Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
13 articles on this Page
MR. GLADSTONE, Y PAB, A THEYRNGARWCH…
MR. GLADSTONE, Y PAB, A THEYRNGARWCH GWLADOL. DIAU fod Mr. GLADSTONE wedi gosod trigolion y wlad hon o dan rwymau mawr i'w gydnabod yn ddiolchgar am y gwasanaeth pwysig y mae wedi ei wneucl, trwy osod ger bron y byd egwyddorion y Babaeth, yn en gwrth- rlarawiadhanfodol i deyrrsgarwcb, a holl fuddiant cymdeithasol trigolion pob gwlad. Ychydig o lyfrau sydd wedi cyrhaedd y fath boblogrwydd mewn ychydig o wythnosau a thraethawd cyntaf Mr. GLADSTONE cyn diwedd y flwyddyn ddiweddaf ar y Valtican Decrees, yr hwn a gyfieithwyd i'r Gymraeg gan GWEIRYDD AP RHYS. Cyrhaeddodd y traethawd, yn yr iaith Saesonaeg, mewn ychydig o wythnosau, yn ei werthiant, i dros gan' mil o gopiau. Achlysurodd hwn gynhyrfiant mawr, nid yn unig yn y wlad hoa, ond hefyd trwy holl Ewrop ac America. Syrthiodd fel taranfollt ar fyddin y Pabyddion trwy'r byd. Gwnaeth eu hysgrifenwyr a'u swyddogion blaenaf hwy bob egni i rwystro rhwygiadau, a chanlyniadau niweidiol ereill, i Eglwys Rufain, trwy effeithiau traethaw'd Mr. GLADSTONE. Cymerasant amser i'w ateb. Cyhoeddasant wahanol atebion, y rbai oeddynt yn gwrthddweyd eu gilydd yn ddirfawr. Ond gan mai y Pab ei hun yn unig, yn bersonol, a hona hawl i anffaeledigrwydd, nis gall yr esgobion, neu yr ysgrifenwyr, yn ei fyddin ef, ddysgwyl i neb ymddiried yn eu haeriadau ffaeledig hwy. Y maent, fel marwolion eraill, yn agored i ymchwiliadau beirniaid galluog a dysgedig fel IVIR. GLADSTONE. Yn Diwedd y mis diweddaf cyhoeddodd ateb i amddiffynwyr ffaeledig, lluosog, y Pab anffaeledig! Oyrhaeddodd y nifer a werthwyd o'r ail draetbawd hwn o eiddo Mr. GLADSTONE uaw mil cyn diwedd dydd cyntaf ei gyhoeddiad. Y mae ymresymiadau y ddau draeth- awd yn anwrthwynebol. Y mae yn fater o'r pwys mwyaf i weitbwyr Cymru a Lloegr, a gweith- wyr yr boll fyd, i ddeall ymresymiad Mr. GLADSTONE yn y traethodau hyn. Nid ei amcan ef yw gwrthwynebu crefydd y Pab, fel crefydd, ar wahan oddiwrth egwyddorion gwladwriaeth- ol, ond profi fod deddfau eglwysig y Pab, yn enwedig er pan y eyhoeddodd 1. efe ei hun yn anffaeledig yn y flwydd- yn 1870, yn hanfodol ddinystriol i heddwch gwlad wriaethol, i effeithiol- rwydd angenrheidiol gorsedd gwlad, i ffyddlondeb deiliaid i'r orsedd, i ym- ddiriedaeth deiliaid yn eu gilydd, ac i ryddid a holl freiutiau gwladol trig- olion unrhyw wlad. Dengys hefyd yn eglur mai canlyniad anocheladwy rhoddiant deddfau y Pab mewn gweitbrediad, fyddai erledigaeth o'r fath waethaf ar bob dyn na fyddai yn barod i aberthu ei synwyr, ei reswm, ei gydwybod bersonol, deuluol, gref- yddol, a gwladol, yn nghyd a'i boll feddianau, i'r Pab, fel caetliwas per- ffaith o dan lywodraeth yr estron Rhufeinig hwn. Anhawdd pender- fynu pa un ai impudence neu wall- gofrwydd sydd yn neillduoli honiadau y Pab fwyaf, yn y fath oes a hon. A chan fod impudence a gwallgofrwydd yn medru llwyddo i feddianu nerth mawr yn ein byd cythryblus ni, ein dyledswydd yw bod a'n llygaid yn agored i weled camrau y fath bethau i sefyllfaoedd o ddylanwad, ac i ddefn- yddio pob moddion i'w cloi allan o gymdeithas, neu dynu eu danedd, neu lifio eu cyrn, neu rwygo allan eu colynau gwenwynig, rhag i'r oesoedd tywyll, barbaraidd, ac erledigaethus ordoi ein gwlad eto. Dywed Mr. GLADSTONE iod Fab- yddiaeth yn yloeshon "wedl adloYWl, ac mewn rhwysg yn ail ddangos pob, offeryn rhydlyd yr hoff dybid" ei bod wedi ei roddi o'i llaw am byth. Dy- wed mai hynodrwydd, hyd yn nod duwinyddiaeth Pabyddiaeth, yw, ei bod yn ymwthio i lywodraeth dy- mhorol, nes y bo yn angenrheidiol gwneucl ymchwiliad gwleidyddol i'w hegwyddorion, yn anad un grefydd arall. Dywed fod crediniaeth gy- ffredinol fod y Pab yn droseddwr ar dir a berthyna i'r awdurdod qwladol; a'i fod yn honi hawl i benderfynu pynciau perthynol i'r cylch gwladol. Dengys fod j Pab yn melldithio y rhaia bleidiant ryddid y wasg, er ei fod ef a'i ganlynwyr yn defnyddio y rhyddid hwn fel offeryn i wthio eu crefydd felldigedig ar y byd. Mell- dithia efe ryddid cyclwybod, a rhyddid dynion i addoli y lie a'r modd y mynont. Gwnaeth y Pab hyn mewn cylchlythyr a gylioeddwyd Rhagfyr 8,1 1864. Melldithia y Pab y neb a' ddywed na ddylai efe arfer gorfodaeth mewn cysylltiad a'i grefydd ef Hona hawl i orfodi pawb i fod yn Babyddion. Melldithia efe bawb a ddy vvedant—o,s bydd ei gyfreithiau ef a chyfreithiau gwlad yn wrthwyneb i'w gilydd—mai cyfreithiau y wlad a ddylai drechu. Y mae llawer o Babyddion Germani, ychydig ddyddiau yn ol, wedi dadgan eu penderfyniad i gefnogi cyfreithiau eu gwlad yn erbyn cyfreithiau y Pab. Gan hyny hwy a felldithir ganddo ef. Cltaos bythol a deyrnasai yn mhob gwlad pe caffai efe ei fFordd ei hun. Melldithia efe bob dyn a ddywed nad yw y cyfamod priodasol yn ei natur yn grefyddol, neu yn sacrament Crist- ionogol, pan y mae yn eithaf eglur i bob dyn, heb fod tywyllwch yr Aipht yn ei gylchynu, fod priodas yn ordin- had deuluol er amser Adda, cyn gwawriad Crisrionogaeth- filoedd o flynyddau, a'i bod yn awr yn ordinhad rwymedig mewn canoedd lawer o wledydd paganaidd, lie nad yw Cristiongaeth wedi cyrhaedd. Yn hyn, fel mewn pethau ereill, y mae y Pab yn ymyraeth a phethau sydd yn perthyn i wlad, ac nid i grefydd. Mell- dithia efe bob dyn a ddywed y gall un- rhyw lywodraeth wladol fod yn ei lie wrth sefydlu unrhyw grefydd heblaw y grefydd Babaidd; neu y byddai yn iawn goddef i unrhyw grefydd aral I heblaw yr un Babaidd fodoli mewn unl rhyw wlad. Pe caffai y Pab ei ffordd ni byddai y Toleration Act yn hiv heb gael ei diddymu, a phob rhyddid sydd gan Ymneillduwyr, a phob Pro- testant i addoli Duw yn ol ei gyd- wybod, heb gael ei gymeryd oddiarno. Melldithia efe bob dyn a ddywed y dylai y Pab gefnogi rhyddfrydiaeth a deddfau gwareiddiad yr oes!! Dyma ddeddfau Pabyddiaeth fel y mae y Pab ei hun wedi eu cyhoeddi, ac fel y mae ei ganlynwyr wedi eu derbyn. Dengys Mr. GLADSTONE hyn mewn profion nas gellir eu troi yn ol. Er budd i ddarllenwyr TARIAN Y GwEiTHiwB^el gwleidyddion, (D.Y.), rhoddwn ragor o fieithiau a rhesymau Mr. GLADSTONE ger eu bron.
CENTRAL FUND CWM RHONDDA.
CENTRAL FUND CWM RHON- DDA. DYMUNIR ar bawb a ddarllenodd ein nodyn yr wythnos o'r blaen i wneud sylw o'r nodyn hwn. 0 herwydd afiech- yd, bu gorfod ar y trysorydd hysbys- edig yr wythnos o'r blaen, roddi ei swydd i fyny, a'r trysorydd presenol ydyw-Rev. John Lewis, Curad, Tony- pandy, Poiltypridd. Bydded i'u cyieillion hynaws o hyn allan anfon eu cyfraniadau iddo ef, ac ni .oiiieiiMwn' y byddant yn lla-wer. t-Ji&^t&cael pob many lion ac hyffordd- ■iun <>Kafon i'r cyfeiriad canlynol y n colofn old Bethel, Ystrad-Rhon-
Y WLADFA GYMREIG YN PATAGONIA.
Y WLADFA GYMREIG YN PATAGONIA. Y MAE cryn lawer o ysbryd ymfudo i'r Wladfa Gymreig wedi ei gynyrchu yn ein cymydogaethau, trwy ymweliad y Parch. D. S. Davies, gynt o'r America. Y mae Mr. Davies, yn ei ddesgrifiad o'r Wladfa, yn rhagorol, a'r sefydliad yn cael ei ddarlunio ganddo mor fyr fel y mae cenedlgarwch pob Cymro yn cael ei symud. Yr ydym wedi derbyn amryw adroddiadau o'r lleoedd y hu Mr. Davies yn areithio, megys Mer- thyr, Hirwaun, Cwinaman, Aberdar, &c., ond olierwydd prinder gofod ar yr adeg o fid us bresenol, wedi methu eu cyhoeddi. Pe na byddai y Wladfa yn perthyn o gwbl i'r Cyniry, y mae v dy- ddordeb a'r wybodaeth y ruae Mr. Davies yn eu rhoddi wrth fyued. dros helynt y Wladfa yn werth i unrhyw berson dalu am eu cael. Deallwn ei fod yn bwriadu talu ymweliad a Chwm Rhondda yn ystod yr wythnos ddy- fodol. Cymered ein cyfeillion yno y fantais o'i glywed, a gallwn roddi ein gair na fydd yn edifar ganddynt, pe gorfyddai iddynt gerdded rhai milldir- oedd er ei glywed. Y mae ganddo amryw bethau o'r WIadia i'w har- ddangos, yr hyn sydd yn chwanegu cryn lawer at y dyddordeb. Y mae y rhai sydd eisoes wedi rhoddi eu henwau ar gyfer myned yno gyda'r minteioedd nesaf yn lleng, ac os caiff y mudiad y gefnogaeth a deilynga oddiar ein dwy- law fel cenedl, nid oes un amheuaeth na fydd yn fendith genedlaethol.
. MARCHNAD Y GWENITH.
MARCHNAD Y GWENITH. ODDIWRTH adroddiadau y gwahanol farchnadoedd ain yr wythnos, cawn fod pris y gwenith o'r braidd yn tueddu myned i fyny. Am y misoedd a aeth- ant heibio y mae gostyngiad pwysig wedi cymeryd lie, a phris y bar a wedi dyfod yn hynod- rhesymol. Yr oedd y gwenith am yr wythnosau a aetbant heibio yn cael ei werthu am lai o arian nag y gwerthid yr haidd, yr hyn oedd yn beth newydd yn marchnadoedd ein gwlad. b _♦
ETHOLIAD BWRDD IECHYD ABERDAR—NO.…
ETHOLIAD BWRDD IECHYD ABERDAR—NO. 1 WARD. Nos Lun, Mawrth yr 8fed, cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn Ebenezer Hall, Trecynon, gan gefnogwyr Mr. D. E. Williams, Hirwain. Siaradodd Mr. John Prosser, Nantmelyn, Mr. T. Lloyd, ac ereill, yn gryf am gymwysder- au Mr. Williams fel aelod i eistedd yn y Bwrdd. Anerchwyd y cyfarfod hefyd gan Mr. Williams, a buan y dangosodd i'r gynulleidfa frwdfrydig ei fod yn feddianol ar "ymenydd yn ogystal a "Y "cbalon dyner." Pasiwyd penderfyn- iad cyffrediuol i'w ddychwelyd, gyda'r eithriad o ddwsyn. Llywyddwyd gan Mr. Lewis, cigydd. Hefyd, yn Cwmdar, nos Fawrth, bu Mr. Williams yn anerch yr etholwyr yn nghapel yr Annibynwyr, o dan lywyddiaeth y Parch. Mr. Griffiths. Derbyniwyd ef yn groesawus, ac yr oedd ybobl yr un mor benderfynol o'iddychwelyd.—Gon.
;MR. MOODY A SANKEY.
MR. MOODY A SANKEY. BOREU dydd Mawrth diweddaf cynal- iwyd y cyntaf o restr o gyfarfodydd mewn cysylltiad a'r ddau ddiwygiwr, Moody a Sankey, ar eu hymweliad a'r Brif-ddinas, yn Neuadd Exeter. Cy- merwy d. y gad air gan Arglwydd Rod- stock. Yr oedd y banlawr yn orlawn o weinidogion gwahanol enwadau. Wedi i beiiill gael ei ganu, a chor o foneddigesau yn cynorthwyo, on'rym- wyd i fyny weddi gan y cadeirydd, yr hyna ganlynwyd gan un o emynau Sankey. Diweddwyd y cyfarfod am 1 o'r gloch, yr hwn oedd yn gyfarfod dylanwadol iaivi).,
CORFF DYN WEDI EI GAEL AR…
CORFF DYN WEDI EI GAEL AR Y MYNYDD YN AGOS I'R YSTRAD. ACHOSWYD cryn gynhwrf boreu dydd Mawrth diweddaf yn yr Ystrad, yn herwydd dyfod o hyd i gorff dyn ar y mynydd yn agos'i'r'lie. Cafwyd allan mai corfl: un John James, glowr, ydoedd, yn byw yn Regent-street, Aberaman, yr hwn oedd wedi cael ei golli er dydd Iau diweddaf. Yr oedd wedi gadael yr Ystrad y dydd hwnw, ac yr oeddid wedi methu dyfod o hyd iddo er gwneud ym- chwil mawr am dano. Cafwyd ei gorff yn agos i Gastell y Nos. Yr oedd yn gorwedd ar ei gefn, a bernir fod yr oerfel wedi ei orchfygu wrth groesi o'r Ystrad tua thref. Y mae yn eithaf adnabyddus yn y gymydogaeth, ac y mae ganddo deulu mawr.
- CYFLAFAREDDIAD YN MAS-NACII…
CYFLAFAREDDIAD YN MAS- NACII LO NORTHUMBERLAND. DECHREUWYD y gorchwyl o gyflafar- eddu mewn cysylltiad a chyflogau mwnwyr North umbel-land, yii y Q ueen's Hotel, Newcastle, ddydd Llun, a ther- fynwyd ef ddydd Mercher diweddaf. Yr oedd y meistri yn cynyg gostyngiad o 20 y cant ar lo meddal neu lo tai, ac 16 y cant ar lo caled neu ager. Y boueddigion a ddewiswyd gan y meis- tri oeddynt Mri. Geo. Baker Forster a Thomas Bates, tra y cynrychiolid y gweithwyr gan Mr. Macdonald, A.S., a Mr. Burt, A.S., a gweithredai Mr. Rupert Kettle fel canolwr. Y mae cyfartod o'r cyflafareddwyr a'r canolwr i'w gynal yii Llundain ddydd Gwener er pendertynu pwnc y gostyngiad.
-----. GORLIFIA"D~~GLOF A…
GORLIFIA"D~~GLOF A GER Y WYDDGRUG. DYDD Gwener diweddaf, gorlifwyd glofa Mold Argoed, ger y Wyddgrug, a rhoddwyd y si ar led fod dau o'r gweithwyr wedi eu boddi. Modd bynag, boreu dydd Mawrth diweddaf, dygwvd y ddau allan yn fyw, wedi bod yn y lofa am 84 o oriau.
TWYLLO Y^CYHOEDD,
TWYLLO Y^CYHOEDD, Yisr nghyfarfod dosbarth Aberdar o zn UndelTy Glowyr, yr hwn a gynaliwyd ddydd LInn diweddaf, yn y Bute Arms, Aberdar, wedi i'r pwyllgor wrando tystiolaethau rhai o'r parti sydd yn adrodd drama y Dydd Hwnw, pen- derfynodd y pwyllgoi yn unfrvdol fod y cyfryw barti yn hollol rydd o fod yn mhlith y cyfryw sydd yn "Twyllo y Cyhoedd." Yr eiddoch, dros y Pwyllgor, S. DAVIES, Ysg.
TREORGL
TREORGL DYDD Sul, y 7ted cyfisol, daethpwyd o hyd i gorph un Samuel Williams wedi boddi yn afon Rhondda. Mab ydoedd 1 Mr. W. Williams (alias y "boy"), goruchwyliwr glofa y Tylau Cocli. Bernir ei fod dan ddylanwad y diod- ydd meddwol ar y pvyd, ac iddo syrthio wrth groesi y bont adref. Nid oes dau fis er pan boddodd un o'r blaen yn agos i'r fan hon. Y mae hyn yn galw yn uchel ar yr awdurdodau i adeiladu gwell pontydd ar yr afon, gan nad yw y rhai presenol yn addas i ddyn nac anifail i'w tramwyo.—Llais y lVlad.
CWMGARW.
CWMGARW. HWYEACTI v caiiia,teweli i mi ddyferu gair neu ddau trwy golofnau y DAKIAX mewn perthynas a'r Ile uchod ar adeg derfysg- lyd y strike. Y mae y lie uchod wedi bod yn ddinas noddfa i lawer iawn o'r glowyr sydd wedi bod ar y maes yn ym- ladd yn erbyn trais, gorthrwm, ac anghyfiawnder y cyndyn feistr; ac y mae yn deilwng o sylw fod perchenog- ion glofeydd Cwmgarw wedi gwneud poh ymdreeh ag oedd yn eu gallu tuag at ymgeleddu y rhai hyny sydd allan ar strike. Oarwn pe byddai y meistri yn cael golwg briodol ar y llinellau hyny o waith loan Emlyn- "0 paid gormesu'r gweithiwr tlawd, Sydd beunydd dan ei bwn."
Advertising
ETHOLIAD BWRDD IECHY-D ABERDAR, 1875. At JEtliol'wyr Ward No. 1, neu yr Adran Ogleddol. BOSEDDIGESATJ A BoXEDDI&ION,—Yn gy- -1-1 maint a* i gynrychiolaeth ddylan- wadol ddyfod ataf, a chyflwyno i mi ddeiseb wedi ei llawnodi gan yn agos i 700 o etholwyr o blith bob dosbarth sydd yn yr Adran Ogleddol, yn gofyn am i mi aefyll yn ymgeisydd yn etholiad agos- haol y Bwrdd Iechyd, yr wyf wedi pen- derfynu, wedi ystyriaeth ddyladwy, i ganiatau cymeryd fy nghynyg fel ym- geisydd i gynrychioli Etholwyr y cyfryw Ward. Nis ganaf lai nag addef fod yr achwyn- iadau a wneir o barthed cyflwr anfodd- haol cymydogaethau Cwmdar, Hirwann, a Threcynon yn wir deilwng, ac y dylasai y ceisiadau sydd wedi cael eu gwneud o bryd i bryd, i'r cymydogaethau uehel- drethol hyny am welliantau, fod wedi cael eu gwrandaw a'u cyflawni er's amser; ac os dychwelir fi i'r Bwrdd, addawaf arfer fy nylanwad er dwyn y cyfryw i ben. Bydd i ini hefyd ymroddi er prysuro dwyn oddiamgylch gynllun er rhoddi i bob anedd-dy ddigonedd o ddwfr pur a nwy rhad, yn nghyda goleuo yn well lawer cymydogaeth sydd yn awr yn un beryglus o eisien hyny. Yn fyr, addawaf y gefnogaetb Iwyraf i bob mesur a ddygir yn mlaen er gwella iechyd ac ychwanegu cysur pob dosbarth yn y plwyf. Nid gwiw nodi yma yr amrywiol ddi- 11 ffygion presenol sydd yn ctxeithio y bobi- ogaeth weithiol. Nis gallaf, wrth derfynu, lai na diolch i chwi am yr arwydd o barch,a ddangos- wyd tuag ataf yn y cais a gyflwymvyd i mi, a'ch ail sicrhau, os dychwelir fi, na adewir heb ei wneud unrhyw beth yn fy ngallu er dwyn oddiamgylch y gwell- iantau hyny a geisir mor gyffredinol- Ydwyf, foneddigesau a boneddigion, Eich ufydd wasanaethwr, D. E. WILLIAMS. Hirwaun, Mawrth 9fed, 1875. BWRDD IECHYD ABERDARE. At Etholwyr No. 3 Ward. FoimxDi&iosr,—Y mae tymor fy swydd fel un o'ch cynrychiohvyr ar y Bwrdd yn awr ar derfynu, a dymunaf eto y ffafr o'ch cynorthwy yn yr Ethol- iad presenol. Ni fu eithafion cysur ac adfyd erioed mor fawr ag y maent haadyw. Dywed Gwyddoniaeth wrthym fod bywyd wedi ei fyrhau mewn llawer cy- mydogaeth trwy ddiffyg trefniadau teu- luol iachusol. Y mae hefyd wedi ein dysgn na ddylai cymydogaethau a bres- wylir gan y mwyafvif o'r Dosbarth Gweithgar gael eu rhoddi i fyny i ddryg- elfod y budreddi. Pe gellid cael holl aelodau ein Byrdd- au Iecliyd i weled hylldra, a threngwedd llawer Dosbarth o'r lie, gwnaent ymosod i ddwyn oddiamgylch ddiwygiad gyda'u t, I holl rym, pa mor gyfrwys bynagy bydd- ont i gelu y lleshad. Yn ystod y tair blynedd a haner di- weddaf y cefais yr anrhydedd o'ch cy- nrychioli ar y Bwrdd, gwnes lawer ym- gais i ddeffro teimladau ei aelodau o'r angenrheidrwydd mawr am gynlluii gwell o ddyfr-ffosydd (drainages), ac o osod yr ystrydoeddmewn sefyllfa weddus o adgyweiriadau. Er cymaint yr ym- ddengys y draul o wneud hyny, nid yw ond bychan o'i gymharu a sefyllfa uchel y marwolaethau, yr hyn a awgryma fod prawtiadau blaenorol i symud y drwg wedi bod yn mhell yn rby ofnus. 0 Os y barnwch fi yn deilwng o'ch ym- ddiried trwy f}' ail ethol, parhaf fy ym- drech i gwblhau amcan mor ddymunol. Rhoddaf fy sylw neillduol i'r Bwrdd, a phob cynygiad i gynyddu y treuliadau a gaiff fy ystyriaeth fwyaf gofalus. Ydwyf, eich ufydd wasanaethwr, DAVID DAVIES. Canton House, Cardiff-st., Aberdar, Mawrth lOfed, 1875.