Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
:- - ~ EBEN JONES.
EBEN JONES. Ofer y chwilir am enw Eben Jones ymysg y llyfrau bywgraffyddol Cymreig er hyny, Cymro ydoedd o waedoliaeth ac ymdrin a hanes ei fywyd a'i waith y bu aelcdau Cym- deithas y Brythonwyr nos Iau cyn y di- weddaf. Hanai o rieni crefyddol Cymreig, a ganwyd ef yn ardal Cancnbury, yn gynar yn nechreu y ganrif o'r blaen. Yr oedd iddo, hefyd, un chwaer ac un brawd; ac yn ol pob tebyg cafcdd y tri eu dwyn i fyny ar aelwyd glyd, mewn dull parchus, ond mewn awyrgylch hollol Biwritanaidd. Ni cbaniateid ond y Beibl a chyfrolau a pregethau i fod yn gym- deithion y plant, ac alltudid pawb o'r beirdd poblogaidd o'r bwrdd tra yr edrychid ar Byron fel math o gorfforiad daearol o'r un dnwg ei hunan. Anfonwyd Eben Jones yn foreu i'r ysgol yn ardal Highgate Hill, gan ei dad Robert; ac yno, prif bynciau y plant oeddent duwinydd- iaeth a rhifyddiaeth. 0 dipyn i beth, daeth Eben er hyny yn fwy eang ei wybodaeth, a chafcdd hyd i gyfrol Carlyle, o dan y penawd, Sartor Resartus," a darllenwyd hi yn awchus gan y tri phlentyn. Drwy y gyfrol hon, caw- sant welediad newydd ar ddyn, mai nid peth i'w ddiystyru ydoedd; ac o'r adeg hono, dechreuasant ymhyfrydu yng ngweithiau llen- cricn goreu eu dydd. Pan cedd y plant yn dechreu eu gyrfa mewn bywyd,tuag ugain oed, aeth y tad i fyw i Gymru, a chafodd Eben safle fel clerc yn un o fasnachdai y Mincing Lane. Yno dechreu- odd farddoni, a chyhoeddwyd rhai o'i ddarnau ar y pryd. Collodd ei unig cWwaer yn gynar ar ddechreu yr yrfa, a bu yn ergyd trwm iddo. Yn 1843, cyhoeddwyd ei unig gyfrol, sef casgliad o dan y penawd "Studies in Sen- sations and Events," ond derbyniad oeraidd iawn a gafodd y gwaith. Yr oedd y beirniaid Seisnig yn rhy gul eu syniadau i ganfod ei newydd-deb, a'r canlyniad oedd iddo yntau ddigaloni ac atal rhag cyhoeddi dim o'i weithiau ond hyny. Er iddo gael ei gondemnio ar y pryd, daeth beirdd galluocaf y wlad ar 01 hyn i'w edmygu,f;megis Dante Rosetti, Browning ac ereill; a chyfrifir rhai o'i ddarnau fel darnau teilwng o'u cydmaru a'r pethau mwyaf clasurol a thyner yn iaith y Sais- Amser terfysglyd oedd hi tua chanol y ganrif. Dyma'r adeg yr oedd y 'Chartists yn enill tir, a tier yw fod Eben Jones hefyd yn cydymdeimlo a hwy, os nad yn gefnogydd agored i'r oil. Y Siartiaid oedd ei gyfeillion agosaf, a dengys ei ganeuon fod ei galon a'i feddwl dros wella'r cyflwr dynol. Yn 1860 y bu farw, pan nad oedd ond 40 mlwydd oed; ac er yn freuddwydiwr breudd- wydion, ni welodd ac ni ddeallcdd ei oes mo'r dyn. Heddyw, mae'r critic Seisnig wedi gwneyd cy ifawnder ag ef, a rhcddir hyd yn ced le iddo yn y Geiriadur Bywgraffyddol Cenedlacthol-er fed rhai gwallau yn hwnw. Eto, cydnabyddir yn lied gyffredin mai bywyd aflwyddianus a fu. Llais yn gwaeddi mewn anialwch ydoedd, heb obaith am adsain; ac ni chaed mo'r adsain chwaith hyd res i'w ddilynwyr barddonol godi ccffa ar ei fedd drwy ddysgu i barchu ei waith a'i allucedd fel meddyliwr, gweledydd a bardd. Mr. Hooson fu yn traddodi yr amlinelliad o hanes y gwr a bu cryn siarad ar derfyn y papyr, a'r farn unol oedd y dylid sicrhau gwaith y Cymro Llundeinig hwn er mwyn yr "hen, hen amser gynt."
LLYFRAU NEWYDDION.
LLYFRAU NEWYDDION. Ychydig yw nifer cyheeddiadau bIynyddol y Cymry. Ar yr adeg hon o'r flwyddyn, ni welir dim ar bob astell o lyfrfa'r masnachwr Seisnig ond rhes o flwyddiaduron a llyfrau addas i dymhor y Nadolig ond am dancm ni, Gymry, boddlcnwn ar i ereill ein hudo a llenyddiaeth dymhorol, a deuwn ninau yn ol ein harfer a/n llyfrau can allan pan fo'r ys- bryd yn ein symud ac amgylchiadau ereill yn caniatau. Y dydd o'r blaen, troisom i fewn i siop lyfrau fawr yn un o drefi Cymru, gan ofyn am flwyddiadur Cymraeg; a'r ateb oedd nad oedd y fath beth mewn bod i'r cyhoedd. Anturiem fod y gwr yn Fethcdus, a dywedais wrth y siopwr fed blwyddiadur gan y gwein- idogion Cymreig. 0, oes meddai yntau, "ond pethau arbenig i'r enwad yw y rheiny, ac ni thai i neb o'r tuallaneucymeryd." Ryw- fodd neu gilydd mae'r llyfrau hyn yn cael eu cadw i gylch cul yr enwad i ba un y perthyn- ont, a hysbysir ni hefyd mai Diary Saesneg sydd gan bedwar o bob chwech o'n harwein- wyr crefyddol. Os yw hynyna yn wir, nid rhyfedd na roddir y cyhoeddusrwydd priodol iddynt. Gan y genedi Seisnig a chan ein cym- ydogion ar y Cyfandir, rhoddir pwys arbenig ar ddwyn allan lyfrau blynyddol ac almanac- iau pwysig ond rywfodd neu gilydd mae'r grefft hon wedi syrthio i ddinodedd yn ein mysg ni Gymry. YR ALMANACIAU. Nid oes ond tri chyhoedd- iad Cymreig yn ymddangos o dan y teitlau hyn, ac nid yw'r tri ond llyfrau eRINIOG I Ai nis gall y genedl gynal rhai rhagorach na'r rhai'n ? Mae'n wir fod y tri pamphledyn hyn yn rhai hynod o rad; ond nid er hyfforddiant y genedl eu cyhoeddir fel rheol. Daw un allan gan gyhoeddi hanes am lyfrau mwyaf pob- logaidd y genedl, a gwnant lawer o les yn ddiau wrth gadw teitlau y llyfrau hyn o flaen y werin-bobl, a mawr dda i'r cyhoeddwyr os ca'nt gan y genedl fel hyn i dalu am lyfr- restr y naill flwyddyn ar ol y llall. Ond, yn sicr, fe ddylid ei wella bellach a'i wneyd yn gyhoeddiad cenedlaethol. Almanac arall a ddygir allan, i'r unig amcan o gyhoeddi man- ylion am gyfferi arbenig, ac mae'r wlad yn ddigon parod i dalu eu ceiniogau er mwyn darllen hanes am hen bobl wedi cael gwared- igaethau gwyrthiol oddiwrth ddiffyg treuliad, lumbago, yr anwydwst a'r frech goch a phob clefyd arall o gur yn y pen i gyrn ar draed; a'r oil drwy fanteisio ar ddogn amserol o'r cyfferi hwn. Y mae Hen Gymro," hefyd, o ardal Aberteifi mor hyf a dwyn ei almanac yntau allan, wedi ei gyfaddasu a'i seilio ar brophwydoliaeth un Francis Moore a cheir ynddo gryn lawer o f&n hysbysiadau am bettau a berthynant i gyffiniau siroedd Aberteifi a Chaerfyrddin. Ond ar wahan i'r trioedd hyn, nid oes genym un almanac cen- edlaethol. Mae yna lawer iawn o ffeithiau y gallesid eu casglu am Gymru ac ynglyn a Chymry, a chredwn pe cymerid at y gorchwyl y gallesid cael blwyddiadur hynod o dderbyn- iol a Ilawn o hyfforddiant, ac ei gwerthid ar hyd a lied y wlad pe cawsai sylw priodol ar y cychwyn. Hyderwn y cymer rhywun at yr anturiaeth un o'r blynyddau nesaf yma. Feallai y dywed rhywun nad oes angen am gyhoeddiad blynyddol ac nad yw nifer y llyfrau Cymreig yn werth y draul o'u cy- hoeddi ond pwy bynag a ddywed hynyna, nid yw yn gwybod am haner y cyhceddiadau Cymreig a ddygir allan fis ar ol mis. Er mwyn cael rhestr gyflawn o'r llyfrau Cymreig a gyhoeddir, nis gwyddom am ddim tebyg i'r PUBLIC LIBRARY JOURNAL, sef chwarterolyn a gyhoeddir ynglyn a Llyfrgell Caerdydd. Saif hwn ar ei ben ei hun 0 ran pris a gwerth ac amcan; a thylawd, yn wir, yw y gwr na wnel ei sicrhau yn rheolaidd. Er mai ynglyn a Llyfrgell Caerdydd ei cyhoeddir, y mae yn addas i'r holl genedi; a lledaenir ef i bob rhan o fyd lie y ceir pobl yn cymeryd dydd- ordeb mewn llenyddiaeth Gymreig, am y rhestr ragorol a geir ynddo o gyhoeddiadau diweddaraf y gened!. Yn wir, i bob efrydydd a lienor yng Nghymru, ac o'r tuallan i Gymru, mae'r rhestr hon yn anhebgor. Mae'r Americaniaid a'r Saeson, er's blynyddau lawer, yn cyhoeddi rhestri o'u llyfrau new- yddion hwy yn wythnosol. misol, chwarterol a. blynyddol; ond dyma'r cynyg cyntaf erioed i wneyd yn hysbys i'r byd gynyrchion meddwl y Cymro, a phobpeth a gyhoeddir ym mhob iaith, o chwarter i chwarter, am ein hiaith, a'n gwlad, a'n cenedl. Cofnoda'r rhestr Gymreig sydd yn rhifyn Rhagfyr gant a thri o lyfrau a phampledau, gyda phcb manylion am eu cy- hoeddwyr, eu hargraffwyr, eu maint, eu pris, a'u diwyg. Nid hawdd dyfalu gwerth cyn- yddol, parhaol, mawr y rhestri hyn ymhen ychydig ftynyddau, Ac nid yw pris y Public Library Journal, wedi ei argraffu yn y modd goreu ar bapyr campus, ond ceiniog, llai na digon i ddwyn ei draul; a gellir ei gael yn rhad drwy'r llythyrdy am flwyddyn am wyth geiniog, neu am dair blynedd am ddeuswllt. -Anfoner am dano at Mr. John Ballinger, Central Library, Cardiff.
Advertising
CLAPHAM JUNCTION CHAPEL, BEAUCAMP ROAD, S.W. "CARTREF ODDI CARTREF" NOS NADOLIG, .1902. CYSTADLEUAETHAU MEWN CANU AC ADRODD. PRIF DDARNAU- Unawd, The Lost Chord" (Sullivan),. Gwobr, jBl Is. a Medal Arian. Adroddiud, Y Diwedd (gan J. T. Job). Gwobr, m 10s. GYFARFOD I DDECHREU AM 6.30. Am fanylion pellach ymofyner a'r Ysgrifenydd TOM JONES, 79, TynehamRd., Lavender Hill, S.W FOOTBALL. LONDON WELSH F. UPPER CLAPTON AT LOWER WELSH HARP, HENDON, ON SATURDAY, DEC. 20. ADMISSION, 6d. Trains-2.9 and 2.19 Moorgate Street. 2.30 St. Pancras (Book to Hendon).
Oddeutu'r Ddinas.
a chafwyd cyfarfcd hyncd o wresog a brwd- frydig. Amhcsibl iloddi gwell tystiolaeth i'r dadganvyr—Miss Gwennie WilJiams, Miss Sarah Dovics, ac hefyd i Miss Nellie Owen a Mr. Seth Hughes—nag a geir yn y ffaith iddynt bcb un orfod ateb i alwadau y gynulleidfa am encore. Mae Miss Davies a Mr. Hughes, wrth gwrs, yn adnabyddus yn ein plith fel cantorion o fedr ac o radd uehel, ac y mae Miss Gwennie Williams—er nad yw wedi bed yn Llundain end er's ychydig amser —eisoes wedi gwneyd enw iddi ei hunan yma fel cantores bcblogaidd. Cancdd Miss Wil- liams y tro hwn hefyd gyda'i mwynder a'i gweddeidd-dra arferol. Amlygwyd cryn ddyddordeb yn ymddangosiad Miss Mollie Owen. Dyma'r tro cyntaf i Gymry Llundain gael y pleser o wrando Miss Owen yn y Brif- ddinas. Hefyd, yr oedd Mr. John Sandbrook yn canu, Mr. D. Egryn Owen yn adrodd, a Mr Philip Lewis yn chwareu ar y crwtb, ac yr oeddent oil yn rhagorol. Cadeiriwyd gan Dr Evan Jones yn ddeheuig iawn a therfynwyd drwy ganu "Hen Wlad fy Nhadau," Miss Mollie Owen yn arwain.