Tarian Y Gweithiwr

-0 ARGLWYDD ABERDAR AR Y STRIKE. DYDDLlun diweddaf, ar yr achlysnr o agor Clwb a Chymdeithas Gweithwyr yn Abertawe, traddodwyd anerchiad ragorol gan Arglwydd Aberdar, pryd y dywedodd, wrth gyfeirio at y stsike presenol,—Ein bod yn awr yn dyoddef niewn canlyniad i nn o'r gwasgfeion rymaf a welwyd yn y fasnach haiarn yn ystod y pum mlynedd ar hugain diweddaf; fod gobaith- ei hadferiad hefyd, yn gymaint a bod pris y nwydd ,yn nchel, yn waeth nag arferol. Ei bod yn fantais i'r gweithiwr, y meistr, a'r prynwr, fod haiarn yn cael ei wnend mor rhad ag oedd yn ddichon, fel y gellid caèl marchnad mor helaeth ag a fyddo yn bosibl. Fod pris y glo hefyd wedi 50 y cant, a bod yn rhaid fod hyny Wedi effeithio ar y llwyddiant cyffredin- °** Y dymunai wasgn ar y gweithwyr Peth, er en bod yn ddedwydd a nodus mewn cydmariaeth i'w cyndeid- au gycla golwg ar gyflogan, oriau gweithio, ac addysg, fod ganddynt gyf- ritoldeb arall, en bod yn rhwym o Quangos nad yw y wlad yn dyoddef oddiwrth eu llwyddiant. Mai nn o fan- teision y clybiau hyn oedd gwneud llyn, trwy y byddai y dynion yn cael eu pvaredu rhag y demtasiwn o fynychti tafarndai er mwynhau cymdeithas eu gilydd neu ddarllen newyddiaduroiu V Yr oedd ef yn nn o'r rhai ^yny oedd yn dalbob amser, ac wedi ei ftdweyd yn fynych, fod y galln o strike yn angenrheidiol o ran ei amcan yn k^ylaw y gweithiwr. Yr oedd pob dos- arth, yn ddyeithriad, i ryw raddau yn nnanol, ac yn edrych at ei les ei «un o flaen llesiant ereill.' Mai llafar oedd cwbl y gweithiwr-mai ei gyfalaf ydyw, ar yr hwn y mae yn byw; mai ar y cyfryw yn hollol y gorphwysa ded- wyddwch ei deulu a'i annibyniaeth yntau, ac ydylai edrych yn ofalus ar ei ol, ei fod yn derbyn gwerth priodol a thai cyfiawn am dano. Ni anogai efe byth y dosbarth gweithiol y wlad i roddi fiordd. i unrhyw ymgais a wnelid i gael eu llafur am lai na'i briodol werth. Os byddai i ymgais o'r fath gael ei wneud, ac wedi ystyriaeth ofalus i'r cais gael ei wrthsefyll, y byddai ei gydymdeimlad ef gyda'r rhai- a wrthsafent. Ni cheisiai efe iddynt roddi i fyny i allu cryfach, a chaniatau cymeryd eu hysbeilio o'u hiawnderau; ond cyn y byddai iddynt benderiynu gwrthsetyll, y dyinuna ef alw arnynt i ystyried pwysigrwydd mawr y weithred iddynt eu huiiain ac ereill, a pheidio ymgymeryd ag ef heb fod yn drwyadl foddhaol fod cyfiawnder ar eu hochr, a bod yr hyn y gelwid arnynt i'w ddyoddef yn hollol ddialw am dano. Ar y llaw arall, credai ef mai dyledswydd y meistri oedd ym- ddwyn at eu gweithwyr yn y cyfryw achlysnr, nid yn unig yn deg, ond gyda eglurder gwyneb agored mewn cysyllt- iad a'r drafodaeth; y dylai y meistri ddangos paham y gofynjd iddynt gymeryd gostyngiad, ac nid dvsgwyl i'r gweithwyr ei dderbyn cyn iddynt gael eglurhad ar gyfiawnder yr hyu a ofynid ganddynt. Yr oedd rhybudd f meistri yn y gweithfeydd haiarn r io am ostyngiad o 10 y cant wedi vwrth- setyll, a'r gofyniad i'r gweitnwyr i w roddi iddynt eu hunain oedd, a oedd y gwrthsafiad i'w gyfiawnhan ai peidio. Os ydoedd yn iawn sefyll yn erbyn y gostyngiad, nad efe oedd y dyn i gynghori y gweithwyr i gwympo i mewn i gais y meistri. Ei bod yn ymddangos mai y dealltwriaeth y daeth y meistri a'r gweithwyr iddo oedd, fod y gyflog i godi a gostwng fel y byddai i bris y glo a'r haiarn godi a gostwng. Credai ef fod hyn yn gytundeb tra gwrthun, ac nad oedd wedi ei sylfaenu ar egwyddor iawn. Gallai pris nwydd yn achlysurol, ac yn wir yn ami, gael rhywbeth i'w wneud a phris llafur, ond mewn llawer o amgylchiadau nad oedd ganddo ddim i'w wneud a hyny. Alai yr hyn a ddylai fod yn safon pris oedd nifer y llafurwyr i'r cyfanswm o waith oedd i'w roddi iddynt. Lie yr oedd digonedd o waith, y gweithwyr oedd a'r Ilaw uchaf, a gallent ofyn ychwaneg o gyflog. Lie nad oedd ond ychydig waith, a nifer y gweithwyr yn sefyll yr un, yr oedd yn rhaid i'r gyflog ostwng. Yr oedd y rhai hyn yn egwyddorion hunan-brofiadol, ac yr oedd efe yn awr am eu cymhwyso. Yn y rhan hono lie yr oedd yr annealltwriaeth yn bod, yr oedd dau ddosbarth mawr o lowyr, y rhai a alwai efe yn lowyr y gweithfeydd haiarn, a glowyr y glo mor. Dywedid am y glo mor nad oedd hwnw wedi gostwng, ac y dylai ei weithwyr fod ar wahan yn hollol oddiwrth lowyr y gweithiau haiarn. Y gosodai efe o'r lieilldu, am yr adeg, y pwnc a oedd y glo wedi gostwng ai peidio, gan geisio dangos os oedd y glo mor yn sefyll heb gyfnewidiad, eto, os oedd sefyllfa glowyr y gweithfeydd haiarn y fath fel yr oedd nifer fawr o ddynion yn methu cael gwaith ynddynt, yna fod gormod o lafur mewn cydmariaeth i'r gwaith oedd i'w wneud. Er dangos y peth yn amlycach, tybid fod 10,000 o lowyr yn gweitbio yn nglofeydd y gweithfeydd haiarn, a 10,000 yn nglofeydd y glo mor. Oaniateid hefyd fod y gwaith yn sefydlog yn nglofeydd y glo mor,tra yr sefydlog yn nglofeydd y glo mor,tra yr oedd glowyr y gweithfeydd haiarn mewn sefyllfa dlawd, ac ychydig o waith yn cael ei ofyn, ac o ganlyniad fod 5,000 o lowyr ..wedi cael eu taflu allan o waith onid yr oedd yn rhesymol meddwl y buasai y 5,000a daflwya allan o lofeydd buasai y 5,000a daflwya allan o lofeydd y gweithfeydd haiarn yn myned i geisio gwaith yn nglofeydd v glo mor, a thrwy hyny yn achosi gormod o lafur ■yn y cyfryw mewn cydmariaeth i'r hyn oedd an gen ? Os oedd hyn yn iawn, dywedfti ef fod y meistri i'w cyf- iawnhau trwy gymeryd mantais o'r gorlawnder llafur hyn er cael y glo yn rhatach, fel yr oedd y gweithwyr dwy neu dair blynedd yn ol wedi gwneud, pan yr oedd cyfanswm mawr o 10 yn angenrheidiol er cyflawni angen y gweithfeydd haiarn. Dyma fel y safai pethau yn y lie yr oedd efe yn byw, yn agos i weithfeydd mawrion Cyfarthfa, Dowlais, Penydarren, a Plymonth. Yr oedd Penydarren wedi diflanu; Cyf- arthfa wedi sefyll er's pedwar mis yn Plymouth, allan o'r saith ffwrnes, nad oedd ond dwy yn gweithio; tra nad oedd ond haner gweithfeydd Dowlais yn cerdded. Yn awr, fel y mae yn natur- iol, y mae nifer mawr o weithwyr glo yr haiarn-weithiau wedi dyfod i geisio gwaith yn y glo mor; ond a oedd mas- nach y glo mor yn y fath gyflwr fel ag i gymeryd y rhai hyn oil i mewn heb effeithio ar sefyllfa y gweithwyr blaen- orol ? Gwyddai mai nid felly yr oedd. Yr oedd wedi cymeryd trafferth i ddyfod o hyd, ac wedi dyfod o hyd, y tnhwnt i ddadl, fod y glo mor er Hydref diweddaf, wedi gostwng- cryn lawer dros 10 y cant. Nad oedd efe yn credu fod y pethau hyn wedi cael eu hegluro yn ddigon i'r dosbarth gweithiol. Yn ei gymydogaeth ef (Mountain Ash), lie yr oeatt 5,uUV O iu vv J i, j -L hwm yn ddieithriad wedi pleidleisio dros fyned yn 61 at waith, gan ystyried bod yn well dymeryd y gyflog gynyg- 9 iedig na dechreu brwydr ddinystriol, gan obeithio y byddai i fasnach ad- fywio yn y gwanwyn, ac y byddai iddynt hwythau gael yr hen bris yn ol. Yr oeddynt felly yn foddlon myned yn mlaen a gwaith, er eu bod yn credu eu bod yn cael cam. Yn awr, fel yr oedd wedi dywedyd o'r blaen, buasai yn ddrwg ganddo iddynt fyned yn ol ar y tir hyny. Carai ef iddynt gael bodd- lonrwydd, a dymunai hefyd ar y meistri i gymeryd y drafferth i'w boddloni fod yr hyn a wnaethant yn angenrheidiol. Gobeithiai ef y darllenai y meistri hyn, ac y cymerent y drafferth cyn pen wythnos i ddangos i'r gweithwyr fod yr hyn a wnaethant yn iawn, gan gredu liefyd, ond iddynt wneud hyn, yr elai y gweithwyr at eu goruchwylion yn fodd- longar, gan ddysgwyl gwawriad amser gwell, ac. y celent y gostyngiad yn ol pan yn ddyledus iddynt. +

BLAENORIAETH Y BLAID RYDDFRYDOL. MAE y blaid Ryddfrydol yn y Senedd wedi cael ei thaflu i gryn ddyryswch yn ngwaith Mr. Gladstone yn rhoddi ei swydd i fyny fel Blaenor. Y mae pob adran o'r blaid yn codi i'r gwynt ei gwr dewisedig. Y maex Ar- dalydd Hartington, Mr. Forster, Mr. Lowe, Syr William Vernon Harcourt, ac ereill, oil a'u cefnogwyr yn y wasg, ac y mae yn ymddangos yn awr fod y person au teilwng i'r swydd yn lleng, er yr ofnid dro yn ol nad ellid cael neb. Os gallu meddyliol a rheithoreg ydynt i y fod y prif gymhwysderau, nid oes neb yn debyg o ddyfod i fyny a Mr.,Lowe; canys nid oes yr un aelod yn y Senedd, gyda'r eithriad o Mr. Gladstone a Mr. Bright, a all ddyfod yn agos iddo yn hyny. — «—-——

DAMWEINIAU GLOFAOL. MEWN adroddiad sydd newydd ei gy- hoeddi, yr ydym yn cael fod tri ar hugain o danchwaau wedi cymeryd lie yn siroedd Morganwg a Mynwy yn. ystod y deg mlynedd. ar hugain di- weddaf, a'r nifer lleiaf a laddwyd yn ,y rhai hyn oedd deg. Yn Blaenllechau, Tachwedd 18 07, coilwyd 168; ac yn Mehefin 18(59, collodd 4H eu by wydau mewn ail danchwa. Yn Risca, yn 18GO, collodd 142 eu bywj'dau; ac yn Cymer, Gwm Rhond^a, 185(1, llaidwyd 114" Nifer y bywydau a gollwyd trwy ddamweiniau cyfFelyb yn Nehendir Cymru a swydd Fynwy yn yr adeg a nodwyd oedd 918. 4-

CYNYGIAD AM OSTYNGIAD CYFLOGATJ YN CLEVELAND. YR ydym yn cael. fod Cymdeithasfa Meistri Mwnol Cleveland wedi pender- fynu gostyngiad o- ddwy geiuiog y dynell yn y cynyrch inwngloddawl, a gostyngiad cyffelyb yn nghvflogau y gweithwyr hif. Mae y gostyngiad hwn i gymeryd lie Chwefror 13eg. Dywed- ant eu bod o'r farn fod sefyllfa y farchnad yn gofyn am ostyngiad i hen brisoedd 1871, ond os derbynir y gos- tyngiad hwn, y bydd iddynt foddloni ar hyny yn bresenol. Ni wyddis hyd y yn hyn beth fydd penderfyniad y gweith- wyr arno.

LLONGDDRYLLIAD A CHOLLIAD YR HOIjL DDWY LAW. CYRHAEDDODD y nevydd Burry Port, ddydd Hun diweddaf, yn hysbysu fod llestr wedi suddo yn agos i Bwynt Corner Mawr. Aeth yr agerlestr Ilero, o Llanelli, allan yn uniorigyrchol, ond methodd a dyfod o hyd i ddim ond .,1.i ",i' dyfod o hyd i astell yn agos i'r lie, ac enw Andielihe of Trieste, arno. Caf- wyd hefyd gorff yn agos i'r lie boreu dydd Mawrth. Mae yn debyg mai llong yn llwythog o goed ydoedd, gan fod lluaws o ddarnau wedi eu cael ar y traeth er hyny. —■

TERFYNIAD Y STRIKE YN SIR BENFRO. YR ydym yn cael oddiwrth ohebydd yn sir Benfro, fod cyfarfod wedi cael ei gynal dydd Mawrthdnveddafyn Kings- more, yn yr hwn yr oedd Mr. Foley, goruchwyliwr rhai' o brif weithfeydd y dosbarth. Yr oedd nifer mawr o lowyr yn bresenol, a pharhaodd y cyfarfod am dros bedair awr. Wedi clywed Mr. Foley. yr hwn a brofodd fod y ferchnad mewn sefyllia. hynod o ddifywyd, ac na fyddai yn golled mawr i'r meistri os na weithient am dri mis, fod miloedd o dynelli o lo ganddynt yn ystor. pender- fynwyd dycliwelyd at waith ar amodan y meistri, sef gostyngiad o 10 y cant. Dechreuwyd ail weithio ddoe (dydd Mercher). 4

NODYN DYDDOROL. AM y tro cyntaf erioed y mae pont wedi ei hadeiladu dros yr afon Hongly, yn Bengal, unoganghenau y Ganges yn ei harllwysiad i'r mor. Mae yr afon hon yn fordwyol i longau yn cario 1,400 o dynelli, can uched a Calcutta, a dyma'r unig ganghen a ddisgyna i Bengal Bay, lie yn awr y tramwya llongau mawrion. ZD Gwnaed hi yn grog-bont; fel y mae y llongau yn pasio heibio yn rhwydd. Cred y brodorion er en bod yn ei chroesi yn barhaus fod ei gwneuthuriad yn debyg i hedfau yn ngwyneb Rhag' luniaeth, a rhag-ddywedant am ei chwymp gyda sicrwydd. Un a ystyrir yn ddeallus yn eu plith, a ddywedodd pan ofynwyd ei farn am dani, Y mae yn bur gref, ond dywed y bobl na all sefyll, o herwydd ei bod yn blino eu duw (Gauge), ni all fyned drwy y bwaau." Er cymaint a glywn am weithredoedd- daionns y ccnadwr a'r ysgolfeistr mewn gwledydd tramor, diamheu ei fod yn wir am danynt oil fel. yii- n-iysg yr Hindwaid otergoelus hyn; eto-y mae lie.

COLLIAD TYBIEDIG AGERLONG ARALL. Y MAE He cryf i ofni fod yr -agerlong -Be?a,r,"o Odessa, wedi myned i lawr, a'i holl ddwylaw wedi eu colli, canys nid oes dim wedi ei-glywed am daiii ;er y 27ain o Dacliwedd. Mae, ynjmddangos iddi' adael Odessa, er y. 14eg o'r mis diweddaf, gan alw yn Malta ar y 25ain, a myned oddiyno ar y 27ain tua Havre. Yr oedd ar ei bwrdd pan yii ymadael a Chaerdydd, ar yr 2il o Hydref-diweddaf, 20 o ddwylaw; ond nid ydym yn credu fod dim-ond un Cymro yn eu plith, sef Lewis Morgan, Castellnedd, 46 oed. — ♦——

MARCHNADOEDD. Ni chymerodd un cyfneAvidiad obwys le yn- marchnad yr haiarn yr wythnos ddiweddaf. Cynaliwyd cyfarfod chwar- terol meistri Staffordshire ddydd lau, pryd y penderfynwyd yn unfrydol i beidia gwneud nn cyfnewidiad yn y prisoedd. Prisiau y bariau haiarn goreu yn y gwaith yn awr yw X I I ond gellir cael bariau da mewn rhai lleoedd am o 15s. i 20s. y dynell yn Ilai. Mae y fasnach hyd yn hyn yn hynod farw- aidd, ac hebun arwydd hyd yii hyn- am adfywiad. Yr oedd yr allforion ohai-arn yn llai o yn agos i filiwn o dynelli y flwyddyn ddiweddaf nag yn 1872, ac yn llai nag un flwyddyn er 1868. Y mae rhyw ychydig o ostyngiad wedi cymeryd He yr wythnos hon eto yn marchnad yd Llundain. Mae gos- tyngiad cyffelyb wedi cymeryd lie broil .i ,}. .1'1. '1.

HIEWAUISr A'R STRIKE, YBelief Fnncl—Ehanwyd y lie liwnyii bedwar dosbarth dydd Sadwrn diweddaf, ac aeth dau lowr drwy bob un o bonyiro, er ceisio ychydig gymhorth i'r teuluoedd hyny oedd mewn ,angen. Derbyniwyd cenbadwri y casglyddion gyda/r parod- rwydcl mwyaf, a chawsant tuhwnt i'w dysgwyliadau, ac yr oedd pawb agyfran- asant yn ystyried y buasai y casglyddion yn galw heibio bob wythnos cyhyd ag y buas,-ti-yst,i-ikeyliparhau. Cyfarfyddodd y pwyllgor dydd Llun yu yr ystafell per- thynol i gapel Nebo, a rhanwyd yr oil oedd mewn llaw rhwng tri ugoyti ac ivyth o deuluoecld.—CYFUANWIU

PRIODASAU. Ychydig amser yn ol, yn Merthyr, yn ngwydd y cofrestrydd, Mr. Thomas Parry, engine-driver, a Miss Rees, Prince of Wales—y ddau o Aberdar. Hiroes wyf yn dymuno I chwi a'ch gwraig bur wen Y nefoedd a'ch beudithio A choron ar eich pen Bued i chwi blant mwyn, glanwedd, Aeoll yn berffdth iach A'r ryntaffu'n etifedd- Zn dlws fel aDg^l bach. GADLYS CANNON. Rhagfyr 31, 1874, yn nghapel Caianel, Pontypridd, Mr. Evan Lewis, cysod- ydd, a Mary, merch Mrs. Price, CLapel-street, Pontypridd. MARWOLAETHAU. Ionawr 10, 187-5, Mr. John Edwards, I/inafon, Whitland. Yr oedd Yr ymadawedig yn dad i'r Parch. D. Oliver Edwards, Glyn Ebbwy, ac hefyd i'r Proffeswr Edwards, B.A., Hwlffordd. Ionawr lleg, yn 78 mhvydd oed, yr hen dad Thos. D. Morgan, Ysguborwen ffvnt, ond yn ddiweddar 21, Olive Place, Trecynon. Cleddwyd ef y dydd lau canlynol, pryd y gwasan- aethwyd gan y Parchedigion P. J. Walters a T. Rowlands.—CLVDYDI). «

ABERDAR-Y mae yn dda genym glywed fod yr achos addygwyd- yn erbyn Mr Hammett, Werfa gan Fwrdd Ieohyd Aberdar, wedi ei ddismisio gan -y Ilys yn Llundain, Os ydym wedi clywed yn iawn, ni .ddaeth neb Vol ei erbyn, a phenderfyhwyd mai y"Bwi\bl oedd i dalu y cos tan.