The London Welshman

Nodiadau Golygyddol. EIN LLENYDDIAETH ANGHY- OEDDEDIG. Y mae adroddiad diweddaf Dr. Gwenogfryn Evans o'r gwaith sydd wedi ei wneyd ganddo mewn ymchwilio i hen lawysgrifau Cymreig, a threfnu rhestrau 0 honynt, yn dangos tu hwnt i bob amheuaeth fod genym fel cenedl ystor o lenyddiaeth sydd eto heb ei chyhoeddi, yn rhyddiaith a barddoniaeth. Nis gallwn fynegu maint ein dyled i Dr. Gwenogfryn Evans yn y mater. Nid yn unig y mae wedi cyflwyno ei fywyd i'r gorchwyl 0 chwilio, trefnu, copio, rhestru, ac argraffu cynyrchion meddyliol ein hynafiaid, ond y mae hefyd wedi gwario ei arian yn ddiwarafun. Gwir ei fod er's rhyw un-mlynedd-ar-ddeg yn cael blwydd-dal gan y Llywodraeth, ond y mae hwnnw yn mynd bron i gyd i dalu i gynorthwywyr. Fe gofir i Dr. John Rhys a Gwenogfryn ddwyn allan argraffiadau o ranau o Lyfr Coch Hcrgest yn 18S7 ac 1890. Mae £ 500 o arian Gwenogfryn yn aros eto yn yr anturiaeth honno. Credwn y cytuna pawb nad yw yn deg i unrhyw ddyn wneyd gwaith cenedl a bod yn golledwr arno yr un pryd. Cytunant o ran yr ymresymiad yr ydym yn sicr, ond yr ydym yn cael ein tueddu i amheu a gytunant i gymeryd eu rhan o'r draul. Clywsom am un yn dweyd yn ddiweddar fod treth o swllt y mis yn ddigon i ladd unrhyw achos, ac os ydym i gymeryd hanes cefnogaeth y genedl Gymreig i antur- iaethau llenyddol yn safon i farnu ofnwn fod y dywediad yn wir. Yr ydym yn bur gyfar- wydd a phasio penderfyniadau yn galw am lyfrau a chyhoeddiadau o nodwedd neillduol, ond os gofynir i ni ddwyn rhan o'r draul wedyn ciliwn o'r golwg yn lied yswil. Pan y traddodir araith mewn cyfarfod cinio Gwyl Dewi neu mewn Eisteddfod yn canmol ein hen lenyddiaeth, fe gwyd rhywun ar ei draed yn union i resynu na buasai yng nghyraedd y bobl. Ond gofyner i'r cyfryw am help tuagat hynny ac fe bledia anhawsderau afrifed. Ond ar yr un pryd y mae yn resyn fod y fath doraeth o lenyddiaeth yn aros yn guddiedig, a honno yn llenyddiaeth a deifl oleuni ar hanes ein cenedl yn y gorphenol. Os myn neb brawf o werth y goleuni hwnnw dar- llened bapyr y Proffeswr Edward Anwyl- Prolegomena to the Study of Old Welsh Poetry -yn yr adroddiad diweddaf o Weithrediadau Cymdeithas y Cymmrodorion. Rhamantwyr a beirdd cenedl ym mhob cyfnod yw ei haneswyr cywiraf. Yn eu hysgrifeniadau hwy y ceir y darluniau cyflawnaf o'i bywyd a'i chyflwr medd- yliol a chymdeithasol. Dywed James Anthony Froude mai Homer yw y penaf o'r haneswyr Groegaidd. Nid oes eisieu darllen yr un llyfr arall hebla\V yr Iliad i ddeall bywyd Groegaidd y cyfnod hwnnw. Yng nghywyddau Dafydd ap Gwilym y ceir mwyaf o wir hanes Cymru yn yr hanner olaf o'r bedwaredd ganrif ar ddeg. Ond dyna yr unig gyfnod y medrwn ddweyd ein bod ZD y yn ei ddeall, a hynny am fod yr ysgrifeniadau a daflant oleuni ar gyfnodau eraill yn gladdedig hyd yn hyn yn Ilwch y llyfrgelloedd. Mae pwysigrwydd arall yn perthyn i'r llen- yddiaeth hon, y goleuni a deifl ar deithi a nodweddion ein hiaith. Ni chafodd unrhyw iaith, fe ddichon, ei dirdynnu yn gyffelyb i'r iaith Gymraeg yn ystod y ganrif ddiweddaf. Er ein holl ymffrost o gynefindra a'r Ysgrythyr ychydig o arwyddion a geir yn ysgrifeniadau diweddaraf y genedl fod ieithwedd y Beibl Cymraeg wedi ei hastudio gydag unrhyw fanylder. Clywsom dro yn ol am bregethwr yn condemnio gramadeg dwv linell yn awdl gadeiriol un o'n heisteddfodau diweddar Bran ddu groch ar bren oedd grin, Goelfawr a hir ei gylfin, ac yn honni gan mai enw benywaidd yw bran y dylesid dweyd ei chylfin ac nid ei gylfin. Pe buasai y gwr hwnnw yn gynefin a hanes y diluw gwybuasai mai yn ei gylfin y dygodd y golomen y ddeilen olewydden at Noah i'r arch. Yr oedd y gwr lleyg a ysgrifenodd yr awdl honno yn fwy cyfarwydd ag ieithwedd yr ysgrythyr na'r gwr lien. Pe ceisiai rhyw efryd- ydd benderfynu beth yw teithi a nodweddion priod yr iaith Gymraeg yn ol ysgrifeniadau y bedwaredd-ganrif-ar-bymtheg ni fedrai byth. Mae y tryblith yn rhy ddryslyd. Ceir pob rhyw ffurf ar y geiriau, ac y mae y priod-ddulliau cyn amled a chyn arwed a'r cerrig yng ngharneddi y Wyddfa. Ond nid oes dim cymysgedd o'r fath yn yr hen lenyddiaeth mwy nag sydd yn y Beibl Cymraeg. Y mae iaith yr hen feirdd a'r rhamantwyr yn naturiol ac unffurf, ac felly yn hysain ac ystwyth. Y pwnc ydyw, sut i ddwyn y trysorau hyn 1 gyrhaedd y genedl. Onid ellid codi trysorfa i ddiogelu Dr. Gwenogfryn Evans wrth gyhoeddi y llawysgrifau sydd eisioes wedi. eu copio ganddo ac yn barod i'r wasg? Neu ynte, onid oes digon o ysbryd cenedlgarol ynom i sicrhau iddo nifer digonol o dderbynwyr i ddiogelu yr un peth ? Nid argraffiadau drudfawr sydd eisieu, eithr argraffiadau hylaw a defnyddiol. A chyda hwy dylid cael cyfanuyddwr, yn egluro y pethau anhawdd i'r darllenydd cyffredin eu deall.

Notes of the Week. A Statutory Commission.—The Government has had to bow before the storm, but it might have done so with a little more grace. It took three days' wrangling in the House of Commons before the Prime Minister and his colleagues yielded as to what was practically the unanimous voice of the nation as to how the inquiry into the Stores Scandal ought to be conducted. On Monday, Mr. Balfour offered a Select Committee of the House of Commons-which could not sit an hour between the prorogation and the re- assembling of Parliament. On Tuesday he offered a Royal Commission without statutory powers, which could neither compel witnesses to give evidence nor punish those who might commit perjury. It was only on Wednesday, when nearly every Government organ in the land had turned upon him, that he consented to endow the Commission by an Act of Parliament with all the powers necessary for the work of a thorough and complete investigation. Evidently the country is not in a mood to stand any more nonsense in respect to this matter. Corruption in high places has been winked at too long; the public service has been allowed to become subservient to personal and social interest, and certain parties have been shielded because of their connections. All this must be changed, and we have absolute faith in the five commis- sioners nominated that they will bring to light all the bad practices that have caused such a scandal, in spite of the attempts of tradition and red-tapeism to keep them hidden. They are gentlemen of the highest reputation, quite free from political taint, and of large and varied business experience. The terms of reference seem to be wide enough to cover the whole field, and, if the statutory powers will be sufficient, we shall know the truth before long and those responsible for squandering the nation's money so recklessly will have to give an account of their doings. G. K. Chesterton on Patriotism.—Not only Mr. G. K. Chesterton the most brilliant essayis