The London Kelt

Y GYMEUEG. EI CHAREDIGION YN NEUADD CYNGOR SIR LLUNDAIN. SEFYDLU DOSBARTH YN LLUNDAIN. Yn ystod yr ugain mlynedd sydd wedi myned heibio cyfrifir y ganwyd dros ugain mil o boblogaeth Llundain yng Nghymru. Dyna fel y tystiolaethir gan Brif Gofrestrydd y Llywodraeth. Felly, gellir yn briodol casglu fod canoedd o filoedd o Gymry, ac hiliogaeth y Cymry, yn byw ac yn bod yn y Llundain fawr yma heddyw. Mae yn Llundain ugain, ac ychwaneg, o gapeli ac eglwysi Cymreig, a llawer neuadd a chymdeithas sydd yn defnyddio y Gymraeg fel ei siaredir yn y lleoedd mwyaf Cymreig- aidd yng Nghymru mae rhai o Ddeddfau y Senedd a Rheolau y Bwrdd Llywodraeth Leol wedi ac yn cael eu cyfieithu i'r Gymraeg; mae canoedd o argraffwyr yn cael eu bywiol- iaeth wrth argraffu Cymraeg ac y mae llawer o honynt yn byw yn Llundain mae miloedd o bobl yn Llundain yn defnyddio y Gymraeg yn feunyddiol. Yr wyf wedi cyfarfod a gwyr ieuainc wedi eu geni a'u magu yn Llundain a fedrant siarad y Gymraeg mor groyw a'u cyd-ieithwyr yng nghanol Ceredigion mewn gair, mae'r Gymraeg mor fyw ag erioed, nid yn unig yng Nghymru a Lloegr, ond o ben- bwy-gilydd i'r byd, ac, mewn ystyr, yn fwy byw oherwydd fod miloedd o ddarllenwyr Cymreig i'w cael yn awr lie nad oedd ond canoedd rhyw ddegau o flynyddoedd yn ol, ac mae hyn yn ddyledus, cofiwch, i ysbryd an- farwol yr hen iaith sydd yn mynu byw er gwaethaf pob peth a wneir i'w rhwystro ac i'w gwneyd yn iaith ddieithr. Ymhellach, y mae'n amhosibl i ddeall hanes Cymru; i ddeall ei llefydd-enwau; i ddeall ei henafiaeth; i ddeall ei llenyddiaeth; i ddeall ei barddoniaeth; ac, nid y lleiaf, i ddeall ei amaethyddiaeth,-heb ddeall ei hiaith. Ac, hefyd, y mae'n anhawdd gwneyd masnach (y rheswm pwysicaf yn yr oes Fammonaidd hon) mewn llawer ardal yng Nghymru-diolch i'r anwyl-heb wybodaeth masnachol, yn y man lleiaf, o'r iaith. Wel, gyfeillion, beth sydd a wnelom a hyn oil ? Dim ond hyn Trwy fod y pethau yma yn wir, a chan ei bod yn bosibl cael addysg drwyadl ym mhob iaith ond y Gymraeg yn y wlad hon, ac yn y ddinas yma, a chan ein bod fel pobl yn rhan o'r ymherodraeth fawr Bry- deinig, darfu i mi ofyn i Mr. Sidney Webb, cadeirydd y Bwrdd Addysg Celfyddydol, yng Nghyngor Llundain ychydig ddyddiau yn ol:— "A oedd hi yn bosibl i gael cyfleustra ynglyn a'r Bwrdd i ddarparu Dysgeidiaeth yn y Gymraeg, yn ogystal ag yn y Chinese fel ag y bwriedir gan y Bwrdd ?" Yn ei atebiad methodd Mr. Webb a thaflu allan yr un mymryn o obaith i'n cynorthwyo ynglyn ag addysg o'r Gymraeg yn Llun- dain. Fel ag y dywedais yn y fer ddadl a ganlyn- odd y gofyniadau: buddianau, llog, elw, gwobr- Fammonaidd gyffyrddadwy ydyw amcan a diwedd-Alpha ac Omega-pob dysg i'r Pry- deiniad presenol. Yr oedd rhyw foneddwr wedi addaw arian i sefydlu dosbarth yn y Chineaeg, ac yr oedd hyny yn ddigon a pheth arall, onid oes porthladd o'r enw Wei- ai-Wei yn bod yn rhywle, lie, feallai, y gallwn werthu ambell lathen o gotwm, a phwys neu ddau o fflamlwch ? Mewn gair, rhowch addysg yn y Chinese, nid er mwyn moesaddysg Con- fucius, ond am y tipyn gwobr arianog a geir trwy orfodi ein Brummagem wares ar y truan felyn-ddyn. Mae y syniad hwn yn rhedeg trwy ein holl feddylddrych addysgiadol. Nid er mwyn gwneyd dynion yn fwy moesol, nid er gwneyd dynion yn addysgwych fel y gallont fyw eu bywydau yn Hawn ar y ddaear hon, nid fel y gallont fod y cwbl ag y mae'n bosibl iddynt fod yn y byd yma, y rhoddir dysg; 0, nage, ond fel y gallont fod yn well offerynau i gasglu llog i'r cyfalafwyr ac elwa o gyfoeth y byd hwn. Gwir fod ambell i blentyn gweithiwr yn cael ysgolfraint (scholarship) yn awr ac yn y man ond nid yw hyn yn ddim ond dangosiad eglur fod y cwbl-moddion addysg yn gystal a moddion bywyd-yn rhodd y cyfalafwyr a'u cyffelyb, ac nid yn eiddo y werin bob! o gwbL Ond bellach, y mae argoelion am bethau gwell, ac y mae goleu ar dori Dros y bryniau tywyll niwlog." Yr wyf wedi derbyn llythyr oddiwrth Mr. Sidney Webb sydd yn dyweyd fel y canlyn.- Mi allaf eich sicrhau y bydd yn hyf- rydwch i Senedd Prifathrofa Llundain i sefydlu cadair yn y Gymraeg, os y ceir rhyw un i ddarparu yr arian (fel ag a wnaed ynglyn a'r Chinese.") Yn hyn chwi welwch ddyfnder Ffabianaidd Mr. Webb-Gwnawn hyd yn oed gyfiawnder i chwi Gymry, medd efe, mewn ystyr, os paro- towch chwi yr arian Feallai, os ceir yr arian -y byddai'r Senedd yn eithaf boddlon i sef- ydlu cadair yn y Ping-pong! Arian arian f Gwelwch eich duwiau 0 Fryteinwyr I Ond ymhellach, dywed llythyr Mr. Webb (a thyma ein gobaith) tl Yr ydwyf yn sicr y bydd Coleg Tref Llundain (City of London College), lie y maent yn rhoddi addysg arbenig ar ieithoedd byw, yn foddlawn i gyflogi athraw os ceir y rhif-ddeuddeg neu ugain-o ddeisyfwyr i wneyd dosbarth i fyny. Fe fydd y tal yn isel." Yn awr, gyfeillion-merched a bechgyn, boneddigesau a boneàdwyr, Cymry mawr a man, trwy hyd a lied Llundain; os ydych yn caru iaith eich mam, os ydych yn hoffi'r hen iaith oedd yn berseiniol ar lan y Tafwys er cyn adeiladu cymaint a bwthyn o Gaerludd. 'Nawr, os ydych am gael addysg yn yr hen iaith, ysgrifenwch at Mr Sidney Webb, L.C.C., neu i'r cyfeiriad isod-at un sydd yn caru'r hen iaith yn ysbryd y bardd Robert Bryan pan ysgrifenodd:— 0 lor y Nef, boed gwir y gair A glybu Gerallt Gymro gynt,- Yr etyb hil hen Walia Wen, I'r Barnwr, Ddydd y Frawdle Fawr, Yn acen groyw Gwlad y Gan. Od aed a'n tir ond Gwalia Wyllt, Boed ini bara ddyddiau'r ddae'r I foli'n Ner yn iaith ein mam." Yr eiddoch yn ffyddlon, ROBERT WILLIAMS, L.C.C. Spring Gardens.

it Rhesymau anwladgar Cynghrair Undebot y Gwyddelod medd y Faner, sydd gyfrifai am gadw'r brenin draw o'r Iwerddon eleni. Ai rhesymau anwladgar yw cenhadaeth y Faner wedi bod ar hyd y blynyddau pan yn hawlio iawnderau i Gymru ? Dyna'r oil a wna'r Cynghrair Gwyddelig, ac y mae galw pobl ac amcenion felly yn anwladgar" ya angharedig i'r eithaf.

Bwrdd y II Celt.' Bu raid eau cwrdd y CELT yn gynar yr wythnos hon. Yr oedd y Gol. a'r Macwy yn awyddus am ddal y tren i fyned i Gymru, a'r canlyniad oedd i nifer 0 wyr parchus orfod aros yn fud am wythnos eto. Yn y rhifyn nesaf gwelir amryw ysgrifau ac ad- roddiadau a ddylasent fod yn y rhifyn hwn. Ond, amynedd fechgyn, a boed i chwi gael gwyliau braf a.. 1 hapus.