fyddai carlo uurhyw achos yn mlaen. Ond os yw cronfa o arian oddiwrth ugeiniau o filoedd o weithwyr am amser maith, yn myned yn by dew toredig i'r gweith- wyr, y rhaia clalasant yr arian, neu fod heb ddim i'w cynal o'r gronfa, neu newynu, neu ymddibynu ar eu cymyd- ogion, os ant allan mewn strike—a bod yr arian a gyfranasant, ac a ddisgwyl- jasant yn ol yn y strike, wedi cael eu gwarioyn benaf ar swyddogaethau, ni byddai neb yn ei synwyr yn dysgwyl system o weithredu fel hyn i feddu hir hoedl. Beth a ddywedid yn y senedd pe byddai yn amlwgyno fod holl gyllid y deyrnas yn cael ei waiio ar dreuliau swyddogion y llywodraeth ? Y mae achwyniadan croch drwy y deyrnas wedi bod er ys blynyddau fod swydd- ogaethau haner segur, costus, yn cael eu cynal gan y wlad. Lleihawyd eu iiifer gan Mr. Gladstone. Bu grwgnach 9 mawr yn ei erbyn, bid sicr, gan y segurwyr moethiis. Ond cyfiawnder a gariodd y dydd. Ac os yw unrhyw undeb yn mhlithy gweithwyr wedi colli 1,500 o aelodau o 2,000 oblegid bwnglereidd-dra mewn cysylltiad a chronfa arian, colli llyfr y cyfrifon, a hwnw yn cael ei gadw mor ei I anysgolheigaidd fel na allai un auditor ei ddeall, pa ryfedd fod y fath undebau yn colli pob ymddiriedaeth a chefnog- iad ? Edrycher ar y rliestr fawr o gymdeithasau cyfeillgar yn mhlith y gweithwyr, y rhai sydd wedi dyfod i ddiddymiant siomedig iawn, am fod afradlonrwydd yn hanfod cyfulldrefn eu gweithrediadau. Y mae hen weithwyr yn awr ar y plwyf y rhai a roddasant ugeiniau o bunau at wahanol gym- deithasau cyfeillgar—cymdeithasau yn dal rliagolygon o'r fath fwyaf addawol am gynyrch toreithiog yn amser afiechyd a henainfc. Ond erbyn heddyw gwy- byd iu-, er gofid, mai twyll oedd y cwbl. Y maeyn eithaf gwir nad ywy cyf- raniadau at ycymdeithasan, hyn yn orfodol. Y mae gorfodi dynion i dalu treth a dry allan yn siomedig, yn dyblu drwg y siom edigaeth. Rhaid i weithwyr Cymru roldi gor- fodaeth, fel egwyddor, i fyny. Ni wnaeth les i neb erioed mewn dim, ond fel cosp anocheladwy ac eithriadol. Nis gall unrhyw gymdeithas a wnelo Ii orfodaeth yn egwyddor hanfodol pob ymddygiad, fod yn gymdeithas y gellir ymddiried ynddi am gyfiawnder. Ac y mae gorfodacth bob amser yn cynyxoliu gwrthweithiad elTeithioI ynei herbyn ei hun. Myn gwirfoddgarwch dyn fnddugoliaeth arni yn y diwedd. dyn fnddugoliaeth arni yn y diwedd. Y mae boll nerth a chyfoeth Toryaeth yr oesau, wedi bod yn analluog i gadw gorfodaeth ar ei draed yn erbyn llwydd- iant deniadau gwirfoddaeth. Os yw gormes tuag at y gweithiwr yn ddrwg yn y meistr, nis gall fod Y11 dda mewn un gweithiwr tuag at y llall. Gormes yw gormes, pwy bynag sydd yn euog o hono. Gormes y naill tuag at y llall, sydd wedi cynyrchu yr awydd yn mhlith gweithwyr i benderfynu eu dadleuon trwy offerynoliaeth y tugel. Ni buasai eisiau y tugel oni bai fod y gorfodaeth wedi dangos ei gym. Yr 11 ZI.-I 6 ellyll hwn yii ngwersyll Toryaeth sy Id wedi gwrthwynebu y tugel yn mhob oes, er mwyn iddo ef gael cyflawn ryddid i ysglyfaethu y gwirion yu bamddenol. Nid oes dim a ddychryna y gormeswr yn fwy na bod dynion yn cael pob rhyddid i farnu drostynt eu hunain, yn lie bod yn slafiaid at ei bwrpas ef. Ni byddai dim yn an- mhosibl i'r gweithwyr a'r meistri ffurfio undeb rhyngddynt a'u gilydd, a fyddai yn fuddiol i bawb, ond iddo fod dan reolaeth cyfiawnder a dyno-arwch cyffredinol.
ABERAFON.
ABERAFON. CYXALIWYJJ cylchwyi flynyddol Ysgol- ion Sabothol y lie uchod dydd LIull y Sulgwyn. Am ddau o'r gloch cyfar- fyddodd yr Ysgolion canlynol yn y farchnadfa, er ffurfio yn orymdaitb — Carmel (T.C.), Bethel (P.Al.), Wern (A.), Tabernacl (A.) Canwyd yn gy- ffredinol cyn cychwyn, tra yr 'aeth y pedair ysgol drwy wahanol heolydd y dref dan ganu. Blin genym fod ein brodyr parch us y Bedyddwvr wedi methu gweled yn iawn i uno yn yr or- ymdaith. Cynaliwyd dau neu dri o bwyllgorau, i'r dyben o gael yr holl ysgolion i ffurfio yn orymdaith gyffred- inol. Meddyliwyd mai y cynllun goreu or boddio pawb fyddai y tugel, er gwybod pwy fyddai y cyntaf a'r ail, &c., yn yr orymdaith. Felly mabwys- iadwyd y cynllun uchod ganddynt; oud nid oedd y brodyr parchus hyn yn cydsynio a'r telerau o gwbl, am y rheswm, mae'n debyg, mai hwy ddylai fod ar y biaen yn yr orymdaith, ar sail henafiaeth; felly mynasant orymdaith eu hunain. Dychwelodd y gwahanol ,7, ysgolion i'r capeli, lie yr oedd digonedd o far a brith a the yn eu haros. Yn y nos cynaliwyd cyfarfodydd llenyddol, a deallwn i'r cyfan droi allan yn fnddiol a dyddorol.— Gohebydd.
Family Notices
GENEDIGAETHAU. Mai 12, priod Mr. Thomas Davies, engineer, 33, Seymour-street, Aberdar, ar fab, a gelwir ef William John Davies. Arwyddion balchder heddyw—a welir AW William ddi^vfrvvr v""i Anwylir hwn-ail i ryw f ..H: Weledig angel ydyw. v,T Ar ei felus wefusau—ei Intn ltydd fyrdd o gusanau Ireiddiol yw ei ruddiau,- fel dwy ddol *■ Dyner a swynol o dan rosynau. • Ei hvglod gryd a siglir,-i'w wylio Dwy galon gysegiir Hedd yr e^wsn ni ddrygir,—uwch ei ben Caredig- "den eariad a gedwir. Llwydd heb ball iddo bellacb,-ei einioes Fo'n wyu beb ei hardrlach Ac ar ben y cerub bach,—y wynfa, Ar ei swyn %vlitha'i gras yn helaethacb, DYFEDFAB. Mai 14, priod Mr. John J. Evans (loan ab Iago), Penygraig, ar lerch, a gelwir ei henw Elizabeth. Eliz t fnch, un lwys fo, Hedd ein Ion a'i diddano. G. Ebrill 29, priod Mr. David Thomas, Ynyslwyd Terrace, Aberdar, ar fab. Gelwir ei enw John HUTis Thomas. PRIODASAU. Mai 11, o fhen y Cofrestrydd yn Nghastell- nedd, Mr. John Hopkic, pwyswr, Gwauncae- gurwen Colliery, a Miss Mary Evans, Ffermdy Gorsganod, ger Cwmtwrch. Mai 12, yn Eglwys Cwmaman, gan y Parch. Mr. Thomas, y Pei iglor, Mr. William Morgan, Mount Pleasant, Cwmtwrch, a Miss Ceoilia Edwards, unig ferch Mr. W. Edwards, Bryn. Cwnillynfell. 3 Heulwen llwydd fo'n curo 'u alwyddau, Blodau hedi tu'u uiddo Ilwybrau. DEWI. • MARWOLAETHAU. Mai 1, yn bum' nnt oed, Ebenezer Thomas, mal> lyehau Mr. a Mrs, Thomas, 9, Albion Row, Blaenycwm, Treherbert. 0 gur y byd rhyw gerub aeth—a'r bach I'r byd gwir ddialaeth, U well oer tii pob chwerwsaetb, A dygu oiouiedigiktth. E. M.