The London Welshman

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL, 1906. Deallwn fod rhaglen yr Eisteddfod Genedl- aethol sydd i'w chynnal yng Nghaernarfon yn y flwyddyn nesaf yn tynu at fod yn barod. Cyn- haliwyd cyfarfod o'r Pwyllgor Cyffredinol yr wythnos ddiweddaf, pryd y cyflwynodd amryw o'r is-bwyllgorau eu hadroddiadau ac y mabwys- iadwyd hwy. Cyrhaedda cyfanswm y gwobrwyon ^855, yn cael ei wneyd i fynu o £500 o wobrwyon cerddorol, ^"255 o wobrwyon llen- yddol, a ^100 am gelf. Yn yr adran farddonol a llenyddol ceir rhai pethau anghyffredin. Mae cystadleuaeth y gadair yn agored i awdl ar unrhyw destyn na bu mewn Eisteddfod Genedlaethol ers deng mlynedd ar hugain. "Branwen ferch Llyr" fydd testyn y goron. Rhoddir gwobrwyon am ganeuon priodol i'w canu ar gadeiriad a choroniad y bardd, am gywydd ar Eryri," ac am ddrama ar "Owen Lawgoch." Bwriedir, os gellir gwneyd y trefniadau anghenrheidiol, perfformio y ddrama yn ystod yr Eisteddfod. Ail-gynygia Cymdeithas yr Eisteddfod Genedl- aethol wobr o ^50 am draethawd ar enwogion Cymreig y ddeunawfed ar bedwaredd ganrif ar bymtheg. Rhoddir ^15 am draethawd ar Ddiwygiadau Cymru," ac am un arall ar "Ddylanwad y Deffroad ar Lenyddiaeth Gymreig." Ymhlith y testynau eraill y mae Casgliad o enwau Lleoedd ym Mon (gwobr yn cael ei rhoddi gan Mr. Ellis Jones Griffith, A.S.), Gramadeg Cymraeg Lladin," a Chasgliad o Ddyfyniadau o Lenyddiaeth Cymru." Beirniaid y farddoniaeth fyddant y Proffeswr John Morris Jones, Berw, Machreth, Elphin, Gwili, a Silyn Roberts. Ac ymhlith y beirniaid lien bydd "Alien Raine a Morfydd Eryri." Yn yr adran gerddol a ganlyn yw y prif gystadleuaethau:— Corau heb fod dan 140 na thros r60 o rif: "The Lord is Good (D. Evans, Mus. Bac.), God in the Thunderstorm" (Schubert), a "Hilda" (J. H. Roberts, Mus. Bac.). Corau heb fod dan 60 na thros 80 o rif: "Arise, All-Potent Ruler" (D. Emlyn Evans), Cwsg fy Maban (W. M. Roberts). Corau Meibion heb fod dan 60 na thros 70 o rif: "The Rising Sun (C. M. Newman), a "The Village Blacksmith" (Dr. Joseph Parry). Corau Merched heb fod dan 30 na thros 40 A desolate Shore (Cowen), a "J esu, Lover of my Soul (Dan Protheroe).

CRITICISING THE ARMY. Correspondence has taken place between Colonel Mainwaring, commanding the 23rd Regimental District, and Professor Ellis Ed- wards, Principal. of the Theological College, Bala, with reference to some remarks made during a sermon at one of the chapels at Rhos- Uanerchrugog by Mr. J. O. Jones, of Pen- rnachno, one of the students of the College, 1\1r. Jones said that the majority of soldiers were men of no principle, too lazy for any- thing, physically or mentally. Among the Congregation was Sergeant Instructor Morris, of the Royal Welsh Fusiliers, who immediately rose and as a protest walked out with his children. Colonel Mainwaring,. in drawing Principal Edwards's attention to Mr. Jones's remarks, added that he was confident that the sentiments expressed were not those held by the College. 7 Dr. Edwrards replied that he deeply regretted the remarks made by Mr. Jones, and that he would bring the subject before him when the nfoxt College session began. There the matter rests for the present.

Pobl a Phethau yn Nghymru. MAE'N amlwg fod pobl Caerdydd yn dechreu crynu yn eu sgidiau rhag ofn i Aberystwyth fynd a'r Llyfrgell Genedlaethol. Defnyddiant eu holl alluoedd i atal hynny. Y dodge ddiweddaf ydyw ceisio cael allan fanylion y cytundeb sydd yn sicrhau Llyfrgell Peniarth i Aberystwyth doed a ddelo. Ysgrifenodd Maer Caerdydd at Syr John Williams ac at y Prif- athraw Roberts i ofyn iddynt hysbysu dar- pariadau y cytundeb. Ond yr ateb a gafodd ydoedd y rhoddid y cyfryw o flaen y Pwyllgor Neillduol o'r Cyfrin Gyngor sydd i benderfynu y safle. FEL arfer ar y iaf o Fai, cynhaliodd Undeb Chwarelwyr Gogledd Cymru ei gyfarfodydd blynyddol yng Nghaernarfon. Dywedir mai teneu oedd y cynulliad eleni, a phriodolir hynny i'r tywydd. Yn ol adroddiad y Trysorydd nid oedd cyfraniadau yr aelodau yn ystod y flwyddyn yn ddim ond £960. Pan gofir gynnifer o filoedd yw chwarelwyr Arfon a Meirion, y mae yn amlwg fod yr Undeb yn fethiant hollol yn eu plith. Cyfeiriodd y Cadeirydd yn ei anerchiad at yr anghytundeb rhwng rheolwyr Chwareli y Cwmni Cydweithiol a nifer o'u gweithwyr, a dywedodd fod Chwarel Pant-dreiniog wedi ei phrynu gan y Cwmni am bris rhy uchel ac yn groes i gyngor Swydd- ogion a Phwyllgor yr Undeb. Yn y cyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr llywyddwyd gan Mr. Bryn Roberts, ac yr oedd Dr. Henry Jones (Glasgow) ymhlith y siaradwyr. Y MAE'N gof gan lawer ddarfod i'r newydd- iaduron Seisnig a thramor dalu mesur helaeth o sylw i'r Deffroad wythnosau cyntaf y flwyddyn. Erbyn hyn y mae y wasg ddyddiol yn brysur gyda gwrthrychau ereill. Tro y misolion sydd bellach. Wele restr o'r cylchgronau a'r erthyglau. am fisoedd Mawrth ac Ebrill. Ni honir fod y rhestr yn gyflawn :— The East and the West Y Diwygiad yng Nghymru. Good Words" Evan Roberts Glowr a Diwygiwr. "Homiletic Review": Evan Roberts a Di- wygiad Cymru. Missionary Review" Y Pentecost Cymreig. "Occult Review": Dirgelion Sir Feirionydd. "Quiver": Cymru a'i Hen Ddiwygwyr. "Review of Reviews (Australia): Deffroad Cymru ac E. Roberts. "World of To-day Y Diwygiad Cymreig. La Revue" (Ffrainc): Y Deffroad Crefyddol. Rassegna Nazionale (Yr Ital) Adfywiad Cyfriniaeth. MAE'N anhawdd peidio chwerthin yn ddifrifol wrth ddarllen mynegiadau cyfeiliornus,, ysmala, rhai o'r hen deithwyr Seisnig yn eu cyfrolau difyrlawn o berthynas i Greigiau'r Eira" (I- Snowy Mountains "). Dyma ddywediad Cadben Medwin yn ei "Angler in Wales, Snowdon, as its name implies, is covered with perpetual snow." Hysbysa un doniol arall,- Snow is always to be found in this alpine region." Ymfflamycha ereill i'r un cyfeiriad. Rhydd Pennant amseriad yr eira ar y Wyddfa o. Dachwedd hyd Fai. Y mae crib Brenhines y crwydrawl gymylau" (chwedl Glaslyn), gryn 780 o droedfeddi islaw lefel eira tragwyddol." Ar rai tymhorau caled, gwelwyd eira ar ein cribdyrau mawreddog ganol mis Mehefin. PRIN y bydd gwyr Llandilo a Llanybyther yn gwneyd sylw o ddynion cyffredin ar ol hyn, oblegid y mae y Dywysoges Christian wedi eu hanrhydeddu a'i grasol bresenoldeb BYDD yn dda gan liaws ddeall fod y diddan Watcyn Wyn yn well ei iechyd nag y bu; er fod lie i wella rhagor. Y mae y dysteb genedl- aethol iddo yn cael cefnogaeth gyffredinol. Bydd yn cael ei chau yn fuan, ac felly goreu po gyntaf i'r rhai a fwriadant gyfranu gyflawni eu bwriad. Y Cynghorwr Edward Thomas (Coch- farf), Caerdydd, yw y trysorydd. DEALLWN fod llyfr hymnau a thonau an- enwadol yn cael ei baratoi ar gyfer yr eglwysi Cymreig yn Neheubarth Affrica. Y Parch. D. Gwynfryn Jones, gweinidog yr Eglwys Gymreig yn Nhref y Penrhyn, yw y golygydd. CYRHAEDDA y Parch. W. Hopkyn Rees, y cenhadwr Cymreig adnabyddus yng Ngogledd China, i'r wlad hon yr wythnos yma, a bydd yn cymeryd rhan yng nghyfarfodydd blynyddol Cymdeithas Genhadol Llundain yr wythnos nesaf. Brodor o Gwmafon, Morganwg, yw Mr. Rees, a bu am rai blynyddoedd yn weinidog yn Llechryd, Sir Aberteifi, cyn iddo fynd allan i China. MAE son wedi bod ym mysg y brodyr Methodistaidd am gyhoeddi Dyddlyfr Howell Harris," yr hwn sydd mewn llawysgrif an- mhosibl ei darllen ymron, yng Ngholeg Trefecca. Amheuir a oes rhywun yn fyw sydd wedi gallu myned drwy y dyddlyfr i gyd. Rhyfedd y cysondeb difwlch wrth ysgrifenu eu helyntion, oedd mewn cydoeswyr fel John Wesley a Howell Harris. Dywedir fod yr olaf yn arllwys allan ei holl feddwl yn y cofnodion a ysgrifenai, a'u bod yn dangos gonestrwydd dihafal a ffydd- londeb mawr yn hyn o beth. HYSBYSIR, mewn modd swyddogol, y bydd i'r Pwyllgor o'r Cyfrin Gyngor a benodwyd i ystyried a phenderfynu pynciau neillduol cysyllt- iedig a sefydliad yr Amgueddfa a'r Llyfrgell Genedlaethol yng Nghymru, gynal eu cyfarfod cyntaf dydd Sadwrn, Mai i3eg. Dylai pob hysbysrwydd, &c., a fwriedir ei roddi o flaen y Pwyllgor fod yn llaw Clerc y Cyngor lawn deng niwrnod clir cyn y dyddiad crybwylledig. Y MAE Gwyneth Vaughan newydd ysgrifenu nofel arall yn sylfaenedig ar ddiwygiad 1859. 0 Gorlannau y Defaid" ydyw teitl y llyfr, a chyhoeddir ef gan Spurrell a'i Fab, Caerfyrddin. WEDI ei symbylu gan gywreinrwydd y mae un gohebydd wedi bod yn cyfrif y gwahanol enwau yn nyddlyfr yr Annibynwyr. Fel hyn y safant :-Jones, 97; Davies, 90; Evans, 77; Williams, 72 Thomas, 51 Rees, 25 Griffiths, 24; Hughes, 20; Lewis a Roberts, 18; Morgans, Phillips, a Jenkins, 15; Richards, 14; Owen, 13; Edwards, James, a Lloyd, II; Morris, 10. YMDDENGYS ystori hynod o ryfeddol yn un o newyddiaduron y Deheudir ynghylch y diweddar Lewis Jones, un o sylfaenwyr y wladfa Gymreig yn Patagonia. Gwyddai y rhai a'i hadwaenant am y cyfeillgarwch mawr oedd rhyngddo ef a'r diweddar Isaac Ffoulkes (" Llyfrbryf.") Un noswaith, wedi i'w ferch, Eluned Morgan, gyrhaedd Patagonia o Gaer- dydd, eisteddodd am ychydig wrth ochr gwely ei thad, yn ddisymwth torrodd Mr. Jones allan i wylo. Gofynodd ei briod iddo beth oedd y mater. Atebodd, Mae 'Llyfrbryf' wedi mynd." Rai wythnosau wedi hyn, darllenodd Mrs. Jones ac Eluned Morgan yn y newydd- iaduron Cymreig a ddaethant i Batagonia lod "Llyfrbryf" wedi marw yn yr un awr ag y dywedodd Lewis Jones fod Llyfrbryf' wedi mynd." Pwy all esbonio hyn ?

Nos Iau nesaf cynhelir cyfarfod i ddathlu jiwbili talu dyled Capel y "Gohebydd," Barrett's Grove. Cymerir y gadair gan Gadeirydd Undeb yr Annibynwyr—Josiah Thomas, Ysw., Lerpwl, a chymerir rhan gan amryw o weinidogion enwog y dref a'r wlad.