Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
15 articles on this Page
Y LOCK-OUT.
Y LOCK-OUT. Y mae yn awr naw wythnos er pan y dechreiiodd yr annealldwriaeth poenus rhwng meistri a gweithwyr yn ein cymydogaethau, ac nid yw yn hawdd dysgrifio na dirnad y truenu sydd yn .ein plith mown canlyniad. Y miloedd teuluoedd oedd yn arferol o fyw yn ddedwydd, y maent yn awr fel am ei 'bywyd yn ceisio cadw corff ac enaid wrth ei gilydd, a'r olwg isel a newynllyd sydd arnynt yn wir ofidus. Cawn fod ychydig waith wedi cael ei gario yn mlaen yn Dowlais er dechreu y lock-out, er gorphen archeb fechan oedd mewn Haw; ond yn awr, trwy -fod hono wedi ei chwblhau, dywedir fod y ffwrnesi i gael en chwythu allan. Y MAE cangen Darlaston, swydd Sta- fford, o'r Undeb, wedi penderfynu anfon £ 100 o rodd i'r rhai sydd allan yn Neheudir Cymru. Dywedir y bu- asai y rhodd yn llawer mwy pe bu- asai trysorfeydd y dosbarth yn can- iataa. Cynaliwyd cyfarfod hefyd yn Neuadd Ddirwestol Sheffield nos Fawrth diweddaf, er cymeryd dan ys- tyriaeth sefyllfa breseliol pethau yn Neheudir Cymru. Siaradodd Mr. Pickard yn hyawdl a dylanwadol ar yr Sielyntion, gan gymhara cyfoeth mawr y Crawshays a thylodi mawr rhai o'u hen weithwyr ar yr adeg bresenol. Dywedodd Mr. Bailey, Ilywydd Undeb y Teilwriaid, y byddai iddynt hwy .anfon can punt y mis i'r dyoddefwyr. Y mae un ffwrnes yn cael ei chadw i mewn yn Cyfarthfa o hyd, a nifer o ddynion wrtli ryw orchwyl neu gilydd o gwmpas y gweitliiau, eto y mae yn debyg mai yn nghyfeiriad y gweitliiau liyn y mae y trueni mwyaf. Yn y gymydogaeth hon, nid peth anghyffredin ydyw gweled teulu o dwech neu wyth mewn ty heb un dodrefnyn o'i fewn, ond y tad, y fam, .a'r plant yn ymdyru o gwmpas dyrnaid o dan, a pliob un o honynt yn edrych fel pe wedi lianer newynu. Yr oil oedd gan un o'r teuluoedd hyn ddydd Sul diweddaf oedd torth tair ceiniog rhwng wyth! a gellid yn hawdd meddwl fod yn dda ganddynt weled gwawr dydd Llun er tori gwanc eu cyllaoedd newynllyd. Cyrhaeddodd Mr Montson a'r lleill o'r cynrychiolwyr addaethant a £1000 o Ogledd Lloegt, i Ferthyr dydd Llun diweddaf. Y mae yn debyg y bydd yr arian hyn yn cael eu rbanu, nid yn unig yn mhlith yr undebwyr, ond hefyd yr anundebwyr—lie bynag y mae gwir angen. Cynaliwyd pwyllgor yn y Bute Arms, Aberdar, prydnawn dydd Merch- -er, er dyfod-o hyd i'r lie y mae yr angen fwyaf ac i gyfranu yr arian. Cyrhaeddodd Mr. Fothergill, A.S., i Gaerdydd ddydd Sadwrn diweddaf, a lehafodd ymddiddan maith a Mr. Alex. Dalziel, ysgrifenydd Undeb y Meistri. Y mae y meistri yn ymddangos yn fwy penderfynol nag erioed i barhau y lock-out nes y bydd i nifer fawr o'r dynion amlygu eu boddJonrwydd i fyned i mewn ar y gostyngiad o 10 y 'cant. Y mae nifer mawr o geffylau yn cael eu gwerthu er mwyn arbed y draul o'u cadw.
MR. MACDONALD AR Y CLOAD ALLAN.
MR. MACDONALD AR Y CLOAD ALLAN. DYWEDAI Mr. Macdonald mewn llyth- yr yn y Western Mail, ei bod yn ym- ddangos fod y gweithwyr yn gadael y gymydogaeth yn heidiau lluosog. Nad ydyw cytundeb y meistri i gloi allan eu gweithwyr yn atal y fasnach lo; fod y galw yn parhau, a llawer o leoedd nad oedd yn gweithio yn gyson o'r blaen yn awr mewn llawn waith. Mai dyledswydd y gweithwyr sydd yn y gweithfeydd hyny sydd yn gweithio ar yr adeg hon, ydyw gwneud cymaint ag a allant o waith er ceisio cynorthwyo eu meistri i gyfienwi y gal wad sydd am lo yn Caerdydd alleoedd ereill. Y dylai y glowyr sydd allan ymwthio gymaint ag a allont i wahanol alwed- igaethau oreill. Fod atnryw reilffyrdd yn myned yn mlaen yn agos i Glasgow, lIe y gallai gweithwyr cyffredin enill rhyw bedwar swllt y dydd, ac. ina ddylai neb a all weithio ymddibynu am ei gynaliaeth ar arall. Y dylai y dyn- ion sydd wedi eu cloi allan ddal mown cof eu bod yn dyoddef yr oil heb ei haeddu; eu bod, er yn foddlon gweith- io, a hyny ar delerau y meistri, wedi cael eu gwneud yn fegeriaid gan y dynion hyny ag y maent wedi eu gwneud yn foneddigion, cyfoeth pa rai y buont yn olferynol i'w gasglu, a chastelli pa rai a adeiladwyd ganddynt. Mai canlyniad uniongyrchol y rhyfel presenol fydd rhyddid neu gaethiwed. Fod digonedd o waith yn y wlad, ac am i'r gweithwyr brysuro i'w geisio. Nad ellir derbyn cynygiadau presenol y meistri, ac mai ofer ydyw aros a sefyllan o amgylch o ddydd i ddydd i weled betli a all droi i fyny.
WEDI RIIEWI I FARWOLAETH AR…
WEDI RIIEWI I FARWOLAETH AR FYNYDD BLAEN AU. Pi?YD:\rA\Vi-r dydd Sul diweddaf, pan yr oedd menyw yn croesi Mynydd y Blaenau i Newtown, GlynEbwy, daeth o hyd i ddyn wedi rhewi i farwolaeth mewn twll oddeutu wyth troedfedd o ddyfnder, rhyw wyth neu deg llath oddiwrth. yr heol fawr, ac ar ochr y reilffordd sydd yn arwaiu o weithiau Beaufort i Bwll Bwlch-y-Garn. Enw y trancedig oedd Thomas Jones, yn byw yn Nantyglo, ac wedi bod yn gweithio' ynngweithiau Steel GlynEbwy. Dydd Sadwrn gadawodd am gartref. Ar y ffordd galwodd mewn tafarn, ac yfodd ddau beint o ddiod. Yr oedd ei arian yn ddyogel, ac nid oedd unrhyw arwydd ar ei gorff ei fod wedi derbyn unrhyw gam.
TORWR BEDDAU
TORWR BEDDAU WEDI EI GLADDU YN FYW. CYMERODD damwain ofidus le i donvr beddau o'r enw Robert Taylor yn myn- went Preston dydd Llun diweddaf. Yr oedd y trancedig mewn beddlle yr oedd un newydd cael ei gladdu, ac wrth y gorchwyl o dynu ymaith yr estyll oedd yn dal yr ochrau i fyny. rail y gwelcdd ei berygl, rhoddodd ysgrech deroalonus a chladdwyd ef dan amryw droedfeddi o ddaear. Cymerodd ddwy awr i ddyfod o hyd iddo, ac yr oedd wedi hen farw.
———— GORLIFIADAU YN PENNSYLVANIA.
———— GORLIFIADAU YN PENNSYLVANIA. -MEWN hysbysiad o New York, dydd- iedig dydd Llun diweddaf, cawn fod Skuylkill a Manayunk, swydd Phila- delphia, wedi eu gorlifo. Y mae rhanau o'r reilffordd a rhai gweithdai wedi eu gorlifo. Cyfrifir fod 15,000 o weithwyr wedi eu gwneud yn ddi- gartref.
NEWYN YN ASIA LEIAF.
NEWYN YN ASIA LEIAF. MAE newyn Asia Leiaf yn parhau i gynyddn o hyd, ac yn peri lluaws o farwolaethau. Mae y tir dros ba un y mae y newyn yn yinledu yn gynwysedig o Galatia, a rhanau o Phrygia a Chappadocia—rhyw 40,000 o filldiroedd ysgwar, gyda plioblogaeth o, 2,000,000. Galatia sydd yn dyoddef fwyaf. Meth- odd cynhauaf 1873, ac ni chymerwyd mesurau priodol i gyfarfod y dygwydd- iad trwy ddarparu cyflenwadau digonol o ymborth. Wedi hyny cafwyd gauaf llym, yr hwn a gauodd y ffyrdd i fyny, ac a laddodd yr anifeiliaid. Gorfu i'r amaethwyr ddefnyddio- llawer iawn o'u hadyd, ac felly methasant hau ond y nawfed ran o'r hyn a afferent wneud, a thrwy hyny achosi y newyn presenol. Dywedir fod nifer mawr yn meirw o newyn yn barliaus. Mewn un pentref, yr oedd mor lluosog fel y bu raid i'r Llywodraeth anfon heddgeidwaid yno i gladdn y meirw, yr hyn a wnaed drwy eu taflu hwy i lien bydew dwfn. 4
BODDIAD DAMWEINIOL,
BODDIAD DAMWEINIOL, Nos Sadwrn diweddaf, oddeutu wyth o'r gloch, deuwyd o hyd i danwr o'r enw Daniel Morris wedi boddi yn y canal yn agos i Middle Dyffryn, Cwmbach. Yr oedd yn 57 mlwydd oed. Cynal- iwyd trengholiad, a'r rheithfarn a ddy- chwelwyd oedd, Boddiad Damweimol.
MARWOLAETH DISYMWTH YN MOUNTAIN…
MARWOLAETH DISYMWTH YN MOUNTAIN ASH. DYDD Gwener diweddaf, ychydig wedi dan o'r gloch, bu farw Mr. Shadrach Lewis, 62 mlwydd oed, Mountain Ash, yn hynod ddisymwth. Yroedd yn ei g-ynefin iechyd pan y cafodd lewyg, a bu farw yn mhen ychydig fynydau. Yr oedd yn ddyn. a bercliid yn fawr gan y nifer fawr a troai yn en plith. Gadawodd wraig ac amryw blanb i alarn ar ei ol.
'MARCHNAD Y GLO YN NGHAERDYDD.
MARCHNAD Y GLO YN NGHAERDYDD. CYMERODD cynydd bychan le yr wyth- nos ddiwedclaf yn allforiad glo o Gaer- dydd, er na chyrliaeddodd ond ychydig iiweli na'i oyfart-,aledd isely mae yndclo, er dechreu y strike. Yn ystod yr wyth wythnos cyntaf o'rflwydddyn hon, nid oedd yr allforiad glo a thanwydd o Gaerdydd ond 228,992 o dynelli, neu oddeutu haner y cyfauswm ag a all- forwyd yn 1874, yr hwn oedd 458,890 o dynelli. Y farn gyfiredin, meddir, ydyw y bydd i'r glo ostwng yn ei bris yn raddol" trwy yr holl flwyddyn, tra y creda rhai y bydd y gostyngiad yn fawr a chyflym.
AMGYLCIIIAD HYNOD NEWN ANGLADD,
AMGYLCIIIAD HYNOD NEWN ANGLADD, MAE amgylchiad hynod wedi cymeryd J lie yn Bethesda, Gogledd Cymru. Y mae yn ymddangos fod annealltwriaeth yn bodoli yn nghylch y tal angladdol, yr hwn y mae plwyfolion Llaudegai a Llanllechid am ei newid i'r hen arferiad a elwir "offrymau." Ar yr achlysur o gladdu Richard Hughes, LlmdlQolud, darfu i'r clocliydd. VH 01 VR ofteiriad, omedd elor y plwyf heb dderbyn yn gyntaf bunt o dal. Gomedd- wyd cydsynio a'r cais newydd hwn, a dygwyd y coffin at glwyd y gladdfa mewn cerbyd, ac oddiyno at y bedd ar ysgwyddan, a chladdwyd ef heb y gwasanaeth arfero1.
ETHOLIAD BWRDD IECHYD ABERDAR.
ETHOLIAD BWRDD IECHYD ABERDAR. MAE cryn ddyddordeb yn dechreu cael ei deimlo mewn cysylltiad ag etholiad dyfodol y Bwrdd Ieehyd yn ein tref a'n cymydogaeth. Deallwn fod D. E. Wil- liams, Ysw., Y.H., Iiirwaun, wedi boddloni cymeryd ei gynyg dros Ward -No. 1, ac yn ol yr arwyddion prescuol yn debyg o gael ei ddychwelyd gyda mwyafrif mawr. Modd bynag, deallwn • fod ymgais yn dechreu cael ei wneud ar ran yr hen aelod, Mr. Rees, yr hwn sydd wedi gwasanaettiu y Bwrdd a'r cyhoedd am yn agos i ugain nilynedd. Mae y lluaws, debygem, ar gymeryd trugareddm a yr hen was ffyddlon liwn, ac am iddo gael ychydig o orphwysdra 1 am y tair blynedd nesaf, yr hyn yn ddiau a fydd yn gaffaeliad mawr iddo. Cynaliwyd cyfarfod brwdfrydig ar ran Mr. Williams yn ysgoldy Ebenezer nos Fawrth diweddaf, pryd yr addawyd ei gefhogi yn unfrydol. Nid yw yn debyg y daw neb yn erbyn Mr. Isaac Thomas yn Ward No.2, nac yn erbyn Mr. D. Davies yn Ward No. 3, nac ycliwaith yn erbyn Mr. Francis Phillips yn Ward No. 4, yr hyn fydd yn aohubiaefcli mawr ar gostau y plwyf. [Llith Jack y Gwas yn rhy ddiweddar i'r wythnos hon.-GoL. ]
ABERDAR.
ABERDAR. DAMWAIN.—Boreu dydd Sadwrn diw- eddaf, oddeutu tri o'r gloch, fel yr oedd dyn o'r enw John Rees yn dychwelyd adref oddiwrth ei waith, wedi bod yn gweithio'r nos yn y Gadlys, syrthiodd o ben y bont sydd gerllaw y gwaith, a niweidiodd ei ben a'i glyn yn enbyd iawn, y mae yn syndod na chollodd ei fywyd. MARWOLAETH TRWY Fooni.—Dydd Llun diweddaf, taflwyd ardal Trecynon i arswyd mawr, gan y newydd fod bach- gen bychan wedi cwympo i lyn dwfr sydd gerllaw i Bwll Als, eiddo yr Aber- dare Eihondda Steam Coal. Yr oedd ef ac amryw blant ereill wedi myned i'r lan o'r ysgol y boreu, or mwyn cael myned i chwareu ar yr ia, ac efe ddarfu fyned arno gyntaf. I Ond cyn ei fod wedi myned fawr latheni, gwelid of yn tori trwy'r ia, ac i'r dwfr. Ehedodd y plant ereill yn union am gymhorth, a daeth Mr. John James, un o swyddogion y pwll, ac aeth i mewn i'r dwfr i geisio ei achub, ond gorfu iddo droi yn ei ol. Yr oedd gormod o ddwfr ynddo, gan ei fod mor ddwfn. Yna aethpAvyd i dori tyllau yma a thraw i ollwng y dwfr allan; ac wedi iddo fyned i lawr dipyn, gwnaed amryw gynygion i fyned i'r dwfr i cliwilio am dano, ond yn anffafriol; ond daeth un dyn yn mlaen, yr hwn a ddan- gosodd fwy o wrhydri nag ereill, trwy chwilio yn ddyfal, er ei fod o dan anfan- toision am ei bod mor oer, ac wedi ychydig amser daeth as ei draws, a chododd ef i'r lan, ond yr oedd y bywyd wedi ehedeg ymaith. Mab ydoedd 1 Mr. Adam Lewis, 44, Glan-road, Aber- dare bacbgen oddeutu 11 oed. Yr oedd ef a'i frawd yn ysgol St. Ffagan's. Yr oeddynt wedi myned a'i ciniaw gyda hwynt i'r ysgol i'w fwyta. Yr oedd yn fachgenyn ieuancllona bywiog. Maey tro hwn wedi peri gofid mawr yn ylle. Gobeithio y bydd yr amgylchiad yn rhybudd i blant i ymgadw rhag myned yn y dyfodol.—Cludydd.
TREFORIS,
TREFORIS, CUWEFROR 25ain, bu parti o Aberdar, yr wyf yn meddwl, ond nid yn sicr, yn ys- goldy Libanus yn adrodd YBydd Hwnw. Nid oedd y eynulliad o'r fath luosoeaf, Nid oedd y eynulliad o'r fath luosoeaf, ae yr oedd llawer o'r rhai oedd yn bresenol o dan. yr argrafE mai er budd cyit'edincl v rhai -11 "rait^ oedd yr ^awsant pu siomi Y11 fawr pan ddeallasant mai spri "bersonol oedd. Y n sicr dylai y cyfeillion ranu a'u bro- dyr mewn caledi, ar ol tynu allan yr hyn sydd yn wir angenrheidiol fel treuliau teithio. Os na ranant hwy, pa fodd y gallant ddysgwyl i ddyeithriaid i gynor- thwyo, yn neillduol pan y maent yn cael cy noithwy mor fynych dan yr argraff eu bod yn rhoddi y gweddill ar ol tynu allan eu treulian. Anffawd ar ol anffawd sydd yn cwrdd a'r gweithian glo yn yr ardal hon. Rhyw dair wythnos yn ol, trechodd y dwfr beirianau gwaith Tircanol, nes gorfodi'r perchenog, J. Grlassbrook, Ysw., i godi y eeffylau, wageni, cledrau, a chymaint ag a allai o'r piban dwfr i fyny i'r wyneb, er eu cael o afael y diluw. Yr oedd hwn yn gystal gwaith i feistr a gweithiwr, fel na cliyfariyddir a'i debyg ond pur anaml. 1-1 Yr wytbnos ddiweddaf bu gorfod rhoddi i fyny i'r dwfr yn ngwaith glo Ynysforgan. Gwaith newydd gael ei agor yw hwii, ar frig y wythien, ac felly yn agored i ddwfr y wyneb efEeithio arno, ac o dan yr anfantais o orfod myned i lawr ar ol y glo, a thrwy hyny y dwfr ar eu hoi hwythau. Y mae strike wedi dechreu heddyw yn ngwaith alcan y Fforesfc Uchaf, o aclios tynu y pris i lawr. Mae y rhan fwyaf, os nid yr oil o'r tin plate department wedi dyfod i gytundeb y forge yn methu dy- fod un cam yn nes. Y mae y drafod- aeth yn cael ei chario yn mlaen yn awr.
IJr OJN TI xRlJJJJ.
Jr OJN TI xRlJJJJ. HiR OEDLEDD.— Swyddog meddygol y Bwrdd Ieehyd a hysbysa yn ei report yr wythnos hon fod menyw o'r enw Mary Waggan, yr hon a drigianai rhwng Tre- fforest a'r dref hon, wedi marw yn 103 oed. YSYSYBWL.—Y mae genym i gofnodi gyda gofid am farwolaeth sydvn, braidd, Mr. Thomas Evans (gynt o'r Monachlog) yn y lie uchod. Yr oedd Mr. Evaus yn un a fawr berchid gan ei gymydogion, ac yr oedd ei law a'i galon bob amser yn barod i estyn cynorthwy i'r tylawd a'r anghenus. Teimlir hiraeth dwys ar ei ol/yn mhell ac agos, canys byddai ef yn enill cyfeillion pa le bynag yr elai. Cleddir ef gydaei henafiaid yn mynwent Eglwys Wynno. Heddwch i'w lweh. LLENYDDiAETH.—Teimlir cryn bryder gan lawer o gyfeillion a chefnogwyr Eis- teddfod flynyddol y Gyfeillion, yr hon a gynelir y Groglith, pan y bydd LIew Llwyfo yn beirniadu. Y mae sefyllfa farwaidd pethau yn ganlynol i'r strike yn argoeli yn ddrwg iawn am lwyddiant yr Eisteddfod. ogresyii na fuasai y cyfeill- ion wedi gwelecl yn clda ohirio ei chy- naliad hyd amsrr mwy cyfaddas; ond os ydynt yn penderfynu ei chynal, "er gwell ac er gwaeth," gobeithiaf y bydd iddynt gael y gefnogaeth a deilyngant. Y mae pwyllgor Siloam wedi llwyddo bob ainser i gadw anrhydeddeu heistedd- fod yn ddilychwin, ac hyderwyf y bydd iddynt fyned trwy y gwaith yr un modd y tro hwn eto. MASNACH—Hynod farwaidd yw pobbeth yma y dyddiau hyn—Masnachwyr a chreftwyr yn dioddef yn fawr yn herwydd y Strike. Llawer o lowyr sydd yn y gymydogaeth hefyd allan o waith hyd yn hyn. Gwneir casgliadau da yn y gwa- hanol weithfeydd a chyda'r masnachwyr, &c., er cynorthwyo'r dosparth—adeallwn fod swm go dda wedi ei ranu heddyw dydd Llun gan bwyllgor Pontypridd, yn ii. Half Moon. Pell oeddwn ni yn eich rhifyn cyny diweddaf o fwriadu awgrymu twyll ac'anoncstrwycld i'r p wyllgor uchod wrth ranuy tro o'r ulaen-Eto nid wyf am dynu gair o hyn a ddywedais yn ol— "Facts are stubborn things." Bwriedais i'r cerydd os cerydd hefyd, i ddisgyn ar benau" y sawl a fethasant ag ymddwyn yn briodol wedi derbyn eu tal, a sicr wy £ v fod y rhai hyny yn cynwys y mwyafrif o'r recepients. Pe buasai yr ysgrifenydd ,a yn tynu y casgliad hyny oddiwrth ym- ddygiad gweithwyr Typicca, III fuaswn yn synu,canys yr oeddeuhymddygiad hwy yn gweithredu yn annibynol ar y pwyll- gor yn awgrymu en bod hwy yft û.red, fod someth-iroffen flie gfate of Den- mark. Yr ydwyf yi-i dymuno pob llwydd i'r Pwyllgor a'i ysgrifenydd gweithgar— yn eu hymdrechion canmolad1"" VH %.y myw wis gallaf oddef yn ddisylw l bersonau feddwl brolio a segura ar arian u gyfranwyd gan y cyboedd. Y.mae ya rhy ddrwg gyfeillion, fod dynion ieuainc yn segur ac yn meddwi, tra y mae dynion oedranus yn gweithio bob dydd, ac yn dcgymu o'u henillion i'w cynal, eto dywedaf mai pell oeddwn o feddwl yn ddrwg am y Pwyllgor. Can diolch hefed i'r Ysgrifenydd'am ei gynghor. Y MAE y ffaith yn teilyugu cael ei chofnodi nad oedd dim llai na saith o'r tri ar ddeg cyntaf o wranglers yn yr arholiad yn Nghaergrawnt yn Ylllneill- dnwyr. Yr oedd dau, y fJ.1)r.anglerr hynaf a'r wythfed, yn Fedyddwyr tri yn Bresbyteriaid, un yn Annibynwr, ac un yn Fethodist Wesleyaidd.
CYHUDDIAD AC AMDDIFFYNIAD.
CYHUDDIAD AC AMDDIFFYNIAD. DYMUNWN hysbysu trigolion Cwinaman "0 a'r cylchoedd fod James Parry wedi derbyn niwed mawr oddiar law Lewis Davies, glowr, yrhwna amcanodd daraw ei chwaer, Hannah Heskett, a'r rhaw, oni buasai i un o'r enw Joseph Jones neidio yn mlaen i'w atal; ac wele res o'r rhai sydd yn gwirio y Saith:—Anne Mathews, Thomas Roberts a'i wraig, Isaac Hibbs, Hannah Heskett, Margaret Rhoda, Mary Anne Rhoda. Hefyd y mae y brawd James Parry wedi derbyn meddyginiaeth. o'r surgery trwy hyny. HANNAH HESKEXI* JAMES PAHRY.