Merthyr Times and Dowlais Times and Aberdare Echo

BOB YN DDWIINAD. [GAX EnLL Y BACHAX IFANC.J ANWVL FOH,—Ma bechgyn idd it cal yn y byd hyn heblaw chi a 6, a w i yn folon clapo cefan pob bachan sy'n greid i ora dros gymdeitha, Ma rhwun nawr wedi infento niasheen i dynu llun yr ochor tu fewn i ni, beth fa'n alw yn "New Photography." Ma'n well gen i yr infenshon hyn na'r New Wman. Wn i ddim beth yw prish un o nhw, ond w i bound o stoco ticyn o goin i gal un o nhw, wath fe fydd yn handy iawn i li yn y capacity w i yndo. Y peth cynta fydda i yn trio ecaperinient arno fydd, tynu llun ochor tu fewn yn weajau i. gal gweld o-s yw i chonahans hi yn reit shag atto i, yn lie bo fi yn rytag y rise o gymryd atti, a wetin yn gorffod cal (fiforscyn pen wech mish. Fe ddyla un o rhain fod gyta po:) cwpal ifanc sy'n cam, a 08 dim dowt gen i na fydd pass net ami nhw. Arm i of an bydd yr infensiiou hyn YI1 spoiio cr.-trt y ffrenologints, wath fe fyddwlI yn gallu evmryd snap shots o bena'n gilydd pryd OIynwn lii, ac yn gallu gweld mwn wincad beth fydd tufewn i'n IJOC;,is ni, a pbwy fydd yn gall, a piiwy fydd yn ffol, pwy fydd y dyn, a phwy fydd y donci. 0" dim rlnv olwg rhy demtin a.r ochor tu i lawar o ui, a arno i ofan bydd cal pip ar yn inseid ui yn ala paccd o hono ni i flysho dicyn bach. Ma llawar o ni yn trallu cwtiho nawr tucefan i smeils a phadiath, ac yn llwyddo i dwyllo'n gilydd felni, ond pan ddaw y "New Photography i rhoddi ffwl tiw o'n prinsipls gwirioneddol, fe fyddwn yn gallu watahan un a'r flail, a pryd byddwn ni yn §weld dan,jar yn y caritor. fe allwn weid, "cip istana." Fe fydda i ar y Iwc owt lx>I> wtlmos nawr, am adfarteismant am dano yn y Merthyr Time?." Ma Bancwets G wyl Dewi wedi mynd hibo am y flwyddyn hon yt:), ac odd yn dda gen i wrth ddarllan speetehis y spowtwrs yndi nhw'u gyd, weld ta addysg Cymru odd yn cal y He blaena a'r sylw mwya. Ma peiriant addysg yn gwlad fach ni ar ol blynydda o witho calad, brou wedi dod i worcin ordar, a phopath yn troi o'n ochor ni, ond fod amhall hen gnwbyn felyniaethus yn trio towli rhwystra ar y ffordd. Fe withws peioniars addysg Cymru fel Syr Huw Owen, llenry Richards, Lord Aberdar, yn galad droato hyd en bedd, a fydda i yn cretu fod u hyabrydodd nhw yn watshan y streids biwtiffwl sy'n cal u gneid nawr, a pryd bydd y Prins of Wels yn rhoi start i injin y Brif Iwnifersity yn Aberystwyth yr haf hyn, fe fydda nhw o rhan u ysbrydodd yno yn llawenychu os dim dowt gen i. Er pan y dath Kdiwceshon Act Foster i weithrediad ma Cymru wedi startoshag lan, ac wedi gneid yr iws gorao'r manteishon ma. hi wedi gal; ac mar tri coledje, Bangor, Aberystwyth, a Chardydd, wedi manifTactro cy.stal scolars a sy'n y dyrnas. a dyna beth 8y'n grand fod y rhan fwya sy wedi cal u ediweeto yn y Coledjis hyn ac ysbryu gwladgarol lond u eneidia nhw. Dyma'r bechgyn sy a'u hys- gwydda yn dyn lieddy yn pwsho eerbyd addysg yn y blan. Bechgyn ayn meddu ar allu, prinsipJ, a dylanwad, ac mwn posishwns sy'n hawlio sylw big guns yr House o Comons, a'r House o Lords. Chaiff dim un opstacl sefyll yn ffordd yr ediwceshoral mashienary, gen fechgyn o'r short hyn. Ma nhw wedi cal bias ar fendithion addysg, a ma nhw yn penderfynti rhoi mwy etto i'r rhai sy'n dod ar 11 hoi nhw, ac erbyn daw y con^arn i gyflawn weithrediad, fe gaiff y byd deinilo fod yn pwar litl Weh dalenta, allant gystadia ag Atheniaid Iwnifersyddol lioll wledydd y ddaiar. Ma'r fforiners wedi arfadd danod nag odd gyta ui ddim dynnn gtvir fawr yn Nghymru, mwn un ganghan o wylxxlath, oud o nhw ddim yn Honnagoddymadditt) manteishon i hyny, Bellach ma'r wawr wedi tori, a haul addysg yn codi yn ffurfafen yu gwlad Knwy) ni. a bydd ein meibion a'n marched, yn blodeuo ar faesydd gwybodath, mor brydferth ac un gpmxll ar wynab y belan ddaearol. Amheuthyn i.ti odd darllen yn eighrhifyn diweddaf 1 am "Y Beirdd yn Chwareu." Odd ticyn o ddon- ioldeb yr hen wad barddol mwn rhwpath felna, a'r hen deimladau cynhas a brawdgarol, odd yn arfadd bod yn mhlth y beirdd yn mas o'u llinella nhw. Ma beirdd y dyddia presenol wedi mynd yn hen stoics digyfeillacb, ac yn catw draw orwth u gilydd yn gilwgus, a. dowtffwl o un a'r nail. Os dim o'r combeineshon odd rhyngti nhw slawar dydd iddi weld nawr. Arno i ofan ta dyna yw'r rheswm hod nhw yn cal u boycotto gymant a ma nhw. Ma'r Steddfota jest i gyd wedi mynd yn ganu, a os dim shawns i fardd gal dangos i big yndi nhw os na fydd a yn roi amball englyn yn gratis i'r cadeirydd, ne ledar y c<3r buddugol. Ma'n llawn bryd iddi nhw joino gyta'u gilydd i gal u reits ar blatform yr hen sefydliad odd yn arfadd bod oltwgeddar yn u dwylo nhw. W i wedi gneid notis hefyd nag i nhw ddim yn dangos u trwyna yn Bancwets Gwyl Dewi nawr, er dangos u trwyna. yn Bancwets Gwyl Dewi nawr, er ta nhw odd yn arfadd iwlojeiso yr hen Sant yn Nghymdeithasa'r Cymrodorion bob dydd cyntaf o Fawrth. Yn awr Cownailors, Aldermen, Pregethwrs, a Maerod, yw'r )( eiin powars yn y cyrdda hyn yn mhob tref a phentref, a dyw bardd ddim yn rhoi cymant a th6st i ysbryd yr hen bererin, nac yn gwishgo shibwnsin heb son am genhinen yn i got. Wn i ddim beth ddaw o honi nhwi yn wir. Ma'n bryd iddi nhw ddithgwl atti ne fe ga'n u boycotto mas o'r byd yn lan. Yr unig blatform galla nhw ddangos n trwyna arno nawr yw'r Orsadd," a ma Proffeswr Jones yndeinameito hono nawr fel Anarcist llofruddol 0 cbwi feirdd ach a fi, Dyhunwch er daioni. Ma Goshen, y Tori, yn dechre speciwleto widd a fenjans. Ar ol i'r hen wrbyneddig Harcwrt safio ticyn o goin, dyma'r hen Jew hyn yn u scwandro nhw i brynu toys i'r towdjwrs. Os dim gobath nawr cal dim dima. at un achos da, tra bydd y giwad hyn wrth rains y llywodrath. Jingo's u nhw ariod, a Jiugos fydda nhw hefyd. Ma'r idea o ala'r miliwna hyn er mwyn parotoi i ladd dynon, yn ddisgres ar y ljedwarydd ganrhif ar bymthag, tra, ma milodd yn y wlad yn llwgu gen newyn, a dim lie gyta nhw i dioi i gal dwaruod o waith, na thamaid i'w fwyta. Os na ddaw pethach o'r shap hyn heb fod yn hir, fydd dim isha ordro arfa rhyfal, wath fydd dim dynon yn y wlad hyn idd u iwso nhw. Fe fyddaut wedi starfo, ne wedi mynd yn rhy wan i patio napsac hep son am "Martini Heari." Fe fydda'n ffitach i'r hen Iddew diened hyn, a'i bartnars Jingoaidd, i wario'r arian yna i acor gwitha i'r unemployed gal lie i enill tamad o fura chaws, na.'i fod a'n u wasto nhw i brynu bwbachod i ala ofan ar y brain Germanaidd.

CYMRODORION MERTHYR. DATHLU GWYL DEWI. Nos Wener, yn Nhafarn Gofti Buddug, cynhaliodd Cymrodorion Merthyr eu ciuiaw blynydiiol er dathlu coffadwriaeth Dewi, nawdd-sant cenedl y Cynny. Eisteddodd cwmni o tuadougain owladgarwyr bybyr, pob un yn gwisgo ceninen, wrth y byrddau, a mawr fwynhawyd y wledd a ddarparesid gan wraig y ty. Y Llwchwr, llywydd y gymdeithas, oedd yn y gadair, Mr. Rhys Davies yn yr is-gadair, a'r Parch. John Thomas, Soar, oedd y caplan. Wedi clirio'r byrddau cafwyd cyfarfod diddan a doniol, y llywydd yn arwain I ddechreu, canwyd ygan ganlynol, wedi ei chyfansoddi gan Gwyddonfryn ar gyfer yr am- gylchiad presenol gan y cyfaill David Mcrjan, ar y Chwifio'r Cadach Gwyn" :— Trwy Walia mae gwladgarol dân, Brwdfrydedd sy'n mhob bron A gwelir serch yn swyn y gan, Yn gloewi'r llygad lion Can's dyma'r dydd i'r Cymro put, I hwylio'i wladgar dant; A fflamia'i galon, wen, di-gur, Wrth gofio Dewi Sant. Mewn ymfFrost treuliwn oil y dydd, A chenedlaethol aidd Mawrygwn enw tad y ffydd, Oedd Gymro hyd y gwraidd Pob Dic-Shon-Dafydd gilia draw, 0 blith y gwladgar blant, A ganant heddyw yn ddi-daw Wrth gono Dewi Sant. Hardd wi-gwn heddyw ar ei bron, Geninen werddlas, ir, A dyfod mewn rhyw lanerch Ion, 0 fewn i Walia dir Serch pob Cymraes trwy ein holl wlad, A'n fflam wrth wel'd ei phlant, Yn gwisgo y geninen fad, Wrth gofio Dewi Sant. Cynhesa'r fron yn fwy It hyd, Wrth ganu'r ganiad hon Gan hyny bloeddiwn oil ynghyd, Byw byth bo Cyniru Ion A Chymru Fydd a hwylia'i cham, Dros fynydd, d' I, a pliant; Pan wel pob bron yn cyneu'n fflam, Wrth gofio Dewi Sant. Yna caed anerchiadau barddonol gan yr awen- yddion ieuainc golieithiol, Merthyrfab ac Evan Price, a chan yr henafgwr Ilengarol, Alawydd o Lywel. Benjamin James hefyd a adroddodd dri englyn i'r iaith Gymraeg. Esbonio yr oedd yr Alawydd, yn ei bryddest, pa fodd y daeth y geuinen i fod yn nod Rrwydd cenedlaethol y Cymry. A ganlyn yw anerchiad Evan Price (lenan Cynog Cydunwn o un galon I foli Dewi Sant Ei enw sydd trwy Walia rydd Yn anwyl gan ei blant Fel angel gwyn y rhodiai, Bob adeg jxx ein myfg Gan wapgar trwy ein dolydd clyd, 0 ffrwythau per ei ddysg. Ar edyn anfarwoldeb Ehed ei enw'n rhydd Trwy awyr serch gwladgarwch deich Yn uwch ac uwch bob dydd Ar delyn aur edmygedd, Tarewir peraidd dant, Gan cesan til sydd eto'i dd'od, I enw Dewi Sant. Ei bur egwyddor gadarn Yw ein harweinydd mad Ein ewmwl niwl a'n colofn dan, 0 drom gadwyni brad Ei lewyrch yw'r llusernau Oleua lwybrau'r plant I fryn anrhydedd dysg a dawn, At ddydd Gwyl Dewi Sant. Cydnna ysbryd ieuanc, A hoonus Cym) u Fydrl Ag ysbryd cenedlaethol hen I'n dwyn o'n rhwymau'n ) hydd O'u Ijlaen diflana rhwystrau, J<'e'n cleddir yn y pant; A Uwalia g¡\'i dercliafu'n gu, Ar ddydd Gwyl Dewi Sant. Perffeithio mae iaith Gomer Trwy dan dysgeidiaeth bur Daw eto'n uohel iawn ei bri, Taith mawrion fydd cyn hir Ceir clywed diliau'i hawen, Yn taro jieraidd dant: Yn nghonglau gwledydd jiella'r byd I enw Dewi Sant. Mae llu o'i meibion eisof, Rhai yma yn ein mysg A Imrwyd trwy dan ymdredi dcg Yn ljerlau'n nghoron dysg Maent hwy o'u huchel fanau Yu taro s wynol dant, I enw (jwalia gyda hwyl, Ar ddydd Gwyl Dewi Sant. Yna Y Llwchwr a draddodes anerchiad dyddorol o'r gadair. Y mae galluoedd cryfion ar waith, meddai, yn creu bywyd adnew yddol yn nghenedl y Cymry, ac yn magugwaed newydd yn ei gweithienau. I ha gyfoiriad bynag yr cdrychwn fe ganfyddwn biofion amlwg o'r adfywiad cynyddol hwn. Y mae boohgyn Cymru yn llwyddo i dd'od i'r ffrynt yn ngwahanol gylchoedd hywyd. Erbyn hyn y mae drysau yn agor o'u blaen oeddynt yn nghauad flynyddoedd yn ol, ac fe'u dyrchefir i 80vyddi a waherddid iddyut yn yr amser a fu (clywch, clywch). Beth yw y galluoedd sydd yn cynyrchu yr hnll gyf- newidiadau hyn ? Maent yn llawer ac amr) wlal, ond gallaf enwi tri yn neullduol, nid amgen ftldysg, y wasg, a'r pwlpud. Nid oes dafod all draetbu m iint a gwerth y gwasanaeth a gyflawnwyd i Gymru gan ein hysgolion, ein newyddiaduron, a'n pregethwyr (clywch, clywch). Ac nid yw y galluoedd hyn wedi eu dihysbyddu (clywch, clywch). Fe wnant fwy yn y dyfodol er dyrchafn a phuro'r wlad nag a wnaethant yn y gorffenol (clywch, clywch). Di,lynwyd y llywydd gan y Cymro gwladgar a dysgedig, William Edwards, arolygydd ysgolion, yr hwn a draddododd anerchiad difyrua ar addysg. Meddai Bydd yn bleser genyf fi gofio fod Cymru o'r diwedd wedi dod i sylweddoli gwerth yr iaith Gymiaegmtwnystyraddysgol. Erbynhynteddysgiryr iaith mewn lltiaws mawr o'n hysgolion elfenol (clywch, clywch). Saif Merthyr ar y blaen yn y cyfeiriad hwn. Mae llawer iawn o blant ysgolion Merthyr yn dewis Cymraeg yn hytrach na'r Ffrancaeg neu'r Lladin, ac y. mae eu nifer yn cynyddu (clywch, clywch). Nid oes neb all ddweyd beth fydd dylan- wad hyn ar gynydd meddyliol y genedl. Mae addysg Cymru yn ymlierffeithio flwyddyn ar ol blwyddyn. Yr ydym wedi cael yr ysgolion canolradd i lawer o siroead, ac y maent yn gwneyd gwaith rhagorol (clywch, clywch). Yn Morganwg nid yw'r ysgolion wedi dechreu ar ei gwaitb, er fod yr adeiladau yn barod. Y rheswn, fel y gwyddocb, yw fod y cynllun addysg heb ei basio drwy'r Senedd. Ond y mae lie i obcithio na fydd oedi maith eto, ac y bydd yr ysgolion i gyd mewn llawn gwaith cyn dydd Gwyl Dewi'r flwyddyn nesaf. Hefyd, y mae y Bnf- Jrsgol wedi ei sefydlu, ac un arholiad wedi ei gynal yn >arod. Yn briodol iawn, y Cangheilydd cyntaf yw Tywysog Cymru—nage, nid yn hollol ftiiy chwaith y Canghellydd cyntaf, onide, oedd Arglwydd Aber- dar, gwr a wnaeth lawer iawn dros achos addysg1 yn Nghytnru (clywch, clywch). Yr wyf fi yn gobeithio y bydd iaith a llenyddiaeth Cymru yn cael eu lie dyladwy yn ein hysgolion canolradd, ein colegau, a'n prifysgol. O hyn fe ddaw 1 ni ddaioni (clywch, clywch). Ap Ffarmwr oedd* y siaradwr nesaf, a'r pwnc a roed iddo ef i draethu arno oedd y wasg. Hawliau ef fod gwasg Cynnu wedi chwareu rhan bwysig yn nadblygiad y genedl. Ar yr un pryd, prin y gellid 1 dweyd fod ein newyddiaduron wedi gwella cymaint < ag allesid ddymuno yn ystod y blynyddoedd i ddiweddaf. Gwir fod cryn lawer o welliant wedi cymeryd lie mewn chwaeth foesol, ac na chyhoeddir yn awr yr ysbwi ial isel a dichwaeth a gyhoeddid ugain mlynedd yn ol. Eto'i gyd, rhaid addef nad yw Rynciau'r dvdd, mewn gwlcidyddiaeth, crefydd, enyddiaeth, neu wj'ddoniaeth yn cael eu trafod gyda mwy o allu a dysg nag oeddynt mewn blynyddoedd a fu. Yr oedd cewri o athrylith wedi bod yn gwasanaethu gwasg Cymru. Un ohonynt oedd y "Gohebydd." Gofid iddo ef (y siaradwr) oedd na welodd erioed yr un o lythyrau y Gohebydd i'r Faner, oblegid yr oedd y gwr enwoy hwnw wedi ei gymeryd oddiwrth ei waith at ei wobr cyn iddo ef gyraedd oedran i allu cymeryd dyddordeb mewn pethau o'r fath. Bu yn ceisio cael gafael mewn ol- rifynau o'r Finer, ac yn chwilio am danynt yn yr Amgueddfa Brydeinig yn Llundain. Ond aeth y cais yn fethiant. Gresyn na fuasai Mr. Gee yn cyhoeddi cyfrol fechan o ddyfyniadau o gynyrch ysgrifell wlithog Y Gohebydd (clywch, clywch). Llawenydd i filoedd o Gymry darllengar fuasai cael gafael ar gyfrol o'r fath. Gwr enwog arall fn'n dwyn cysylltiad a'r wasg oedd Alfardd, a dorwyd i lawr yn mlodeu'i ddyddian. Gallesid enwi ereill. A oedd yn Nghymru heddyw newyddiadurwyr cyfuwch a'r rhai hyn mewn talent ac mewn cryfder argyhoeddiad ? Yr oedd Mr. Gee yn aros, ac yn parhau yn dwr o gadernid. Ond yr oedd lie y lleill yn wag o hyd. Gellid gobeithio, modd bynag, fod dyfodol disglaer o flaen y wasg yn Nghymru, ac y byddai i ryw nifer o'r gwyr ieuaine a droid allan o'n hysgolion canolradd, ein colegan, a'n prifysgol gyflwyno eu hunain i wasanaethu eu gwlad trwy gyfrwng y wasg (clywch, clywch). Y nesaf i anerch y cyfarfod oedd y Cymrodor pybyr, David Evans, arwerthwr, yr hwn, fel y dywedai, oedd yn aelod o'r gymdeithas ers pymtheng mlynedd ar hugain. Y mae addysg, meddai, wedi gwneyd llawer i Gymru. Ond effaith adfywiad olaenorol oedd addysg, a'r adfywiad hwnw oedd yr .adfywiad gwleidyddol. Nid wyf fi yn bwriadu trafod gwleidyddiaeth plaid yma heno. Ond y mae yn ffaith nas gellir ei gwrthbroti fod Rhyddfrydiaeth wedi braenaru tir Cymrn, a phlanu ynddo hadau dad- blyfiad ymhob cyfeiriad. Y mae Rhyddfrydiaeth wedi ymladd ei brwydrau, ac wedi sicrhau iddi y rhagor-freintiau a fwynheid ginddi yn bresenol. Gorfododd y Llywodraeth i ganiatau i Gymru yr hyn oedd wedi ei ganiatau yn barod i ranau ereill o'r deyrnas. Y mae gwerth a grym yn mhleidlei-iau etholwyr Cymru, ac i Ryddfrydiaeth yr ydym i ddiolch am danynt. Flynyddoedd yn ol, os edrychem i'r trefedigaethau, Saeson ac Y sgotiaid a Gwyddelod a weleni ymhobman. Erbyn heddyw y mae bechgyn Cymrn yn dod i'r ffrynt ynddynt, ac yn llenwi swyddi pwysig (clywch, clywch). Am ganrifoedd hu Cymru yn gorfod cyfranu at gynal prifysgolion Lloegr, Scotland, a'r Werddon, ac heb yr un brif- ysgjl ei hun. Erbyn heddyw y mae'r camwedd hwnw wedi ei uniawni. Rhyddfrydiaeth sydd wedi arloesi'r tir. G wir fod addysg a'r wasg wedi gwneyd llawer, ac fe wnant lawer eto. Yn anffodus y mae y wasg weitliiau yn dweyd pethau ffol. Er engraifft, dywedai'r Widcrn Moil, y dydd o'r blaen, fod yr iaith Gymraeg yn marw (chwerthin). Fe fyddai'r hen iaith yn fyw ac yn iach pan fyddai'r Mail wedi ei chladdn yn medd ebargofiant (chwerthin). Y Parch. John Thomas, gv. einidog Soar, oedd y siaradwr nesaf, a'i destyn of oedd y pwlpud. Yn ystod y tair canrif diweddaf, meddai, y mae'r pwlpnd wedi bod yn allu cryf er daioni yn Nghymru. Fe gydnebydd pawb fod dylanwad y pwlpud, ac eithrio, uwyrach, g>-fran fechan ohono, wedi bod i'r un cyfciriad a dylanwad y galluoedd ereill sydd wedi eu nodi. Fel y wasg ac addysg, y mae'r pwlpud wedi gwneyd ei oreu i ddyrchafu'r wlad mewn crefydd. deall, a moes. Beth yw sefvllfa bresenol Cymru ond effaith diwygiad crefyddol yr eilfed ganrif ar bymtheg? Penod heb eu hy-grifenu eto yw'r benod hono ddesgrifia ddechreuad a chynydd dadblygiad Cymru yn ystod y tair canrif olaf hyn. A yw'r pwlpud yn dal ei dir yn Nghymrn ? A fydd iddo ddal ei dir yn y dyfodol ? Rhaid iddo ymberffeithio a sytnud ymlaen. Nis gall fforddio aros yn y lIe yr oedd gant nen gant a haner o flynjddoedd yn ol. Rhaid cael o leiaf ddau lieth. Yn gyntaf, rhaid iddo fod yn bwlpud diwylliedig. Os na fydd ein pregethwyr vn gyfuwch mewn dysg a'n gwrandawyr, fe leiha eu dylanwad. Da genyf feddwl fod ein colegau enwadol yn gwneyd gwasanaeth rhatjorol yn y cyfeiriad hwn. Nid oes odid dref yn Nghymru na welir graddedigion o'r prifysgolion ymysg gwyr ei phwlpudau (clywch, clywch). Yn ail, rhaid i'r pregethwr fod yn neillduolwr, yn ddyn y pwlpud yn llwyr a hollol. Amser yn ol, yr oedd y pregethwr yn dipyn o ysgo'feistr, yn dipyn o olygydd papyr newydd, yn dipyn o wleidyddwr, ac yn dipyn o broffwyd addysg. Rhanai ei hun fel hyn yn ainryvy ddarnau, a'r canlyniad oedd fod y pwlpud yn dioddef. Yn y dyfodol, bydd raid iddo ymroddi yn gyfangwbl i waith ei swydd gysegredig, a gadael i ereill fod yn ysgolfeistri, golygwyr, gwleidyddwyr, a phobpeth aiall. Y neillduolwr sydd yn mynd a hi ymhob adrau yn y dyddiau hyn, ac y mae yr un a'r unrhyw egwyddor yn gymhwysiadwy at y pwlpud (clywch, clywch). Gweruyfed, fel ysgrifenydd y gymdeithas, a roes anogaeth daer a chalonog i bawb oedd yn bresenol i ymaelodi, a mynychu cyfarfodydd y Cymrodorion. Yr oedd yn ddrwg ganddo ddweyd nad oedd y gym- deithas yn derbyn y gefnogaeth a ddylai gael oddiar law Cymry Merthyr. Gomer Jones hefyd, un arall o arolygwyr ein hysgolion, a ddilynodd yn yr un cyfeiriad, gan ddymuno pob llwyddiant i Gym- rodorion Merthyr. Y Parch. J. Thomas a gynygiodd ddiolchgarwch calonog i wraig y ty, Mrs. Smith, am arlwyo ciniaw mor ragorol, ac am ei charedigrwydd ymhob ryw fodd. Eiliwyd hyn mewn vchydig eiriau pwrpasol gan y Parch. W. Evans, Salem, a chariwyd ef yn unfrydol. Yna wedi canu Hen Wlad fy Nhadau," David Morgan yn canu'r unawd, dirwyn- wyd y gweithrediadau i derfyniad.

A MERTHYR CENTENARIAN. There lies in the Merthyr Workhouse an aged bed- ridden inmate named Martha. Lewis. Mrs. Lewis, who is in her 105th year, having been bwn in Septem- ber, 1791, is a Carmarthenshire woman, her parents, John and Ann Davies, being at the time of her birth the occupiers of Casterran Farm, near Clynderwen. She is one of 12 children, and is the sole survivor. Her husband was John Lewis, the son of a farmer living at Ceryg Llwydion, Grey Rock. He died when the youngest of the four children ot the marriage was only a few months old, so that her battle with the adversities of the world has been of very long duration. She came to Merthyr about the period of the death of the late Marquess of Bute, and for many years prior to her admission into the workhouse she resided at 10, Pontside, Penydarren, and was in receipt of out,door relief. Having regard to her extreme age, she retains her faculties in a truly marvellous degree.

LIBERALISM AT ABERCANAID. A public meeting of Liberals was held on Friday evening at the Board Schools, Abercanaid, for the purpose of forming a local Literal Association. The room was packed with an enthusiastic audience. Mr. Robins presided, and among those present were Councillor Thomas Thomas, Cyfarthfa; Mr. Arthur Daniel, Troedyrhiw; Mr. D. J. Davies, schoolmaster, Troedyrhiw Mr. Morgan Thomas, secretary, South Wales Liberal Federation. The Chairman,, in opening the meeting, said he felt proud to see such a large gathering. He hoped before the meeting ended they would decide to form an association (hear, hear). Mr. Morgan Thomas, dealing with the coming District Councils election, said that it was essential to send men t > "q these positions who were in full sympathy with i:. nasses of the people (hear, hear). He believed in li,, rcing these elections on |x>litical grounds. Dealing with the question of land reform, he believed it was time we had a radical change in the land system of this country. We wanted, for instance, to tax ground rents and royalties. Nearly five millions sterling was received every year from the mining industry of this country in the shape of royalties and wayleaves, which was free of taxation ("Shame"). The burden of taxation in this country should be more equitably distributed. Upon the question of organisation, Mr. Thomas urged the necessity of every district having a thoioughly representative Liberal Association to educate the electors upon the reforms which our country so much needed. If this was done he had no fear of the result at the next General Election (cheers). Councillor Thomas Themas spoke and criticised at length the policy of the Merthyr District Council in regard to the water question. Had it not been for the blunders of the Council some thousands of pounds might have been saved to the ratepayers (" Shame "). Mr. Arthur Daniel (Troedyrhiw) also spoke.—It was unanimously resolved to organise a Liberal Association for the place. A large number remained at the invitation of the Chairman in order to discuss the question. Mr. W. Nash, Brown-street, Pentrebach, was appointed hon. see., and about 50 enrolled themselves as members of the Association. It was eventually decided to adjourn until Wednesday, when another meeting will tie held at the Abercanaid Board Schools for the purpose of electing officers and transacting other business.

MERTHYR THEATRE ROYAL. The hoards at the Theatre Royal are this week occupied by, Mr. G. Howard Watson's Road to Fortune Company," this being the long-looked-for return visit. The Road to Fortune is a military drama of sterling merit, and is received with great favour everywhere. This week Meithyr playgoers are aroused to the highest pitch of excitement during the various scenes. The piece has a simple but powerful story, the incidents of which are of thrilling interest and well calculated to arouse the sympathy and enthusiasm of the audience. The hero. Jack Clinton (Mr. Walter Howard) is a clel k in a city office. He is fortunate enough to gain the love of his employer's ward, Edith Breezeley (Miss Marie Auckland). This arouses the jealousy and hate of his rival, Morris Chapter (Mr. Lesley Carter), the managing clerk in the same office, who also is supposed to love his mastei's ward. Morris Chanter proves a villain of the deepest die, and during the various scenes his villain- ous movements to entrap the hero in a scrape are very thrilling. He robs his master's safe, and is caught in the act by Jack Clinton, who takes from him the cash box. Their employer rushes upon the scene, Chanter kills him, and pushes the hero into the safe, which he locks, the villain making off. The innocent Jack is arrested and thrown into prison. At the trial, through the evidence of Matilda Scraggs, who happens to lie upon the scene, he is acquitted. Chanter and Clinton next find themselves in the King's Dragoon Guards, Chanter (the villain) being a non-com." and the hero a full private." In the next two scenes some realistic military exercises are gone through, which delight the audience. The villain, tak- ingadvantageof his superior rank, pursuesClinton with implacable malice. At last the villainous plots are dis- covered, and the villain to save hinself deserts. The regiment goes to Kgy;*t, and when the hero lies wounded on the field of battle Chanter attempts to stab him, and is foiled by the bravery of the ward, who acts as a Sister of the Red Cross." In the end Chanter meets his fate in an unexoected manner, the strikingly dramatic way in which the plot is worked out being remarkably clever. The dresses and stage effects are of a superior order, and the military accoutrement- and the barrack scene, as well as the field of battle, are most realistic. The colonel of the regiment is well represented by Mr. Walter Mulvey. The acting is deserving of exceptional praise, the leading characters being above the reproach of the most fastidious. Mr. G. Howard Watson, as Timothy Trott, keeps the house alive with his clever wit and comic powers, and Miss Marie Auckland, as Edith Breezeley, played with much grace and reality. The Road to Fortune will be continued until Saturday, and we trust the lessee will be accorded bumping houses. The acting manager is Mr. Fred Sheridan, who, through his untiring energy and business tact, helps in a good measure to make the play a success.

Here's a. fact which all Trade Unionists should bear in mind: The Merthyr Times Office is the only Society Printing Office in the district. What does that mean ? It means that the men are paid union, wages for working union number of hours, and that the office does not swarm with apprentices. No sweating allowed in any shape or form. Here you will get the very best printing at moderate charges, i and y >u will know that the men who do the work are boj)"inibly treated.

SUCCESS OF A MERTHYR MUSICIAN. It affords us the greatest pleasure to announce that the committee of the Llandudno National Eisteddfod have accepted an orchestral overture by Mr. D. C. Williams, Merthyr, for performance by a epecial orchestra at one of the Eisteddfod concerts. Next week we shall give further particulars.

VALUE OF COAL EXPORTS. The coal return for the United Kingdom again shows a substantial increase during February this year. The shipments to all countries amounted to 2,308,521 tons, as against 1,891,568 tons for the same month in 1895, an increase of 416,935 tons and this, added to the increase of 593,081 tons during January of this year, shows a grand total of 1,010,016 tons for the two months ending February. The South Wales coal ports have participated in this increase, Cardiff having increased during February by 149,335 tons, which, together with the increase of 146,439 tons in January, shows 295,774 tons.

SUCCESS OF THE MARCH THROUGH WALES. The report of the Inspector-General of Recruiting shows that the inarch of the 1st Battalion of the Welsh Regiment through its territorial district in South Wales, during last July and August, was, in a recruiting sense, a marked success. The soldiers by their good conduct proved themselves worthy of the enthusiastic reception which was accorded them throughout thejnaroh by all classes of the popula- tion, and the immediate result was that during the march, which lasted twenty days, namely, from the 27th of July to the 15th of August, 67 recruits were enlisted for the Regular Army, of whom 44 elected to join the territorial regiment. In addition to this number 57 recruits enlisted for the Militia.

DR. JAMESON'S TRIAL. Dr. Jameson and the officers associated with him in the Transvaal expedition again appeared on Tuesday at Bow-street, London, before Sir John Bridge. Two additional prisoners were now charged, viz., Major the Hon. C. J. Coventry and Captain Audley Vaughan Gosling, thus bringing the total number of prisoners up to fifteen. The counsel for the prosecu- tion were the Attorney-General, the Solicitor- General, Mr. Sutton, Mr. Mathews, and Mr. Avory while for the defence the tollowing were retained :— Sir Edward Clarke, Sir F. Lockwood, Q.C., M.P., Mr. Carston, Q.C., M.P., Mr. C. F. Gill, the Hon. A. Lyttleton, Mr. Howard Spensley, Mr. Roskill, Mr. Douglas Tennant, Mr. Pee], Mr. Fitzgerald, and Mr. Wallis.—The Attorney-General, in owning, stated that he and the counsel associated with him proposed to give as much evidence as would justify the cqmmittal of the prisoners for trial. The examina- tion of the Hon. Drummond Hay, a sergeant in the Bechuanaland Border Police, and William Herbert Smith, a lance-corporal, followed, after which Sir John Bridge adjourned the hearing for a week.

MESSRS. NIXON'S COLLIERIES. The New General Manager. Mr. Henry Edward Gray has been appointed feneral manager of Messis. Nixrtn's Collieries at lerthyr Vale and Mountain Ash, in succession to the late Major Bell. The appointment, which only became publicly known on Saturday,has been received by the general body of workmen with unmitigated satisfaction, for past experience has inspired in them a confident hope that upholding the traditions of his immediate predecessor and others who have gone before turn, his relations with the employees, governed by a spirit of equity, will always be, as far as possible, of a most harmonious character. The con- ferring of a position of so much importance and responsibility upon one eo young in years as Mr. Gray must Ije regarded as a signal honour. Nevertheless, he has not been rewarded beyond his deserts, for he is a gentleman endowed with keen intellect and great business acumen. Our Merthyr Vale correspondent writes: Mr. H. E. Gray, manager of the Merthyr Vale Collieries, has been appointed agent by the directors of Messrs. Nixon's Navigation Company. He has risen very rapidly under Messrs. Nixon's Navigation Company to the highest post, viz., that of agent and general manager of the works and collieries both at Merthyr ale and Mountain Ash. He came to Merthyr Vale a bout 10 years ago as assistant surveyor, and having obtained his certificate as manager was made manager of the Merthyr Vale Collieries some five or six years ago, succeeding Mr. R. Snape, who had been appointed assistant general manager under Mr. H. W. Martin, of the Dowlais Collieries. Mr. Gray, who is quite a young man, has been very successful in his management of the Merthyr Vale Collieries, and possesses much aptitude for the work. He is a member of the District Council for the Merthyr Vale Ward, and also a member of the Merthyr School Board and chairman of its finance committee. He is also a candidate for the seat on the Board of Gu trdians previously held by Mr. Bell. We believe it has not yet bsen decided whether Mr. Gray will reside at Merthyr Vale or Mountain Ash, at Troedy- rhiw House, where his uncle resided when agent. Mr. Gray is succeeded at Merthyr Vale as manager by Mr. T. Williams, M.E., who has been many years surveyor at the collieries.

ROUSBEY'S OPERA COMPANY AT THE THEATRE ROYAL, CARDIFF. The operatic season opened very auspiciously at the Theatre Royal, Cardiff, on Monday evening, with a performance of the favourite and delightful opera, The Bohemian Girl." Mr. Arthur Rousbey's cele- brated company presented it with great completeness, and it was received by a crowded hous", with the utmost enthusiasm. Balfe's choicest work has always been a great favourite, and its popularity is well merited, for probably there is no other piece that combines the distinctive qualities of grand and comic opera with such charming results. Of the many im- personations of Arline, that given by Mrs. Arthur Rousbey is undoubtedly clever, and it would be diffi- cult to conceive a more charming delineation and more picturesque contribution than that given by this clever vocalist. Her voice was full and sustained, and throughout the whole of the evening her singing was delightful. She waa perhaps heard to the greatest advantage in the favourite number, I Dreamt that I dwelt in Marble Halls," and the applause whioh was accorded her for the rendering was simply deafen- ing.

METEOROLOGICAL REGISTER. Recorded at Brynteg. Approximate height above sea level, 685 feet. Date. Direction of Rain- Thermometer Readings. Wind. fall. Max. Min. Wet. Dry. Feb. 27 N.W. -0 21 29 30 40 „ 28 N.W. -03 50 44 47 47 „ 29 N.W. '03 50 44 48 48 Mar, 1 W. -30 49 45 47 47 2 W. -10 45 38 40 41 3 W. -46 43 35 37 37 „ 4 W. -23 42 35 39 40 Total 115

$BRVB WORRT, DBPMsstox.—Quinine the only remedy Pepper's" Quinipe and Iron dispels all uerve trouble Muzt be Pspper's Qu ine.

TREMENDOUS DOWNFALL IN PRICES AT LIPTON'S. HAMS HAMS I BACON I BACON LIPTON'S FAMOUS HAMS. Finest Quality. Specially Selected. Lean, Mild, and Splendidly Flavoured. Every Ham Guaranteed Perfection. The Best Value ever Offered to the Public. NOW REDUCED TO "I D. PER LB. PALE AND SMOKED. NO HIGHER PRICE. OTHER CHOICE QUALITIES FROM 6d. PER LB. DAOAAI I DAPftlJ I I ^ie Breakfast Bacon, Lean, Well Cured, Pale, Smoked, Eolled, Sides, and in Cuts DAuUN i DM Dull ■ ■ at Prices hitherto unheard of in the Trade, FROM 4!2 d0 PER LB. The SECKET how LIPTON can sell Hams and Bacon cheaper than any competitor: He is one of the largest curers in the world. Customers buying from him save all middlemen's profits, and get a much superior article. CHEESE! CHEESE! BUTTER BUTTER! MARGARINE I MARGARINE I GREAT SELECTION OF CHEESE, PRIME DAIRY BUTTER, SPLENDID SWEET MARGARINE, From 5d. per lb. From lid. per lb. j From 5d. per lb. I Y V 1VT THE LARGEST PROVISION DEALER IN THE WORLD. I IK I l||^ TEA, COFFEE, AND COCOA PLANTER, CEYLON. J Tea Merchant by Special Appointment to Her Majesty the Queen. Maker of Soups, Sauces, Potted Meats, Sausages, Pies, Bottled Fruits, Jams, Jellies, & Marmalade. Fruit Grower, Cocoa & Chocolate Manufacturer. Fancy Cake and Biscuit Baker. Local Brajichs 4, MARKET SQUARE BUILDINGS, MERTHYR, 19, COMMERCIAL-PLACE, ABERDARE. BRANCHES EVERYWHERE. CHIEF OFFICES :-CITY ROAD LONDON. AGENTS THBOUOHOUT THE WORLD Business announcements. VERITAS VERITAS VERITAS SAFETY LAMPS AND OIL Heating Stoves. The BEST & CHEAPEST SAFETY LAMP. 50, 100 & 200 CANDLE POWER. Accidents Impossible. HUNDREDS OF UNSOLICITED TESTIMONIALS. Great Variety of patterns suitable for all classes and purposes. Ask for Illustrated Catalogue, Gratis. OF ALL LEADING IRONMONGERS & LAMP DEALERS, Wholesale only of "VERITAS" LAMP WORKS, LONDON. VERITAS VERITAS ur VERITAS PORTRAITS TAKEN DAILY AT THE NATIONAL STUDIO, COMMERCIAL-STREET, ABERDARE. BEST WORKMANSHIP. MODERATE CHARGES. Call and See Sjwcimenq. PRESENTATION PAINTINGS A SPECIALITY OUT-DOOR GROUPS OF EVERT DESCRIPTION. Don't Forget the Address B. THOMAS, Photographer, ABERDARE. profeMtonaL 1 J. J. GORMAlC M.R.C.V.S. (GLASGOW), VETERINARY SURGEON, MEDALLIST HIGHLAND AND AGRICUL- TURAL SOCIETY OF SCOTLAND, 15, Church Street, Merthy HORSE AND CATTLE MEDICINES SUPPLlEP TO STOCKOWNERS. ALL OPERATIONS 8KILFULLY PER FORMED. Business announcements. VISITORS TO CARDIFF SHOULD NOT FAIL TO CALL AT THR PHOTOGRAPHIC ESTABLISHMENT OF THE OLD ESTABLISHED AND WELL-REPCTED FIRM OF GOLDIE BROTHERS WHOSE 8TCBIOS ARE AT 66, QUEEN STREET, CARDIFF. Photographs of all descriptions accurately artistically produced. Wedding parties, groups, » a speciality. Cricket, football, and other athlfttM atari* waited upon. SATISFACTION GUARANTEED. J. E. COMLEY AND SON, WHOLESALE MERCHANTS, IMPORTERS OF FANCY GOODS, &c., 23, MOIRA-TERRACE, CARDIFF, Is the Best and Cheapest House for Hardware Hollo warp, Tin Goods, Fancy Goods, Cutlery, Stationery, Haberdashery, Glass, China, and General Sundries. Shopkeepers and others about starting business should Call and Inspect our Immense Stock before going Elsewhere. Strangers arriving in Cardiff ask at once to be directed to New Infirmary. OUR ESTABLISHMENT IS CLOSE BY. ESTABLISHED 1880. IMDflDT AIIT Valuable and never-failing rmnedH* I In rllll I MH I for all irregularities and otatracttoa* m- -yj Til however obstinate or long standing, and I U fails to bring about the desired result. Thetf I AVI ICQ really wonderful medicines are without pal* LAUICO* M in medical science they preserve heaW1* and have saved thousands trouble, illness and expenee how of unsolicited testimonials. Send at once stamped enveteV* for most invaluable particulars. (The only effectual rem**? on earth). An A CM AII 112, LANGDALE, [155-30* ■ UftOmnlL WALTHAMSTOW. Est IBSI. 1 ■ '5;>- PICTON & MORRIS, COMPLETE FUNERAL FURNISHERS, < DOWLAIS. I I DECLARATION OF WAR 100,000 V OL UN T EE RS, IRRESPECTIVE OF AGE OR SEX, REQUIRED TO ENABLE BEVAN AND COMPANY,, LIMITED, REGISTERED AS THE CARDIFF FURNISHERS, To Continue to carry out their WAR against the HIGH PRICES charged by other Firms. ■} Save your money by giving this Old-established Firm your Orders, whose business, after the uninterrupted trading of nearly half a century, has attained its large • • dimensions by sending out none but thoroughly J i reliable Goods at lowest possible Prices £ HUNDREDS OF SUITES. THOUSANDS OF BEDSTEADS. MILES OF CARPETS. BARGAINS IN ORGANS. BARGAINS IN PIANOS. BARGAINS IN EVERYTHING. BEVAN & COMPANY'S ONLY ADDRESSES ARE DUKE STREET AND OPPOSITE THE CLARENCE STREET, ST. MARY STREET, TOWN HALL, CARDIFF. NEWPORT. PONTYPOO^ Printed and published by the TIMKS PRINTING COM PANT. John Street, Merthyr lydfit Thurtday, March l!th, 1896. I