Tarian Y Gweithiwr

EISTEDDFOD FFYNON TAP. Beirniadaeth y Gan i'r Ffynon. FEL yr hysbysais nos yr eisteddfod, y mae y feirniadaeth ganlynol yn cyn- wys meddwl y bardd galluog Osian Gwent yn gystal a fy marn fy hun, gan i mi ei alw ef i'm cynorthwyo er rhoddi boddlonrwydd. Daeth i law chwech cyfansoddiad, ar ba rai y carwn sylwi fel y canlyn, heb eu rhestri yn ol graddau eu teilyngdod: Gwladwr ac nid dyn gwledig. De- chreua Gwladwr Mewn un o ddyffrynoedd," &c. Onid gwell fuasai yn un, &c. ? Pa beth mae yr awdwr yn feddwl wrth thrud berlau ?' Hefyd wrth ddysgrifio y claf yn taflu ymaith ei ffyn, dywed ei fod yn eu taflu er mwydo y tan.' Mae y gair mwydo yn golygu lleitho, to moisten, soak. Tebyg mai meddwl y bardd oedd eu taflu yn gynydd i'r tan. Er y beiau hyn, mae yn y gan hon amryw linellau da iawn. Profiadol. Er fod hwn wedi profi rhinweddau y ffynon, nid yw ei gan ond lied gyffredin a difywyd. Treulia y ddau benill cyntaf i ragymadroddi, ac felly nid oes ganddo ond pedwar penill ar y testyn yn briodol. Pererin Glan Taf. Nid yw yr ym- geisydd hwn wedi cyrhaedd yr amcan a ddymunai yn neclireu ei gan, sef Rhoddi caniad Ac arni ryw dipyn o ran." Carw Corwyn. Ceisia y Carw nawdd ei "awen grynedig." Pa les tybed sydd mewn nawdd awen felly ? a pha achos i'r bardd grynu o gwbl wrth firddoni i'r ffynon ? Ar ol crynu yn y dechreu, a y bardd rhagddo* yn dra hwylus, a chynyrcha amryw linellau tlysion, megys Ac amryw gawn eilwaith. yn ymyl marwolaeth. A chymyl auobaith dros heulwen eu hedd," &c. Ap Gwilym. Tueddol i fod yn glog- yrnog ac anystwyth, megys Ond mae teithi sicr iachaol." Eto, Gwedi trechu medr meddygon." Ond er byn, ceir yma amryw linellau da. Fferyllfardd. Can dda, yn darllen yn rhwydd, ac ar fesur tarawiadol i'r testyn. Hon yw y mwyaf barddonol, a'r oreu o'r chwech ar y testyn. Reman" GWENT. Llythyrdy Rymney, Ebrill 9, 1875. 4

LLOFRUDDIAETH MEWNI GLOFA. CYFLAWNWYD llofruddiaeth dydd Mer- cher yr wythnos ddiweddafmewn glofa yn agos i Cambuslang, Scotland. Gweithid mewn un talcen gan ddau ddyn o'r enwau Tierney a Campbell, y blaenaf yn Babydd, a'r llall yn Brotest- ant. Dywedir fod y ddau yn eithaf cyfeillgar, ac na chlywyd unrhyw ym- ryson rhyngddynt gan y rhai a weith- ient agosaf atynt. Gadawodd Tierney y pwll yn ddisymwth, ac aethpwyd yn fuan i'w dalcen, lie y cafwyd ei gyd- weithiwr yn marw o archoll a dderbyn- iodd ar ei ben a mandrel cyto, yr hwn y mae yn debyg a dderbyniodd tra wrth ei giniaw gan Tierney.

GWASANAETH CREFYDDOL Y PABYDD. Y MAE'R cyfarwydd yn gwbl ymwyb- yddus am y tebygolrwydd mawr a fodola rhwng ffurf-lywodroeth y gyf- uiidrefn addoliadol yn mysg y Qroeg- iaid a'r Pabyddion. Nid ya unig JIB- debygolant yn y llithiau a ddarllenant, ond yn yr egwyddorion a broffesant, ac ynyr amrywiol ystumiau a arferir ac a addolir ganddynt. Pan yr antur- iais sangu ar diriogaethau swyngyfar- edd Pio Nono gyntaf, dygwyddodd fod yn awr weddi, ac 0 I'r fath ddifrif- oldeb, y fath ddystawrwydd prudd- glwyfps, a'r fath arddangosiadau o'r angerddolrwydd mwyaf pur a dyrchaf- edig Ond er mor bur oedd yr arwyddluniau addolgar, ac er mor frwd- frydig yr ymegnia'r gynulleidfa ddan- gos eu parch i Maria, Joseph, Pedr, &c., daeth hen frawd, wedi ymddilladu mewn gwisg goch, ataf i ofyn am arian i gynal y weinidogaeth yn y capel, a minau, er mwyn parchu dynoliaeth, ac nid y gyfundrefn, a roddais iddo gein- iog, acyn y man, ar ol ei derbyn, syrth- iodd ar ei ddeulin fel derwen, ac ad- roddai "Ora pro nobis spiritu Dei Genetrix," mor gyflym ag y marchog- odd Satan o Limbo i Hades y dydd y priododd efe a'r Iwerddon! Nid oeddwn i yr amser hyny yn gwybod fawr iawn am d6nyddiaeth yr urdd offeiriadol, a phan ddarllenodd yr hen frawd "Credo in unum Deum," o'r braidd y gallaswn ymgymodi a'r medd- ylrith mai darllen yr ydoedd ond mai rhyw fwmian rhyw ffiloreg yr ydoedd, ac nad oedd efe a'r diafol yn deall beth oedd ganddo ar droed! Ond wedi ymdrechu ymgydnabyddu a'r Lladin- aeg, yr wyf wedi cael fy argyhoeddi yn berffaith gwbl mai nid ar yr henfrawd yr oedd y bai i gyd yn gorphwys, ond yr oedd yr annealldwriaeth i raddau mawr yn codi oddiar fy anwybodaeth i o'r Lladin, ac yr wyf lieddyw, o barch i ddysgeidiaeth a dynoliaeth yn eu di- rif oruchwyliaethau, yn dyweyd i mi feio llawer ar yr offeiriaid o herwydd yr anghyfaddasder i werthfawrogi y dafod- iaith a arferai. Dyweded dyn mor nerthol, eglur, hyglyw ag y byddo modd, os na fedd y gwrandawr un amean betb ydynt ei eiriau, annichon- adwy iddo ddeall, pan mae'r offeiriad Pabaidd yn derbyn y llyfr o law yr herlydyn ar ei law aswy, efe a lafar- seinia mor ddealladwy ag y byddo modd Oremes," h.y., let us pray; ond pan ddyweda Oremes," mae'r anwybodus o angenrheidrwydd yn y lllwl am ystyr ei donyddiaeth, ac yn pentyru gogau ar benglog y Pabydd, pan mewn gwirionedd y Pabydd a ddylai ei ffrewyllu ef a rheffynau gwatwareg, a'i anog i ddysgu "hic hac hoc," neu "omnia bona bonis," cyn anturio o hono i ddirmygu gwr sydd yn siarad iaith na wyr efe ddim am ei theithi. Y mae ystafell fechan ar bwys drws pob capel, o wneuthuriad diweddar, yn cael ei godi gan y Pabyddion ac oddi fewn i hon mae brawd Pabyddol yn aros i dderbyn ceiniogau oddiwrth y rhai a ddelont i addoli. Ar ol i wr neu wraig i daflu'r geiniog ar y bwrdd, carlama fel yr ewig yn mlaen at yr arch a'r dwfr sanctaidd, ac ar ol gwneud llun y groes, fel y Groegiaid, ond nid yw'r Groegiaid yn defnyddio'r dwfr sanctaidd, ceidw ef nen hi eu llygaid ar yr allor, gerllaw yr hon y maedelwoMariaa lachawdwr Mawr y byd. Y peth cyntaf a wna'r Pabydd yw myned ar ei ddeulin o barch i Maria, yna a mewn idd ei sedd, ac yna eto ar ei ddeulin gan ddirgel gynghanu Dominus vobiscom Y mae'r holl weddiau yn yr iaith Ladin, ac hwyr- ach fod lluaws o'ch darllenwyr yn gwybod nad yw'r diafol yn Lladinwr, a dyna'r achos fod holl weddiau yr Eglwys Rufeinig yn yr iaith hono yn mysg yr holl genedloedd a arddelant nod y bwystfil. Mi glywais i bre- gethwyr a henuriaid y bobl yn dweyd lawer gwaith fod y gweddiau mewn iaith nad yw'r cyftredinolrwydd o'r werin yn deall. We], gwir yw hyny mor belled ag y mae'r Lladin yn per- thyn i'r pwnc ond cofied y dirmygwyr coeg-wybodus uchod fod yr holl weddi- au, "verbatim et liberatim, ar yr ochr arall i'r ddalen mewn Saesonaeg pur a diamwys. Y mae Liturgy y Pabydd yn gyfansoddedig, gan mwyaf, o'r Ysgrythyrau Santaidd yn ol y cyf- ieithiad o'r Yulgate Yersion," yr hwn a ystyria yr ieithyddwyr enwocaf, y puraf yn mbob modd o'r holl gyf- ieithiadau a ddaethant i'r bwrdd hyd j yma. Yr wyf fi wedi cael siomiant mawr yn y gyfundrefn Babyddol, ac heb fyned i fanylu yn y man hwn, yr wyf yu dweyd o lwyrfryd calon nad yw yr Eglwys Rufeinig yn haeddianol o'r holl gableddau a bentyrir ar ei thraws gat y rhai hyny sydd yn tor-heulio wrth ochrau pysg-lanoedd purdeb a sancteiddrwydd, ac a ymbonant fedd- ianu cymaint o anffaeledigrwydd yn mhurdeb eu bathrawiaethau, Cristion- ogrwydd eu hegwyddorion, ffurf-lyw- odiaeth eu cyfandebau, yn nghydag urddas a nertholrwydd eu plaid a'u pobl hwy ar y ddaear. Nid ydym am wyngalcbu dim ar ganlynwyr Pio Nono, ond yr ydym yn gresynu at gyf- Iwr dirnadaeth cyfangorff mawr o'r hil- iogaeth ddynol, hyd yn nod yn y byd gwareiddiedig. Y mae'r pleidiau llu- osog o angenrheidrwydd yn rhwym o esgor ar ddylifoedd o bleidgarwch, ac y mae pleidgarwch yn creu ymrysonau, Hid, malais. edliwiadan, erledigaethau, &c., nes y byddo y gornestwyr yn trochi eu dwylaw yn ngwaed eu gilydd A siarad yn ol deddfan teimlad, y mae y gwasanaeth Pabyddol yn un o'r phenomina mwyaf dylanwadol ac effeithiolaf ar a all y tueddfrydau dynol ddyfod i gyffyrddiad a hwynt. Pan y mae yr offeiriad yn crochwaeddi Dom- inus vobiscom, atebir ef gan y berdoneg ac un llais dynol, gyda'r effeithiolrwydd a'r ebychiadau mwyaf sobrddwys ac ysbrydoledig. Er ein bod yn elyn gwreiddiol i lawer ocr defodau Rhuf- einig, eto yr oeddem dan ein dyrnau yn gorfod talu parch a gwarogaeth i'r berdoneg a'r llais dynol pan gynghan- ent mewn atebiad i'r offeiriad "Et cum spiritu tuo"(!) (and with thy spirit). O'r fath erddyganan grymus- fawr! O'r fath gynhyrfiadau annaearol a gyayrcha'r gerddoriaeth ar guddgell- oedd santeiddiaf ein ymysgaroedd Yr ydym yn clywed swn taranau y tra- gwyddolfyd ar ein clusfciau, ac yr ydym yn cael ein gorchfygu gan ryw ysbryd- olrwydd dyeithriol, a hyny o'r braidd yn groes idd ein ewyllys, o herwydd ein bod wedi ein dysgu o'r cawell i feithrin anianawd elyniaethus a rhag- farnllyd tuag at Babyddiaeth yn ei chrynswth Dyweder a fynir, y mae rhyw ddylanwad hudoliaethus ac ym- ddylifol yn nglyn a'r gynghanedd Roeg- aidd a Rhufeinig. Y mae yn codi yr enaid o ddyfnderoedd y ddaear i ryw fawrfrydedigrwydd anamgyffredadwy, y mae yn anghofio pob peth ond golyg- faoedd royal artists y fro dragwyddol, y mae pob enaid ar eu gliniau eto, ac nid oes gair i'w glywed o enau'r offeir- iad na'r morwynion, tra mae y gloch yn taro' ding-ding-ding' dair gwaith. Yr ydym yn teimlo ei bod wedi canu yn iach i amser a chnawdolrwydd, ac wedi cymeryd ein sedd ar esgynlawr cylch y gwynfyd, yn mysg ysbrydion a drych- iolaethau byd y sylweddolrwydd di- ddiwedd Y mae rhyw fath o bregeth yn cael ei thraddodi gan un o'r offeiriaid ar ol y mass, ond anfynych y cymerant destyn o'rysgrythyr lan; ondsiaradant ar rhyw bwnc neillduol, megys meddw- dod, godineb, anwadalwch, ymladd- feydd, pwysigrwydd a chysegredig- rwydd y seremoni briodasol, neu yr angenrheidrwydd ogyfranogi o'r swper santaidd. Gwyr yr hanesydd fod cyng- hor Trent, o gwmpas 300 mlynedd yn ol, yn gorchymyn i 'bob aelod o'r wir eglwys i ddod i gymundeb unwaith yn y fiwyddyno leiaf. Y mae Cyngor Trent wedi cael ei gollfarnu gan lawer o'r Pabyddion mwyaf penboeth ac uchelfrydig, o herwydd gan y goddefid i'r bobl y fath ryddid, ymlusgodd y fath ddifaterwch a'r fath esgeulsdod i fysg y brain Rhufeinig, fel o'r diwedd yr anghofiasant fyned i gymundeb hyd yn nod unwaith yn y flwyddyn. Yn awr, y mae yr offeririad yn gorchymyn yn gaeth i'r holl aelodau gymuno un- waith y mis o leiaf, ac os na fydd yr aelod yn alluog i fyned, y mae i anfon at ei fugail amddarno'r 'enchanistical food." Gall ambell un feddwl mai rhyw ddull hynod a gwrthun yw yr uchod, ond nid oes wahaniaeth yn y byd yn mha le y cyfranoga dyn o'r swper sant- aidd; y peth mawr a phwysig yw, a oes ynddo gyfaddasder i gymuno os oes, gall gymuno yr un mor dderbyniol yn y pwll glo ag y medr gweiridog Salem, Bethabara, neu St. Thomas wneud yn eu capeli drudfawr ac hud- ddenol. Pe byddai yn ddichonadwy cadw y Gwyddelod a'i lleill o'r Pab- yddion byth a hefyd wrth eu hallorau defosiynol, meddyliwyf na fuasai modd ■■ ..a cael cystadlcuwyr a hwynt mewn hen- ydnsrwydd a rhwysgfawredd addoliadol; ond nid felly, ar ol bod o honynt yn y cwrdd boreuol, deuant adret i chwareu tawlfyrddau, cardiau, &c., gan feddwi, ymladd, tyngu a rhegu, nes arswydo y gymydogaeth, a rhoddi pob He i ni gredu mai twyll o'r jfcth mwyaf damn- iol yw eu holl seremoniau crefyddol; ond y mae yn ddirgelwch anesboniad- wy i ni pa fodd y mae yn rhaid i'r Pabyddion fod mor ddrygionus ar ol bod yn nghanol y fath raiadrau o ddifrifoldeb eglwysig. Y mae yn debyg eu bod yn ymorphwys ar gysegredig- Twydd a chynhyrfiadau gorchfygol eu liturgy addoliadol, fel y tybiant eu ho nain yn ddiogel i ddilyn eu holl gampau ar ol cefnu ar ddarlun y Forwyn. Y mae yr offeiriad Pabaidd, fel yr un Groegaidd, yn arogldarthu, ac y mae drygsawr yr arogldarth yn ein haner fogu weithiau; ac yr ydym ar yr awr arogldarthol yn cywilyddio wrth gael ein hunain yn gorfod arogli mwg- darth y breuddwydwyr truenus hyn; ni flinem byth ar eu cerddoriaeth angylaidd, ac ar eu sobrwydd ymos- tyngol, ond yr ydym yn dirmygu en hystumiau ffug-sancteiddiol-gwneud arwydd y grog, galw ar Mair a nu o'r seintiau i weddio drostynt, arogldarthu, cyffesu pechodau i'r offeiriaid, ac ym- prydio ar ddiwrnodau neillduol; ond os ydynt hwy yn euog o'r cyfeiliornad- au annghristionogol uchod, y mae ein cyfundebau Protestanaidd ninau yn euog o fagu a meithrin Pabyddiaeth mewn arddull gwahanol, ac nid oes gan y Protestant fawr lie i daflu ceryg at balas y Pabydd. v Yr eiddoch yn wirioneddol, ATHAN F ARDD.

YMWELIAD A LLUNDAIN. > LLITH X. Y TwB. DYMA hen adeilad enwog, hynod, ac efallai y mwyaf dyddorol i'r darllenydd o holl adeiladau y brif ddinas. Bernir fod gan y Rhufeiniaid gynt amddiffyn:- fa ar y llecyn lie y saif y Twr yn bre- senol, yr hon a syrthiodd i ddadfeiliad yn amser y Sacsoniaid, ac i William y Gorchfygwr adeiladu y Twr Gwyn, er amddiffyn y brif ddinas yn erbyn un- rhyw ymosodiad a ddygwyddai gael ei wneud arni oddiar yr afon Thames. Y chwanegwyd llawer ato wedi hyny mewn maint a chadernid gan ei feibion a'u holwynwyr. Yn amgylchynu y Twr Gwyn y mae deuddeg o dyrau llai, y rhai a elwir Bloody Tower, Bell Tower, Beauchamp Tower, Devereux Tower, Flint Tower, Bowyer Tower, Brick Tower, Jewel Tower, Constable Tower, Salt Tower, Broad Arrow Tower, a Record Tower, a dwy linell o furiau cedyrn yn am- gylcbynu yr oil. Rhwng y muriau hyn, set y mur mewnol a'r gwrth- glawdd allanol, y mae ychydig yn ychwaneg o dyrau a gweddillion o hen dyrau ereill. Yr oil yn sefyll ar ychy- dig dros dair ar ddeg erw o dir. 0 amgylch y gwrthglawdd allanol y mae dwfrffos fawr, ddofn, a llydan. Yn yr amser gynt, arferid cadw y ddwfrffos hon yn Uawn dwfr, drwy ollwng afon i redeg i mewn i'w llanw; ond y mae y bwlch wedi ei gauad er ys amryw flynyddau bellach, ac y mae y ffos yn hollol sych. Hyd amser y frenhines Elizabeth, defnyddid rhan o'r Twr yn drigfan brenhinol, o'r hwn le yr elai yr holl benau coronog i Westminster Abbey, lie y coronid hwy ar yr hen gadair y cyfeiriwyd ati yn ffaenoroL Dinystriwyd yr ystafelloedd brenhinol hyny yn amser y rhyfel cartrefol yn nheyrnasiad Charles i. Defnyddid y Twr fel carchar hefyd, He y tywalltwyd cymaint o waed brenhinol. Y mae meddwl am y golygfeydd liu- osog ac ofnadwy a ganfyddwyd o fewn ei furiau llwydion ac henafol, yn ddi- gon bron i rewi gwaed dyn yn ei wythienau. Y mae yn rhydd i bawb ei weled yn bresenol, er mai ychydig wythnosau sydd er pan y mae felly. Ni chaniateir i'r ymwelydd fyned i mewnwrtho ei hun yma, a chymeryd ei amser i sylwi ar ei gynwysiad rhy- fedd, megys mewn adeiladau ereill; ond y mae arweinyddion pwrpasol yma i fyned oddiamgylch gyda phob cwmni o ddeuddeg neu lai, yr hwn sydd yn rhoddi ychydig eglurhad ar rai o'r pethau hynotaf. Y warders neu y beef eaters, fel y geilw y Llundeinwyr hwy. Gofynais y rheswm o'u galw felly,os oeddynt yn bwyta mwy o gig eidiou