Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Hide Articles List
3 articles on this Page
,.N050N YN Y TV.
News
Cite
Share
N050N YN Y TV. Gan Ymwelydd. Nid yn ami yr wyf yn dod i Lundain ond pan y deuaf, yr wyf yn gwneyd ymdrech arbenig i gad awr neu ddwy yng nghwmni'r Seneddwyr. Beth yw'r achos o hynny nis gwn, ond y mae rhyw barchedigaeth cysegredig yn fy nheimladau tuag at y gwr a wisga'r A.S. ar ol ei enw, fel y credwyf nad oes yr un gwr o'i fath mewn bod. Dydd Mawrth yr oeddwn yn darllen y papyr dyddiol ac yn sylwi fel yr oedd Mr. Balfour yn gorfod cydnabod nas gall gyflawni hanner ei waith am y tymhor presenol, a hynny yn benaf am fod yr Wrthblaid yn gwrthod cytuno ag ef i adael i fesurau fynd gyda rhwyddineb i Dy'r Arglwyddi. O'r naw mesur a addawodd ar ddechreu'r tymhor nid oedd wedi llwyddo i basio rhagor nag un. Yr oedd y datganiad yna yn fy synu pan wyddwn tod ganddo y fath fwyafrif o'r tu cefn id do. Nid peth bach yw cael pedwar-ugain o fwyafrif i chwareu ag ef, ac nis galhvn ddirnad paham na wnai ein Prifweinidog ddefnyddio y mwyafrif hwnnw gyda chysondeb er 'gwthio y cyfan drwocld. I Yr oedd awydd arnaf, felly, i daro i mewn ddydd Mawrth er gweled beth oedd achos ) r holl wastraff hyn, a phan gyrhaeddais y lie deallais ar unwaith fod diwrnod pwysig i gael ei dreulio er siarad ar waith Y Bwrdd Addysg am y flwyddyn sydd newydd orphen. Os oes un pwnc y cymeraf ddyddordeb arbenig ynddo Addysg yw hwnnw. Fel hen ysgolfeistr, yr wyf yn gorfod ennill fy mywoliaeth drwy addysgu eraill, ac er fod fy nghyflwr ar hyn o bryd yn lied ansicr--fel pob ysgolfeistr dan Gynghorau Sirol Cymru—yr oeddwn yn dyheu am glywed beth a ddywedai Syr W. Anson ar yr helynt anfFodus presenol, a sut yr oedd yn myned i'n diogelu rhag gorthrwm y Cynghorau Sirol. Cyrhaeddais y Ty yn gynar yn y prydnawn. Cyn pen ychydig funydau yr oeddwn wedi cael cyfle i siarad a Mr. Yoxall—ein meistr Sen eddol-ac addawodd yntau gael mynediad helaeth i mewn i mi, ond ar yr un pryd dywedai mai noson Gymreig fyddarr noson, gan ofyn i mi geisio dod o hyd i aelod o Gymru er rhoddi'r allwedd neillduol i mil Ond bu'n well na'i obaith cefais yr agoriad ganddo, a ffwrdd ami i gyfeiriad stol y gwrando." Yno yr oedd haid graffus wedi dod ynghyd, a gwyddwn oddiwrth eu gwynebau mat Cymry oedd y mwyafrif. Wrth fy ochr eisteddai Mr. Ernest Rhys y bardd, a cherllaw iddo amryw o wyr a gymer- ent ddyddordeb yn yr areithiau. Wrth daflu cipohvg ar lawr y Ty gwelwn mai gwag iawn ydoedd. oherwydd yr oedd Syr W. Anson wedi codi i draethu ei genadwri, a siaradwr hynod o ddiaddurn -yw penaeth y Bwrdd Addysg. Wedi siarad yn faith a llafurus eisteddodd Syr W. Anson i lawr, a rhaid i mi gyfaddef i hyn fod yn fath o ryddhad i'r dorf oherwydd areithiwr pur gyffredin yw. Yn wir, mae ami i ddadl geir mewn cwrdd llenyddol yn llawer gwell na'r hyn a gaed gan Anson y noson hon. Agorydd y condemniad ar Fwrdd Addysg oedd Mr. Lloyd = George, ac yr oedd mor fywiog a llym nes cael sylw y Ty ar unwaith. Dilynai Syr W. Anson gyda phob achwyniad, a dangosai yn eglur nad oedd -Bwrdd Addysg wedi ymddwyn yn deg tuag at Gymru, ac mai anwiredd noeth oedd fod y Ddeddf yn gweithio yn hwylus trwy'r deyrnas. Yn ychwanegol at hyn daeth a chyhuddiadau difrifol yn erbyn Syr W. Anson yn gyntaf o gelu'r gwir oddiwrth y Ty, ac yn ail o ymddwyn )n anheg at y Cynghorau Sirol. Yr oedd wedi gwrthod talu arian priodol i sir Feirionydd pan oedd y sir honno wedi gwneyd ei goreu i gyfarfod pob gofynion. Dangosai yn eglur fod y ddeddf wedi troi allan yn hollol fel yr oedd efe a'i blaid wedi prophwydo, a cheryddai Syr W. Anson a'r Weinyddiaeth yn hallt am geisio gorfodi'r wlad i dderbyn yr hyn oedd yn groes i'w daliadau a'i chrefydd. Yr oedd yr araeth yn un alluog iawn, yn llawn ffeithiau, a'r traddodiad yn gampus o'r dechreu i'r diwedd. Yr oeddwn yn gobeithio ar hyn byddai'r gwyr Cymreig yn cadw'r ddadl i fynd ond fe'm siomwyd, ac i ddilyn Mr. Lloyd-George wele Syr John Gorst yn codi o sedd flaenaf y Llywodraeth ac yn ceisio ateb yr aelod tros Feirion trwy ychydig wawdiaith. Yna a'i ymlaen i ddangos fod angen am wella addysg yn Lloegr, ac ni chaed erioed y fath doraeth o ffolineb ar bwnc addysg mewn haner awr o amser nag a draddodwyd gan y gwr hwn. Yr oedd ei draddodiad yn sal, ond wfft i gynwys yr araeth. Ni wnai'r tro mewn cwrdd plwyf yn Nghymru, eto wele Senedd Prydain yn gorfod treulio dros haner awr i wrando arno. Nid rhyfedd fod Mr. Balfour yn fethiant os mai dyma'r fath bobl gaiff i'w gefnogi yn y Ty. Z, n Aeth y ddadl ymlaen hyd hanner nos, ac ar ol llawer o siarad cadarnhawyd gwaith Syr W. Anson gan fwyafrif o 30
YR AELOD ANNIBYNOL.
News
Cite
Share
YR AELOD ANNIBYNOL. [Gan Shon Ifan.] "Aelod annibynol" oedd eich desgrifiad yr wythnos ddiweddaf o Mr. Bryn Roberts, A.S., ac roeddech fel pe'n canmol y safle ac yn cyfrif hynny yn" fath o rinwedd eithriadol mewn unrhyw aelod ei feddu. Nid wyf am amheu fod genym aelodau annibynol yn Nhy'r Cyffredin ar hyn o bryd, fel mewn blynyddau a fu, ond yr wyf yn rnentro dweyd nad oes unrhyw glod yn y teitl, ac mae'r hanes erioed ynglyn a hwy yn tystio yn groyw eu bod fel seneddwyr y methiant truenusaf, ac marr gwaradwydd penaf—neu'n hytrach y peth nesaf at fod yn ffwl gwirion, yw i aelod gael ei alw yn aelod annibynol." Os oes angen am undeb mewn unrhyw blaid Seneddol ar y blaid Gymreig mae'r angen penaf. Nid ydynt ond catrawd fechan, er hynny y maent oil yn unfarn yn eu ceisiadau pan o flaen yr etholwyr. Addawant yr un pethau, a gosod- ant yr un cwestiynau ger bron eu hetholaethau, a mwy na'r oil, y maent yn honi bod yn unllais pan yn gosod ein cwynion cenedlaethol o flaen y Senedd Seisnig, felly os oes un o honynt yn beiddio bod yn "annibynol" y mae'n troi ei gefn ar ei addewidion ac yn fwy o rwystr i'n ceisiadau nag yw o les i ni fel gwleidyddwr. Mae ein haelodau yn hollol unfarn ar egwydd- orion eu cenhadaeth tros Gymru, ac os mai mewn man gynlluniau y gwahaniaethant credaf na ddylai hynny byth fod yn ddigon o rwystr iddynt beidio bod yn unllais pan yn hyrwyddo ein achosion. Mae i unrhyw un o honynt redeg ar ol ei fympwyon neu ei gynlluniau arbenig ei hun, ar wahan i farn y blaid fel cyfangorff, y bradychiad penaf ellid ddychmygu mewn plaid fel y blaid Gymreig. Gwyddom fel cenedl fod Mr. Bryn Roberts ar amryw droion wedi anghytuno a'r blaid Gymreig ar amryw faterion, ond pethau dibwys oeddent o'u cydmaru ag egwyddorion y mesurau a ymdrinid a hwy. Ac mae hanes ei wrth- wynebiadau yn dangos nad yw ei "annibyn- iaeth wedi bod o fawr les i ni fel pobl. Peth hawdd yw gwrthwynebu byth a hefyd heb gyn- llunio dim, pigo brychau heb fedru gwella nac awgrymu gwelliant, ac mae pob cyfreithiwr yn abl i wneyd hyn. Yr hyn sydd eisieu arnom ni yn Nghymru heddyw yw plaid gref o genedl- aetholwyr pybyr a osodant ein ceisiadau yn gadarn o flaen y Senedd a'r cyhoedd Seisnig, a hynny mewn modd pendant a diamwys. Gadewch i'r Senedd drefnu y cynlluniau ar ol i ni sicrhau cydnabyddiaeth o'r egwyddor, ond yn sicr dyledswydd cyntaf pob Cymro yw ymladd dros ein gofynion a pheidio meddwl fod ei fympwy bychan ef yn rheol sicrach na barn yr holl blaid unedig. Na, nid lie i "annibyn- iaeth o'r fath yw'r Senedd yn y dyddiau hyn, ac yn sicr nis gall Mr. Bryn Roberts, na neb o'r aelodau, hawlio y teitl-neu'r gwaradwydd-tra yn deyrngar i Gymru ac i'n gwyr galluog sy'n ymladd ein brwydr mor wrol mewn Senedd mor anghymreig ei theimlad ag yw'r Weinyddiaeth bresenol.
Gohebiaethau.
News
Cite
Share
Gohebiaethau. [Nid ydym mewn un modd yn gyfrifol am syniadau ein gwahanol ohebwyr.] LLUNDAIN A'R HELYNT ADDYSGOL. At Olygyddy LONDON WELSHMAN." SYR,—Yr ydych droion wedi gwneyd sylwaclau ar frwydr addysg Cymru yn eich colofnau yn ddiweddar, ac wedi rhyw led-awgrymu y dylai Cymry Llundain wneyd rhywbeth tuag at gynorthwyo'r Ymneillduwyr yn yr Hen Wlad i ymladd yr ornest galed bresenol ond hyd yn hyn y mae cich cais wedi bod yn ofer. Wrth hyn tueddir fi i gredu nad yw mwyafrif ein cyd- wladwyr yn y brifddinas yn cytuno a chynllun Mr.. Lloyd-George, a byddai'n werth cael sicrwydd ai dyna'r rheswm am y distawrwydd mawr sydd yma ar yr achos. Neu ynte ai amharodrwydd sydd ynom i ymadael ag ychydig sylltau er cynorthwyo'r gronfa. Myn rhai pobl i ni gredu nad yw'r C ymro Llun- deinig yn wir wladgarwr ac nas ceir ganddo wneyd dim tros yr Hen Wlad oni chaiff dul da am ei Iafur. Beth bynag ydyw'r rhfswm byddai'n werth i ni gael allan a yw polisi Mr. George yn cael ei gymeradwyo gan ein cydwladwyr yn y ddinas hon. Ai nid oes modd cael barn eich darnllenwyr ar y mater ? Yr eiddoch, &c., GLAN RIIEIDIOL. WED I'R GWAEDDI—G WAITH At Olygydd y "LONDON WELSHMAN." SYR,—Oddiar ddechreu'r flwyddyn bresenol yr ydym wedi cael cryn adfywiad yn ein heglwysi yn Llundain, a chan fod y brwdfrydedd wedi ei golli i -raddau yn ystod wythnosau yr haf y mae'n hen bryd i ni ofyn a ydyw'r cyfan i fod yn ofer ? Ai dim ond math o bybyrwch plen- tynaidd oedd y cynulliadau hwyrol a gaed, ac a yw'r gweddiau taerion a glywyd i'w rtiestru ym mysg ffurfiol- oldeb ein cyfundrefnau crefyddol ? Os yw'r Diwygiad i wneyd ei ol ar Gymry LIundain rhaid iddo droi'n weithgarwch yn ogystal ag yn irwd- frydedd defosiynol; ac nid oes un ddinas mewn bod He y mae mwy o waith i'r Cymro ei gyflawni ym mysg ei gydgenedl nac yn LIundain. Y mae yma filoedd lawer 0 blant y cyrddau gweddi Cymreig wedi eu colli yn anialwch y ddinas. a'n dyledswydd cyntaf ddylai fod i geisio adfer y rhai hyn. Beth pe caem fath o bwyllgor canolog i drefnu math o "registry" ceijedlaethol lie y gallem gadw enw a chyfeiriad pob person sydd yn dal perthynas a Chymru, a gofyn ar i bob plwyt yn yr hen wlad anfon i ni restr llawn o'r personau sydd wedi dod oddiyno i Lundain yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf. Mae'r fath lu wedi eu colli o'n heglwysi fel y gallesid am rai misoedd weithio yn ddyfal er dod o hyd i'r rhai ieuengaf tra y byddai digon o waith am y gauaf dyfodol i ni geisio dilyn ol pob alltudyn sydd wedi anghofio ei gysylltiadau boreuol. Dylid dechreu ar fyrder ar y gwaith oherwydd os gadewir y mater hyd yr Hyclref fe esgculusir pob gwaith eto fel y gwnaed y llynedd, a throir y cyfan i fod yn weddi a chan heb un math o sicrwydd y daw lies parhaol i'r eglwysi drwy hynny. Yr eiddoch yn bur, HEN AELOD. AT EIN GOHEBWYR. H. E.—Bu raid i ni dalfyru llawer ar yr ysgrif yn ein rhifyn diweddaf o ddiffyg He. Fel y gwelwch yr ydym yn cyfyngu ein colofnau yn ystod wythnosau y gwyliau. Diolch, a dewch eto. DAFYDD AP GWILYM.—Yr oedd yn ddrwg genym nas gallem gael lie i'ch ysgrif yr wythnos o'r blaen, ond fe ddeil yn ei bias ar adeg gyfaddas arall. Diolch i chwi am eich awgrymiadau, a phe caem ragor o bersonau o'ch bath i gymeryd dyddordeb yn y papyr byddai yn hawdd eu rhoddi mewn gweithrediad. E. TONES.—Nid yw'r arferiad O godi'r plant yn Saeson uniaith yn gyfyngedig i offeiriaid Cymru fel y ceisiwch honni, ond fel y mae'n waethaf dweyd, yn bet" pur gyffredin yn mysg gweinidogion a lleygwyr Cymreig yn gyffredinol. Mae'r hen syniad ei fod yn beth byn- heddig i godi'r plant yn Saeson yn bodoli mewn llu 0 deuluoedd Cymreig hyd yn awr.. D. JENK INS.—Hoffem gael yr ysgrif a. soniwch. Byddai cael barn gwr oddiallan fel chwi, am danom yn.y ddinas, yn beth a ddylai gael ein sylw parotaf. Rhoddwch air yn fuan. v NID BARDD.—Nage, ac nid beirniad hefyd- ydych yn traethu eich barn yn ddigon croyw i feirniadu beirdd, ac yn addef ar y diwedd nad ydych yn fai" Yr unig wirionedd yn yr ysgrif drwyddi yw'r ifugenw ddodwch ar y terfyn W. R. JONES.-—Fe gewch yr holl fanylion am y trer^ ond anfon i'r swyddfa yn Paddington. Gyda llaw, os X. ysgrifenu yno nodweh mai ar gais y papyr hwn y gwnaethoch hyny. Ond i'n darllenwyr ein cynorthwy fel hyn gyda'r gwahanol iasnachwyr fe'u cefnoga-nt. y well gyda'u hysbysiadau. A chofiwch fod y pethau hyny yn rhaid wrthynt i bapyr fel y CYMRO LLUNDEINIG. W. THOMAS.—Diolch am y nodiad. Yr oed wedi ei weled yn y Western Mail, ond ni chaed e wythnos ddiweddaf i ddiolch i'r papyr hwnw am cywiro. Ie, wyr i'r hen Theophilus Evans Theophilus Jones, ac nid nai fel y sylwem. unwaith yn ei hanes y mae'r Mail yn ei Ie.