Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
UNDEB Y DDRAIG GOCH.
UNDEB Y DDRAIG GOCH. Gwlad y Cymdeithasau a'r Undebau yw Cymru, ac wele "Undeb" arall wedi ei hychwanegu at y nifer. 0 ba le y tarddodd, nis gwyddom yn sicr, ac y mae ei chenhad- aeth hyd yn hyn yn beth nas gellir ei iawn ddeffinio cs dygir unrhyw fath o gysondeb i ymdrin a'r raanylion. Dywedir gan yr hyr- wyddwyr mai Cymdeithas Gymreig yw, ond y mae'n resyn mai Saeson sydd fwyaf blaenllaw gyda'r gwaith yn y cyfarfodydd cyhoeddus, ac hyd yma mae mwy o Saesneg wedi ei siarad ynglyn a hi na'r cyffredin o Gym- deithasau nas honant fod o les arbenig i iaith ein gwlad. Hysbysir ni fod i Undeb y Ddraig Goch y tri amcan arbenig a ganlyn (I) Cefnogi siarad Cymraeg yng nghartreti ein gwlad. (2) Adfywio efrydiaeth o ganu'r delyn. (3) Meithrin chwaeth at wisgo dillad Cym- reig. Felly gwelir fod yr amcanion yn ddigon da mor bell ag y maent yn myned, ond yn sicr y mae yna rywbeth pw)sicach mewn bywyd na gwisgo, clos penlin a chwareu telyn fel ag a awgrymir yn y ddwy reol olaf, a chredwn y bydd raid wrth rywbeth mwy sylweddol na hyn cyn y gorfoda'r Gymdeithas i Gymry ieuainc ein gwlad eu derbyn gyda chalon agored a chyda'r brwdfrydedd a haedda. Ychydig ddiwrnodau yn ol, caed cynhadledd o'r aelodau yn Aberystwyth, o dan lywydd- iaeth y Prif-athraw Roberts, ac ar y Uwyfan wedi eu dilladu mewn gwisgoedd Cymreig oedd yr Anrhydeddus William Glosson o'r Ynys Werdd, ynglyn a'r ysgrifenyddes, Miss Mailt Williams a'i brawd. Yr oedd yno hefyd amryw wyr blaenaf ein gwlad yn bresenol. Wrth agor y gweithrediadau, dywedodd y Prif-athraw Roberts fod amcanion y Gym- deithas yn syml iawn. Y prif amcan oedd cefnogi siarad Cymraeg yn y eartrefi. Yr oedd gwaith y gymdeithas yn wahanol i Gym- deithas yr Iaith Gymraeg, yn gymaint ag mai amcan yr olaf oedd sicrhau i astudiaeth o'r Gymraeg y lie priodol yn ysgolion y wlad, Nid oedd yn un ddadl yn erbyn ffurfiad y gymdeithas i ddweyd nad oedd yn gorchuddio yr holl dir, oblegyd cyhyd ag y byddai ei gwaeth yn sylfaenedig ar egwyddor uniawn byddai ei hymdrechion o werth. Darllenodd lythyr oddiwrth yr Anrhyd. Mrs. Bulkeley Owen, yr hon a ofidiai fod y boneddigion Cymreig wedi anghofio eu hiaith eu hunain. Dywedai hi fod yn mryd y gymdeithas gynyg gwobrwyon am gylch-ddarllen cartrefol, ac am ganu telyn, a chrybwyllai nad oedd lie yr hen delynor mewn gwesty adnabyddus yn Llangollen wedi ei lanw. Buasai hi yn caru clywed ychwaneg o alawon cenedlaethol, ar lafar a thant, yn yr Eisteddfod Genedlaethol, a therfynai drwy ddatgan ei hargyhoeddiad gyda golwg ar brydferthwch a pharhad b! ethyn a chynesrwydd y wlanen Gymreig. Traddodwyd anerchiadau gan Archddiacon Meirionydd, yr Anrh. William Gibson, a Father Jones. Dywedodd Mr. Gibson fod y Gaelic yn cael ei dysgu yn awr gan Wyddelod yn Llundain a'r trefi Seisnig, a thalai y Llywodraeth am ei dysgu yn Manchester. Ar gynygiad y Parch. W. Morris, ac eiliad y Proff. Edwards, cytunwyd i sefydlu cangnen yn Aberystwyth, a phenodwyd pwyllgor i'r pwrpas.
MARWOLAETH " Y GYMRAES 0 GANAAN."
MARWOLAETH Y GYMRAES 0 GANAAN." Hysbysir marwolaeth Mrs. Josey-enw mor- wynol yr hon oedd Margaret Jones, brodor o Rhosllanerchrugog, ac a adwaenid lawer o flynyddau yn ol yng Nghymru fel "Y Gym- raes o Ganaan yr hyn a gymerodd le yn ei phreswylfod yn Queensland, Awstralia. Trafaeliodd lawer yn ei hoes, a daeth i sylw gyntaf drwy gyhoeddi cyfres o lythyrau ar banes ei hymweliad a Chanaan, dan y ffugenw Y GjmiJtso Caraen." Yn ddiweddarach cyfcoeddwyd y llythyrau yn llyfryn. Wedi bod am rai fclynyddoedd yn trafaelio, dych- welcdd i Gymru a thraddcdodd gyfres o ddar- litkiaua dyncdd sylw mawr. Yr oedd hi yn ddiau yn un o ferched enwocaf Cymru, ac fel teithydd, areithydd, a llenydd, gwnaeth lawer i enill parch ac edmygedd dwfn ei chydgenedl. Treulicdd flynyddoedd olaf ei hoes yn Awstralia.
- GohebSaethaua
GohebSaethaua Y "BRITISH MUSEUM." At Olygydd CELT LLUNDAIN. STR,—Yn sicr, syniad hapus o eiddo Mr. Ernest Rhys, yr wythnos o'r blaen, oedd gwahodd Cymry ieuainc Llundain gydag ef drwy yr Amgueddfa Bryd- I einig, a gobeithiaf fcd yr ymweliadwedi codi ynddynt' awydd am jmborthi ar grynhoad meddyliauyr oesau geir yno. A yw Cymry ieuainc Llundain yn sylweddol fod yn. y fan hon ddefnyddiau i gyfoethogi yr hen wlad ? Y mae yr amser i aros yn y ddinas yn brin i lawer un ac wrth fod dymchweliad yr Ymherodraeth Brydeinig yn cymeryd lie nid oes amser i'w golli. Yn sicr, heddyw yw dydd Cymru, dyma ddydd ei hymweliad Y mae diwylliant uwch na diwylliant y Rhufeiniaid ger ei Haw. Ond beth y mae bechgyn ieuainc ieuaino Cymru yn Llundain yn ei wneyd ? Ai nid myned gyda'r lli ? Gwaith, capel, a gwely, dyna eu hanes. A. rhai ereill ar y Sul ac ambell noson waith yn myn'd i Hyde Park i ganu Cymraeg er mwyn i'w vanity gael ei gosi. Pwy debyg i ni am ganu Maent yn meddwl fod y Saeson yn dwfn ryfeddu at eu canu- Yr hyn sydd wagedd a gorthrymder ysbryd. Gwagedd o I wagedd Onid oes rhywun all organiso Cymry ieuaino y Brifddinas yn fintai o wyr cryf, gwrol a wna ymosod ar feddianau (meddyliol) y Saeson, a chyda rhuthr yspeilio yr Aiphtiaid Seisnig hyn sydd yn awr ar So -cyn y delo y barbariaid a'r ysgythiaid i'w han- rheithio-ac a ddwg gyfoeth y gwareiddiad Seisnig yn rhodd ac yn etifeddiaeth i'r Hen Fam Wiad ? Os bu diwrnod erioed pan y mae cyfle i'r Cymro, a'r Cymro yn Llundain yn arbenig, i fyw,. a rhoi ei hun o holl lwyrfryd ei galon er adeiladu. dyfodol yr Hen Wlad, careg ar gareg, pob un yn ok amrywiaeth ddoniau, nid er mwyn hunanoldeb end. er adeiladu Teml a fo ynddi sylwedd a pharhad ac a fo yn hyfrydwch ac iachawdwriaeth i'r byd-dyma y y 1)YDD \r eiddoch, &c., CYMRO. CHWARELWYR BETHESDA A'R CYF- ARFOD YN RADNOR STREET. At Olygydd CELT LLUNDAIN. SYR,—Caniatewch ychydig o'ch gofod i mi wneyd- rhai sylwadau ar y llith a ymddangosodd yn eich, rhifyn diweddaf o dan y penawd uchod wedi ei ar- wyddo gan un J. W. E. Yr wyf yn edmygu yr amcan sydd mewn golwg gan y pwyllgor sydd wedi ei ffurfio yn Chelsea er gosod achos y chwarelwyr o flaen y cyhoedd, ac i goisio cael cydymdeimlad sylweddol er eu cynorthwyo yn mhob modd posibl, ac yr oedd yn ddrwg iawn genyi fi a Iluaws o Gymry twymgalon ereill ein bod yn an- alluog i fod yn bresenol yn y cyfarfod yn Radnor Street, a'i fod wedi troi allan yn fethiant mor siom- edig. Ond ffolineb i'r eithaf ydyw i J.W.J.' ei briodoli i ddiffyg cydymdeimlad a'r mudiad, nac ychwaith i'r grefydd a broffesir gan Gymry Chel- sea. Mae Cymry Llundain, mewn nifer fawr o engreifftiau, wedi gwneyd llawer iawn er mwyn y chwarelwyr a ffeit:d I J. W. E.' faint a fyno, mae y gwragedd yi glyn a'n capelau Cymreig mor barod. i aberthu, ac yn wir y maent yn barhaus yn aberthu mwy er mwyn amcanion Cym-- reig na rhai o'r Sais-Gymry sydd yn cael eu henwi ganddo ef yn ei lith, amcan penaf pa rai ydyw cael cheap advertisement" lleol iddynt eu hunain. Ond pa betb, ysywaeth, sydd yn cyfrif am fethiant y cyfarfod yn Radnor Street fel cynulliad ? Os oedd. 'J.W.E.' yn bresenol, ac nid wyf yn amheu ei fod,. I fe ddylasai nodi'r ffaith, i'r cadeirydd roddi rhes- ymau digonol dros hyny, sef ymrwymiadau blaen- orol gan y lluaws mawr Cymry ceddynt yn ab senol. Yr oedd tri chynulliad y noson hono ag oeddynt: yn milwrio yn erbyn cyfarfod Radnor Street. 1. Yr oedd cyngherdd blynyddol Barrett' Grove, wedi ei hysbysu fisoedd ymlaen- llaw. 2. Yr oedd cyngherdd blynyddol y Drapers; a'r Warehousemen. 3. Yr oedd ciniaw flynyddol Llaethwyr Llundain. Ac os oedd y pwyllgor yn hysbys o'r tri chynull- iad uchod pan ddarfu iddynt nodi noson eu cyfar- fod, ffolineb o'r mwyaf ydyw iddynt hwy feio neb- ond hwy eu hunain am yr amryfusedd. Nid wyf yn deall sut y gallai'r pwyllgor ddis- gwyl dim yn wahanol i'r hyn gawsant, sef siom-- edigaeth, wrth ystyried y brys mawr gyda pha un., y penderfynwyd ar ac y galwyd y cyfarfod ynghyd -dim ond un wythnos o rybudd i ac y mae ein, sefyllfa fel Cymry yn y Brifddinas y cyfryw a'i gwna yn amhosibl cael cyfarfod llwyddianus heb- lawer iawn mwy o rybudd nag wythnos, fel y gwyr pawb sydd wedi cael rhyw gymaint o brofiacb gyda phethau o'r fath. Felly, os yw J.W.E.' am wybod pwy i'w feio am- fethiant y cynulliad, peidied a beio Cymry, gwyr na gwragedd Clielsea, ond aed at y pwyllgor pen- odedig. Yr eiddoch, &c., CYMRO CYSON.
[No title]
Caed ychwanegiad yn y teulu brenhinoB ddydd Sadwrn, pan y ganed mab i Dywysog a Thywysoges Cymru. Mae'r fam a'r bychan yn dod ymlaen yn rhagorol. Hwn yw eis pumed plentyn.
Barddoniaeth.
Barddoniaeth. YMDAWELU. Y Ii y pell unigedd Fel aderyn claf, Hyd nes daw gorfoledd Ymdawelu wnaf. Gwn fod genyf galon Ond mae yhddi glwyf. Ac yn ngwawr gobeithion Ymda-welu 'r wyf. Er mai poen a blinder Ar yr yrfa geir, Gyda difrif bryder Ymdawelu wneir. Disgwyl gloywach cyfnod Yma'r wy' 'n ddi-baid, Ac os hir yw'n dyfod Ymdawelu raid- Wedi gauaf adfyd Daw dymunol haf, AcynDgbolfanwylyd Ymdawelu gaf. Hawddgar haf digwmwl Hir y bo'n parhau, 0 mor felus meddwl- Ymdawelu'n dau! Llansannan. TBEBOR ALED. SEREN BETHLEHEM. Buddugol. Y Seren ysblenydd ar lasfron yr wybren Oedd ddwyfol genhades i'r gwledydd i gyd, Llewyrchai'n eithriadol uwch meusydd daearen Er dangos yn 11awen Waredwr i'r byd Arweiniodd y doethion i wel'd y Messia Mewn llety anifail yn Bethlehem dlawd, Mae heddyw'n Oleuni y Bjd," Haleliwia I Rhown iddo Hosana, daeth i ni yn Frawd. Oedd Seren ryfeddol, a'i henw'n anfarwol Rhwng ser ffurfafenol disgleiriai'n fwy pur Na'r un oedd o'i hamgylch, ei gwen oedd fwy Dwyfol I OAvg y dynol, a-i goleu'n fwy clir; Bu'n dyner forwynig i Awdwr tangnefedd Gweinyddodd yn siriol uwben Ei wael gryd, Esgynodd o dlodi i Nefol anrhydedd Lle'r estyn drugaredd i dlodion y byd Llewyrcha goleuni y Seren diwy'r oesau Uwch byd o bechodau dan emrynt y nos, Ei henw a wasgar bryderon a chroesau A llcna galonau yn niwloedd y nos; Diflana'r gcfidiau yn Afcn y Bywyd Sy'n llifo o Bethle'm yn loew ei lli', Gan arllwys ei dyfroedd yn aber y Gwynfyd— Mor hyfryd maddeuant tragwyddol i ni. Ti, Seren nefolaidd, diwy burdeb dy neges Siriolwyd gwavr gobaith dynolryw i gyd, Y mffiaehiad goleuni o gyfnod dy hanes Wna'r Defoedd a'r ddaer yn gynes o hyd Yr oesau edmygant y bur enedigaeth A'r drudfawr anrhegion adlonent Ei drem, Teyrnasa yn dyner ar haul goruchafiaeth, Ar lu'r greadigaeth a thref Bethlehem. Ti, Seren dryloew, mae calon awenydd Yn caru dy enw swynhudol o hyd, Arweinia fy enaid i wyddfod Creawdydd, Goleua dywyllwch, caddugawl y byd Eneinia fy nghalon ag olew gorfoledd A'm dwyn i anrbydedd byd arall i fyw, Lie caf, wedi'm puro, Ei wel'd yn Ei fawredd Ar lwyfan tagineff-dd anfeidrol fy Nuw. Willesden. LLINOS WYRE.