The London Welshman

E. H. JONES, 179, Aldersgate St., E.C., and 41, Stroud Green Road N. N For a good Winter Overcoat give me a call before ordering elsewhere, from 25E>/™ Cheviots* Lounge Suits from 42/- Guaranteed for hard wear. Well recommended, and your custom respectfully solicited. 2 Ladies' Costumesifrom 2l guineas.

Y ME5UR ADDYSG NEWYDD. Mr. Birrell a'r Ddirprwyaeth Gymreig. Dydd Iau bu dirprwyaeth yn cynrychioli Ymneillduaeth a Rhyddfrydiaeth Cymru gerbron Mr Birrell, Llywydd y Bwrdd Addysg. yn galw ei sylw arbenig at benderfyniad a fabwysiadwyd gan y Cynghor Rhyddfrydol yng Nghaerdydd ynglyn ag addysg. Gofynai y penderfyniad am (I) Reolaeth gyflawn; (2) rhyddid oddiwrth bob prawflon crefyddol neu enwadol ar athraw- on (3) na fyddai rhyddid cyfreithiol (right of entry) i neb i ddysgu unrhyw athrawiaethau arbenig yn yr ysgolion cyhoeddus. Cyflwynwyd y ddirprwyaeth gan Syr Alfred Thomas, A.S., ac yr oedd yr aelodau canlynol hefyd yn bresenol:—Mri. Lloyd George, H. Lewis, S. Moss, C. Edwards, Ellis J. Griffith, J. D. Rees, D. A. Thomas, Lloyd Morgan, Brynmor Jones, S. Evans, Brace, Vaughan Davies, LI. Williams, ac S. Robinson. Dywedodd yr Henadur Wilson Raffan (Mynwy) tod Cymru yn gobeithio y byddai i'r ddeddf newydd brofi yn drefniant terfynol. Gobeithiai yn arbenig na chaniateid hawl i unrhyw enwad crefyddol fyned i'r ysgolion i ddysgu unrhyw athrawiaethau arbenig. Pe gwneid hyny, byddai yr anhegwch presenol yn parhau o hyd. Nid oedd y person wedi enill yr hawl i fyned i mewn dim ond yr hawl i fyned allan. Dywedodd yr Henadur T. J. Hughes (Mor- ganwg) ei fod ef yn disgwyl gweled yr holl ysgolion ar yr un tir. Dywedodd Mr. J. Hugh Edwards pe caniateid y right of entry i ddysgu athrawiaethau arbenig y byddai yn rhaid i lawer o'r aelodau dros Ogledd Cymru fyned o'r golwg yn yr etholiad nesaf. Atebiad Mr. Birrell. Ar ol rhoddi gair o ganmoliaeth i Gymru oherwydd ei dyddordeb mewn addysg, dywedodd Mr. Birrell ei fod ef, y boreu hwnw, wedi bod yn gwrandaw ar ddirprwyaeth oddi- wrth Babyddion Swydd Caerefrog. Yr oeddynt hwythau, fel trethdalwyr, yn meddwl fod gan- ddynt resymau cryfion. Yr oedd ganddynt hwythau gydwybodau ag oeddynt yn haeddu ystyriaeth. Nis gallai Protestaniaid dynu allan gynllun i Babyddion, ac yna teimlai'r olaf mai cam a hwy oedd gofyn iddynt dalu tuagat gynal ysgolion nas gallent, yn gydwybodol, anfon eu plant iddynt. Yr oedd cydwybodau pobl ereill yn bethau anhawdd eu trin. Gwelent, gan hyny, yr anhawsderau oeddynt yn ei amgylchynu ef. Nid ei anhawsderau ef ei hun oeddynt, mwy nag anhawsderau unrhyw aelod arall o'r Cyfrin-Gynghor. Buasai yn dda ganddo pe buasai y ddirprwyaeth wedi rhoddi mwy o oleuni iddo ar un peth. A oeddynt mewn sefyllfa i wneyd i ffwrdd a'r ysgolion enwadol yn hollol ? A oeddynt yn barod i adeiladu ysgolion newyddion yn eu lie ? Yr oedd ef yn casglu fod y trethdalwr eisoes yn cwyno oherwydd ei faich, ac nid oedd yn debyg y byddai iddo ddioddef ychwaneg. Wrth ymwneyd a'r ysgolion enwadol, rhaid oedd iddynt gymeryd i ystyr- iaeth y dull o gymeryd meddiant ohonynt. Ymneillduwyr oedd y bobl olaf yn y byd i geisio cael rhywbeth am ddim, ond i gael defn- yddio ysgolion pobl ereill yr oedd yn rhaid edrych ar y mater o safbwynt arianol. Buasai y mater yn haws ei drin pe cawsid sicrwydd fod yr awdurdodau lleol yn barod i adeiladu ysgolion yn lie yr ysgolion enwadol. Buasai hyny yn golygu ychwanegu at faich y trethdalwr. Wrth ddiweddu, dywedodd Mr. Birrell y gallent fod yn sicr y byddai i'r Llywodraeth —o'r hon yr oedd Mr. Lloyd-George ac yntau yn aelodau-fod yn hollol effro i bob rhesymau a ddygid ymlaen, ac nid oeddynt heb obaith y gallent ddwyn Mesur gerbron a fyddai i fyny a'u haddewidion, ac a fyddai yn agor y ffordd, beth bynag, tua phenderfynu'r pwnc dyrus unwaith am byth.

Y GOMER PRESS, 9, RED LION COURT, FLEET STREET, E.C., am holl Gyhoeddiadau'r Byd a'r Bettws.

pwyllgor-ar Mr. Rowlands, yr ysgrifenydd, i roddi ei adroddiad blynyddol o waith yr Undeb. Yn ystod y flwyddyn--meddai Mr. Rowlands -yr oedd yr Undeb wedi bod yn ffodus i sicrhau Mr. Ellis Griffith, A.S., i dderbyn y llywyddiaeth am dymhor arall, a chredai ei fod yn achos i lawenhau eu bod yn cael un o wyr mawr Mon i gymeryd dyddordeb yn ngwaith ac am- canion Cymry ieuainc y ddinas. Gan fod llawer o gyfnewidiadau pwysig wedi cymeryd lie yn ystod y gauaf ni lwyddwyd i gael y nifer bwriad- edig o ddarlithiau, ond yr oedd yr un a gaed gan yr Athro Morris Jones, o Lanfair-Pwll- Gwyngyll, yn llawn gwerth ei sicrhau, a hyderai y llwyddent eto i gael un gan yr Athro Henry Jones, o Glasgow, ac eraill o wyr enwog ein cenedl er dechreu y tymhor nesaf mewn cywair priodol. Apeliai am gefnogaeth yr eglwysi a'r Cym- deithasau er ychwanegu llwyddiant yr Undeb. Ar derfyn adroddiad yr ysgrifenydd daeth y tri siaradwr i'r llwyfan a rhoddwyd iddynt dder- byniad brwdfrydig dros ben. Gan fod galwadau Seneddol arnynt y noson honno galwodd y llywydd yn ddiymdroi ar Major Seely, yr hwn a ddiolchai am y derbyniad cynes a roed iddo-yr oedd bron bod mor frwd a'r hyn a gawsai weithiau ar lawr Ty'r Cyffredin. Yr oedd wedi edrych ymlaen gyda disgwyliad am y cyfarfod gan iddo fwynhau ei hun yn fawr y llynedd wrth wrando ar ein caniadaeth. Gofidiai er hynny nad oedd Mr. Hugh Cecil wedi dod yno, ac hwyrach pe gallesid ei ddenu y ffurfiai farn tra gwahanol am y Cymry p un a oeddent yn genedl wahanol i'r Sais ai peidio. Da oedd ganddo weled cynulliadau mor fawr o Gymry yn abl i gyfarfod fel hyn yn nghanolfan yr Ymher- odraeth, a dymunai iddynt bob llwydd i feithrin eu hiaith, i gadw eu caniadaeth, ac i amddiffyn eu cenedlaetholdeb; ac os mai cenedl fechan oeddent, yr oedd ganddynt wyr glew i'w cyn- rychioli nid yn unig ar lawr Ty'r Cyffredin ond yn nghynghorau uchaf ein Llywodraeth. Ar ol araeth Major Seely galwodd Mr. Griffith ar Mr. Winston Churchill, a phan gododd y gwr ieuanc rhoddodd y dorf dderbyniad cynes a Chymreig iddo. Wedi cael distawrwydd dywedai ei fod dan ddyled i ymddiheuro iddynt. Addawodd flwyddyn yn ol fod yn bresenol, ond daeth galwadau eraill ar y funyd olaf, ac i wneyd iawn am yr anffawd daeth yno gyda Mr. Griffith ar y nos hon. Yr oedd yn llawen ganddo ddod hef)d i ddangos ei gydymdeimlad ag amcanion yr Undeb. 'Roedd pobpeth a dueddai i ddyrchafu cenedl yn deilwng o'r gefnogaeth oreu. Yr oedd ein barn a'n daliadau am genedloedd ereill yn newid yn ddirfawr fel yr oedd addysg a gwybodaeth yn eangu. Yn wir yr oedd y byd wedi cyfnewid mwy yn yr ystyr yma yn ystod y chwarter canrif diweddaf nag a wnaeth yn ystod y mil blynyddoedd cyn hyny. Heddyw nid cyfyngu ar dylwythau bychain yr oeddem, eithr eangu eu gwybodaeth a dwyn pawb i gydnabod mai amcan penaf y deffroad newydd yma oedd lleshad y mwyafrif. Torrid i lawr hen ragfuriau cenedlaethol, ond ar yr un pryd gwyddent mai'r bobl a ofalent oreu am eu llywodraeth cartrefol oedd y rhai mwyaf addas i reoli yr Ymherodraeth hefyd. Nid yw ein cariad yn llai at yr Ymherodraeth drwy garu ein talaeth ein hunain yn fwy, a hyderai y gwnai'r Cymry gadw eu nodweddion a'u sefydl- iadau gan mai trwy hyny y deuent i amgyffred yn well eu cenhadaeth yn yr Ymherodraeth. Mr. E. J. Griffith, A.S., a ddiolchai yn garedig i'r Undeb a'r cyfarfod am y croesaw iddo ef a'i gyfeillion, ac am yr ym- ddiriedaeth oeddent wedi roddi arno y naill flwyddyn ar ol y llall. Nid oedd dim yn fwy hapus iddo na theimlo fod pobl ieuainc y ddinas yn gefnogol iddo yn ei holl weithiau ar lan ei genedl. Ar ol cael can gan Mr. Ben Ivor, rhoddwyd pleidlais gynes o ddiolch i'r Llywydd gan Mri. John Hinds, E. Vincent Evans, a T. J. Evans, ac yna ymwahanwyd yn swn yr alaw genedl- aethol, Hen Wlad fy Nhadau."