The London Welshman

[NODIAD.—Er hwylusdod i ambell un nad yw ei addysg wedi cymeryd i tewn ystyron enwau priodol gwahanol leoedd, dymunaf hysbysu fod y Llofft Fach yn Sir Gaerfyrddin, ac hwyrach yn siroedd eraill de-orllewin Cymru, yn gyfystyr ilg ysgoldy, neu festri'r capel, yn y Gogiedd a manau eraill o Gymru. Ond mae traddod- iadau'r Llofft Fach fil-mil anwylach i mi na thraddodiadau holl festnau r Dywysogaeth. Heb son am yr enw.]

hiliogaeth cewri meibion Anac y coedwigoedd. Llofft Fach ydwyf o enw a mesureg, ond y mae ty byw ac ystabl odditanaf wedi eu darparu i ddyn ac i anifail. Yn y naill trigiana'r person sydd yn gofalu am fy nghysuron personol, ynghyda chysuron y ty cwrdd gerllaw. Yn y llall lletya dau neu dri o geffylau-dyna'r eitha' aiff i mewn iddi yn gysurus-tra bydd eu perchenogion yn rhoddi tro am danaf fi yn yr wythnos, neu am fy nghymydog urddasol ar y Sabbath. Caf achlysur i son am y sefydliadau is-raddol yna eto. Pe gwelsech y grisiau ceryg cedyrn a sylweddol a arweinient i fyny ataf yn eu bri a'u gogoniant cyntaf, mae'n amheus genyf a fuasech yn eu hadnabod yn yr olwg ddirywiedig bresenol sydd arnynt. Slabiau o geryg mawrion, llydain, lased a gwyneb y wybren, a golwg dywysogaidd ar bob un o honynt, nes creu awydd ynoch i gael cipdrem ar y fan y'ch tywysid iddo gan y fath arwein- yddion anrhydeddus. Esgynwch ar hyd-ddynt. Haner can' mlynedd yn ol nid oedd un anmhariad ar fy mewnolion. Yr oeddwn yn newydd spon bob tamed o honof. Yr oedd y ffyrmau yna a welwch yn rhedeg gyda'r wal, nid yn unig yn gryf a disigl, ond yn brydferth a chwaethus; ac am y ffyrmau rhyddion hyn sydd yn bwrw eu penau at eu gilydd fel pe baent mewn conffrens, edrychent mor raenus ddydd fy agoriad, nes y tarawodd i ben dau neu dri o'r gweledyddion hynaf y byddai yn biti eu hiwsio i ddybenion cyffredin ar ol hyny, ac anogent y bobl a ddeuent i'r cwrdd i beidio eistedd arnynt nes y llenwid ffyrmau y wal yn gyntaf—ac i sefyll ar eu traed wed'yn Mae'r hen ford wedi gweled ami a blin gystuddiau ond yr adeg hono yr oedd heb frycheuyn na chrychni ar ei gwyneb-ei gwedd yn gwbl rydd o 61 y frech wen-ei chymalau yn berffaith ystiff ac uniawn, fel y dylai cyinalau bordydd a chadeiriau fod—a'i safiad fel safiad brenhines, mor barchus ac annibynol a dim yn y lie. Yr oedd yn hawdd i chwi gamgymeryd y cwpbwrdd sydd yn y gornel fan acw am gwpbwrdd mahogani, gan mor debyg ydoedd; ac yr oedd fy muriau wedi cael dwy neu dair cot "o baent, fel brasder ar gig, yn hyn a barai i mi edrych yn drwsiadus a boneddigaidd y tu hwnt i ddes- grifiad. Rhwng pobpeth, yr oeddwn yn Llofft Fach ddesant i'w ryfeddu haner can' mlynedd i 'nawr, yn batrwn i bwer a gyfodasant ar fy ol, ac yn wrthddrych edmygedd cyffredinol am flynydd- oedd wed'yn. Erbyn heddyw, yr wyf wedi myn'd yn "àd o ddishurol," fel y dywed yr hen bererinion sydd yn cofio fy ngogoniant gynt. Unwaith, yr oeddwn yn wychach na'm henw; bellach, pan gofiaf y dyddiau gynt, blynyddoedd yr hen oesoedd," braidd nad oes arnaf gywilydd o honof fy hun .pan y gelwir fi Llofft Fach. Eto yr wyf yn glynu wrtho, am ei fod ef yn un o'r ychydig weddillion sydd wedi glynu wrthyf fi trwy dreigliadau'r blynyddoedd. Nid wyf yn cofio i mi gael rhagor na haner dwsin o gotiau gwyngalch wedi'r got drwchus gyntaf a gefais—ryw unwaith bob deng mlynedd; y canlyniad yw, fod fy nghnawd a'm hesgyrn yn noeth ac yn agored i lygaid y teith- wyr sydd yn myned heibio, a'r tywydd yn eu malu dan ei ddanedd. Mae ceryg cwarr 'stad Aelgerth" wedi troi allan yn dwyllodrus i'r pen. Mae fy nrws yn ocheneidio yn llwythog er cyn cof y to presenol, ac yn gruddfan yn sobr pan yr aflonyddir ar ei heddwch. Y mae fy llygaid wedi tywyllu gan glytiau a baw, ac nid wyf heb ofni yr af yn ddall cyn y gwneir dim iddynt. Pan y rhuthra ambell i gart heibio i mi, yr wyf yn crynu ar fy nhraed, oblegid mae'r ceubyr sydd wedi bod yn dal fy estyll i fyny o'r dechreuad, ac yn sylfaen a hanfod fy modol- aeth, yn pydru drwyddynt o ddiffyg awyriad, ac yn bygwth rhoi ffordd ryw ddiwrnod. Haera 0 JonaKx Saer y cymer y drychineb le ar yr awr weddi mor sicr a dim, ac y dymchwelir ni ben- dramwnwgl i'r ystabl a'r ty anedd islaw; yna, wedi i hyn-a-hyn o goesau, a hyn-a-hyn o freichiau, a hyn-a-hyn o asenau (un manwl ofnadwy yw Jonah) gael eu hysigo, eu cracio, a'u tori, yr edrychir am geubyr newyddion, ac y tyllir "ffordd a'yr" ag ebill. Un tafodlym yw Jonah hefyd. Sibryda rhai taw eisiau job sydd ar y Saer, a taw dyna y rheswm paham y mae mor gegog. Bid fyno, y mae yn gofalu dwyn busnes y ceubyr o flaen y frawdoliaeth bob mis; a chan fod genyf ddyddordeb nid bychan yn y cwestiwn, yr wyf yn dymuno "Duw yn rhwydd" iddo bob tro. Mae'r grisiau ceryg wedi eu treulio yn ddim bron gan lwythau a chenedlaethau o draed, nes ydynt yn ym- ddangos fel danedd gwr y Deilgoed, yn stympiau cydlefel a'r cnawd. Felly hwythau, y maent mor unionsyth a diafael nes ei bod yn berygl iechyd, os nad bywyd, i neb fentro arnynt wedi iddi d'w'llu. Yn wir, y mae diogelwch personol yn hawlio ymgydnabyddiaeth berffaith a safle ddaearyddol pob bonyn o'r top i'r gwaelod. Y mae dadgysylltiad y ffyrmau oddiwrth y gwelydd yn hen ffaith bellach; ac er fod llu o geisiadau, celfydd ac anghelfydd, wedi cael eu gwneud o bryd i gilydd i'w sicrhau drachefn yn eu gwahanol gymalau, fel y tystia'r afrifed hoelion a apeliant at eich teimlad, os na fyddwch ar eich gwyliadwriaeth, mae'n debyg nad oes fawr o bartneriaeth i fod rhyngddynt mwy. Nid yw'r ffyrmau rhyddion wedi peidio a bwrw eu penau y'nghyd byth, ac nid oes derfyn i'w cynadleddau; ond y maent wedi colli eu graen bob gronyn o hono; ac nid yw'r plant mor eiddigus o'u cadwraeth a'r tadau. Yr un ddamwain sydd i'r ford a'r cwpbwrdd. Mae'r flaenaf yn ferthyr i'r gwynegon er ys deng mlynedd ar hugain, o leiaf; sigla yn ol ac yn mlaen fel meddwyn o dan y cyffyrddiad ysgafnaf, a rhincia'n druenus os pwysir ami. Buasai wedi sythio a dybenu ei hoedl er ys talm oni bai i dad y Jonah dywededig (yr hwn yntau oedd Saer yn ei genedlaeth) roi pedair hoelen drwy ei phedair troed i'r llawr, a thrwy hyny estyn prydles ei bywyd. A rhyw chwant i ymddatod sydd ar yr hen gwpbwrdd, a'i dueddiad i ollwng ei afael yn gryfach na pheidio. Mae Ilawer darn wedi cael ei roi wrtho yntau erioed, nes ei wneud yn bwnc o ddadl i'r anwybodus pa beth oedd ei ddefnydd boreuol. Ond i lawr y daw yn deilchioa ryw ddiwrnod, druan o hono ac nid oes genyf ond gobeithio y bydd Dinah Tanllofft wedi gwaghau ei geudod o'r Uestri cymundeb a'r potelau gwin cyn i hyny gymeryd lie, ac na fydd neb yn eistedd dano ar y pryd. Mae'r cyferbyniad sydd rhwng fy nrych ag eiddo'r ty cwrdd gerllaw yn ychwanegu at fy llwydedd a'm dadfeiliad. Mae rhyw bip ar hwnw yn barhaus-naill ai ei ben sydd yn ym- ollwng, neu ei dalcen yn rhoi ffordd, neu mae eisiau ysgurfa dda arno o'r tu fewn, neu wisg newydd am dano o'r tu allan ac fel yna fe'i cedwir mewn cas rhagorol o flwyddyn i flwyddyn. Tra nad oes neb yn gweled fy ngwaelder i, nac yn tosturio wrth fy nrwg gyflwr. Gyda'r eithriad o Jonah\ Saer a Dinah, ni ymofynir a oes eisiau golchi fy wyneb ac y mae helpu'r Llofft Fach yn beth mor anhygoel a helpu'r lleuad pan fo diffyg arni. Fel yr wyf wedi d'od i'r penderfyniad hwn beIlach-taw cael byw ar syffrans yr ydwyf oherwydd fy oedran a'm cysylltiadau, ac nad yw pobl yr achos yn y lie yn dewis rhuthro arnaf ar gyfrif y gwasanaeth a roddais, ac hwyrach a roddaf eto. Marw a gaf o farwolaeth naturiol; a ryw ddiwrnod fe'm ceir a'm dau pen y'nghyd, wedi myn'd i ffordd holl furddynau dadfeiliedig ac anghyf- anedd y wlad. (I'w barhau.)